Kunembuyiselo Ukwazi Isiqiniseko Sakho
“UKWANELISEKA OKUQINISEKISIWE.” “Isiqiniseko sokubuyiselwa imali.” “Isiqiniseko sakho konke ukuphila,” “Isiqinisekiso esinganqunyelwe.” Lezi kumane kuyizisho ezimbalwa ezisetshenziswa abakhangisi ekuheheni umthengi ukuba athenge izimpahla noma imikhiqizo. Ingabe izithembiso ezinjalo ziyakuthonya? Uma kunjalo, qaphela!
ULynne Gordon kwethi Consumer’s Handbook uchaza isizathu: “Lawomazwi kuwo anomuzwa wokulondeka okuqinile kangangokuba bambalwa abathengi abahlolisisa ngempela incazelo yawo lapho bethenga, bese bethola kamuva, lapho bezama ukufuna izinzuzo zesiqinisekiso, ukuthi asikho, noma ukuthi asihlanganisi ukulungiswa noma ukushintshwa kwempahla.” Ukwazi isiqiniseko sakho ngaphambi kokuba usayine emgqeni onamacashazi kamuva kungakuvikela exhaleni, osizini, nasemalini.
Siyini Isiqinisekiso Somthengisi?
Nakuba igama elithi “isiqiniseko” lisetshenziswa ngokuvamile, lokho ngempela okukhulunywa ngakho isiqinisekiso somthengisi. Lokhu ngokweWebster’s Third New International Unabridged Dictionary, kusho: “Isiqiniseko esibhaliwe sokuthembeka komkhiqizo kanye nokholo oluhle lomenzi olunikezwa umthengi futhi ngokuvamile sichaza ukuthi umenzi uzoba nomthwalo wemfanelo wokulungisa noma ukubuyisela izingxenye ezonakele enkathini ethile yesikhathi futhi ngezinye izikhathi uzokwenza nokulungisa ngezikhathi ezithile.”
Iziqinisekiso zomthengi zingakuvikela emikhubeni efihliwe noma yobuhlakani yezamabhizinisi nakubathengisi abangathembekile. Ngokwesibonelo, lapho omunye umthengisi wezimoto ekhulumela imoto esisetshenzisiwe njengesesimweni esihle kakhulu kanti eqinisweni yayiwohlokile, umthengi wammangalela enkantolo. Ngenxa yokuthi umthengi wayevikelwe isiqinisekiso somthengisi esingakhanyisiwe, ijaji lathi umthengisi wemoto esetshenzisiwe akabuyisele umthengi imali ephindwe kabili kunemali athenge ngayo.
Yazi Isiqinisekiso Sakho Somthengi!
Iziqinisekiso zomthengi noma iziqiniseko zingase zibonakale esigqebhezaneni esisempahleni noma zingase zibhalwe ephepheni elihambisana nempahla. Nanka amanye amazwi asetshenziswayo ngokuvamile:
ISIQINISEKISO SOMLOMO kunzima kakhulu ukusifeza kunesibhalwe phansi. Ngakho-ke, kungcono kakhulu ukuba zonke iziqinisekiso zibhalwe ngisho noma umthengisi aziwa ngokuthembeka.
ISIQINISEKISO SOMTHENGISI sinika isithembiso esivela kumhwebi sokwamukela umthwalo wemfanelo ngokusebenza noma ngobuhle bomkhiqizo awuthengisayo. Leziziqinisekiso ngokuvamile ziwukuqinisekiswa okungakhanyisiwe noma okubhaliwe.
IZIQINISEKISO EZINGAKHANYISIWE zicatshangelwa njengezihlanganisiwe kuzo zonke izivumelwano zabathengi. Isiqinisekiso esingakhanyisiwe, kusho incwadi ethi You and the Law, “siqinisekisa ukuthi umthengisi unelungelo lokuthengisa impahla, ukuthi izimpahla ziyafaneleka ngokwencazelo enikeziwe, ukuthi zisesimweni esihle futhi ngokuyisisekelo ziyayifanela injongo eshiwo.” Ngokwesibonelo, umshini wokosa isinkwa kumelwe wose isinkwa. Ngenxa yokuthi izithembiso ezinjalo azikhanyisiwe, umthengi angase angazi ukuthi zikhona. Impahla ethengiswa “njengoba injalo” ayinaso isiqinisekiso esingakhanyisiwe.
