Malifalensi ga Pologalamu ja Utumiki ni Umi Wetu Wachiklistu
JULAYI 7-13
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU MISYUNGU 21
Mfundo sya M’Baibulo Syakamuchisya Kukola Liŵasa Lyakusangalala
w03 10/15 4 ¶5
Ana Mpaka Asaguleje Chamti Uli Yindu Mwalunda?
Patukusagula yindu mkanituganichisye chenene, mpaka tusagule mwangali lunda. Lilemba lya Misyungu 21:5 likusati: “Yakulinga ya mundu jwakulimbichila yikusatendekwa, Nambo ŵandu wosope ŵakusatenda yindu mwakupupuluma akusaŵa ŵakulaga.” Mwachisyasyo, ŵachinyamata ŵali pa chitomelo akusasosekwa kuganisya chenene mkanaŵe kulombana. Naga ngatenda yeleyi, mpaka asimane ni yajwasasile jwakulemba masewelo jwine jwa myaka ya mma 1700 lina lyakwe William Congreve. Jwalakwe jwatite, “Naga usagwile kulombela mwachitema pasogolo pakwe uchiligamba.”
g 7/08 7 ¶2
Yampaka Atende Kuti Liŵasa Lyawo Lijendeje Chenene
Aŵeje ŵakulinandiya. “Mkatendaga chilichose ni mtima wakangana kapena mwakulikwesya, nambo mŵeje ŵakulinandiya soni mwawoneje ŵane kuŵa ŵakumpunda.” (Afilipi 2:3) Ungakamulana mwiŵasa ukusatendekwa ligongo lyakuti ŵalombane akusamjimba mjawo magambo kuti ni jwatandikasisye yakusawusya mmalo mwakuti mwakulinandiya apate matala gakamuchisya kuti yindu yitandilesoni kwenda chenene. Kulinandiya mpaka kwakamuchisye kumalana ni nganisyo syakusaka kuŵa jwakulondola patindene nganisyo.
w06 9/15 28 ¶13
“Msangalaleje ni Ŵakongwe Ŵakuwunyamata Wenu”
Ana mpaka atende chichi naga akulagasika nganisyo mwiŵasa mwawo ligongo lya mwakutendela yindu mjawo jwa mu ulombela? Pakusasosekwa kulimbichila mnope kuti amasye chakusawusyachi. Mwachisyayso, mpaka yitendekwe kuti mwangamanyilila ngakusaŵechetana chenene soni yeleyi yiyikene pakuŵa ndamo jawo. (Misyungu 12:18) Mpela mwajaŵechetele ngani jajipite jila, yeleyi mpaka yijonanje liŵasa lyetu. Maloŵe gane ga m’Baibulo gakusati: “Kuli chenene kutama m’chipululu kulekangana ni kutama yimpepe ni jwamkongwe jwamkamwa soni jwakupesya.” (Misyungu 21:19) Naga wawojo ali mpela jwamkongwe jweleju mpaka atende chenene kuliwusya kuti, ‘Ana ndamo jangu jikusijatendekasya ŵamkwangu kulepela kunguluka ni une?’ Baibulo jikusijasalila achalume kuti: “Mkaleka kwanonyela achiŵamkwenu soni mkapilaga mnope mtima.” (Akolose 3:19) Naga wawojo ali jwamlume jwamlombele aliwusye kuti, ‘Ana ndamo syangu sikusisyatendekasya ŵamkwangu kuganisya yakuti apate ŵandu ŵane ŵakuti ŵalimbikasye?’ Yili yisyene kuti pangali ligongo lililyose lyakutendela chikululu. Nambo ligongo lyakuti yeleyi mpaka yitendekwe muliŵasa, tukusasosekwa kukambilana mwagopoka payakusawusya yetu.
Mfundo Syakamuchisya
w05 1/15 17 ¶9
Mesomkulola ga Uchimwene wa Mlungu Gasandwiche Yisyesyene
Yesu apano nganaŵa mundu wamba jwakwesile pabulu, nambo ali Mwenye jwamachili. Jwalakwe akumlosya ali akwesile pa bulu yele m’Baibulo yikusajimila ngondo. (Misyungu 21:31) Pa Chiwunukuko 6:2 pakusati,“Najiweni hachi jeswela jili jikopochele. Jwele juŵakwesile hachijo ŵajigele ukunje, soni ŵampele chisoti chaumwenye. Jwalakwe ŵapite mchagomeka adani ŵakwe soni kumalisya kwagomekako.” Pakwamba ya Yesu jwamasalimo Daudi jwalembile kuti, Tachiwukusya uchimwene wenu wamachili, kutyochela ku Siyoni kuti mlamulile pasikati pa amagongo ŵenu.’”—Salimo 110:2.
KULIPELEKA MU UTUMIKI WA MUMGUNDA
Chisyasyo
Ana ŵa Mboni sya Yehofa Akusajiwona Uli Ngani ja Kumasya Ulombela?
Ŵa mboni sya Yehofawe tukusakuya yajikusaŵecheta Baibulo pangani ja ulombela soni kumasya ulombela. Mlungu jwalinganyisye yakuti paŵeje mkamulano wangamala pasikati pa jwamlume ni jwamkongwe ŵalombane. Ligongo limo lya m’malemba lyakumachisya ulombela lili naga jwine atesile chikululu.—Mateyu 19: 5, 6, 9.
Ana ŵa Mboni Akusagakamuchisya Maŵasa Gagakusimana ni Yakusausya ya Mwiŵasa?
Elo, kupitila m’matala gakulekanganalekangana mpela:
Mabuku. Kupitila m’mabuku getu maŵasa gakusapata ngani syasikusalimbisya maŵasa gawo. Yeleyitu yikusakomboleka atamose ku maŵasa gagakuwoneka kuti nganigaŵa galimbilesoni. Mwachisyasyo, alole ngani syakuti “Khalanibe Okhulupirika Muukwati Wanu,” “Kodi Mungatani Kuti Muzikhululukirana?,” soni jakuti “Zimene Mungachite Kuti Muyambirenso Kukhulupirirana.”
Misongano. Tukusalijiganya malangiso gakamuchisya maŵasa gagakusasimanikwa m’Baibulo patuli pa misongano ja mpingo soni pamisongano jekulungwakulungwa.
Achakulungwa ŵa mumpingo. Jemanjaji akusagakamuchisya maŵasa kuti gakuyeje mfundo sya m’malemba mpela syasikusimanikwa pa Aefeso 5:22-25.
Ana achakulungwa ŵamumpingo akusajitichisya kumala kwa ulombela wa mundu jwa Mboni sya Yehofa?
Iyayi. Atamose ali aŵendedwe kuti alikamuchisye liŵasa kumalana ni yakusawusya jemanjaji nganakola udindo wakulisalila liŵasalyo yakutenda. (Agalatiya 6:5) Myoyo, mundu jwalijose jwasagwile kumasya ulombela pa magongo gangatyochela m’malemba ngakusakola ufulu wakulombelasoni.—1 Timoteyo 3:1, 5, 12.
Ana ŵa Mboni akusakuwona uli kuwunduka ulombela?
Baibulo jikusijalimbikasya ŵalombane kuti atamileje yimpepe atamose pandaŵi jakusawusya. (1 Akolinto 7:10-16) Yakusawusya yine mpaka yimale mwakupopela pampepe, kukuya mfundo sya m’Baibulo soni kulosyana chinonyelo.—1 Akolinto 13:4-8; Agalatiya 5:22.
Nambope, Aklistu ŵane asagwile kuwunduka yindu payiyiche pakusakala mnope mpela:
Naga mwamele mjakwejo ngakulisamalila liŵasa lyakwe.—1 Timoteyo 5:8.
Akutendeledwa mnope yindu ya ngasa.—Salimo 11:5.
Naga umi wawo wausimu uli pangosi. Mwachisyasyo, mjakwe jwa mu ulombela mpaka amchisye mjakwe jwali jwa Mboni kuti akase lilamusi lya Mlungu mlitala line, myoyo jwalakwe mpaka asagule kuwunduka kuti ‘ampikanile Mlungu mpela jwakulamulila ngaŵaga mundu.’—Masengo 5:29.
JULAYI 14-20
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU MISYUNGU 22
Mfundo sya M’Baibulo Syakamuchisya Kulela Ŵanache
Ana Ŵanache Ŵawo Chachitumichila Mlungu?
