Oni Bi Bamangi Iiriwo Apai!
“Mo rú nga zaa, ka berã nga pa gu iiriwo mangaapai nga ga Mbori.”—EYOBO 37:14.
1, 2. Rogo 1922, gini iiriwo he i akuru baraha, na ga agu aboro karagapai nabihe angia gine?
BAWIRIKIPAI tipa gu kuruahe i akusaha sendeyo gbiati ga aNgirisi iriiripa boro akodi beyo tipa dungu agarã kaa gbata kumuko. Ni yangaraha, rogo Ngbangba ti rameru 26, rogo 1922, rogo bakpisido agu aFaro nangia ga Ezipeta yo rogo gu Ngboongborago nga ga Abakindo nga gu aboro aima inopaha wenengai, Howard Carter, nangia bawirikipai tipa gu kuruahe i akusaha sendeyo, na gu Iriiripa Boro nangia Carnarvon, akuru bara gu kumuko i aagbataha—nga muro gu Faro rimoko angia Tutankhamen. Ni da yo ti gu ngbadimo i aima diko ngbaha, i age yaro ti ni ki koroho ku dimo yo. Carter ki zogo tigitigi baro koyo ki ngere ku vuruhe yo.
2 Kusa, Carter ayaa: “Ho gu Iriiripa Boro nangia Carnarvon, arengbanga ni berewe ka hi gako bakabangirise ya, ko asanahe warawara ki ya, ‘Wirihe ho bingo mo ho tee?’ sidu mi ki asadi tire nyanyakii ka gumba gu fugo fuko nga, ‘Ii, mi nabi iiriwo ahe.’ ” Gu sanduki kpisido kangba i ambakadihe rogo kina ku dahabu adu dagba gu badungu akumuko nadu rogo gu muro re. Oni avura bi bete gu “iiriwo ahe” re rogo gu kpiaahe du rogo abuku watadu tii gu bambu du tipa biko kuru ahe. Ono tie, wa vura iriwo gu kuru ahe du tii gu bambu biko kuru ahe re wa gure, si nawira pai ho dagbaha na gaoni raka te. Sidu ani arianga tirani fuo gu iiriwo ahe du nzunzu na pai dagbaha na gaoni raka ki du a na nyanyakipaha fu roni.
3. Wari ani abi tingidapai ni tipa gu iiriwo apai rengbe ka duna nyanyakipaha bangirani?
3 Ni kpiapai, oni berẽnga pa gu kumba naraki mbata fu dungu kama agarã kusayo, nga gu kumba nangia baworimo kisusi gu bangbasia bangimbaro i naayugo ni rogo asinima, na wene ngimbaro, watadu boro sa dagba ngbatunga abakindo. I anayamba ko nga babakere kumba kisusi dagba Aboro ku Uroyo. Oni ima ino rimoko—nga Eyobo. I akepai tipa ko rogo buku sa nabaha nga ga Baibiri. Si ki vura du wo, paranga kumba sa nangia Eriu, nga guko naaraka ti kina gu bangisa regbo re, abipa ruga Eyobo ni gupai du wa ka ko mangihe. Eriu aida ka gumba gupai nga, Eyobo aagbeberã aboro gbe kina kuti tiko na kuti agu aboro nadu pati ko. Rogo Eyobo kapita 37, ani nabi kura zukazuka arugute nga ga tatamana nga gu rengbe ka duna ndikidi nyanyakipaha fu rani nibasasa.—Eyobo 1:1-3; 32:1–33:12.
