Linga Ohundo Lonjila Yimue ya Leluka

OVE pamue wa likolisilako calua oku pongiya ohundo yove kuenda o kuete ocipama cimue ci kuete esilivilo, haico ci lekisa esunga limue ka li patãliwa. Ci tava okuti ove pamue o tẽla oku linga ciwa ohundo yaco. Pole nda ovisimĩlo violonjeveleli viove vi kasi kumue kuiñi, okuti va yevelela ño onepa yimue yeci o vangula omo okuti va kasi loku sokolola ovina vikuavo, oco hẽ ohundo yove yika kuata muẽle esilivilo kokuavo? Nda hẽ ovo va kuete ekatanga lioku tiamisila ovisimĩlo viavo kohundo, o sima okuti oka tẽla oku vetiya ovitima viavo?

Nye hẽ ca siata oku nena ocitangi caco? Mua kongela ovina vialua. Cimue ca siata vali calua ceci okuti hundi ka ecelela okuti olondaka vi tunda lulelu, ale o vanja vanja ño enene vopapelo. Oku ci vangula vupopi umue ukuavo, koku linga kuaye ohundo ka lianji. Ovitangi viaco evi, viatiamẽla calua kocituwa ndomo ohundo yi pongiyiwa.

Nda ove wa soneha tete cosi oka vangula vohundo yove, kuenje noke wa yi sondoluila vopapelo yikuavo, okuti o soneha ño olondaka vionimbu, cika tĩla calua oku tundisa olondaka lulelu. Momo lie? Momo ove wa ñola ale olondaka wa sokiya oku ka vangula. Ndaño okuti o kuama olondaka vionimbu wa soneha, ove oka seteka oku ivaluka olondaka wa sonehele vopapelo yatete. Upopi u sonehiwa u kuama vali ciwa ovihandeleko vio gramatika kuenda esokiyo liolondaka viupopi waco, lia tĩla vali okuti upopi weteke leteke wa leluka vali. Eci cika limbukiwila poku linga kuove ohundo.

Ku ka sonehe atosi osi oka vangula vohundo yove, pole seteka oku kuama olonumbi evi: (1) Nõla osapi kuenda atosi a velapo atiamẽlako oka vangula poku lombolola osapi yaco. Kohundo yitito, pamue ci tẽla oku lombolola lika atosi avali a velapo. Vohundo yinenepo vali, ci tẽla oku lombolola atosi akuãla ale atãlo a velapo. (2) Vemẽhi lietosi letosi, sonehamo ovisonehua via velapo wa sokiya oku ka tanga; sonehavo ovina viosi oka setahãisa lesunga liosi lia velapo wa sokiya oku ka lombolola. (3) Sokolola olondaka oka fetika lavio ohundo. Ci tava okuti o soneha ulala umosi ale vivali violondaka. Sokiyavo olondaka vioku sulako.

Oku seteka ndomo oka linga ohundo, ocina cimue ci kuete esilivilo lialua. Pole, ku ka pitolole ondaka londaka yi sangiwa vohundo loku seteka oku yi patekela. Poku li pongiyila oku ka linga ohundo yimue loku tundisa olondaka lulelu, luluvalela kovisimĩlo kolondaka hakoko. Pitolola ovisimĩlo viaco toke eci o limbuka okuti oka tẽla oku ivaluka lonjanga ekuamẽlelo liavio. Nda poku angiliya ohundo wa yi suñamisa ciwa kuenda wa yi sokiya ciwa, ka ci ka tĩla, kuenda poku linga ohundo yove ovisimĩlo vi keya ovio muẽle lulelu.

Sokolola Uwa Wiyililako. Esilivilo limue lia velapo lioku linga ohundo lonjila yaleluka, lieli okuti ove o vangula upopi umue wa leluka u vetiya vali lonjanga omanu. Ohundo yove yika kokisa vali ombili kuenda yika soliwa vali calua lolonjeveleli.

