Isifundo 30

Ukuthuthukiswa Okuvumelanayo Kwenkulumo

1-3. Ukuvumelana kwamaphuzu kunayiphi ingxenye enkulumweni, futhi kungazuzwa kanjani na?

¹ Inkulumo evumelanayo yileyo enokulandelwa kalula yizilaleli. Ngenye indlela, uma ukuvumelana kwamaphuzu kuntuleka, ukulalela kwazo kuyolahleka masinyane. Kusobala, lena yindaba efanelwe wukunakekela okungathi-sina lapho ulungiselela inkulumo; njalo “Ukuvumelana kwamaphuzu ngezihlanganiso” kuhlanganisiwe epheshaneni Leseluleko Senkulumo njengokufanele ukucatshangelisiswa kwakho.

² Ukuvumelana kwamaphuzu kusho ukunamathelana ngaphakathi, ukuhlanganiswa kwezingxenye ezinanyathelisiwe kwenze indikimba enengqondo. Ngezinye izikhathi lokhu kufezwa ikakhulu ngohlelo oluqondile nje izingxenye ezihlelwe ngalo. Kepha ezinkulumweni eziningi kukhona izingxenye ezidinga ukuhlanganiswa ngalé kohlelo olulula lwendaba. Ezindabeni ezinjalo ukuvumelana kwamaphuzu kubizela ibhuloho kusuka kwelinye iphuzu kuya kwelinye. Amazwi noma imishwana isetshenziselwa ukubonisa ukuvumelana kwemiqondo emisha kulokho ekwandulelayo, ngalokho kugcwaliswa izikhala ezibangelwe yinguquko esikhathini noma embonweni. Lokhu wukuvumelana kwamaphuzu ngezihlanganiso.

³ Ngokwesibonelo, isethulo, umzimba nesiphetho senkulumo yakho yizingxenye ezahlukene zenkulumo, ezahlukile kwenye nenye, kanti zimelwe zihlanganiswe ngokuqinile ngezinguquko. Futhi, amaphuzu amakhulu adinga ukuhlanganiswa enkulumweni, ikakhulu uma engahlangene ngokuqondile kakhulu ngokuqukethwe wumcabango. Noma ngezinye izikhathi yimisho nje noma izigaba ezidinga izihlanganiso.

4-7. Yini eshiwoyo ngokusetshenziswa kwezinkulumo eziguqukayo na?

⁴ Ukusetshenziswa kwezinkulumo eziguqukayo. Ibhuloho kaningi lingenziwa phakathi kwemiqondo ngokusetshenziswa okufanele nje kwamazwi ahlanganisayo noma imishwana. Amanye alawa yilana: futhi, phezu kwalokho, ngaphezulu, ngaphandle kwalokho, ngokunjalo, ngokufanayo, ngakho-ke, kanjalo, ngalezizizathu, ngalokho, ngenxa yose(ku)phathiwe, njalo, njalo-ke, ngemuva kwalokho, nokho, ngenye indlela, ngokuphambene, ngokumelene, ngaphambili, kuze kube-manje, njalonjalo. Amazwi anjalo ayihlanganisa ngokuphumelelayo imisho nezigaba.

⁵ Nokho, lemfanelo yenkulumo ivame ukubizela ngaphezu kwezihlanganiso ezinjalo ezilula. Lapho izwi elilodwa noma umshwana ungenakwanela, ngalokho inguquko ehola izilaleli ngokuphelele ukweqa isikhala kuya ngakolunye uhlangothi iyabizelwa. Lokhu bekungahle kube wumusho ophelele noma ngisho isenezelo somcabango wenguquko oshiwo ngokugcwele kakhulu.

⁶ Enye indlela izikhala ezinjalo ezingahlanganiswa ngayo wukuzama ukwenza ukusebenzisa iphuzu elandulelayo ingxenye yesethulo salokho okulandelayo. Lokhu kwenziwa kaningi ekunikeleni kwethu kwendlu ngendlu.

⁷ Futhi, akufanele kuhlanganiswe kuphela amaphuzu alandelanayo, kepha ngezinye izikhathi amaphuzu ahlukene kakhulu enkulumweni afanele ahlanganiswe. Ngokwesibonelo, isiphetho senkulumo sifanele sihlanganiswe nesethulo. Mhlawumbe umqondo noma umfanekiso owethulwe ekuqaleni kwenkulumo ubungasetshenziswa esiphethweni ngendlela yokushukumisa noma ukubonisa ngokuqhubekayo ukuhlangana komfanekiso noma umqondo nenjongo yenkulumo. Ukwethula futhi umbono othile womfanekiso noma womqondo ngalendlela kusebenza njengesihlanganiso bese kuveza ukuvumelana kwamaphuzu.

