Incwadi Yezenzakalo—Umngane Onokwethenjelwa

INCWADI yezenzakalo ingaba umngane onokwethenjelwa, umngane onozwela ezweni elintula uzwela. Incwadi yezenzakalo “isivumela ukuba sigcine iqoqo lezenzakalo zokuphila elilandisa ngenkambo yethu siqu,” kusho umlobi uChristina Baldwin. Njenge-albhamu yezithombe ezilandisa umlando wethu, incwadi yezenzakalo isinikeza “izithombe” ezibhaliwe ezembula futhi zilondoloze inkambo yokuphila kwethu.

Ezikhathini zeBhayibheli ohulumeni babevamile ukugcina umlando wezenzakalo ezibalulekile. IBhayibheli ngokwalo likhuluma ngedlanzana le milando enjalo engokomthetho. (Numeri 21:14, 15; Joshuwa 10:12, 13) AmaGreki asungula uhlobo lwencwadi okuthiwa i-ephemerides,a lapho ayeloba khona ukuhamba kwezinkanyezi namaplanethi nsuku zonke. AmaRoma, anqoba iGreece, azisebenzisa lezi zincwadi, kodwa ngokuhlakanipha, athuthukisa ubuhle bazo ngokunezela izenzakalo zansuku zonke ezithinta umphakathi nesizwe. Azibiza ngokuthi ama-diarium, igama elisuselwa kwelesiLatini elithi dies, elisho “usuku.”

Kodwa-ke, incwadi yezenzakalo eyiqoqo lezenzakalo zansuku zonke ekuphileni kwabantu yaqala ukuthandwa emazweni aseNtshonalanga ngekhulu le-17, lapho iNgisi uSamuel Pepys liloba incwadi yalo yezenzakalo. Ngenxa yokuthi iqukethe ingxube engavamile yokuzinikela enkolweni nokushisekela izinto zezwe, incwadi yezenzakalo kaPepys iye yanikeza izazi-mlando okunye kokulandisa okuzenza ziqonde indlela ukuphila okwakungayo ngaphansi kwenkosi yaseNgilandi uCharles II.

Kusukela ngaleso sikhathi kuqhubeke, ukuba nencwadi yezenzakalo kwaqhubeka kuthandwa ngokwengeziwe. Izincwadi eziningi zezenzakalo seziyizincwadi zomlando eziyigugu. Phakathi kwazo, ephawulekayo yincwadi yezenzakalo yentombazanyana engumJuda eyazifihla kumaNazi. I-Diary of a Young Girl ka-Anne Frank iwubufakazi obudabukisayo bonya lomuntu komunye.

Kukhanga Ngani Ukuba Nencwadi Yezenzakalo?

Ukuba nencwadi yezenzakalo kubonakala kwanelisa isifiso sabantu esiyinhloko—ukuveza imibono yabo. Kungakhathaliseki ukuthi siveza injabulo yethu lapho sizwa umntwana eqala ukukhuluma noma ngenxa yokukhula kobuhlobo bothando, incwadi yezenzakalo isivumela ukuba sizindle ngezenzakalo ezithinta ukuphila kwethu. Ukufunda esikubhalile kamuva kusinika ithuba lokukhumbula lezo zikhathi eziyigugu nemizwa eyayihambisana nazo.

Enye yezinzuzo ezinkulu kakhulu zencwadi yezenzakalo yikhono layo lokusisiza ukuba sizazi. Umlobi uTristine Rainer uyibiza ngokuthi “ithuluzi lengqondo eliwusizo elikwenza uveze imizwa ngaphandle kokwesaba.”