Naga wawojo ali peŵasa soni akusaka kola ŵanache, mpaka aliwusye kuti, ‘Ana une ni ŵamkwangu tuli ŵandu ŵakulinandiya yisyesyene? Ana tukusamnonyela Yehofa soni Maloŵe gakwe? Ana Yehofa ali asachile kusagula achinangolo ŵakuti asamalile mwanache jwakupagwa kwene, ana mpaka asagule une ni ŵamkwangu?’ (Sal. 127:3, 4) Naga wawojo ali nangolo, aliwusye kuti, ‘Ana ngusinajiganya ŵanache ŵangu kukamula masengo mwakulimbichila?’ (Jwak. 3:12, 13) Ana ngutenda yakomboleka kuti nachenjeleje ŵanache ŵangu ku ndamo syakusakala syampaka asimane nasyo kuchilamboku?’ (Mis. 22:3) Akusosekwa kumanyilila kuti yili yangakomboleka kuti ŵachenjeleje ŵanache ŵawo payakusaŵusya yosope yampaka asimaneje nayo. Nambope akusosekwa kuti ŵakamuchisyeje kumanyilila yakusawusya yampaka asimane nayo soni ŵajiganyeje kusosekwa kwakudalila Maloŵe ga Mlungu pasimene ni yakusawusyayi. (Aŵalanje Misyungu 2:1-6.) Mwachisyasyo, naga jwachibale jwawo ali alesile kumtumichila Yehofa, akusosekwa amjiganye mwanache jwawo kusosekwa kwakupikanila yagakusasala Maloŵe ga Mlungu soni umbone ŵakuŵa jwakulupichika kwa Yehofa. (Sal. 31:23) Kapena naga mundu jwakusamnonyela ali awile, akusosekwa amŵalanjile mwanache jwawo yajikusasala Baibulo yayindu yakusosekwa kutenda kuti amalane ni chanasa soni kuti aŵeje jwakusangalala.—2 Akoli. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.
Achinangolo Ŵajiganyeje Ŵanache Ŵawo Kumnonyela Yehofa
Atandeje kwajiganya ŵanache ŵawo ali ŵachinandipile. Pakusaŵa umbone wekulungwa naga achinangolo akutanda kwajiganya ŵanache ŵawo ali ŵachinandipile. (Mis. 22:6) Aganichisye ya chisyasyo cha Timoteo, jwele pandaŵi jine jwajesile ni ndumetume Paulo. Mamagwe ŵa Timoteo a Yunisi, soni anganga ŵakwe a Loisi ŵamjiganyisye jwalakwe ‘kutandila ali mwanache.’—2 Tim. 1:5; 3:15.
Liŵasa line lya ku Côte d’Ivoire, mena gawo Jean-Claude soni Peace, ŵakombwele kwalela ŵanache ŵawo wosope ŵakwana 6 kuti amnonyeleje soni kumtumichila Yehofa. Ana chichi chachakamuchisye kuti akombole kutenda yeleyo? Jemanjaji ŵakuyisye chisyasyo cha Yunisi soni Loisi. Ŵatite, “Twajiganyisye ŵanache ŵetu Maloŵe ga Mlungu kutandila ali ŵanache, paŵagambile kupagwa kwene.”—Det. 6:6, 7.
Ana ‘kwajiganya’ ŵanache Maloŵe ga Yehofa kukusagopolela chichi? Pa Detulonomo 6:6, 7, maloŵe ga Chihebeli gakuti ‘kwajiganya’ mpaka gagopolele “mwakuwilisyawilisya.” Kuti akombole kutenda yeleyi, achinangolo akusasosekwa kola ndaŵi jakwanila jakunguluka ni ŵanache ŵawo. Ndaŵi sine achinangolo mpaka atenguche ligongo lyakuti chasosekweje kwasalila malangiso ŵanache ŵawo mwakuwilisyawilisya. Nambope achinangolo mpaka alinjilile kuliwona litalali kuŵa lyakwakamuchisya ŵanache ŵawo kupikanichisya Maloŵe ga Mlungu ni kugakamulichisyaga masengo.
w06 4/1 9 ¶4
Achinangolo Mŵeje Chisyasyo Chambone kwa Ŵanache Ŵenu
Yisyene kuti mwanache akusatenda yindu mwachanache, soni mpaka atende yindu mwakulijasilila. (Genesisi 8:21) Ana achinangolo mpaka atende chichi? Baibulo jikusati “Uchisilu ukusagumbala mumtima mwa mwanache, Nambo chikoti chakwamuchila chikusatyosya uchisiluwo mumtima mwakwemo.” (Misyungu 22:15) Ŵane akusachiwona chamukochi kuŵa chachikala mnope soni changasa. Yisyene kuti Baibulo, jikusalekasya ngasa syamtundu uliwose. Nambope maloŵe gakuti “chikoti,” ndaŵi syejinji gakusasala ya udindo wakwete achinangolo, wakwajamuka ŵanache ŵawo mwamachili nambo mwachinonyelo pakwakamuchisya kuti akapate umi wangamala.—Ahebeli 12:7-11.
Mfundo Syakamuchisya
Asangalaleje ni Yakukombola Kutenda Pakumtumichila Yehofa
Nombe m’we mpaka tuŵe ŵakusangalala mnope naga tukamula mwakulipeleka utumiki uliwose watupochele m’gulu ja Yehofaji. ‘Apelecheje ndaŵi jawo josope’ pakukamula masengo gakulalichila soni kukamuchisya ni mtima wawo wosope pa yakutendekwa ya pampingo. (Mase. 18:5; Aheb. 10:24, 25) Akosecheleje chenene misongano soni kuja kupeleka ndemanga syakulimbikasya. Naga apochele mbali sya ŵakulijiganya pa misongano ja mkati mwa wiki, akatendaga mpela akwakanganichisya. Soni naga ŵaŵendile kuti akamuchisye nawo pa masengo gane gakwe mumpingo, ayicheje pandaŵi jakwe soni akamuleje masengogo mwakulipeleka. Papochele masengo ganegakwe kuti atende akagambaga kuyiwona mpela kuti yigamba kwamalila ndaŵi jawo. Atendeje yakomboleka kuti agamanyilile chenene masengogo. (Mis. 22:29) Pakukamula mwakulimbichila utumiki uliwose wapochele yikusakamuchisya kuti aŵe paunasi wambone ni Yehofa soni kuŵa ŵakusangalala. (Agal. 6:4) Yeleyi yichakamuchisyasoni kuŵa ŵakusangalala pandaŵi jele ŵane apochele udindo waŵawusakaga wawojo.—Alo. 12:15; Agal. 5:26.
KULIPELEKA MU UTUMIKI WA MUMGUNDA
Ngani
Ana Mpaka Ndende Wuli Naga Nganimbikanila Lilamusi lya Achinangolo Ŵangu?
Chiŵandika maŵasa gosope gakwete malamusi mwine gakwayana ni ndaŵi jakuyichila pamlango, kakamulichisye masengo ka yipangiso yamakono kapena yakwayana ni ndamo syambone.
Ana mpaka atende wuli naga akasile limo mwa malamusiga? Atamose kuti nganaŵa achenjile yindu yajonasile kala, nambo pana yampaka atende kuti yindu yikayika pakusakala mnope. Nganiji chijisale yampaka atende.
Yangakusosekwa kutenda
Yampaka atende
Yakusaŵechetaga ŵachinyamata ŵane
Yangakusosekwa kutenda
● Naga achinangolo ŵawo ngakumanyilila yakuti akasile lilamusi liŵatamilikasisye ndaŵi sine mpaka akole nganisyo syakusaka kusisa pakogopa yakuyichisya yampaka yipagwe.
● Nambo naga amanyilile kuti akasile lilamusi, mwine mpaka akole nganisyo syakusaka kupeleka magongo gagatendekasisye kuti atende yeleyo kapena kumlanjila chala mundu jwine kuti ni jwatendekasisye
Gosopega nganigaŵa matala gambone. Ligongo chichi? Ligongo lyakuti kusisa pakwamba yindu yatesile kapena kumlanjila chala mundu jwine uli umboni wakuti tuli mundu jwangamanyilila yejinji. Yeleyi mpaka yatendekasye achinangolo ŵawo ganisya kuti nganaŵe kwika pamsingu wakuti mpaka ŵadalile.
“Kulambusya nganiliŵa litala lyambone. Kupita kwa ndaŵi yisyesyene yakwe yikusamanyika mwamti ukusapochela chilango chekulungwa mnope kulekangana ni chawukapochele yikaŵe kuti usasile kundanda kwene.”—Diana.
Yampaka atende
● Ajitichisyeje yindu yalemwisye. Baibulo jikusaŵecheta kuti: “Mundu jwakusisa yakulemwa yakwe yindu ngasiyimjendela chenene.” (Misyungu 28:13) Achinangolo ŵawo akusamanyilila kuti nganaŵa atesile yindu mwangalemwesya. Nambope akusasaka kuti atendeje yindu mwakuwona mtima.
“Achinangolo ŵawo chachakululuchila naga akwasalila yisyesyene yakwe. Pawujitichisye yawutesile, achinangolo ŵenu chachitanda kuwona kuti mli mundu jwakuwona mtima.”—Olivia.
● Apepesyeje. Baibulo jikusaŵecheta kuti: “Mtendelaneje yindu mwakulinandiya.” (1 Petulo 5:5) Pakusasosekwa ndamo jakulinandiya kuti ukombole kuŵecheta kuti “pepani” soni kuŵambala kupeleka magongo gakulikululuchila kukusasaka ndamo jakulinandiya.
“Ŵandu ŵele ndaŵi syosope akusanonyela kupeleka magongo gakulikululuchila akusajonanga chikumbumtima chawo. Yakuyichisya yakwe naga alemwisye yine yakwe chikumbumtima chawo changasalilaga kuti yatesileyo yili yakulemwecheka.”—Heather.