4. Gini apai nandu sa gu ngarasahe Eriu afuhe, nga gu du nikekehe rogo Eyobo 37:14?
4 Agu kumba biata nayaa i angia abakurea Eyobo afura nigbangaha tipa agu apai i aberẽhe ya Eyobo ingi rogo, rogo gako berã na rogo gako mangaapai. (Eyobo 15:1-6, 16; 22:5-10) Eriu apidi yo ni zerangbaduse daho gu fugo re anyasi ni dagba yo. Fuo gure, ko ki fura na dudungurobipai na ni tatamana. Ko agumba dungu bangiri apai, ono oni kparianga gi banguaha re: “Ako Eyobo, mo gí nga gere, mo rú nga zaa, ka berã nga pa gu iiriwo mangaapai nga ga Mbori.”—Eyobo 37:14.
Gu Boro Namangi gu Iiriwo Mangaapai Re
5. “Gu iiriwo mangaapai nga ga Mbori” nga gu Eriu afura tipaha nakoda gini apai?
5 Oni bi gupai nga Eriu afunga gu berã nga Eyobo naagbe berã aboro kina kuti tiko te, watadu kaa gbeberã kuti Eriu, watadu kuti kura boro a te. Ni tatamana, Eriu angarasi Eyobo—kini ngarasi rani a—ya ani gbeberã rani fuo gu iiriwo mangaapai nga ga Yekova Mbori. Oni naberãha ya gu gumbapai nga “gu iiriwo mangaapai nga ga Mbori” nakoda gini apai? Kurii gure, nibi gu bakabangirise rengbe oni ka du nani tipa kpoto roni, tipa zingo mosoro, tipa gaoni raka kumbatayo, tipa gaoni aborokporo, tipa gaoni abadiasunge, na tipa gaoni amurakporo, tipagine si aida tini oni moiberã roni fuo ga Mbori mangaapai? Zanga kapa, gu iiriwo mangaapai nga ga Yekova Mbori nakoda gako tatamana na gako tandu kurii gu kusikusiahe dunduko du pati rani ani abihe abi. (Nemaya 9:6; Atambuahe 24:1; 104:24; 136:5, 6) Tipa ka rugatise na gipai re wenengai, ani kparianga gu bangiripai du rogo gu buku nga Yosua.
6, 7. (a) Gini iiriwo mangaapai Yekova amangihe rogo agu auru nangia ga Mose na ga Yosua? (b) Wa ka oni abi mangapai sa dagba gure rago Mose na rago Yosua, waigu ka oni akaragapai sani?
6 Yekova aye na agberangbii kurii kuru Ezipeta na fuo gure, ko ki kparaka rogo Zamba Baime yo tipa Mose rengbe ka ngbe mbatayo fu agu aYisaraere nadu mbata i si ku mbiti baime yo ka duna ranirii. (Gate 7:1–14:31; Atambuahe 106:7, 21, 22) Pai ho nitangaratangaraha wa kina gure rogo Yosua kapita 3. Si aidi Yosua, nangia guko nadiba Mose, ngbe mbatayo fu ga Mbori aboro ka si na yo ku mbiti kura ime yo na ki ndu na yo kurogo Ringara Mokido. Yosua ayaa: “Oni kpára tironi ziazia; bambiko gba Yekova akamanga iiriwo apai ku bangironi.” (Yosua 3:5) Gini ngbatunga iiriwo apai nangiaha?
7 Wenepai, gu tangarapai re nayugo gupai nga Yekova akparaka rogo gu ime nakisi gene, nga gu Di nga Yaradene, tipa wa ka dungu akutu akumba, adee, na agude rengbe ka si ku mbitiyo auru ugu sende. (Yosua 3:7-17) Wa ka ani adu yo kini bi gu di re si nikparaka tihe na ki bi agu aboro re i nisi ku mbitiyo zanga fudifudipai, nairiwo wai ka ngbarani azere ka bi gu iiriwo pai namangi re! Si ayugu gu ome du Mbori nani kurii kusikusiahe. Wa vura duhe wo, zavura kina boro awere—rogo gi regbo du ani ni unga rani re—iiriwo apai kinaho wa gure. Tipa ka bi ginihe nga bete agi apai re na ka bi ndu gupai si aida tini ani gbeberã rani fuoho, ani wisiginga Eyobo 37:5-7.