ISIQINISEKISO ESIBHALIWE sinikeza izithembiso ezikhethekile ngokuphathelene nokusebenza kanye nobuhle bezimpahla. Ngokuvamile sibhalwa phansi. Iziqinisekiso ezibhaliwe azinakuphelisa iziqinisekiso ezishiwo ngumthetho. Njengoba kuchazwe encwadini ethi Consumer Rights and Responsibilities, “isivumelwano noma isiqinisekiso esibhaliwe siphoqelela umkhiqizi noma umthengisi (noma ngubani owenza isithembiso) ukuba bagcwalise isithembiso noma isiqinisekiso sabo kanye nalezo zithembiso, futhi hhayi esikhundleni salezo kakade ezidingwa umthetho.”
ISIQINISEKISO SOMKHIQIZI siqinisekisa isimo esivamile sempahla futhi ngokuvamile sihlanganisa isivumelwano sokulungisa noma yimuphi umonakalo ngezindleko zomkhiqizi phakathi nenkathi ethile yesikhathi. Njengoba kuchazwe kwethi You and the Law, kubalulekile ukukhumbula ukuthi “izinkantolo ziba madolo-nzima ukusola umkhiqizi ngesiqinisekiso esibhaliwe nganoma yimuphi umonakalo noma ukulungiswa okungahlanganisiwe ngokuqondile nangokucacile emazwini aso.” Futhi, khumbula ukuthi imikhiqizo eminingi inesiqinisekiso esingcono kakhulu ezingxenyeni zayo ezingasheshi ukuguga. Izingxenye okungenzeka kalula ukuba ziguge azivamile ukuhlanganiswa. Qiniseka ngokuthi yini ngempela ehlanganiswayo.
Abanye abantu babheka ISIQINISEKISO ESINGENAMIBANDELA njengesinikeza isivikelo esingcono kakhulu kunazo zonke. Lesiqinisekiso kuthiwa “asinazo izibopho ezihambisana naso.” Nokho, abanye abantu bakholelwa ukuthi zonke iziqinisekiso zihlanganisa imibandela ethile.
Hloma Kusengaphambili
Isiqinisekiso kulula ukuba siqondakale kabi. Ngokwesibonelo, “isiqinisekiso sakho konke ukuphila” asisho ukuthi siyosebenza kukho konke ukuphila kwakho. Kunalokho, ngokuvamile sibhekisela esikhathini sokuba khona komkhiqizo uma nje usenawo lowomkhiqizo. Kuthiwani ngenkulumo ethi “ukwaneliseka kuqinisekisiwe”? Ayicacile ukuba ingacatshangelwa njengeyisiqinisekiso soqobo.
Qiniseka UKUFUNDA AMAGAMA AMANCANE ngaphambi kokuba usayine. Njalo lokho okubonakala kuqinisekiswe ngamagama agqamile ngaphambili esivumelwaneni kungase kupheliswe noma kushintshwe ngamagama amancane angasemuva. Yebo kunembuyiselo ukwazi isiqinisekiso sakho ngoba, njengoba ethi The Consumer’s Handbook ixwayisa, “amagama agqamile aphile, amagama amancane athathile.”
[Ibhokisi ekhasini 26]
Hlola Isiqiniseko Sakho
◻ Ingabe sishiwo ngomlomo noma sibhaliwe?
◻ Yini ngempela ehlanganisiwe?
◻ Sithatha isikhathi esingakanani?
◻ Obani abasisekeleyo futhi linjani idumela labo?
◻ Ngubani okhokhela izindleko zokulungisa?
◻ Ngubani omthintayo lapho izinto zonakala?
◻ Ingabe sikhona isinyathelo esidingekayo ukuze uzuze ngesiqinisekiso?
◻ Yimiphi imithwalo yemfanelo onayo ukuze usivikele futhi usilondoloze?