● Aŵeje ŵakoseka kupochela chamuko. Baibulo jikusaŵecheta kuti: “Mpikane maloŵe gakwamuka.” (Misyungu 8:33) Aŵambaleje kudandawula soni akamulaneje ni chamuko chapochele kutyochela kwa achinangolo ŵawo.
“Naga mkutamila kudandawula ni chamuko champele achinangolo ŵenu yindu mpaka yisakale mnope. Mkusosekwa kwitichisya mmalo mwakuti mtamileje kuchiganichisya mnope.”—Jason.
● Atendeje yakomboleka kuti aŵe jwakudalilichika. Baibulo jikusaŵecheta kuti: “Mtyosye umundu wenu wakala wawukusakamulana ni umi wenu wakala.” (Aefeso 4:22) Asaguleje yindu mwalunda kuti achinangolo ŵawo atande kwadalila wawojo.
“Naga akutenda yakuti asaguleje yindu mwalunda soni kulingalinga kwalosya achinangolo ŵawo kuti yaŵatesile munyuma ngasawilisyasoni, chachitanda kwadalila wawojo.”—Karen.
YAMPAKA YAKAMUCHISYE: Atendeje yakomboleka kuti yosope yachatendeje yilosyeje kuti ali mundu jwakudalilichika. Mwachisyasyo, patyosile pamlango ŵasalileje achinangolo ŵawo kuti apano ndili mwitala ngwika. Atendeje yeleyi atamose yili mkuti chakopochele pamlango ndaŵi jambone. Yeleyi mpaka yakamuchisye jemanjajo kumanyilila kuti akusosekwa kuti ŵawoneje wawojo kuti ali mundu jwakudalilichika.
Yakusaŵechetaga ŵachinyamata ŵane
“Naga ukwasisila achinangolo ŵenu yisyesyene yakwe ukusaŵa uli mkulambusya. Yakuyichisya yakwe kupita kwandaŵi yisyesyene yakwe yikusamanyika mwamti yindu yangakujendelaga chenene kulekangana ni mwayikaŵelele yikaŵe kuti usasile yisyesyene yakwe.”—Darius.
“Naga tukwajimba ŵane magambo ligongo lya yindu yatutesile, yikusalosya kuti nganituyiche pamsingu wakwitichisya yatulemwisye. Achinangolo ŵetu mpaka aleche kutukulupilila naga ngatukupepesya pandaŵi jatulemwisye.”—Sierra.
Kuwilisya: Ana Mpaka Ndende Wuli Naga Nganimbikanila Lilamusi lya Achinangolo Ŵangu?
● Ajitichisyeje yindu yalemwisye. Achinangolo ŵawo akusamanyilila kuti nganaŵa atesile yindu mwangalemwesya. Nambope akusasaka kuti atendeje yindu mwakuwona mtima
● Apepesyeje. Mwakulinandiya aŵeje ŵakoseka kuŵecheta kuti “pepani” soni kuŵambala kupeleka magongo gakulikululuchila kukusasaka ndamo jakulinandiya.
● Aŵeje ŵakoseka kupochela chamuko. Akamulaneje ni chamuko chapochele kutyochela kwa achinangolo ŵawo.
● Atendeje yakomboleka kuti aŵe jwakudalilichika. Asaguleje yindu mwalunda kuti achinangolo ŵawo atande kwadalila wawojo.
JULAYI 21-27
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU MISYUNGU 23
Mfundo sya M’Baibulo Syakamuchisya Pangani Jakumwa Ukana
w04 12/1 19 ¶5-6
Tusamaleje Mnope ni Ukana
Nambi wuli naga mundu jwine akumwa ukana mwakusamala mwamti ŵandu ni ngamanyilila kuti akolelwe? Ŵandu ŵane ŵangamanyika kuti akolelwe atamose ali amwele ukana wejinji. Nambope kuganisya kuti pangali chakusawusya chilichose ni kumwa mnope ukana ligongo lyakuti ngakusawonechela kuti akolelwe kuli kulilambusya. (Yelemiya 17:9) Tukuŵecheta yeleyi ligongo mwapanandipanandi mundu mpaka ayikane pangasimana chenene naga nganamwa ukana soni mpaka aŵe ‘kapolo jwa finyo jwejinji.’ (Tito 2:3) Caroline Knapp jwakusalemba mabuku jwasasile yayikusatendekwa kuti mundu ayiche pakuŵa jwamkologo. Jwalakwe jwatite, “Mwapanandipanandi ukusatanda kumwa ukana mnope, soni yikusayika pakulepela kulondesya muyatandile.” Kusala yisyene kumwa mnope ukana kuli kwakongoya.
Tuganichisyesoni yindu yiŵatukalamwisye Yesu. Jwalakwe jwatite, “Msamale kuti mitima jenu jikasitopelwa ni kulya mnope kapena kumwa mnope soni yakudandawulisya ya pa umi, kuti lisikulyo likamyichila mwakusisimusya mpela mwachikusatendela chakutejela yinyama. Pakuŵa lisikulyo lichayichila wosope ŵakutama pachilambo chapasi.” (Luke 21:34, 35) Mundu akusalepela kuganisya chenene soni akusafowoka nambo mkanayiche pakukolelwa mwamti yeleyi yikusasokonasyaga usimu wakwe. Ana mpaka yiŵe wuli naga lisiku lya Yehofa lili liyiche mundu ali mundamo jeleji?
it-1 656
Kukolelwa
Kuli kwangakundidwa m’Baibulo. Kumwa mnope ukana mpaka kwika pakukolelwa kuli kwakutindana mnope ni yajikusasala Baibulo. Mundu jwalunda juŵalembile buku ja Misyungu jwasasile mwakupikanika chenene kogoya kwakumwa mnope ukana soni yakuyichisya yayikusapagwa yakusayisala ŵasayansi. Jwalakwe jwasasile kuti, “Ana ŵani ŵakwete likungu? Ŵani ŵakwete kulagasika nganisyo? Ana ŵani ŵakwete yakangana? Ŵani ŵakwete yakudandawula? Ana ŵani ŵakwete maŵanga pali pangali magongo? Soni ŵani ŵakwete meso gakupela? Ali ŵele ŵakusamwa mnope ukana. Ŵandu ŵakusasosasosa finyo jwam’wanganye. Mkajigalikaga mtima ni uchejewu wa finyo pajukunyesimila m’chikapu, [kapena kuti pajukuwoneka jwakusalala soni jwakumbilichika kwineku ali mkunyesimila], soni pajukunong’a juli mkwinjila kungulo [kapena pajukuselelechela kungulo mwangasawusya]. Pakuŵa pambesi pakwe jukusaluma mpela lijoka, soni jukusakoposya poyisoni mpela lipili. [Mpaka jumtendekasye mundu kulwala (mwachisyasyo mpaka jutandisye ulwele kuyimba matoga) soni munganisyo (mukusakoposya tuyindu twakolanjikwa kuti delirium tremens), twampaka tuŵe twakuwulaga]. Meso genu gachilola yindu yachilendo [ukana ukusakamula masengo mpaka kwika mu ubongo yayikusatendekasya kuti ubongo ukakamulaga masengo chenene. Yeleyi yikusamtendekasya mundu kuti akaganisyaga chenene soni kutendaga yindu yakuwoneka mpela akusangalala nambo ni kulepelaga kola ndamo jakulilekasya], soni mtima wenu uchiŵecheta yindu yakunyosya [nganisyo soni yindu yakusakumbila yichiwonechela].”—Mis. 23:29-33; Hos. 4:11; Mat. 15:18, 19.
Jwakulembaju akupitilisya kulondesya yindu yakusasimana nayo mundu jwakolelwa. Jwalakwe akuti, “Chimchiŵa mpela mundu jwagonile pasikati pa nyasa [jwampaka atiŵile mesi soni pambesi pakwe ni kukomoka], Mpela mundu jwagonile pasonga pasyesyene pa sitima [pajikutenganyika mnope umi wakwe mpaka uŵe pangosi, myoyo mundu jwakolelwe mpaka atende ngosi, kulwala sitiloko, soni kumenyana ni ŵane]. “Ambutile, nambo nganimbikana kupweteka. Andimbile, nambo nganimanyilila. [akuŵecheta yeleyi mundu jwamkolelwe soni akuliŵechetela jika; jwalakwe ngakumanyilila yayimtendechele soni chilango champaka apochele]. Ana chimjimuche ndaŵichi? Ngusakasoni kumwa ukana wine [jwalakwe akusosekwa kugona ligongo lyakumwa mnope ukana nambo pakuŵa jwalakwe ali kapolo jwa ukana akusaka kuja kumwasoni wine wejinji pachaŵe chenenepo].’” Jwalakwe chaŵe jwakulaga ligongo lyakamulichisya masengo mbiya syejinji pakumwela ukana. Soni jwalakwe mpaka aŵe mundu jwangadalilichika ligongo lyakulitendekasya kuti alepeleje kukamula masengo mwamelepe.—Mis 23:20, 21, 34, 35.