8, 9. Gini iiriwo mangaapai Eyobo 37:5-7 afura tipaha, ono tipagine si aida tini ani berẽ tipa agi apai re?
8 Eriu ayaa: “Mbori nasumba [wa gumba] na gako fugo ni iiriwo ho, ko namanga baiiriwo apai, nga gu ani arengba nga ka ruga tirani na ni ya.” Ginipai Eriu aaberãha na gu fugo nga Mbori namanga apai “ni iiriwo ho”? Wenepai, ko nafura tipa fäkäfäkä morogumba na tipa nana mai.a Gere rengbe arengba ka rugusa ga basopo bino sunge atiyo, kini fu regbo na ndupai funi tipa ni wisigi ga Mbori mangaapai. Si rengbe ka du nga abasopo bino nga ani te, ono nana mai gbiati fäkäfäkä morogumba rengbe arengba ka duna ome kuri rani. Nibi kina pa gu rago ani araka rogo, si rengbe ka rugusa gaani asunge a. Ya mo ani naadia regbo kaa berã tipa gu boro du ku gii ngbatunga gu iiriwo apai re na kini berẽ tipa gupai si ayugoho fu rani? Oni amanginga ha wo mbata?
9 Si na nyanyakipaha a wa ani agedaha rogo Eyobo kapita 38, nga kina boro Yekova Mbori nitiko natona ka sakapai wa ngbatunga gure, kini sana Eyobo na agu asanahe duna rogoyo tini. Wa vura duhe nga Eyobo du Bakusirani aasana ko na agi asanahe re, si ziazia nga agi asanahe re fu rani a, tipa wai si aida sino rani du, tipa ndu gupai du ani ho tini, na tipa gaani raka kumbatayo. Sidu, ani bingo agu asanahe Mbori asanaha re, na ani ki berẽnga tipa gupai si ayugoho fu rani, ii, ani manginga gupai Eyobo 37:14 angarasa rani tipa mangaha.
10. Gini ome si aida Eyobo kapita 38 du nani kuri rani, na gini asanahe si akusaha?
10 Kapita 38 natona na gu fugo nga: “Yekova ki karaga pai fu Eyobo rogo bakamikami yuge yo, ki ya: ‘Da nga gi ni re naoka rondo na agu apai zanga inahe? Mo vódi nga tiro awere wa kumba; bambiko mi asána ro, mo ki taki pande pai fere.’ ” (Eyobo 38:1-3) Gipai re arugu berã Eyobo. Si aundo ko ko mbakadi berã ko kuti gu parengo nga ko aru barabangiri Bakusi haurago na si kini idi ko karagapai fuko. Gere a ni wenepai fu rani ani mangihe, kodihe na agu aboro ani araka na yo ti gi regbo re. Fuo gure, Mbori ki kusi ngbatunga agu apai Eriu afura tipaha. “Wari mo adu ni ni gu rago mi amoi mburu kpotosende? Mo gúmba ha fere, ka mo du na rugatinapai. Da naringbisi bakiaha—ati mo ini he, te! watadu gini boro nataĩ gire ri he? I amoi amburu he ku auru gine, da namoi mbia tukpu he?”—Eyobo 38:4-6.