8. Izilaleli zikuthinta kanjani ukusetshenziswa kwezinguquko ngokuvumelana kwamaphuzu na?

⁸ Ukuvumelana kwamaphuzu kufanele izilaleli zakho. Ukuthi izihlanganiso zimelwe zibe-ziningi kangakanani kuyonqunywa ebangeni elithile yizilaleli zakho. Kungekhona ukuthi ezinye izilaleli azidingi-zinguquko. Kodwa, ezinye izilaleli zidinga ezingaphezulu nje, ngenxa yokungayazi kwazo imiqondo emelwe ihlanganiswe. Ngokwesibonelo, ofakazi bakaJehova bayohlanganisa masinyane umbhalo ophethe ukupheliswa kwalesimiso sezinto esibi samanje netekisi elikhuluma ngoMbuso. Kepha komunye obheka uMbuso njengesimo sengqondo noma okuthile okusenhliziyweni yakho, ukuhlangana bekungenakuqondwa masinyane kangaka nomunye umqondo wenguquko bekuyodingeka ukuba wethulwe ukukhanyisa ukuhlangana. Umsebenzi wethu wendlu ngendlu ubizela njalo izinguquko ezinjalo.

**********

9-13. Kuyini okwengqondo ukuthuthukiswa, futhi yiziphi izindlela ezimbili eziyisisekelo zokuthuthukisa indaba na?

⁹ Umqondo ohlangene kakhulu wenkulumo “Okunengqondo, ukuthuthukiswa okuvumelanayo,” nalokhu, futhi, kuhlanganisiwe epheshaneni leseluleko. Yindingeko eyisisekelo yenkulumo ekholisayo.

¹⁰ Iyini ilojiki na? Ngenjongo yethu besingahle sisho ukuthi ilojiki yisayensi yokucabanga kahle noma ingqondo ezwakalayo. Kunikeza ukuqonda ngokuba kuyindlela okuchazwa ngayo indaba ngezingxenye zayo ezihlangene. Ilojiki ibonisa indlela ezisebenza ngayo nokuba-ndawonye. Ukuthuthuka kuyavumelana uma ingqondo yakho ilandela ukukhula kancane kancane kangangoba zonke izingxenye zihlangene ngokulandelana. Ukuthuthuka kwengqondo kungahle kube-ngohlelo lokubaluleka, ngokuhleleka ngokwelamana noma okusuka enkingeni kuya ekhambini, ukusho okumbalwa okunokwenzeka.

¹¹ Ekuthuthukisweni kwendaba kukhona izindlela ezimbili eziyisisekelo ezingalandelwa. (1) Libeke ngokuqondile iqiniso phambi kwezilaleli, unikeza amaqiniso okulisekela. (2) Hlasela isimo esedukile, leso, nxa sichithiwe, siyoshiya iqiniso liziqinise. Lisalela-ke kuphela ukusebenzisa ngokufanele amaqiniso okuxoxwa ngawo.

¹² Akukho-zikhulumi ezimbili eziyocabanga ngokufanayo du. Isibonelo esiphelele sezindlela zokusondela endabeni efanayo sisekulotshweni kwamaVangeli amane. Abafundi abane bakaJesu baloba izindaba ezingazodwa zenkonzo yakhe. Enye nenye yahlukile, kanti bonke baloba ukunikela okunengqondo, komqondo ohlelekile. Omunye nomunye wathuthukisa indaba ukufeza injongo ethile nomunye nomunye waphumelela.

¹³ Ngokuhlangene nalokhu umeluleki umelwe ayiphawule injongo yakho futhi azame ukulinganisa ukulandelana komcabango ngesisekelo sokuthi noma injongo yafezwa noma qha. Ungamsiza, nezilaleli zakho, ngokukhanyisa injongo yakho, ikakhulu ngendlela owethula ngayo indaba yakho bese uyisebenzisa esiphethweni.

14, 15. Bonisa kungani ukuba sibe-nendaba ehleleke ngokwengqondo kubaluleke kangaka.

¹⁴ Indaba ilandelana kahle. Okokuqala, ekuhleleni indaba yakho noma uhlaka lwakho lwenkulumo, qiniseka ukuthi akukho-nkulumo noma umqondo ongeniswayo ngaphandle kokuba ubekelwe isisekelo esiwethulayo. Zibuze njalo lemibuzo: Yini engevamileyo kakhulu emelwe ishiwo ngokulandelayo na? Sengiqhubeke kangaka, yimuphi umbuzo obungaba-nengqondo kakhulu obungabuzwa na? Sewuwuphawulile lombuzo, uphendule kalulake. Izilaleli zakho zifanele njalo zikwazi ukuthi: “Kulokho osukushilo ngingabona ukuthi leliphuzu linjalo.” Uma kungekhosisekelo esibekiwe, iphuzu-ke beliyocatshangelwa ngokuvamile njengelingalandelani ngokuqondile. Kukhona okungekho.

