Yekova Nadungura Gako Aboro Ngbarago
“Oni dúngura aboro, akumba na ade na rukutu agude, na gaoni kungba aboro nga agu yo du kpuroni yo.”—PA RUG. 31:12.
GAONI KARAGAPAI NGA GINE?
Gini akpiapai nayugo gupai nga kikindigi adunguratise aima du ninyanyakipa pai fu ga Yekova aboro?
Gini bakere asadatise dungu aYisaraere anaamangaha tipa ka ndu tipa apumbo ku Yerusarema yo?
Tipagine si aidanga oni kpa kikii dunguratise ti ni ya?
1, 2. Ginipai ani nika wirikaha rogo gi kekeapai re tipa kikindigi adunguratise?
GU KIKINDIGI adunguratise nga ga dungu aringara na agu nga ga aʹuru biata nga agu adunguratise agu aDezire Yekova du awere aima digo nimangihe a wa agurani atingidaha. Dungu rani naima du pati agi adunguratise nga ga ngbarago re, isoke bara dunguhe rogo gaani raka yo.
2 Kutu agarã kusayo, ga Mbori aboro anaamanga kikindigi adunguratise wakina gure a. Ani nika wisigoapai awere tipa gu kikindigi adunguratise ga Mbori aboro anaamangaha du paha rogo Ziazia Kekeapai na ki bingo wai duhe kina sa na gu du areme. Ani nika wisigo ndu gupai a duhe ti ni ninyanyakipa pai furani ani du pati ni.—Tam. 44:1; Rom. 15:4.
GU NYANYAKIPA KIKINDIGI ADUNGURATISE NAMANGI BAKURU KUSAYO NA GU DU TI GAANI REGBO
3. (a) Ginipai namangi ti regbo gu bambata kikii dunguratise nangia ga ga Yekova aboro? (b) Wai i anaayamba aYisaraere i dunguratiyo kurogo bangisa ba sa?
3 Gu kikii dunguratise namangi pavuru Bagangara Sinai yo angia bambata regbo fu ga Mbori aboro i dunguratiyo tipa agu arugute nga ga toro. Gu re angia kparakpara dunguratise rogo gu pangbanga nga ga ndikidi airisi Mbori. Ti regbo ho, Yekova ayugu gako ome fu aYisaraere na ki fu gako Ndiko fuyo. Gure angia gu uru bangiriyo arengbanga ka go ti ni ya. (Gate 19:2-9, 16-19; oni gedi Gate 20:18; Pa Fu Rugute ni Ue he 4:9, 10.) Rogo gu uru re, gu pagume nadu dagba aYisaraere na Mbori ariatihe. Fuo gupai re ngbutuko, Yekova ayugu wai fu Moize si aida ko niyambu aboro dunduko kurogo bangisa ba sa. Ko aya fu Moize ko mbakadi ambaya ue rogo feda yo nga gu i nikaa mangasunge nani tipa ka yamba ‘aboro dunduko’ i ye “ku ngbadimo bamburoko dungurati” yo. (Geda 10:1-4) Oni berãnga kina pa gu ngbarago naadu ti gu regbo re!
4, 5. Tipagine gu kikindigi adunguatise aMoize na Yosua amangihe adu ti ni na nyanyakipaha?
4 Ho aYisaraere adi agarã ni nga 40 ku ngbakungba yo, Moize amangi mbakadapai tipa aboro dunduko dunguratiyo. Gipai re amangi ti gu kere regbo rogo gu pangbanga nga ga gi vovo rikaaboro re. I aima mbeda tipa ka rimo kurogo Ringara Mokido. Gere nangia wene regbo fu Moize ko tingidi awirinako na agu apai dunduko Yekova amangihe fuyo na agu ko nika mangaha fuyo kumbatayo.—Pa Rug. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Si rengbe kadu nga gu regbo re du Moize agumba gupai fu aboro nga kikii dunguratise nikadu. Ti digido agarã saba dunduko ti regbo Pumbo Abasura, akumba, adee, agude, na gu kungbo aboro naaraka dagba aYisaraere anidungura tiyo kurogo gu bangisa ba sa Yekova asiaha fuyo tipa ‘i gipai, i wirikapai, i gunde ti Yekova gayo Mbori, na i niberẽpa manga agu apai nga ga gi rugute re dunduko.’ (Oni gedi Pa Fu Rugute ni Ue he 31:1, 10-12.) Si adu gbaiga nga Yekova naida gako aboro nidunguratiyo kurogo bangisa ba tipa kaa wirika gako arugute na gupai ko akpinyemuhe. Ho aYisaraere azi Ringara Mokido ni ono patiyo kirikiri kingia agu arikaaboro nga apagano, Yosua adungura aYisaraere dunduko tipa ka nyakasayo i nye niruruyo fu Yekova. Aboro akaragapai kuti gipai re na ki zungahe nga i nika irisa Mbori airisa.—Yos. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. Gini nyanyakipa kikindigi adunguratise naamangi ti gi gaani regbo re?