Mfundo Syakamuchisya
w04 11/1 31 ¶2
Yiwusyo Yakutyochela kwa Ŵakuŵalanga
Mwachisyasyo, kwimbala mnope mpaka kuŵe chimanyisyo chakutunduka, nambo ngaŵa kuti ndaŵi syosope yikusaŵa myoyo. Mundu mpaka ajimbale mnope ligongo lya kulwala. Kombolekasoni mpaka yiŵe yakujigalila kwa achinangolo. Tukusosekwa kumbuchilasoni kuti patukusala kuti munduju ali jwakwimbala mnope tukusagambaga ya chilu chakwe nambo patukusala ya kutunduka tukusaŵa kuti tukwamba ya nganisyo syakwete mundujo. Kwimbala mnope kukusagopolela “kutupa kwa mawuta mchilu,” pele kutunduka kukusagopolela “kususuka pakulya kapena kulya mwangalilekasya.” Myoyo kwimbala mnope nganichisya chimanyisyo chakuti mundujo ali jwakutunduka. Kutunduka kuli mwakusayiwonela mundu yakulya. Mundu mpaka akole chilu chambone kapena jwamnandi chilu nambo nikuŵa jakutunduka. Konjechesya pelepa, mwakusajiwone ngani jakwimbala kapena kunandipa chilu kudela jine yikusalekangana ni kudela jine.
JULAYI 28–OGASITI 3
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU
Aŵeje Ŵakulimba Mtima Pasimene ni Yakusawusya
it-2 610 ¶8
Kulagasidwa
Aklistu akusayamichila mboto jakwembecheya ŵandu ŵali ŵakupilila. Pakuganichisya ya mboto jeleji Yesu jwatite, “Ŵana upile ŵandu ŵakulagasidwa ligongo lya chilungamo, pakuŵa Uchimwene wakwinani uli wawo.” (Mat 5:10) Kumanyilila ya chembecheyo chakwimuka ku chiwa soni kummanyilila Jwachachitendekasya yeleyi kuti yikomboleche kukusatulimbikasya. Yikusalimbikasya Aklistu kuŵa ŵakulupichika kwa Mlungu atamose adani ŵawo pakwajogoya kuti chiŵawulaje. Ligongo lyakulupilila mnope ya chiwa cha Yesu jemanjaji ŵangajogopa kuti ŵandu ŵachiwawa chiŵawulaje. (Aheb 2:14, 15) Mklistu akusosekwa kuŵa jwaganisya chenene kuti apitilisye kuŵa jwakulupichika pandaŵi jakumsisya. “Mkole nganisyo syelesi syelesoni Klistu Yesu ŵakwete . . . jwaŵele jwakupikanila mnope mpaka pandaŵi jiŵawile. elo, mpaka pandaŵi jiŵawile pachitela chakulagasichila.” (Afil 2:5-8) “Ligongo lya kusangalala kuŵamŵichile [Yesu] pasogolo pakwe, jwalakwe ŵapilile pa chitela chakulagasichila, soni nganasamalaga kuti yakutesya sooni chiyimtendechele.”—Aheb. 12:2; alolesoni 2Akol. 12:10; 2Ates. 1:4; 1Pet. 2:21-23.
w09 12/15 18 ¶12-13
Apitilisye Kuŵa Ŵakusangala Pakusimana ni Yakusawusya
12 Pa Misyungu 24:10 pakusati, “Naga mtengwiche pa lisiku lyamkusimana ni yakusawusya Machili genu gachinandipa.” Soni lilemba line likusati, “mtima wekasiche ukusamtendekasya mundu kuwupikana umi kupweteka.” (Mis. 15:13) Aklistu ŵane ayikene pakutenguka mpaka kwika pakuleka kuŵalanga Baibulo soni kuganichisya yindu yaŵalasile m’Maloŵe ga Mlungu. Mapopelo gawo gakusaŵa gamwambo chabe soni jemanjaji akusalipatula mwamti ŵangakungulukaga ni Aklistu achimjawo. Kusala yisyene, kutenguka kwandaŵi jelewu mpaka kutuwulasye.—Mis. 18:1, 14.
13 Nambo kukola nganisyo syambone mpaka kutukamuchisye ganichisya mnope yindu yampaka yitutendekasyeje kuŵa ŵakusangalala paumi wetu. Daudi jwalembile kuti, “Une ngusayinonyela kuyitenda yakusosa ŵalakwe, Mlungu jwangu.” (Sal. 40:8) Naga yindu ngayikwenda chenene paumi wetu, tukawutuchila kuleka kutenda yindu yakwayana ni kumtumichila Yehofa. Myoyo naga yindu ngayikwenda chenene tupitilisyeje kutenda yindu yampaka yitutendekasye kuŵa ŵakusangalala. Yehofa akusatusalila kuti mpaka tusangalaleje naga tukuŵalanga Baibulo mwakutamilchika soni ganichisyaga yatukuŵalangayo. (Sal. 1:1, 2; Yak. 1:25) Misongano soni Malemba Geswela gakusatukamuchisya kupata “yakuŵecheta yakusangalasya” yampaka yitulimbikasye soni kutendekasya mtima wetu kuŵa ŵakusangalala.—Mis. 12:25; 16:24.
Yiwusyo Yakutyochela kwa Ŵakuŵalanga
Pa Misyungu 24:16 pakusati, “Pakuŵa jwakulungama mpaka agwe kwa maulendo 7 ni kwimukasoni.” Ana lilembali likugopolela kuti Mlungu akusapitilisya kumkululuchila mundu jwakusatenda ulemwa mwakuwilisyawilisya?
Kusala yisyene, lilembali ngalikugopolela yeleyo. Mmalomwakwe likusala ya mundu jwakusasimana ni yakusawusya yejinji mwakuwilisyawilisya, nambope jwalakwe akusapilila.
Myoyo, mmalo mwakusala ya kugwa kwa kutenda ulemwa, lilemba lya Misyungu 24:16 likugopolela kusimana ni yakusawusya kapena yipwetesi mwakuwilisyawilisya. M’masiku gambesiga mundu jwambone mpaka alajeje ni ulwele soni yakusawusya yine. Soni ndaŵi sine jwalakwe mpaka alagasidweje ni ŵaboma. Nambope jwalakwe mpaka akole chikulupi chakuti Mlungu chachimkamuchisya kuti akombole kupilila yakusawusyayi. Mwine wawojo pakwete payiweni kuti ŵandu ŵakusamtumichila Yehofa, yindu yikusiyajendela chenene. Ana pakwete paliwusisye ligongo lyakwe yikusaŵa myoyo? Tukusakulupilila kuti “AMBUJE akwakamuchisya wosope ŵakugwa m’yisawusyo ni akwajimusya ŵandu ŵagwile pasi.”—Sal. 41:1-3; 145:14-19.
Mfundo Syakamuchisya
w09 10/15 12
Yiwusyo Yakutyochela kwa Ŵakuŵalanga
Mundaŵi ja m’Baibulo, naga jwamlume akusaka “kutaŵa nyumba [jakwe],” kapena kuti kulombela ni kukola liŵasa, jwalakwe ŵasosekwaga kuliwusya kuti, ‘Ana ndili jwakoseka kwasamalila ŵamkwangu soni ŵanache ŵatuchikola?’ Mkanaŵe kuŵa peŵasa, jwalakwe jwakolaga masengo gakusamalila mgunda soni mbeju syakwe. Ni ligongo lyakwe Baibulo ja Today’s English Version ŵagopolele lilembali kuti, “Mkataŵa nyumba jenu soni kuŵa peŵasa mkanimŵe kugowola mmigunda jenu, nambosoni mkanimŵe kusimichisya kuti chimchipataga yakusosechela ya paumi wenu.” Ana mfundo ja palilembali jikamulasoni masengo masiku agano?
Elo. Jwamlume jwakusaka kulombela akusosekwa kukosechela chenene udindo welewu. Naga jwalakwe mpaka akombole akusosekwa kukamulaga masengo. Nambope masengo gampaka akamule jwamlume nganigaŵa kwamba kusamalila liŵasa lyakwe mwakuchilu basi. Maloŵe ga Mlungu gakusalosya kuti jwamlume jwakulepela kusamalila liŵasa lyakwe mwakuchilu soni mwausimu ali jwakusakala kupunda mundu jwangakulupilila. (1 Tim. 5:8) Myoyo pakukosechela kwinjila mu ulombela, jwamlume akusosekwa kuliwusya yiwusyo mpela ayi, ‘Ana ndili jwakoseka kulipatila liŵasa lyangu yindu yakuchilu? Ana ndili jwakoseka kulilongolela liŵasa lyangu mwausimu? Ana chinjikwanisya udindo wangu wakulijiganya Baibulo mwakutamilichika ni ŵamkwangu soni ŵanache ŵangu?’ Maloŵe ga Mlungu gakusasala mwangapita mumbali ya maudindo gakusosekwaga.—Det. 6:6-8; Aef. 6:4.