11. Gini apai si aida Eyobo 38:4-6 sa rani ani inihe?
11 Wari Eyobo adu ni—na wari ani adu ni—ho kpotosende akuru ni ku yangura? Ya mo ani nangia agu aboro nagbaki kpia wai i ka manga kpotosende, na rogo gu gbakigbaki kpiaha re, ani ki ringbisipa basonaha, bariihe, na bagizoho wa ka boro aringbisahe na ũringbisa bagizo ahe? Oó, wa gu sa te! Aboro aadunga ho ti gu regbo re te. Si ki du adu wa gaani kpotosende nga bambu, Mbori asanahe ki ya: “Da namoi mbia tukpu he?” Ani ini gupai nga baturo kpotosende ti gaani uru ni bawenehe tipa ani niraki na kini zugo. Na bakioho gu daada a. Ka bakio kpotosende adu nibakerehe ti gu duhe nani re, ka gu ũkpotosende nga hydrogen aguaringa kusayo rogo gaani wege te, sidu ka unga ahe arengbenga ka raka auru gaani kpotosende ya. Si ziazia tie nga, kura boro kia “namoi mbia tukpu he” rogo wene baha. Ya mo Eyobo arẽ i tambua ko tipaha? Ani rẽ tigaani i tambua rani? Watadu Yekova Mbori rẽ ka dia tambuahe?—Asanza 3:19; Yeremaya 10:12.
Gini Boro Duna Karagapai Beni?
12. Gu sanahe du rogo Eyobo 38:6 nasa rani ani berẽ tipa ginipai?
12 Mbori asanahe berewe ki ya: “I amoi amburu he ku auru gine?” Anga gure nga wene sanahe tee? Si nawira ani ima inido tirani na gu fugo Eyobo ainongoho ya—nga gravity.b Dungu rani ima ruga tirani na gupai nga, gu ome naye be banaru barõa uru nambu gaani kpotosende si nye rogo baha, si ki du wa moi yo mburuhe amaa ku sendeyo. Si ki vura du wo, gini boro rugu ti ni wenengai nzunzu na pa ome gbeahe?
13, 14. (a) Ginipai si aida aboro idihe tipa ome gbeahe? (b) Waigu si aida ani mangipai sa gupai Eyobo 38:6 anyakasapaha?
13 Gu buku i akusihe bambeda du rimoho nga The Universe Explained nayaa, ‘ome gbeahe nga guhe aboro naima inopaha, ono nga guhe rugu yo tiyo na paha gbua tooni dagba agu aome nga ga zagino.’ Si nagbia gupai kuti ni nga: “Si nawiraha nga ome gbeahe nandu nibasa rogo haurago zanga dia regbo, zanga he duho nasaha si mangihe wo. Ono tie, rogo agu agarã susi bambeda, abawirikipai tipa agu ahe nafu ome atona kaa fu gu berã nga ome gbeahe rengbe ka ndu wa ngambi ni gu mbusuru ahe i ayambaha nga gravitons . . . Ono anga boro ho rugu ti ni nzunzu na padu he ho tini te.” Oni berẽnga pa gupai gure ayugoho.
14 Birĩ-inohe ima gbisa awere kumbatayo tipa agarã 3,000 natona ti gu regbo Yekova asana Eyobo na gu sanahe re. Si ki vura du wo, ani, watadu bangbasia abawirikipai tipa agu ahe nafu ome arengbanga ka sakapai wenengai tipa ome gbeahe te, nga gu nasa gaani kpotosende si nye ku ngba gu genehe si andu ngbaha kirikiri pati uru, ki du kina boro rogo gu baha si aida si du rogo tipa ka mbugene fu rani ani gbia ngbarago be raka auru kpotosende no. (Eyobo 26:7; Yesaya 45:18) Anga i nafu gu berã herẽ nga ani dunduko si aida ani mangi sirisiri wisigopai tipa ka ino gu gasigasiapai du tipa ome gbeahe te. Kuba gure, pa gbe ani berã rani kuti gi papara ga Mbori iiriwo mangaapai re rengbe ka duna ome kurii gaani bipai tipa ko. Ya mo oni nakiga be gako tatamana na inohe, na oni nabi ndu gupai si aida tini ani wirikipai gbe tipa agu apai ko akpinyemuhe?
15-17. (a) Ginipai Eyobo 38:8-11 agbeberã sani, si kini ndu na ani sa gini asanahe? (b) Ginipai du aboro wa ka idihe tipa gu inohe du yo nani tipa kikindigi abaime na pa kparakaha auru kpotosende?