6 Vuru agu agarã susi barambeda, kikindigi adunguratise kinaho namangi duna nyanyakipaha. Ti regbo agu adunguratise re, i atingidi aboro naapa gu ariapai naadu tipa wai apai amanga rogo riigbu gbiati gaani giarogopai yo tipa gu kura apai rogo Ziazia Kekeapai yo. (Snz. 4:18) Gu bambata kikii dunguratise Abawiriki Ziazia Kekeapai amangihe fuo nyasa gu Bambata Vura Nga ga Zegino adu rogo 1919 rogo gu gbata nga Cedar Point, Ohio, Amerika yo. Agu aboro naaye tipa gu dunguratise re adu nga 7,000 na i atingidi yó naapa gu tua nga ga tungusapai si aida i mangihe rogo zegino dunduko. Rogo 1922, ti gu regbo kikii dunguratise amangi na arame ribua rogo kina gu bangisa rago re, Joseph F. Rutherford afura fu agu aboro naadegatuyo fuko ba gi dunguratise yo re tipa gi bangisa sunge re ki yaa: “Oni du niruru roni na nindikidi adezire nga ga Gbia yo. Oni ndu kumbatayo nasovura daho i nika gbarasa Babera ni kusayo dunduko. Oni takipande gi pangbanga re tuturũ na rogo arago dunduko. Si naida zegino inihe nga Yekova nga Mbori na Yesu Kristo nga Bakindo kurii abakindo na Gbia kurii agbia dunduko. Gu uru du areme re, kuraha ho berewe waha te. Oni ngere, Bakindo nazogarago! Oni nga gako aboro sunge. Sidu, oni takipande, oni takipande, oni takipande Bakindo na gako kindo.” Agu aboro naadu pati gi dunguratise re gbiati ga Mbori aboro rogo zegino dunduko nadi gipai re kugume na ngbarago.
7 Rogo gu gbata nga Columbus, Ohio, rogo 1931, Abawiriki Ziazia Kekeapai adu na ngbarago ka dia gu rimo kuriyo nga aDezire Yekova. Rogo 1935, rogo gu gbata nga Washington, D.C., Wirinarani nga Rutherford ayugu “bakere rimbasa,” na ki sakipai rogo Yugoti yo nga, gi bakere rimbasa re, ‘i rundu barangba mbatabakindo, na barangba Wiri Kandoro.’ (Yugo. 7:9-17) Rogo 1942, bebere gu Ue Vura Nga ga Zegino, Nathan H. Knorr amangi iiriwo gumbapai naaya, “Ya Mo Zereda Rengbe ka Nye Dagba Aboro?” Rogo gu gumbapai re, ko afura tipa gu “zamba nyarinde” du paru rogo Yugoti 17 na ki yugu gupai nga, sunge tungusapai nikadu kindi nibakerehe fuo nyasa vura.
8, 9. Tipagine nunga azi ga Mbori aboro ti ni ti regbo kura kikindigi adunguratise?
