Die terugkeer van Londen se Globe
DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN BRITTANJE
DIE Globe, die teater waar William Shakespeare se toneelstukke opgevoer is, is naby sy vorige ligging in Southwark, op die suidelike oewer van Londen se Teemsrivier, herbou. Hierdie O-vormige gebou met 20 kante is op die oorspronklike teater van 1599 gebaseer en is ’n vername toeriste-aantreklikheid.
Voor die koms van Londen se teaters was bere- of bullebyt ’n gewilde soort vermaak. Honde, wat deur skreeuende toeskouers aangehits is, het ’n dier gemartel wat aan ’n paal vasgemaak is. Dit het in sirkelvormige arenas met rye sitplekke plaasgevind, wat voorlopers van die teater was. Die diere is in die middel van die vloer vasgemaak, waar die teaterverhoog later gebou is.
Toe het toneelstukke gewild geword, en nuwe teaters is in en om Londen gebou. Duisende het daagliks soontoe gegaan. Die opperburgemeesters het die toneelstukke probeer verbied op grond daarvan dat dit heidens en goddeloos was. Werkgewers het gekla dat dit werkers van hulle werk af weggeneem het, aangesien die toneelstukke twee-uur in die middag begin het. Maar koningin Elisabet I, ’n beskermvrou van die teater, het die teater gesteun. Haar Geheime Raad het dit beskerm om te verseker dat ervare akteurs beskikbaar was om haar te vermaak. Shakespeare se toneelgeselskap is meer dikwels as enige ander toneelgeselskap vir opvoerings in die koninklike hof gekies.
Henry V is deur Shakespeare geskryf die jaar toe die oorspronklike Globe geopen is. Dit was derhalwe ’n logiese keuse vir die eerste seisoen van hierdie nuwe Shakespeare-teater.
Binnekant die nuwe Globe
Voordat ons vir die drie uur lange toneelstuk ingaan, kyk ons vlugtig op na die wolke en hoop dat dit nie sal reën nie, aangesien sambrele verbied word en daar nie ’n dak oor die middelste gedeelte is nie. Die verhewe verhoog vorm ’n 30 meter wye sirkel, met galerye van drie verdiepings hoog daarom, wat sitplek vir ongeveer 1000 mense voorsien. Maar ons is onder die 500 mense wat betaal om in die middelste gedeelte te staan en kyk na die toneelstuk. In die oorspronklike teater het 3000 mense styf teen mekaar gestaan. Maar hedendaagse veiligheidstandaarde verbied dit.
Die dak bo die sirkelvormige sitplekarea is chemies behandel sodat dit teen vuur bestand is. Vuurvaste planke en ’n sprinkelblusser bied bykomende beskerming. Die oorspronklike Globe is in 1613 verwoes toe ’n vonk uit ’n kanon op die verhoog die dak aan die brand gesteek het.
Diegene wat op die grond staan, word toegelaat om rond te beweeg en om selfs hulle arms op die rand van die verhoog te rus. Vierhonderd jaar gelede het onbeteuelde skares regdeur opvoerings geëet en gedrink, en bakleiery het dikwels onder hulle uitgebreek. Hulle was baie krities en het die opvoering na willekeur onderbreek deur ’n gejou of deur hande te klap. Hulle was “in skares saamgepak”, soos ’n skrywer van daardie tyd hulle beskryf het, en hy het hulle “stinkerds” genoem.
Die hedendaagse Globe se basiese raamwerk is van eikehout. Ongeveer sesduisend keëlvormige eikehoutpenne hou die taplasse aanmekaar. Eikehout was geredelik beskikbaar nadat ’n orkaan in Oktober 1987 duisende bome ontwortel het. Die moeilikste stuk wat gevind moes word, was die 13 meter lange balk wat die voorkant van die verhoogdak uitmaak. Ná ’n groot soektog is ’n geskikte boom, wat meer as 20 meter hoog was, ongeveer 150 kilometer wes van Londen gevind.
Marmerpilare stut die dak, of so wil dit voorkom. Maar nee, hulle is ook van hout gemaak, net soos dié van die eerste Globe, wat, soos een bewonderaar dit gestel het, “as so ’n uitstekende namaaksel van marmer geverf is dat dit selfs die bedrewenste ambagsman om die bos kan lei”.
Teen dié tyd is al die stoele beset. Party van dié wat op die grond staan, drom om die verhoog saam terwyl ander teen die houtmure van die arena leun. Die rumoer neem af wanneer musiek die lug vul. In ’n galery bo die verhoog speel ses musikante in Middeleeuse drag op instrumente uit Shakespeare se tyd: trompette, blaashorings en slaginstrumente.
Die toneelstuk
Wanneer die musiek ’n crescendo bereik, verskyn akteurs en stamp hulle stawwe hard op die verhoog op die maat van die musiek. Diegene wat op die grond staan, sluit by hulle aan en stamp hulle voete. Eensklaps hou die gestamp op. Een akteur en ’n kort voorrede voorsien die agtergrond. Daar is groot afwagting. Skielik storm twee karakters in rooi mantels op die verhoog uit—die aartsbiskop van Kantelberg en die biskop van Ely. Die toneelstuk begin, en in die loop van die opvoering sal die kerk se valsheid en konkelry met Engeland se koning Hendrik V uiteindelik ’n hoogtepunt bereik met die nederlaag van Frankryk op die bloedbevlekte slagveld van Agincourt.
Weldra word die koninklike troon opgerig, en ons sien koning Hendrik wat met drie van sy howelinge praat. Namate hofamptenare op die verhoog verskyn, bewonder ons al hoe meer hoe goed hulle kostuums met die oorspronklike Middeleeuse kleredrag ooreenkom. En tog is daar iets vreemds omtrent die rolbesetting wat ons nie kan uitpluis nie. Ons gaan ons program na. Ja, natuurlik, al die spelers is mans! Vroue het nie aan Elisabethaanse drama deelgeneem nie. Soos die kultuurhistorikus G. M. Trevelyan dit stel, was seuns “van jongs af streng opgelei om vroue se rolle met waardigheid, opgeruimdheid en vaardigheid te vertolk”. Dit is juis wat hulle vandag gedoen het.
Die applous is verby, en ons beweeg buitentoe. Ons draai om om nog ’n laaste keer na die Globe te kyk, na sy goue grasdak, wat soos sy eikehout sagter skakerings van grys aanneem. Dit was ’n unieke ondervinding om sowat 400 jaar in die geskiedenis teruggeneem te word.
Daarna stap ons deur die Shakespeare se Globe-uitstalling. Ons tref die naam Shakespeare om elke hoek en draai aan. Terwyl ons die uitstallings aanskou, bepeins ons die vraag: Wie was die toneelskrywer William Shakespeare werklik? Die raaiselagtige verhaal van William Shakespeare sal die onderwerp van ’n artikel in ’n toekomstige nommer van die Ontwaak! wees.
[Prent op bladsy 25]
Tekening van die ou Globe
[Erkenning]
Uit die boek The Comprehensive History of England, Deel II
[Prent op bladsy 26]
Die hedendaagse Globe
[Erkenning]
John Tramper
Richard Kalina