15 Bakusiahe aasana gako sanahe kindi: “Da nakisi abaime na angbadimoho, ho si agbadi ni, wa ka si kuru rukumbu yo? ho mi amoi dubo ni ni gaha roko, na nanaga bitimo ni gaha gbanga tambara tipa ha, ki ringbisi bangbandarago tipa ha, ki moi angbongboho na angbadimoho, ki ya, ‘Kono mo ka ye ku ho ni, ono ku mbata yo te, kina erẽ ngambi ga ruka ka nye ni.’ ”—Eyobo 38:8-11.
16 Kiso ngbadimo baime nakoda kikindigi arago, kikindigi abaime, na pa sungburo ime kubani na kubani. Tipa bagizo regbo wai aboro aima digo ni bi agi ahe re na kini wisigipai tipaha? Tipa dungu kutu agarã—na i amangi nyanyaki wisigopai rogo gu kama agarã susi tipa agi ahe re. Oni rengbe ka berã gupai nga isoke, i vura rugatise wa du rago re na dungu agu apai si aidi i ima inohe. Ono tie, rogo gi garã nga 2001 re, ginipai ka oni gbiaha ka oni wisigi gu riipai re rogo gu kikindigi aba geda abuku, watadu ka mangasunge na gu bakere wisigopai i amangaha mbiko ome nga ga Internet tipa ka bi bavovo apai tipaha?
17 Rogo gu buku du aboro na ida kuti sangbaha rogo arago dunduko, oni rengbe ka bi gu idapai naye re: “Pa kparaka gu kikindigi arago duni tumbatumbaha kuari ti kpakpu kikindigi aime na pa kparaka agu arago kikindigi aime asungo riihe auru kpotosende na pa kparaka ngbatunga asende ningia gupai aboro nidu na nyemuhe dagba gu kpakarakpakaraapai du tipa gu wisigopai nga ga birĩ-inohe na agu aberã i afuhe tipaha.” Fuo si gumba gipai re, gu buku re ayaa, i rengbe ka fu asakarogopaiyo biama tipaha, ono ki ya, gere nga “agu aberã fu yo ho dagba gu dunguhe i ata sigiranga ha nirengo ya.” A wa rengbe oni ka inoho, agu aberã i ata sigiranga ha ya “nafu gu berã nga wene gopai ho nga gu ka fu sakarogopaiyo gbe susi gu bambataha re te.”
18. Eyobo 38:8-11 nandu na oni sa gini digisopai?
18 Anga gure nayugo gupai nga gu sanahe ani agedaha rogo Eyobo 38:8-11 aye ti wene regbo tee? Nirengo, anga ani si aida i tambua rani tipa mbakada agi apapara gaani kpotosende re te. Anga ani namoi diwi rogo baru tipa omeru rengbe ka undo na pa kusa sungburo sungburo baime kubani na kubani rogo gu gene agbarasanga gaani pangba baime watadu ka gbarasa kina boro ani ya te. Oni ima ino da namangihe, ko nga Bamangi iiriwo apai.—Atambuahe 33:7; 89:9; Asanza 8:29; Amokedi 4:24; Yugoti 14:7.