8 Ti regbo gu kikii dunguratise riihe angia “Gu Rikaaboro Duna Ngbarago” rogo 1946, Knorr amangi bawene gumbapai riihe aya, “Akpakarapai gbiati Kiiso Riigbu.” Wirina sa naadu rii tambara yo ti gu regbo ko aamanga gi gumbapai re akepai tipa ga aboro karagapai. Ko ape gupai nga, ho Knorr afura ni tipa gu mbakadapai naadu tipa ka kiiso gu Betere nga ga Brooklyn gbiati amakana sunge, aboro ata bee yó berewe na berewe. Gu boro naru tuturũ, si aima du funi taata ní ini gupai nga aboro dunduko du na ngbarago. Rogo 1950, ti regbo gu kikii dunguratise nga ga dungu aringara New York City yo, aboro adu na ngbarago ka gbia gu vovo Ziazia Kekeapai rogo pa-Ngirisi nga New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Kusa, si ada nigu Ziazia Kekeapai rogo pa-Ngirisi nakaraga rimo Mbori kubaha kina wai si aida si du.—Yere. 16:21.
9 Gu kikindigi adunguratise Yekova adungura gako ruru aDezire rogoho fuo gu rungosiro watadu fuo rugusa yó sunge tungusapai, si aima zio ngbadu aboro yo. Adolf Hitler azungahe nga ko duwa ka ko nyasi riipa aDezire Yekova rogo gu ringara nga Germany, ono rogo 1955, aDezire Yekova nga 107,000 ahi gu ba ko anaamanga adunguratise rogoho fu gako asekere Nuremberg yo ti regbo gayo kikii dunguratise. Dungu agu aboro naadu yo kina aume aaga bangiriyo yo be ngbarago! Rogo gu garã nangia 1989, awirina nga 166,518 andu ku Poland yo tipa bakere dunguratise riihe angia “Kakuti Sinombori.” Dunguyo naaye rogo agu aba nga Soviet Union na Czechoslovakia na rogo agu agbata du bara ku Putu yo ku Uroyo. Tipa bete aguyo, si aima dia yó na agarã 15 watadu 20 zanga i du pati kikii dunguratise nga ga ga Mbori aboro. Oni berẽnga kina pa gu ngbarago naadu rogo 1993 ti regbo kikii dunguratise nga ga dungu aringara namangi rogo gu gbata nga Kiev, Ukraine yo riihe aya, “Gu Yugopai nga ga Mbori,” aboro 7,402 nazi bapatiza na gure angia gu bakere namba nga ga aDezire Yekova ka zio bapatiza rogo uru sa.—Yes. 60:22; Agai 2:7.
10. Gini kikii dunguratise oni naatingidapa ha dedede na tipagine?
10 Isoke kikindigi adunguratise kinaho watadu gu nga ga dungu aringara naangba tironi oni naatingidapaha. Ya mo oni natingidapa gu bambata kikii dunguratise oni adu pati ni watadu gu oni azi bapatiza ti ni? Gure nga gu nyanyakipa pai rogo gaoni irisombori yo bangironi arengbanga ka go ti ni ya. Oni bihe na nyanyakipaha!—Tam. 42:4.
AREGBO NGBARAGO DEDEDE
11. Gini apumbo Mbori aidi aYisaraere nindu tipaha na agarã dunduko?
11 Yekova anaaida aYisaraere nidunguratiyo ku Yerusarema yo bara biata vuru garãyo tipa apumbo. Agu apumbo re angia Pumbo gu Kpakuto adunga na Agbooro ya, Pumbo Nangia ga aPoso (i atona ka yambaha kusa nga Pendekote), gbiati Pumbo Abasura. Mbori azinahe tipa agi apumbo re ki yaa: “Bara biata na agarã akumba dunduko ka aye ku bara bangiri Gbia MBORI.” (Gate 23:14-17) Nibipa nyakapa agi apumbo nga ga toro re, abariikporo na gayo aborokporo dunduko nanaandu kubaha yo.—1 Sam. 1:1-7; Rk. 2:41, 42.
12, 13. Ginipai si aniidi dungu aYisaraere mangihe tipa ka ndu tipa pumbo?