KuyizAga 12:25, iBhayibheli lithi: “Ukukhathazeka enhliziyweni yomuntu kuyayithobisa, kepha izwi elihle liyayithokozisa.” Uma umuntu emanqikanqika ukukhuluma ‘ngokukhathazeka’ kwakhe, ukuveza indlela azizwa ngayo ngokubhala phansi kungase kube usizo. Ngakho ukuba nencwadi yezenzakalo ngokuvamile kusikiselwa njengethuluzi eliwusizo lokubhekana nobuhlungu obungokomzwelo. Incwadi yezenzakalo ingaba yindlela yokuzindla ngokuphila kwakho, ubeke imigomo emisha, futhi mhlawumbe uthole namakhambi ezinkinga ezithile. Ukubhala ngezinkinga zakho nendlela ozizwa ngayo kungase kukusize ukuba ugxile ezindabeni ezibalulekile futhi ube nombono ofanele ngazo.

Ukuba nencwadi yezenzakalo kungaba nayithuluzi elifundisayo. I-American Federation of Teachers iluleka abazali: “Khuthazani izingane zenu ukuba zibe nencwadi yezenzakalo. Ukuba nencwadi yezenzakalo kuthuthukisa amakhono okubhala nokusungula izinto ezintsha.”

Ngiqalaphi?

Okokuqala, thola indawo ethule kanye nencwadi yokubhalela oyithandayo. Kuyiqiniso ukuthi ikhasi elingenalutho okudingeka libhalwe okuthile lingase likwethuse. Kodwa isihluthulelo siwukuba uthembeke, umane ubhale kodwa ngendlela elula. Ungase uzibuze imibuzo enjengokuthi: ‘Ngenzéni namuhla? Kungithinté kanjani? Ngidléni? Ngihlangane nobani? Kwenzekani ekuphileni kwabantu engibakhathalelayo?’ Noma ungase uqale ngomzuzu wamanje, uzibuze: ‘Ngenzani manje ekuphileni? Iyini imigomo yami? Yimaphi amathemba enginawo?’ Khona-ke, ngaphandle kokucubungula ngokweqile, mane ubhale okufika engqondweni.

Bhala okuningi noma okuncane ngokuthanda kwakho. Bhala njalo noma weqise isikhathi uma uthanda. Ungagwegwesi kodwa uthembeke. Ungakhathazeki ngolimi noma ngokupela amagama. Akukho muntu ozobona umsebenzi wakho. Ungase uzame ukunamathisela izithombe, imibiko yamaphephandaba, nanoma yini ebalulekile kuwe. Incwadi ngeyakho. Ingacoceka noma ingacoceki, ibe ncane noma ibe nkulu. Futhi ungabhala kuyo uma uthanda. Uma ukuba nencwadi yezenzakalo kuba umsebenzi onemithetho, uyohluleka ukuqhubeka futhi uyodumala.—Bheka ibhokisi.

Njengoba usosayensi engase asebenzise incwadi ukuze aphawule futhi alobe ushintsho esilokazaneni esithile asicwaningayo, incwadi yezenzakalo ingase ikusize ukuba uphawule futhi uhlole indlela oziphatha ngayo nokuthambekela kwakho ekuphileni. Incwadi yakho iyoveza izinto ezikujabulisayo, ezikuzwisa ubuhlungu, ukushiyeka kwakho, nezinto onekhono kuzo. Iyothuthukisa ikhono lakho lokuveza imibono yakho. Yiqiniso, ukuba nencwadi yezenzakalo kudinga ukuzimisela, kodwa ukuzimisela okunjalo kungaletha imivuzo ecebile.—Inikelwe.

[Umbhalo waphansi]

[Ibhokisi ekhasini 27]

Amacebiso Okuqala

◆ Khetha incwadi eqinile, mhlawumbe okulula ukuyiphatha.

◆ Thola isikhathi nendawo ethule lapho ungaba wedwa khona. Bhala usuku okwenzeke ngalo konke lokhu okubhala phansi.

◆ Uma weqiwe yizinsuku ezimbalwa, ungakhathazeki; mane uqhubeke lapho ugcine khona.

◆ Ungawucubunguli umsebenzi wakho. Khululeka, uveze imibono ngokukhululeka. Bhala imininingwane—ungagwegwesi.