Myoyo jwamlume jwakusosa ŵakongwe akusosekwa kuganichisya mwakusamala mfundo jajikusimanikwa pa Misyungu 24:27. Nombenajo jwamkongwe akusosekwa kuliwusya naga ali jwakoseka kukwanilisya maudindo gakwe gakuŵa jwamkongwe jwamlombedwe soni nangolo. Liŵasa lya chinyamata mpaka liganichisyesoni yiwusyo yeleyi pakuganichisya yayindu yampaka atende pakulela ŵanache. (Luka 14:28) Mfundo syelesi sikusakamuchisya ŵandu ŵa Mlungu kuŵambala yakusawusya yampaka asimane nayo soni kukola maŵasa gakusangalala.
OGASITI 4-10
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU
Mfundo sya M’Baibulo Syakamuchisya pa Kaŵechete Ketu
w15 12/15 19 ¶6-7
Akamulichisyeje Masengo Chenene Lulumi Lwawo
Maloŵe ga pa Miyambo 25:11 gakusalosya kusosekwa kwa kusagula ndaŵi jambone jakuŵechetela. Gakusati, “Maloŵe gakuŵechetedwa pandaŵi jakuŵajilwa gali mpela yisogosi ya maapulo gagolidi m’mbale syasilifa.” Maapulo gagolidi gali gakusalala pajika, nambo gakusasalala mnope pagaŵisile pa chindu chasilifa. Mwakulandana ni yeleyi, kusagula ndaŵi jambone jakuŵechetela mpaka kutendekasye yakuŵechetayo kuŵa yambone mnope. Mwamti uli?
Maloŵe getu komboleka kuŵa gakamuchisya nditu, nambo naga ngatukugaŵecheta pandaŵi jakwe jambone, nganigaŵa gakamuchisye. (Aŵalanje Miyambo 15:23.) Mwambone, m’mwesi wa Malichi mu 2011, ku Japan kwatendekwe chisichinya chachajonasile misinda jejinji. Ŵandu ŵakupunda 15,000 ŵawile. Atamose kuti ŵa Mboni sya Yehofa ŵalasile nawo pandaŵiji, nambo ŵakamulichisyaga masengo upile uliwose kuti ŵatondoye achimjawo pakamulichisya masengo Baibulo. Nambope, ŵandu ŵajinji ŵakwete yikulupi ya Chibuda soni nganamanyililaga yajikusajiganya Baibulo. M’yoyo, abale ŵayiweni kuti kwasalila ŵandu ŵaŵajasichilwe ŵakunonyelwa ŵawo ya kwimuka kwa ŵawe mkanijipite ndaŵi nditu chitendecele chisichinyacho, nganikuŵa kukamucisye mnope. Mmalomwakwe, ŵakamulichisyaga masengo mtuka wa kuŵeceta pakwatondoya soni kamulichisya masengo Baibulo pakwasalila ligongo lyakwe yakusawusya mpela yeleyi yikusiyatendechela atamose ŵandu ŵambone ŵakwe.
w15 12/15 21 ¶15-16
Akamulichisyeje Masengo Chenene Lulumi Lwawo
Mwatukusaŵechetela yindu kwa ŵane chili chindu chakusosekwa mnope. Yesu paŵaŵechete m’sunagogi mu msinda wakumangwawo ku Nasalaleti, ŵandu ‘ŵasimonjile ni maloŵe gakamula mtima gagakopokaga pakamwa pakwe.’ (Luk. 4:22) Patukuŵecheta mwakwayika ŵandu pamtima, ŵanduwo akusasangalala kutupikanila soni kuya yatukwasalilayo. (Miy. 25:15) Mpaka tuŵechete mwakwayika ŵandu pamtima mpela muŵatendele Yesu naga tukuŵecheta nawo mwakwachimbichisya soni mwakwaganichisya. Mwambone, Yesu paŵayiweni kuti likuga lya ŵandu lyalinjile kutenda yiliyose yakomboleka kuti limpikanile, jwalakwe ŵatendele chanasa, mwati “jwatandite kwajiganya yindu yejinji.” (Maliko 6:34) Atamose ŵandu paŵamnyosyaga, jwalakwe nganawuchisya maloŵe gachipongwe.—1 Pet. 2:23.
Kuŵecheta mwakulitimalika mpaka kuŵe kwakusawusya patukutenda yindu ni ŵachinasi ŵetu soni achimjetu. Mpaka tuganisye kuti pakuŵa jemanjaji ngwamanyilila chenene ngangusosekwa kuŵecheta nawo mwakusamala. Nambo Yesu ŵaŵechetagasoni mwakusamala kwa achimjakwe. Ŵakumkuya ŵakwe paŵatandite kangana yakwamba jwamkulungwa pasikati pawo, Yesu ŵajamwiche mwachanasa soni ŵapele chisyasyo cha kamwanache. (Maliko 9:33-37) Achakulungwa ŵa mumpingo mpaka akuye chisyasyo cha Yesuchi pakwajamuka ŵandu ni “msimu wakulitimalika.”—Aga. 6:1.
w95 4/1 17 ¶8
Ana Mpaka Tulimbisyane Chamti Uli Pachinonyelo Soni Masengo Gambone?
Patukumtumichila Mlungu, wosope mpaka tulimbikasyane kupitila mu yitendo yetu. Yesu jwalimbikasisye ŵandu ŵaŵampikanilaga. Jwalakwe jwanonyelaga masenga gakulalichila soni jwawuwonaga utumiki wakwe kuti uli wakusosekwa. Yesu jwasasile kuti waliji mpela chakulya chakwe. (Yohane 4:34; Aloma 11:13) Chisangalalo chajwakwete mpaka chitukwaye. Mwakulandana ni Yesu ana wawojo mpaka alosye kuti akusasangalala ni utumiki wawo? Ŵasalileje ŵandu ŵane mumpingo mwawo yindu yambone yaŵele mkusimana nayo nambo aŵambaleje kulilapilila. Pajesile ni ŵandu ŵane mu utumiki awuwoneje kuŵa upile wawo kuti ŵakamuchisye kuŵa ŵakusangalala mwakwasalila ŵane yakwamba Yehofa Juŵatupanganyisye.—Misyungu 25:25.
Mfundo Syakamuchisya
it-2 399
Kufasa
Mundu akusaŵa jwakufasa ligongo lyakuti akwete chikulupi soni machili. Jwalakwe ali jwaganisya chenene soni jwangakunda yindu yine kumsokonasya. Naga mundu nganaŵa jwakufasa, yakuyichisya yakwe akusaŵa jwawoga, jwakutumbilatumbila, jwangakola chikulupi, chembecheyo soni akusajanguya kwasa mtima. Mundu jwanganaŵa jwakufasa akumlondesya m’buku ja Misyungu kuti, ‘Akusalepela kulamulila ukali wakwe, ali mpela msinda wele lutenje lwakwe lwagumwiche.’ (Mis. 25:28) Jwalakwe akusagamba kujigalika ni nganisyo silisyose syangaŵajilwa syampaka simlongolele kutenda yindu yangaŵajilwa.
KULIPELEKA MU UTUMIKI WA MUMGUNDA
Ngani
Ana Mpaka Ndende Wuli Naga Ŵane Akusanonyela Kundya Miseche?
Yiwusyo yampaka aliwusye naga ŵane akwalya miseche
Kwalya miseche jili ngani jekulungwa
Nganiyiŵa yikomboleche kuŵambala kwalya miseche
Akatumbilaga mnope naga ŵane akwalya miseche
Yiwusyo yampaka aliwusye naga ŵane akwalya miseche
1. Pamanyilile kuti mundu jwine jwalyaga miseche, ana akusakombola kujiliŵalila nganijo?
Ngusakombola
Yikusaŵa yakusawusya
Nganimba ngombwele
2. Pamanyilile kuti mundu jwine jwalyaga miseche, ana akusakombola kukambilana ni mundujo mtima uli (mmalo)?
Ngusakombola
Yikusaŵa yakusawusya
Nganimba ngombwele
3. Pamanyilile kuti mjawo ŵalyaga miseche mwamti akumanyilila yindu yine yachinsinsi yakwamba mundujo, ana akusakombola kumsunjila chinsinsi?
Ngusakombola
Yikusaŵa yakusawusya
Nganimba ngombwele
Naga ajanjile kuti “yikusaŵa yakusawusya” kapena “nganimba ngombwele” pa yiwusyoyi, nganiji chijakamuchisye kumanyilila litala lyambone lyakutendela yindu naga ŵane akusalyaga miseche.
Kwalya miseche jili ngani jekulungwa
Ŵandu ŵane akusasala yindu yakusakala yakwamba ŵane kapena kuŵecheta yindu yaunami ni chakulinga chakusaka kusakasya mbili jawo. Mundu pamanyilile kuti ŵandu ŵele ŵawonaga kuŵa achimjakwe akukuŵecheta atamose yakuŵechetayo nganiyiŵa yakusakala mnope nambope yikusaŵa yakupweteka—Salimo 55:12-14.
“Nayikopochele kuti mjangu jwaŵechetaga kuti ngusatenda yindu mwangaganichisya ŵane. Yambweteche mnope ligongo nganinganisyaga kuti mpaka aŵechete yeleyo.”—Ashley.
Yisyesyene yakwe: Yikusaŵa yakupweteka mnope pawumanyilile kuti ŵandu ŵane akusakulya miseche ni chinga ŵanduwo aŵe achimjenu kapena iyayi.