12 Oni berẽnga kina wai si ani nyaki fu aYisaraere i ndu kuba agu apumbo yo re. Nikpiapai, aYosefa na Maria anaandu nga amairo 60 tona Nazareta yo ku Yerusarema yo. Oni berẽnga ha nga aregbo wai si narengbe ka dia roni na rukutu agude ngba gi nunguro re tipa oni da? Geda gu pangbanga nafura tipa Yesu wa ko andu ku Yerusarema yo nigude nasa rani ani ini gupai nga, i anaandu wa sa na agume yo gbiati abakure yo. Si adu fuyo nipa ngbarago kaa ndu sa, kaa mbakada riahe sa, na kaa manga mbakadapai sa tipa ka gbia barame rogo gu ba du niwenehe. Si nawira wa kerepai adunga ngbagene te mbiko avungu Yesu ambuko ko du na bete ranirii wa garãko avura du gbua nga 12. Bangiri rukutu agude aarengbanga ka go ti ngbatunga agu apumbo re te!—Rk. 2:44-46.
13 Fuo aYisaraere gbataka kurogo dungu aringara, dungu ngbatunga aboro nibakiakia nanaaye tipa agu apumbo re. Ti regbo Pendekote rogo gu garã nangia 33, aYudo gbiati agu aboro nasatiyo kurogo gu pambori nga ga aYudo aye rogo dungu aringara nga Italy, Libya, Kurete, Asia Minor, na Mesopotamia ku Yerusarema yo tipa gi pumbo re.—Amo. 2:5-11; 20:16.
14. Wai gu aYisaraere anaagbia undo ti nduyo kupati agu apumbo nanaamanga na agarã dunduko?
14 Tipa dungu aYisaraere, gu banguapai rago anaangba tiyo nani tipa gi nunguro re angia agu apai nga ga toro, nga ka iriso Yekova wa sa na agu akutu aboro nakpinyemuko. Sangbanaha aningia gine fu agu aboro nani ye tipa gi pumbo re? Ani rengbe ka gbia karagapai kuti gi sanahe re rogo agu arugute Yekova afuhe fu gako aboro tipa Pumbo Abasura, si nayaa: “Oni ki ningi angi rago gaoni pumbo, oni na awironi, na agu awironi nga ade, na gaoni amoyambu, na gaoni anagbindi, na gu Revi na gu kungba boro, na gu wirinyaure, na gu dekurugbo ka du kpuroni yo. Oni anika kuti pa manga pumbo fu Yekova gaoni Mbori tipa rame saba kindi rogo gu ba nga gu Yekova ka sia ha; bambiko Yekova gaoni Mbori afú maku fu roni rogo gaoni zugazuga ahe, na rogo agu asunge nga ga beroni, oni ki du na ngbarago kpaima.”—Pa Rug. 16:14, 15; oni gedi Matayo 5:3.
NDU GUPAI SI AIDA ONI BI KIKINDIGI ADUNGURATISE TI NI NA NYANYAKIPAHA
15, 16. Ya mo oni ambunga pa kura gaoni apai tipa ka du pati kikii dunguratise? Tipagine oni adu ti ni na ngbarago tipa ka mangaha wo?
15 Nairiwo gu wene kpiapai agu adunguratise nadumbata re afuhe areme fu ga Mbori aboro! Wa vura duhe nga dungu apai aima ariatihe, ono gu banguapai du tipa gaani kikindigi adunguratise, si arianga tihe te. Ti gu regbo i ake Ziazia Kekeapai ti ni, agu aboro nani ye tipa gi kikindigi adunguratise re, i anaambupa kura gayo apai ambu. Kinawo duhe tipa dungu aboro areme. Ono wa vura duhe wo, gu undo ani agbiaha ima kio kisusi. Agu apumbo re kindi na nyanyakipaha rogo gaani irisombori yo a kina wai si adumbata. Agu apumbo re nayugopai furani na kini sarani ani gitirani naapa gu nyanyakipa apai rengbe ka sarani ani banda gaani pagume na Mbori. Kikindigi adunguratise nafõngbaduraniyo ani mangi gupai wiriki anihe, ani ne akpakarapai, na kini ngarasi rani ani moiberã rani kuti agu apai rengbe ka undo rani angianga gu rengbe ka kandasi rani kusande ya.—Tam. 122:1-4.