¹⁵ Ekuhleleni indaba yakho ufanele ucabangele lezozingxenye ezencika ngokwemvelo kwenye nenye. Ufanele uzame ukubona ukuhlangana kwezingxenye ezinjalo bese uzihlela ngokuyikho. Kucishe kufane nokwakna indlu. Akakho umakhi obeyozama ukwakha izindonga ngaphandle kokubeka kuqala isisekelo. Futhi abengenakufaka amapayipi okupulamba ngemuva kokuphahleka izindonga. Kufanele kube-njalo ekwakhiweni kwenkulumo. Enye nenye ingxenye ifanele inikele ingxenye yayo ekwakheni indikimba eqinile necinene, enye nenye ihlelekile, enye nenye yengeza engxenyeni eyilandelayo futhi ilungiselela indlela yalezo ezizokuza. Ufanele njalo ube-nesizathu sohlelo onikela ngalo amaqiniso enkulumweni yakho.

16-20. Umuntu angaqiniseka kanjani ukuthi unendaba evumelanayo kuphela enkulumweni yakhe na?

¹⁶ Kusetshenziswe indaba evumelanayo kuphela. Elinye nelinye iphuzu olisebenzisayo limelwe lihlanganiswe ngokuqinile enkulumweni. Uma kungenjalo, liyobonakala lingahlangene, alinakufanela; kuyokuba-yindaba engavumelani, okungukuthi, engaqondene noma engahlangene nendaba ephethweyo.

¹⁷ Nokho, umeluleki wakho akanakubiza ngokuhlofuza okuthile njengokungavumelani okungahle kubonakale ngaphandle kungahlangene uma kuhlanganiswe ngokuphumelelayo. Bekungahle kube-wukuthi ukhethe ukusebenzisa iphuzu elinjalo ngenjongo ethile, futhi, uma lisifanela isihloko, lenziwa ingxenye yenkulumo, futhi lethulwa ngokulandelana okuqondile, umeluleki wakho uyolivumela.

¹⁸ Indaba engavumelani ingaphawulwa kanjani masinyane nakalula ekulungiseleleni inkulumo yakho na? Nakho-ke lapho uhlaka lwenkulumo lwezihloko lusebenza khona ngokuphumelelayo kakhulu. Luyasiza ukuhlela ngononina indaba yakho. Zama ukusebenzisa amakhadi noma okuthile okufanayo, nayo yonke indaba ehlangene kwelinye nelinye ikhadi. Manje, wahlele kabusha lamakhadi ngokulandelana kwemvelo ocabanga ukuthi bekuyonikezwa ngakho ngokuvamile. Lokhu akunakunquma kuphela ukuthi iyiphi indlela yokusondela efanele yenziwe endabeni, kepha kuyosiza nokuphawula noma yini engavumelani nesihloko. Lawomaphuzu angakufanele ukulandelana afanele aguqulwe akufanele, uma edingekile endabeni. Kepha, uma engadingekile, afanele akhishwe njengangavumelani nesihloko.

¹⁹ Ngalokhu kungabonwa masinyane ukuthi isihloko senkulumo yakho, sikhethwe kucatshangwa ngezilaleli nenjongo, siyaphatha ekunqumeni ukuvumelana kwephuzu. Ezimekweni ezithile iphuzu belingahle libe-ngelibalulekile ekufezeni injongo yakho, kwencike olwazini oluvamile lwezilaleli zakho, lapho, ezilalelini ezahlukile noma ngesihloko esahlukile, belingahle lingadingeki noma lingavumelani ngokuphelele.

²⁰ Ngenxa yalokhu, kufanele kuphelele kangakanani ukuhlanganiswa kwendaba esabelweni sakho na? Okunengqondo, ukuthuthukiswa okuvumelanayo akufanele kudelwe ukuze kuhlanganiswe onke amaphuzu nje angahle ahlanganiswe esabelweni sakho. Bekuyokuba-kuhle kakhulu, nokho, ukukhetha ukuhlelwa obekuyokuvumela ukuhlanganisa eningi yayo ngangoba kunokwenzeka, njengoba izinkulumo zabafundi ziyingxenye efundisayo yelungiselelo lesikole. Nokho, leyomiqondo edingekayo ekuthuthukisweni kwesihloko sakho njengamaphuzu ayisihluthulelo ayikwazi ukushiywa.

21. Kungani kubalulekile ukuthi kungabikho-miqondo eyisihluthulelo eshiywayo na?

²¹ Akukho-miqondo eyisihluthulelo eshiyiwe. Wazi ngani noma umqondo ngumqondo oyisihluthulelo noma qha na? Uyadingeka uma ungakwazi ukufeza injongo yenkulumo yakho ngaphandle kwawo. Lokhu kuliqiniso ikakhulu kokwengqondo ukuthuthukiswa okuvumelanayo. Ngokwesibonelo, ubungaphumelela kanjani uma umakhi ngenkontilaka abekwakhele indlu enezitezi ezimbili abeseshiya izitebhisi na? Kunjalo, inkulumo okushiywe kuyo amaphuzu athile adingekayo bekungenakwenzeka ibe-nengqondo nevumelanayo ekuthuthukisweni. Okuthile kuyantuleka nezinye izilaleli ziyolahleka. Kepha lokho akwenzeki lapho inkulumo ivumelana futhi inengqondo ekuthuthukeni kwayo.