Nganiyiŵa yikomboleche kuŵambala kwalya miseche
Ŵandu akusiŵalyaga ŵane miseche pa magongo gakulekanganalekangana. Gane mwa magongoga mpaka gaŵe aga:
Kola chidwi. Ŵanduwe tukusasangalala patukunguluka ni achimjetu. Myoyo yili yachipago kuti tukusaŵechetana soni kuŵecheta yakwamba ŵandu ŵane. Sonitu Baibulo jikusatulimbikasya kuti ‘tuganichisyeje yakusaka ya ŵane’.—Afilipi 2:4.
“Ndaŵi syosope ŵandu chakusachiwona kuŵa chakusangalasya chili kuŵecheta yakwamba ŵandu ŵane.”—Bianca.
“Ngusosekwa kwitichisya kuti, ngusalingalinga kuti manyilile yakwamba ŵane nambo ngusalepela kuti yimanyilileyo ngasalila ŵane. Ngangumanyilila kuti ligongo chichi ngusatenda yeleyi.”—Katie.
Kusoŵa yakutenda. Munyumamu ŵandu ŵane ŵanonyelaga “kumalila ndaŵi jawo josope jakupumula ali mkwasalila ŵane kapena kupikanila ngani jasambano.” (Masengo 17:21) Mwelemusoni ni mwayikuŵela yindu masiku agano
“Ndaŵi syejinji naga pangali ngani jakusangalasya jajitendekwe ŵandu akusapata ngani jakuti aŵecheteje mmalo mwakuti agambe kutama.”—Joanna.
Kulikayichila. Pakusaka kutukamuchisya, Baibulo jikusatukalamusya kuti tuŵambaleje kulilandanya ni ŵane. (Agalatiya 6:4) Nambo yili yakutesya chanasa kuti ŵandu ŵane ŵakusalikayichila, akusawandisya ngani syaunami syakwamba ŵane.
“Ŵandu ŵakusanonyela kwalya achimjawo miseche ndaŵi syejinji yikusaŵa kuti akwatendela jelasi. Ndaŵi syejinji jemanjaji akusawandisya ngani syaunami ni chakulinga chakuti yiwonecheje mpela jemanjajo ali ŵambone mnope kupunda mundu jwakumsalajo.”—Phil.
Yisyesyene yakwe: Chinga asache kapena akasaka ŵandu chaŵecheteje yakwamba achimjawo kupwatikapo wawojo.
Akatumbilaga mnope naga ŵane akwalya miseche
Yili yisyene kuti pangali champaka atende kuti ŵandu ŵane akalyaga miseche wawojo nambope yili yakomboleka kusagula yampaka atende ŵane pakuŵecheta yeleyi. Pamanyilile kuti ŵane akuwandisya yindu yaunami yakwamba wawojo pana yindu yiŵili yampaka atende.
CHANDANDA: Gamba kuleka. Ndaŵi syejinji yikusaŵa chenene gamba kujileka nganijo naga nganijiŵa jekulungwa. Mpaka akamulichisye masengo malangiso ga m’Baibulo gakuti: “Mkajanguyaga kutumbila, pakuti kutumbila kukusikumsigalila jwakuloŵelajo.”—Jwakulalichila 7:9.
“Ŵandu ŵatandisye kuwandisya ngani jakuti ndili pachitomelo ni mundu jwanganimboneganeje najo. Yeleyi yasekasisye mwamti nagambile kujileka nganijo.”—Elise.
“Naga mundu akwete mbili jambone ngawukusadandawula naga ŵane akukulya miseche. Atamose ŵandu ali awandisye yindu yakusakala yakwamba wawojo, ŵandu ŵamnonope ni ŵampaka akulupilile yeleyo. Yisyesyene yakwe yikusamanyika pambesi pakwe.”—Allison.
Yampaka atende: Alembe (1) yayaŵechetedwe yakwamba wawojo soni (2) muyatite pakwakwaya. Paŵechete “mumtima mwawo” mwayitite pakwakwaya yikusaŵa yangasawusya kujileka nganijo.—Salimo 4:4.
CHAŴILI: Mpaka aŵechetane ni mundu jwatandisye nganijo. Payakutendekwa yine mpaka yisimanikwe kuti ŵandu akuwandisya ngani jekulungwa jakwamba wawojo. Payitendekwe yeleyi mpaka yiŵe chenene kuŵechetana ni mundujo.
“Kuŵechetana ni ŵandu ŵaŵatandisye nganijo mpaka kwakamuchisye ŵanduwo kumanyilila kuti wawojo ŵapikene yaŵaŵechetagayo. Nambosoni mpaka kukamuchisye kuti yisyesyene ya nganijo yimanyiche soni tumasye yindu yaŵayiwandisyeyo.”—Elise.
Mkanaŵechetane ni mundu juŵalyaga miseche mpaka yiŵe chenene kuganichisya mfundo sya m’Baibulo syakuyichisyasi soni kuliwusya yiwusyo.
● “Mundu jwakusawutuchila kwanjila ngani mkanajipikanichisye, ali jwakuloŵela soni akusatenda sooni.” (Misyungu 18:13) ‘Ana ngumanyilila yosope yakwamba nganiji? Ana mundu jwasalile kuti ŵalyaga miseche ŵapikanichisye yaŵaŵechetaga ŵanduwo?’
● “Aŵeje jwakwanguya kupikana, jwangawutuchila kuŵecheta soni jwangatumbila chitema.” (Yakobo 1:19) ‘Ana jili ndaŵi jambone kuja kuwonegana ni mundu juŵalyaga misechejo? Ana kuwonegana ni munduju mpaka liŵe litala lyambone? Kapena ana mpaka sosekwe kwembecheya kuti mtima wangu utame mmalo?’
● “Yindu yosope yimkusaka kuti ŵandu amtendele, jemanjasoni mwatendeleje yeleyo.” (Mateyu 7:12) ‘Yikaŵe kuti naliji uneji junaŵechetaga yakwamba munduju, ana ngasosekwe kuti ambechete mu litala lyamti uli? Ana nganonyele kuti tuŵechetane pamalo gamti uli? Ana pandaŵi jatukuŵechetana nganonyele kuti maloŵe gakwe gaŵe gamti uli?’
Yampaka atende: Mkanajawule kukuŵechetana ni mundu juŵalyaga miseche, akusosekwa kulemba yakusaka kuja kuŵecheta. Kaneko ajambecheye kwa wiki jimo kapena mawiki gaŵili. Panyuma pakwe aŵalanjesoni yaŵalembile yila ni kulola naga pakusosekwa kuchenga panepakwe. Mpaka akambilanesoni ni achinangolo ŵawo kapena mjawo jwakumanyilila yindu yejinji kuti ŵakamuchisye.
Yisyesyene yakwe: Mwakamulana ni yayikusatutendechelaga paumi, kulidwa miseche nganituŵa tukuŵambele. Nambope yeleyi ngayikugopolela kuti pangali champaka atende wawojo.
YAKUSAŴECHETA ŴACHINYAMATA ŴANE
“Ngani sine syakusawandisya ŵandu sikusaŵa syangali mate pele sine sikusaŵa syekulungwa. Naga sili syangali mate mpaka yiŵe chenene kusagula ngayikosya. Nambo naga sili syekulungwa mwamti mpaka sijonanje mbili jambone jakwete, mpaka aŵechetane ni mundu jwakuwandisya nganijo.”—Brianna.
“Naga mundu jwine akwalya miseche ngakusosekwa kuwuchisya mwakutanda kuŵecheta yindu yakusakala yakwamba mundujo. Naga akutenda yeleyo yichitendekasya kuti aŵengane ni mundujo.”—Olivia.
OGASITI 11-17
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU
Akakungulukaga ni “Mundu Jwali Chisilu”
it-2 729 ¶6
Wula
Nyengo. Nyengo siŵili syasyaliji syakusosekwa mnope m’Chilambo Chelaguchisye syaliji chawu ni chuku. Sonitu mwangakayichila mpaka tujile kuti jeleji jaliji nyengo ja wula soni ja lyuŵa. (Alole Sal 32:4; Nyi 2:11, maloŵe ga mwiŵanda.) Kutandila mkatikati mwa mwesi wa Epulo mpaka mkatikati mwa mwesi wa Okotoba kukusagwaga wula jamnono. Wula jikusaŵa jakusoŵa mundaŵi jakugowola. Lilemba lya Misyungu 26:1 likusalosya kuti wula jakugwa mundaŵi jagowola jaliji jangali masengo mnope. (Alole 1 Samuyele 12:17-19.) Munyengo ja wula, wula nganijigwaga mwakutamilichika, nambope masiku gane kwagwaga wula jejinji. Pakuŵa jeleji jalijisoni ndaŵi jakusisima, mundu kutama pawula wasisimidwaga mnope. (Esa 10:9, 13) Myoyo ŵandu ŵayamichilaga mnope kupata malo gambone gakutama.—Yes 4:6; 25:4; 32:2; Yob 24:8.