Oni Fu gu Tambuahe Rẽ Na Yekova
19. Gu gumbapai du rogo Eyobo 38:12-14 nasa rani ani moiberã rani kuti gini rengopai nga gu du rogo zegino?
19 Si arẽnga i fu tambuahe fu aboro tipa pa wai kpotosende ake kirikiri te, nga gu fura yo tipaha giifugo yo rogo Eyobo 38:12-14. Gi pake kpotosende kirikiri re naye na girarago, nga gu du dedede na bawene ngbanyaha. Wa uru akura, kpakpu gaani kpotosende nada ziazia, wa kina kpoto gu mbuzo pere i akendegaha. Ho ani aberã ni gbua tooni tipa gu pake kirikiri nga ga kpotosende, si nairiwo ti rani ka ino gupai nga si akenga nibaipo kisusi te, a wa rengbe ani ka inoho, ka si duni kerepai wa ka si ni du wo. Na si akenga yee kisusi ki sa gupai nga auru na ayuru duni gbangaha, nga gu rengbe ka ye na bakere faarago mbiko gizo uru na bakere zerarago mbiko gizo yuru ka ba raka auru kpotosende adunga tini fu aboro ya te. Ka pe rengo, si naida ani duna tambuahe mbiko gupai nga, Mbori, angianga umba rimbasa aboro ya, nasigira gupai nga kpotosende naake kirikiri.—Atambuahe 148:1-5.
20. Waigu ka oni karagapai sa agu asanahe sana yo ho rogo Eyobo 38:16, 18?
20 Awere, oni berãnga ya Mbori sana roni na gu kura asanahe naye re: “Mo arimi ku rogo gugaabi yo nga ga baime? Watadu mo ata ku rogo dudungura rago yo?” Zavura bawisigipai tipa agu ahe du rogo kikindigi abaime arengbanga ka fu karagapai nabaha te! “Mo rugu tiro na pa waĩ du bakia kpotosende? Mo péke nga ha, ka mo ini pa agi apai re dunduko.” (Eyobo 38:16, 18) Ya mo oni aima biko arago dunduko auru kpotosende na ki wisigihe, watadu ki biki bakere paparaha? Si rengbe ka dia bagizo ga boro raka bara wai tipa ni gbeberã ni fuo gu bawene arago na gu iiriwo apai du auru gaani kpotosende? Na nga gu bawene aregbo kangia gure!
21. (a) Agu asanahe du rogo Eyobo 38:19 rengbe ka kusa gini bipai nga ga aboro birĩ-inohe? (b) Ginipai si aida gu rengopai du tipa imarago fõngbaduraniyo ani mangihe?
21 Oni bingo gu nyanyakipa asanahe du rogo Eyobo 38:19: “Wari du gene ni koyo imarago naraka ni? na wari du ba bitimo ni”? Si rengbe ka du nga oni ima ruga tironi na gupai nga tipa gbanga regbo, gu bipai namoipai nga imarago nandu wa ngambi, wa kina gu ngiri ime rengbe ani ka bihe rogo ime. Fuo gure, rogo 1905, Albert Einstein asakirogoyo ki ya imarago wa kina agu ahe dungura yo ho kurogo ba sa, watadu mbusuru ahe nga ga ome. Ya mo gure anyasi akango? Ako tee, gu buku nafu tingidapai tipa dungu apai nga gu i akusihe bambeda nasanahe ki ya: “Ya mo imarago nga ngambi watadu mbusuru ahe?” Si nakaragapai niyaa: “Si nawiraha nga, [imarago] arengbanga ka du nga agu ahe du tibaraha ue re te mbiko agu ahe du ue re [nga ngambi na mbusuru ahe] na bakere kparapai dagbaha na imarago. Gu karagapai ngba kisusi nga, imarago nga gu sa dagbaha te.” Si ki vura du wo, ima uru nafaasa rani kindi (ngba gu gene du zukazuka watadu ngba gu gene adunga zukazuka ya), wa vura duhe vurũ nga aboro ata inonga wai ka sakarogo ga Mbori mangaapai wenengai tipa imarago te. Ani nagbia ngbarago be riahe na be gu papara wege nga oxygen nga gu kurukuruahe akusaha wa si amangasunge na imarago. Mbikoho, ani rengbe ka gedapai, ka bi kpakpu abadiangbarani, ka bi uru si niti, na ka bi kura dungu apai. Na wa ani amanga agi apai re, anga si naida tie ani inipa gu iiriwo mangaapai nga ga Mbori tee?—Atambuahe 104:1, 2; 145:5; Yesaya 45:7; Yeremaya 31:35.