16 Kikindigi adunguratise dedede naye na ngbarago fu agu aboro du pati ni. Tingidapai sa nafura tipa gu kikii dunguratise namangi rogo 1946 nayaa: “Si aima ngba wai ka bi dungu akutu aDezire Yekova na ngbarago rogo bangisa ba sa, na gu susi berewe nga ka bi wai i adu na ngbarago tipa ka degatuyo wa abatakundi aata kundi rimbasa aboro ki koditiyo naayo ka bi agu abia nga ga Kindo tipa ka tambua Yekova.” Gu tingidapai re ape gu kurapai nga: “Gu Basunge Du Tipa agu Aboro Naida Nitiyo ka Fu Undo ake rimo aboro dagba agu aboro naaye tipa dunguratise i ki ima rengba na agu abasunge dunduko naida na aboro, agi aboro re afutiyo mbiko gu ngbarago i adu nani ka mangasunge fu awirinayo.” Ya mo oni adu nga na ngbarago wa gure ti regbo kikindigi adunguratise watadu gu nga ga dungu aringara?—Tam. 110:3; Yes. 42:10-12.
17. Gini ariapai namangi nibipa gu mbakadapai du tipa kikindigi adunguratise?
17 Kura apai aima ariatihe nibipa wai du agu ambakadapai du tipa kikindigi adunguratise. Nikpiapai, kura ga Mbori aboro natingida atingida wai i anaamanga kikindigi adunguratise tipa arame muambe! I anaamangaha nga wiso, tifuo bebere uru, na nyemu. Tungusapai anaakpanga baha yo te. Bete apaparaha anitona sa ribua nga ga wiso na ki digi sa ribua nga ga yuru. Abaundosunge anaamangasunge nyanyaki na tipa gbanga regbo mbiko i anaamanga riahe wiso, bebere uru, na nyemu fu agu aboro ye tipaha. Areme kikindigi adunguratise tipa kina bete aʹuru gbua, na aborokporo nitiyo nambakada gayo riahe mbata fu regbo tipa wa ka i du na regbo beyo tipa ka degatuyo wenengai kuti dunguratise.
18, 19. Gini apapara kikindigi adunguratise oni angera tipaha kumbatayo, na tipagine?
18 Kura apai kinaho ninaamanga ba kikindigi adunguratise yo ani namaa berãrani tipaha na si nga gupai naima digo nimangi tipa ngbanga regbo. Nikpiapai, pa gbia ani ‘gu riahe nga ga toro ti ragoho’ nasarani ani rugutirani wenengai na gu sangbanebi nga ga Ziazia Kekeapai gbiati gaha ayugopai, agi apai re ayengo mbiko kina agu agumbapai namanga yo te, ono be gu vovo awaraga nakura ti regbo kikindigi adunguratise a. (Mt. 24:45) Ngbatunga gu vovo awaraga re nga agu aũsunge naundo agu aboro du na ruru ngbaduyo yo i di rengo kugume. Gu drama du mburuhe rii Ziazia Kekeapai nafõngbadu paranga aboro yo na sosono yo i wisigi gayo ndu mangaapai na ki bandatiyo be gu fudifudiapai naye be iraira berãpai. Gu gumbapai nga ga bapatiza naundo rani ani wisigi agu apai ani aperesapaha mbatayo rogo gaani raka yo na kini fu ngbarago furani ka bi vovo aboro i nikpara gayo raka fu Yekova.
19 Ii, bakere adunguratise aima du nipapara gaani irisombori tipa akutu agarã. Ngbatunga agu adunguratise re nasarani ani du na ngbarago rogo toro yo, na kini fu momu furani ani gbia vovo abakure, na kini undo rani ani bipa gu gaani kodatise nga ga awirina rogo zegino dunduko na nyanyakipaha, na si nga gu bangua gene Yekova angerafuo gako aboro na kini fu amaku fuyo ngbaha. Nirengo, ani dunduko nibasasa si aida ani mbakadi agu apai du tirani tipa ka du yo wa ka ani gbia undo rogo agu aʹuru re dunduko nibasasa.—Snz. 10:22.
[Gu sura du ti kpewaraga 30]
Gu kikii dunguratise nga ga dungu aringara namangi New York City yo, rogo 1950
[Gu sura du ti kpewaraga 32]
Mozambique
[Pictures on page 32]
South Korea