w87 10/1 19 ¶12
Chamuko Chikusayikasya Mtendele
Ŵandu ŵane akusasosekwa kwajamuka mwamachili kuti apikane, mpela mwalikusaŵechetela lilemba lya Misyungu 26:3 kuti “Chikoti chili chakukwapulila hachi, ngonji sili syakutaŵila kukamwa kwa bulu, Soni ndodo jili jakukwapulila kumgongo kwa yisilu.” Ndaŵi sine Yehofa jwakundaga kuti Ayisalayeli asimane ni yakusawusya yayayikaga ligongo lya ungapikanila wawo. Jemanjaji, “Ŵagasisisye maloŵe ga AMBUJE, ni Malamusi ga AMBUJE asyene Machili gosope ŵagakanile, ŵagandile ni masengo gakusawusya giŵapele jemanjajo, ŵagwile pasi, pakuŵa paliji pangali jwakwakamuchisya. Piŵaliji myisawusyo yeleyi AMBUJE ŵakupikene kulila kwawo, ni ŵakulupwisye ku yipwetesi yawo.” (Masalimo 107:11-13) Myoyo ŵandu ŵakuloŵela akusalitendekasya kuti asimaneje ni yakusawusya m’malo mwakuti akatendeledwe chanasa yikaŵe kuti ŵapikanile chamuko, pakuŵa “Mundu jwakusajumusya lukosi lwakwe panyuma pakumjamuka chachitemanguka mwakusisimuchisya mwamti ngasalamasoni.”—Misyungu 29:1.
it-2 191 ¶4
Kulemala
Yayikwimila. Mwenye jwalunda Solomo jwasasile kuti,“Mundu jwakusachikulupilila chisilu ni kuchipa masengo ali mpela mundu jwalemesye sajo syakwe ni kulipweteka msyene.” Kusala yisyene, mundu jwakusapeleka masengo kwa chisilu akusaŵa kuti akulijonanjila jika masengo gakwe. Jwalakwe chachigawona masengo gakwe gali mkulepechekwa, yayichiŵa yindu yakupweteka mnope kwa jwalakwe.—Mis 26:6.
Mfundo Syakamuchisya
it-1 846
Kuloŵela
Kumjanga mundu jwakuloŵela mwakamulana ni “usilu wakwe” pakusaka kukangana najo mpaka kututendekasye kuti tuŵe mpela tukwitikana najo pa yitendo yakwe yakuloŵela. Pakusaka kuti tukaŵa mpela mundu jwakuloŵelaju msyungu wine wa m’Baibulo ukusatusalila kuti, “mkachijanga chisilu mu usilu wakwe kogopela kuti ntakulandana nacho.” Pele pa Misyungu 26:4, 5 pakulosya kuti kumjanga mundu mwakamulana ni “usilu wakwe” pakusaka kumlosya kuti ngatukukamulana najo, kulosya peswela usilu wakwe soni kumlosya kuti yitendo yakangana kukututendekasya kuŵa ŵakulekangana mpaka kutukamuchisye kuti tukaŵa mpela ŵandu ŵakuloŵela.
OGASITI 18-24
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU
Ana Achimjetu Ŵasyesyene Akusatukamuchisya Chamti Uli?
Ŵandu Ŵakulinandiya Ali Ŵakusosekwa kwa Yehofa
Mundu jwakulinandiya akusayamichila chamuko. Mwachisyasyo, tuwanichisye kuti ali kumisongano ja Chiklistu. Panyuma pakuŵechetana ni Aklistu achimjawo ŵajinji, jumo mwa jemanjajo akwasalila kuti wawojo m’meno mwawo musigalile kachakulya. Mwangakayichila mpaka atende sooni. Nambo ana nganaŵa amyamichile mundu jwaŵasalilejo? Mwangakayichila akasangalele yikaŵe kuti jwine ŵasalile yeleyo mwachitema. Mwakulandana ni yeleyi, tukusasosekwa kumyamichila mwakulinandiya Mklistu mjetu jwalosisye kulimba mtima pakutupa chamuko chatwasosechelaga. Mpaka tumwone mundujo mpela mjetu, ngaŵa mmagongo jwetu.—Aŵalanje Misyungu 27:5, 6; Aga. 4:16.
it-2 491 ¶3
Mlongo Mjakwe
Maloŵe gane ga m’Baibulo gakusatulimbikasya kuti tumkulupilileje mjetu soni tumŵendeje kuti atukamuchisye patusimene ni yakusawusya, maloŵega gakusati, “Mkasimumjasa mjenu kapena mjawo jwa baba ŵenu,Soni mkajinjilaga m’nyumba ja jwachibale jwenu pa lisiku lyamsimene ni yakusawusya. Mjenu [sha·khenʹ] jwamkutama najo pakuŵandika ali jwakusosekwa kupunda jwachibale jwenu jwali kwakutalika.” (Mis 27:10) Juŵalembile maloŵega jwagopolelaga kuti Mjenu jwamkutama najo pakuŵandika ali jwakusosekwa mnope soni jwalakwe ni jwali pa malo gambone kuŵendedwa chikamuchisyo kulekangana ni mlongo mjenu jwakupagwana jwali kwakutalika. Yeleyi yili myoyo ligongo lyakuti komboleka kuti mlongo mjetu jwakupagwanajo nganaŵa aŵele jwakoseka kutukamuchisya pandaŵi jatukusakajo soni mwine nganaŵa akombwele kutukamuchisya mwatukusachila m’wejo.
Ana Ŵachinyamata Chimchitenda Yamtuli Paumi Wenu?
Yakulemwecheka yajwatesile Yowashi yitujiganyisye chindu chimo chakusosekwa mnope. Chindu chakwe chili chakuti, tusaguleje achimjetu ŵampaka atulimbikasye kutenda yambone, soni ŵakusamnonyela Yehofa nambosoni ŵakusasaka kumsangalasya. Tulijiganyisyesoni kuti mpaka tukungulucheje ni ŵandu atamose ŵatukulekangana nawo msingu. Pajatu Yowashi jwaliji jwachinandipile mnope kwa Yehoyada juŵaliji mjakwe jwa pamtima. Pakwamba ya ŵandu ŵamkusasagula kuŵa achimjenu mkusosekwa kuliwusyaga kuti, ‘Ana akusangamuchisya kuti namkulupilileje mnope Yehofa? Ana akusanimbikasya kuti mbikanileje malamusi ga Mlungu? Ana akusanonyela kuŵecheta yakwamba Yehofa soni Maloŵe gakwe? Ana akusachimbichisya malamusi ga Mlungu? Ana akusagamba kusalila yindu yakusangalasya, kapena akusaŵa ŵakulimba mtima kunjamuka payikusosechela?’ (Mis. 27:5, 6, 17) Kusala yisyene, naga achimjenu ngakusamnonyela Yehofa, nikuti nganaŵa amkamuchisye, mwamti mpaka mtende chenene kuleka kunguluka nawo. Nambo naga achimjenuwo akusamnonyela Yehofa, chachimkamuchisya mwamti mkaleka kunguluka nawo.—Mis. 13:20.
Mfundo Syakamuchisya
w06 9/15 19 ¶12
Mfundo Syekulungwakulungwa sya m’Buku ja Misyungu
27:21. Kuyamichila mpaka kulosye mwatuŵelele. Kulinandiya kukusawonechela patukumanyilila kusosekwa kwakumyamichila Yehofa soni yeleyi yikusatulimbikasya kuti tupitilisyepe kumtumichila jwalakwe. Tukusaŵa ŵangalinandiya naga kuyamichila kwetu kukututendekasya kuliwona kuŵa ŵakusosekwa mnope.
KULIPELEKA MU UTUMIKI WA MUMGUNDA
Ngani
Ana Mpaka Atende Wuli Naga Mjawo Ŵakuŵesye?
Yakusosekwa kumanyilila
Yampaka atende
Yakusaŵecheta ŵachinyamata ŵane
Yakusosekwa kumanyilila
● Pangali jwampaka aŵambale kwakuŵasya ŵane. Ligongo lyakuti tuli ŵangali umlama mjawo jwa pamtima kapena jwalijose jwakusamwona kuti ali mjawo jwa pamtima mpaka atende yindu kapena kuŵecheta maloŵe gampaka gakuŵasye. Pakuŵapo wawojosoni ali ŵangali umlama, ana mpaka aŵechete kuti chitandilile nganamkuŵasyeje mundu jwine?—Yakobo 3:2.
● Malo gakunguluchila ga pa Intaneti mpaka gatukuŵasye. Mwachisyasyo, jwachinyamata jwine lina lyakwe David jwaŵechete kuti: “Pawuli pamalo gakunguluchila ga pa Intaneti ni ukulola yiwulili yakulosya kuti mjawo ŵaliji ku malo ganegakwe kukusangalala, ukusaliwusya kuti ligongo chichi nganambilanga uneji? Yeleyi mpaka yikutendekasye ngasangalala mwamti ukusalipikana kuti akujasile basi.”
● Yili yakomboleka kumalana ni chakusawusyachi.
Yampaka atende
Akusosekwa kuliwungunya. Baibulo jikusaŵecheta kuti: “Mkajanguyaga kutumbila, pakuti kutumbila kukusikumsigalila jwakuloŵelajo.”—Jwakulalichila 7:9.