Ocituwa eci coku vangula cu ku ecelela oku vanja vanja kolonjeveleli viove kuenda cu ku kuatisa oku sapela lavo. Omo okuti ku ka kolela katosi wa soneha poku vangula ondaka londaka, olonjeveleli viove vika tiamisila ovisimĩlo viavo koku sima okuti ove wa kũlĩha ciwa ondaka o kasi loku lombolola, kuenda okuti ove o tava muẽle ocili kueci o kasi loku popia. Omo liaco, ocituwa eci coku linga ohundo ca siata oku kokisa vali ombili, loku vetiya muẽle ocili ovitima violonjeveleli.

Oku linga ohundo lonjila yimue ya leluka, lacovo cecelela oku leluisa ocipama oco ka ci ka tĩle ño enene okuti ka cecelela oku linga apongoluiso. Pamue ci tava okuti eteke oka linga ohundo, ove o yeva esapulo limue liwa li kuete elitokeko losapi yohundo yove. Anga hẽ nda ka ca sungulukile oku tukula esapulo liaco vohundo yove? Ale pamue voku linga kuove ohundo, o limbuka okuti pokati kolonjeveleli pali amalẽhe valua vakuotunga woku enda kosikola. Ciwa nda wa tiamisila ovisetahãi o linga lesilivilo liavio kokuavo locisimĩlo coku va kuatisa oku limbuka ndomo ocipama ci kuete esilivilo vovimuenyo viavo.

Esilivilo likuavo lioku linga ohundo lonjila yimue ya leluka, lieli okuti yi ku vetiya oku sokolola. Eci hundi a limbuka okuti olonjeveleli vi lekisa onjongole kuenda vi tambuluiya kueci ci kasi loku popiwa, hundi o kala vali lombili yalua kuenda o lombolola vali lundongosi ovisimĩlo vimue ale o sokiya otembo yimue yoku pitulula atosi amue oco a patekeliwe ciwa lolonjeveleli. Nda hundi wa limbuka okuti olonjeveleli ka vi kasi loku lekisa onjongole, lonjanga yalua eye te o linga cimue oco a potolole ocitangi caco okuti kamamako ño loku vangula lomanu okuti ovisimĩlo viavo vi kasi kumue kuiñi.

Yuvula Olonjanjo. Ivaluka okuti oku linga ohundo lonjila yimue ya leluka, ci kuete olonjanjo vimue. Yimue pokati kolonjanjo viaco, ocituwa coku pitahãla otembo ya sokiyiwa. Nda wa kongelamo ovisimĩlo vialua poku linga ohundo, cika tĩla calua oku mãla votembo ya sokiyiwa. Oco eci ci yuvuiwe, soneha vopapelo yove yohundo otembo ya sokiyiwila onepa lonepa. Kuenje kakatela muẽle kotembo yaco.

Ocitangi cikuavo kueci catiamẽla kolohundi via loñoloha, ocituwa coku li kolela enene ovo muẽle. Omo okuti ca vaka ale oku vanguila pokati kowiñi, vamue va sima okuti ka ca tĩlile oku kongela ovisimĩlo vimue kuenda oku tẽlisa otembo ya sokiyiwa. Pole, nda tua liketisa kuenda tua limbuka okuti tu kuete esumũlũho lioku kuata onepa kocipama celilongiso okuti Yehova eye Ulongisi Wavelapo, tuka vetiyiwa oku pongiya ciwa ovipama viosi tu tambula kuenda tu ka suñama Kokuaye vohutililo.​—Isa. 30:20; Va Rom. 12:6-8.

Cimue okuti pamue oco ci sakalaisa calua olohundi vina okuti ka via loñolohele ño enene kocituwa eci coku linga ohundo, oku ivalako eci va sokiyile oku popia. Ku ka ecelele okuti usumba waco u ku tateka oku kuama ocituwa eci coku linga ohundo omo okuti cika ku kuatisa oku kala ohundi yimue yiwa. Lipongiya ciwa kuenda pinga ku Yehova oco a ku kuatise lespiritu sandu liaye.​—Yoano 14:26.