22. Waigu Davide akaragapai bakuru kusayo sa ga Mbori iiriwo mangaapai?
22 Ya mo gu berã nga si naida ani berẽkuriipa ga Yekova iiriwo mangaapai si gbua tipa ka ba iriwo rago tirani, ani ki kigi ni gunde, na ngbarani ki zere behe dunduko? Wa gu sa te. Kuru bake Atambuahe aidi gupai nga si nigasigasipai ka rugatise na ka sakapai tipa gu mangaapai dunduko nga ga Mbori. Davide akepai ki ya: “Ako Yekova gi Mbori, mo angeesi gamo iiriwo mangaapai . . . Bambiko ka mi vura nitaki pande he ki nigumba pa ha, si asúsa gu ka i gedi he.” (Atambuahe 40:5) Nirengo, anga gupai ko aaberãha nga ko nika onga aonga zanga fura tipa gi iiriwo apai re te. Davide ayugu gere ni gu gako diaberã du niyuguyuguhe rogo Atambuahe 9:1, nga gu nayaa: “Mi afú atambuahe fu Yekova na kpotore yo dũ; mi ayúgo pa ga iiriwo mangaapai ayugo dũ.”
23. Gaoni karagapai nga gine sa ga Mbori iiriwo mangaapai, na waigu rengbe oni ka undo kura aboro?
23 Anga si naida pai fõngbaduraniyo tie wa kina gure tee? Anga si naida pa iriwo ga Mbori bakere mangaapai ti rani sa rani ani fura tipa ko, kini fura tipa agu apai ko amangihe, na tipa agu apai ko ka mangaha kindi kumbatayo tee? Karagapai tipaha ziazia—nga si naida ani “táki pande pa gako taarimo dagba arikaaboro, na pa gako iiriwo mangaapai dagba aboro dunduko!” (Atambuahe 96:3-5) Ii, ani rengbe ka yugo gaani tambuahe nga ga umbasitise tipa gu iiriwo mangaapai nga ga Mbori ni fura ani na kura aboro tipa agu apai nga gu wiriki ani he tipa ko. Ka si vura du nga i asono dagba agu aboro aidanga kuti gupai nga Bakusiahe ho tini ya, gu gaani wene afugo nayugopai fu aboro rengbe ka fõngbaduyo yo i inipai tipa Mbori. Kurii gure, si rengbe ka fõngbaduyo yo i duna nyemu ka wirikapai na nyemu ndusunge fu guko “nafu ahe dunduko,” nga Bamangi iiriwo apai, nga Yekova—Yugoti 4:11.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Rogo kura papara kpotosende, misimisi kputakputa ime nga gu duni fäkäfäkäha wa gu kiisi yo kpiaha rogo kpewaraga 16 natiwa ku sande wa morogumba. Ani nika yambaha nga fäkäfäkä morogumba.
b Gravity nga gu ome nagbe ahe ariyo si naatiwa ku auru kpotosende na kini zi ahe ku auruhe tipa ka si niyanga wegeyo ya. Gu ome re a ti kura aũngbangbaturũ wa uru. Ani nika yambaha nga ome gbeahe.
Waigu Ka Oni Karagapai?
• Gu ngarasahe du nikekehe rogo Eyobo 37:14 nandu na oni sa berã ginipai tipa ga Mbori mangaapai?
• Gini bete apai nyakasi yo paha rogo Eyobo akapita 37 na 38 nga gu aboro birĩ-inohe arengbanga ka sakarogoyo wenengai ya?
• Ginipai oni aberãha tipa ga Mbori iiriwo mangaapai, si kini fõngbaduroniyo oni mangi ginipai?
[Gu kpiaahe du ti kpewaraga 11]
Da nakisi ngbadimo baime, ki mbuhe kubaha?
Gini boro nabikingo gu bawene arago dunduko du auru gaani kpotosende, nga gu Mbori akusihe?