“Ndaŵi sine akusayikombochela kuti ngani jajatumbilikasisyejo nganijiŵa jekulungwa.”—Alyssa.
Yakusosekwa kuganichisya: Ana jeleji jili ngani jekulungwa? Ana yili yakomboleka kululuka pa yindu yiŵaleŵele ŵane?—Jwakulalichila 7:21, 22.
Aganichisyeje umbone wakwakululuchila ŵane. Baibulo jikusaŵecheta kuti: ‘Ungayikosya . . . pakuleŵele ukusatendekasya kuŵa jwakusalala.’—Misyungu 19:11.
“Atamose kuti pana magongo gakukutendekasya kudandawula, nambope mpaka yiŵe chenene kusagula kumkululuchila mjetu ni mtima wosope. Yayikugopolela kuti ngamkumbusyasoni mjetujo pakwamba ya yindu yaŵatuleŵeleyo kapena kusakaga kuti ndaŵi jilijose atamileje kutuŵenda kuti tumkululuchile. Pawumkululuchile mundu jwine nganijo jikusosekwa kumalila papopo.”—Mallory.
Yakusosekwa kuganichisya: Ana chakusawusyachi chili chekulungwa? Ana yili yakomboleka kwamba kululuka pakusaka kuti paŵe mtendele?—Akolose 3:13.
Aganichisyeje yakusaka ya mjawojo. Baibulo jikusaŵecheta kuti: “Mkagambaga kuganichisya yakusaka yenupe basi, nambo mganichisyejesoni yakusaka ya ŵane.”—Afilipi 2:4.
“Naga chinonyelo soni kuchimbichisyana kupali ni mjawo, yikusatendekasya kuti patindene nganisyo akambilane ni kumasya nganijo mwachitema. Yikusaŵa mpela aŵele ali mkutendela yindu yalumo kwa ndaŵi jelewu ni ngakusaka kuti alekangane.”—Nicole.
Yakusosekwa kuganichisya: Ana mpaka amanyilile ligongo lyalitendekasisye kuti mjawojo aŵechete kapena kutenda yindu mu litala lyelelyo?—Afilipi 2:3.
Mfundo jakusosekwa mnope: Kumanyilila chile yampaka atende naga mundu jwine ŵakuŵesye kuchakamuchisya atamose pandaŵi jachachiŵa jwamkulungwa. Uli ngalijiganya apano yampaka atende pangani jeleji?
Yakusaŵecheta ŵachinyamata ŵane
“Ngaŵa ngani syosope syawukusasosekwa kumanyilila yisyesyene yakwe. Ngani sine mkusasosekwa kusagula kuti ugambe kusiliŵalila. Yeleyo yikusakamuchisya kuti mkatamilaga kukuŵasyana ni achimjenu.”—Kiana.
“Naga patendekwe ngani jinejakwe, ngusaliwusya kaje kuti manyilile naga jili ngani jakundendekasya kuleka kunguluka ni mundujo. Mwamti mu yakutendekwa yejinji ngusayiwona kuti nganijiŵa ngani jekulungwa.”—Treigh.
OGASITI 25-31
CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU
Kulekangana Kwakupali Pasikati pa Mundu Jwakusakala ni Mundu Jwakulungama
w93 5/15 26 ¶2
Ana Akusamtumichila Yehofa ni Mtima Wosope?
“ŴANDU ŵakulungama akusaŵaga ŵakulimba mtima mpela lisimba.” (Misyungu 28:1) Jemanjaji akusaŵa ŵakulupichika, akusadalila Maloŵe ga Mlungu ,soni akusaŵa ŵakusachilila kupitilisya kumtumichila Yehofa atamose pakusimana ni yakusawusya.
it-2 1139 ¶3
Kupikanichisya Yindu
Ŵandu ŵalesile kutenda yindu yaŵayikuyaga. Mundu jwangakusapikanila malamusi ga Mlungu mwamele, pakusagula yakutenda akusamwona mlungu kuŵa jwangasosekwa. (Yobu 34:27) Mundu mpela jweleju akusakunda kuti mtima wakwe umlambusye mpaka kwika pakutenda chakusakala mwanti akusalepela kumanyilila kuti kutenda yeleyo kuli kulemwa. (Sal 36:1-4) Atamose ali mkuŵecheta kuti akusamtumichila Mlungu nambope yakutenda yakwe yikusalosya kuti akusapikanila malamusi ga ŵandu ngaŵaga ga Mlungu. (Yes 29:13, 14) Jwalakwe akusajiwona ndamo jakwe jakulijasila kuŵa mpela ‘jakusangalasya’ (Mis 10:23) mwanti jwalakwe akusayika pakutenda ndamo syakusakala nikulikululuchilaga kuti Mlungu jwangawonekajo nganaŵa ayiweni kapena kuyikosya yakusakala yakusatendagayo, mwanti akusayiwonasoni kuti malangiso ga Yehofa gali gangakamuchisya. (Sal 94:4-10; Yes 29:15, 16; Yel 10:21) Kupitila mu yitendo yakwe, jwakusakalaju akusaŵa ali mkuŵecheta kuti, “kwangali Yehofa” (Sal 14:1-3) soni ngakusasamala ya jwalakwe. Myoyo ligongo lyakuti jwangakuyaga mfundo sya m’Baibulo jwalakwe nganaŵa akombwele kusagula chenene yindu, kuyiwona yindu mwakuwajilwa, kuganichisya chenene soni kutenda chisagula chakuwajilwa.—Mis 28:5.
it-1 1211 ¶4
Kulupichika
Kulupichika kweleku kwangatendekwaga ligongo lya machili ga mundu, nambo yeleyi yikusakomboleka ligongo lya kola chikulupi chakulimba soni ligongo lyakumdalila mnope Yehofa ni machili gakwe. (Sal 25:21) Mlungu jwasasisile kuti chachiŵa “chakulinjilichisya’’ soni “malo gakola yakulichenjela,” nambosoni kugalongolela matala ga ŵandu ŵakwenda mwakulupichika. (Mis 2:6-8; 10:29; Sal 41:12) Mwanti kuganichisya mnope ya kuŵa paunasi wambone ni Yehofa kukusikwakamuchisya kuti akoleje mtendele wa mumtima, yayikusiyakamuchisya kuti apitilisye kwenda mwakulupichika. (Sal 26:1-3; Mis 11:5; 28:18) Mpela mwaŵayiwonele yindu Yobu, ŵandu ŵangalemwa akusalaga ligongo lya ŵandu ŵakusakala soni kuti mpaka awe pampepe ni jemenjajo. Nambope yehofa akutusimichisya kuti jwalakwe akusamanyilila yindu yosope yayikwatendechela ŵandu ŵangalemwa. Jwalakwetu akusiŵasimichisyasoni jemanjaji kuti chachipitilisyape kutama pachilambopa, sogolo jawo jichiŵa jambone soni kuti chachipata yindu yambone. (Yob 9:20-22; Sal 37:18, 19, 37; 84:11; Mis 28:10) Mpela muyaŵelele ni Yobu, kuŵa mundu jwakulupichika nikwakukusamtendekasya mundu kuŵa jwambone ngaŵa chipanje. (Mis 19:1; 28:6) Ŵanache ŵakwete achinangolo mpela ŵeleŵa akusaŵaga ŵakusangalala (Mis 20:7), jemanjaji akusajigalila chisyasyo chambone cha achinangolo ŵawo, soni akusasangalala kumanyika ni lina lyawo lyambone nambosoni uchimbichimbi wakusapochela.
Mfundo Syakamuchisya
w01 12/1 11 ¶3
Mpaka Aŵambale Ulwele wa Mtima Wausimu
Kulidalila mnope. Ŵandu ŵajinji ŵaŵalwasile mtima ŵalidalilaga mnope kuti nganaŵa alwasile ulwelewu. Jemanjaji nganajawulaga kuchipatala kuti akalole mwamuŵelele mchilu mwawo soni ŵayiwonaga kuti kutenda yeleyi kuli kwangasosekwa. Mwakulandana ni yeleyi, ŵandu ŵane mpaka ayiwoneje kuti pangali champaka chatendechele ligongo lyakuti aŵele ali kumtumichila Yehofa kwa ndaŵi jelewu. Jemanjaji akusaleka kulilinga mwausimu mpaka ali asimene ni yakusawusya. Myoyo yili yakusosekwa mnope kukumbuchilaga malangiso gaŵapeleche ndumetume Paulo pangani jakulidalila mnope. Jwalakwe jwatite, “Jwalijose jwakuganisya kuti ajimi mwakulimbangana asamale, nimkaŵa kugwa.” Lunda lukusatukamuchisya kumanyilila kuti tuli ŵangali umlama, myoyo tukusasosekwa kulilingaga mwausimu ndaŵi syosyope.—1 Akolinto 10:12; Misyungu 28:14.
[Chiwulili pa peji 1]
Naga tukutamila kuŵecheta yindu yaŵatuleŵele mjetu, yikusaŵa mpela tukwinjisya mpweya wakusisima mnyumba jakuti mwana mtukuta