Olohundi vikuavo omo lioku sakalala enene loku nõla olondaka, vi yuvula oku linga ohundo lulelu. Ocili okuti ohundo yi lingiwa lulelu ka yika kuata olondaka via nõliwa ciwa lutate ndaño o gramatika yiwa ndohundo yina yoku tanga cosi. Pole oku linga ohundo lupopi umue u vetiya ci kokisa okuti omanu ka va limbuka okuti o gramatika yi kasi loku lueyiwa. Omanu va tava vali lonjanga kovisimĩlo vi lomboluiwa volondaka vina vi lomboloka lonjanga haivio vi sangiwa vulala wa sunguluka. Nda wa li pongiya ciwa, olondaka vika tunda muẽle lulelu, hamomoko okuti wa vi patekela, pole momo wa pitulula ovisimĩlo olonjanja vialua. Kuenda nda ove wa likisa oku vangula ciwa veteke leteke, cika leluka vali eci o kala kembumbua.

Atosi a Sonehiwa Oka Kuama Poku Linga Ohundo. Vokuenda kuotembo kuenda loku likisa, ci tava okuti oka tẽla oku tepulula eci oka soneha vopapelo poku soneha ño olondaka vimue vitito ketosi letosi liohundo. Soneha vopapelo atosi aco lovisonehua Viembimbiliya wa sokiya oku ka tanga oco cu ku leluke poku vanja vanjamo. Kupange woku kunda, cika ku leluka vali oku patekela olondaka vimue via leluka. Nda wa konomuisa eci catiamẽla kondaka yimue poku ka linga epasu, soneha atosi amue vopapelo kuenje yi soleka pokati kamẽla Embimbiliya. Ale ci tava okuti o tiamisila ombangulo yove konepa yina yi sangiwa Vembimbiliya Tradução do Novo Mundo yitukuiwa hati “Tópicos Bíblicos Para Palestrar,” ale vocipama cimue celivulu Raciocínios à Base das Escrituras.

Pole, nda vokuenda kuolosemana vitito wa tambula ocikele coku linga olonepa vialua vohongele kumosi lolohundo vimue viowiñi, ciwa okuti o soneha atosi aluapo vali. Momo lie? Oco o talalise utue wove osimbu handi kua lingile onepa lonepa wa ilikiwila oku linga. Puãi, nda wa kakatela ño enene koku vanja vanja katosi wa soneha poku linga ohundo, oka pumba esilivilo litunda koku linga ohundo lulelu. Nda wa soneha atosi aluapo vali, kapa ondimbukiso katosi aco oco cu ku kuatise oku vanja vanja lulelu kolondaka vimue lo kovisonehua via velapo vi sangiwa vohundo yove.

Ndaño okuti olohundi via loñoloha via siata ale oku kuama ocituwa coku linga ohundo lulelu olonjanja vialua, ci kuete esilivilo oku kuama olonjila vikuavo vioku linga ohundo. Kefetikilo kuenda kesulilo liohundo okuti epuluvi limue ci sukila oku vanja vali kolonjeveleli kumosi loku vangula longusu ya velapo, ci kuete esilivilo oku patekela ovilala vimue violondaka vioku fetika kuenda vioku sulako lombangulo. Poku tukula cimue ca pita, atendelo, olondaka via popiwa lomunu umue ale ovisonehua Viembimbiliya, ciwa oku vi tanga, oco vi kokise vali ombili.

Ceci Omanu va tu Kisika Elomboluilo. Olonjanja vimue, tu kisikiwa oku lombolola eci catiamẽla ketavo lietu okuti ka tu kuata otembo layimue yoku li pongiya. Ndeci, omunu umue tu sanga kupange woku kunda ale vakuepata lietu, lava tu talavayela kumosi, ale vava tu tangela kumosi, pamue va tu linga epulilo. Olombiali pamue vi tu kisikavo oku lombolola eci catiamẽla ketavo lietu kuenda kocituwa comuenyo wetu. Ovisonehua vi tu vetiya hati, “Olonjanja viosi lipongiyi okuti vu tẽla oku kumbulula komunu wosi o pula oku kũlĩhisa elavoko vu kasi lalio. Ci lingi puãi lumbombe kuenda lesumbilo.”​—1 Petulu 3:15.

Tala ndomo Petulu la Yoano va tambulula kekanga lia va Yudea, ndomo ca sonehiwa kelivulu Liovilinga 4:19, 20. Vovilala vivali lika violondaka, ovo va lombolola ciwa onjila va nõlapo oku kuama. Va ci linga locituwa cimue ca sunguluka kolonjeveleli viavo. Va lekisa okuti ci kale ovapostolo la vakuekanga va kongeliwilevo vocitangi caco. Noke, Stefano vo lundilile kuenje wa tualiwavo kekanga liaco. Tanga eci catiamẽla ketambululo liaye liwa okuti ka lia pongiyiwile, li sangiwa kelivulu Liovilinga 7:2-53. Ndamupi eye a sokiyile ocipama caye? Eye wa lombolola ovina ndomo via enda. Eci a pitila petosi limue lia sunguluka, wa fetika oku lombolola ndomo va Isareli va lekisa ocituwa cesino. Poku sulako, eye wa lombolola okuti vakuekanga va lekisavo ocituwa cimuamue poku tuma oku ponda Omõla a Suku.

Eci va ku pinga oku lombolola eci catiamẽla ketavo liove pole ove kua li pongiyile, nye ci pondola oku ku kuatisa oku eca etambululo liwa? Setukula Nehemiya, okuti wa linga ohutililo vokati kutima waye osimbu handi ka tambuluile epulilo lia Soma Aretasesete. (Neh. 2:⁠4) Noke sokiya olondaka vimue vovisimĩlo viove. Ananga a sukila oku kuamiwa vava: (1) Oku nõla etosi limosi ale avali a kuete oku kongeliwa velomboluilo (ove ci tava okuti o nõlapo oku kuama atosi a sangiwa velivulu Raciocínios a Base das Escrituras). (2) Oku nõla ovisonehua oka lombolola vieca uvangi watiamẽla katosi aco. (3) Sokiya ndomo oka fetika elomboluilo liove lutate oco onjeveleli yi kuate ombili yoku ku yevelela. Noke fetika oku vangula.

Anga hẽ ove oka ivaluka eci o kuete oku linga eci o silihĩwa? Yesu wa sapuila oloñame viaye hati: “ko ka kuati ohele, hoti, tu popia ndati, pamue tu popia nye? Momo o[wo]la yaco eci vu popia cu wihiwi.” (Mat. 10:19, 20) Eci ka ci lomboloka okuti tu tambula ocikomo coku “popia luloño” nda cina ca eciwile ka Kristão vo kocita catete. (1 Va Kor. 12:8) Pole, nda olonjanja viosi tuopa esilivilo kelilongiso Yehova a siata oku eca kafendeli vaye vekongelo Liakristão, espiritu sandu lika tu kuatisa oku ivaluka olondaka eci vi sukiliwa.​—Isa. 50:4.

Ka kuli atatahãi okuti, oku linga ohundo lulelu ci kuete esilivilo. Nda ove wa likisa oku ci kapako poku linga olonepa vina o tambula vekongelo, ka cika tĩla calua oku eca etambululo ka lia pongiyiwile nda ca sukiliwa, omo ovio vi kuama olonumbi vimuamue. Ku ka li simaile oku kuama onumbi eyi. Oku lilongisa oku vangula lulelu cika ku kuatisa oku linga vali ciwa upange wove woku kunda. Nda o kuete esumũlũho lioku linga ohundo vekongelo cika leluka vali oku vetiya ovisimĩlo kuenda ovitima viavo.