In die land van warmbaddens
MEER as 2 000 jaar gelede het die Kelte ’n nedersetting naby etlike mineraalbronne gestig en dit Ak-Ink genoem, wat “baie water” beteken. Vandag staan Ak-Ink bekend as Boedapest—Hongarye se hoofstad en een van die oudste stede in Europa. Vroeë nedersetters het dit geniet om af en toe in die warmwaterbronne te ontspan, wat verfrissend was en pyne en skete verlig het.
In die eerste eeu G.J. het hierdie deel van Europa onder Romeinse heerskappy gekom. Die Romeine het die nedersetting uitgebrei en ’n militêre kamp daar gebou, wat hulle Aquincum genoem het. Die naam is vermoedelik afgelei van die Keltiese woord vir water of van die Latynse uitdrukking aqua quinque, wat “vyf waters” beteken. Die Romeine het akwadukte, rioolstelsels en privaat sowel as openbare baddens gebou. Boedapest se baddens het dus ’n lang geskiedenis.
Eeue nadat die Romeinse Ryk begin agteruitgaan het, het die baddens weer begin floreer. In die 15de eeu het skrywers van daardie tyd die warmbaddens naby Hongarye se hoofstad geprys en die stad sodoende gewilder gemaak. Koning Matthias Corvinus, wat van 1458 tot 1490 oor Hongarye regeer het, het glo sy gunstelingmineraalbad, die Rácz-bad, deur middel van ’n oordekte gang met sy koninklike kasteel verbind. ’n Mens kon dus ongeag die weer by die mineraalbad uitkom.
Gedurende die 16de en 17de eeu het die Turke ’n groot deel van Hongarye, insluitende die hoofstad, beset. Hulle het stoombaddens en warmbaddens gebou, waarvan albei ’n belangrike rol speel in Islamitiese seremoniële reiniging en ’n noodsaaklike deel is van Turkse sosiale lewe. Die Turke se pragtige baddens was poele wat met ’n koepel oordek is en trappe reg rondom gehad het. Die water het omtrent tot by ’n mens se skouers gekom. Daar was kleiner baddens en rusplekke om die poele, en dit is om die beurt deur mans en vroue gebruik. Van daardie baddens word nog steeds gebruik.
In 1673 het ’n reisartikel gesê dat die baddens in die gebied wat nou as Boedapest bekend staan, onder Europa se beste is weens “hulle oorvloedige warmbronne en geneeskragtige uitwerking, sowel as die grootte van die geboue waarin die baddens is en die prag daarvan”. In die 19de eeu is die spa-kultuur verryk toe die Finse stoombad, of sauna, gewild geraak het. Mettertyd het die baddens in Boedapest saunas, stoomkamers en kouewaterpoele bygekry.
Die geologie van die gebied
Sowat 70 miljoen liter water stroom elke dag uit die 123 warmwaterbronne en 400 bitterwaterbronne van Boedapest. Waar kom al hierdie water vandaan? Die antwoord lê in die geologie van die gebied.
Die Donau, wat deur Boedapest vloei, skei die heuwels van Boeda, aan sy westelike oewer, van die plat laaglande van Pest, aan sy oostelike oewer. Op die een of ander tyd in die verre verlede het die see hierdie gebied bedek en kalksteen- en dolomietafsettings daar laat vorm. Hierdie rotse is bedek met lae klei, merrelsteen, sand en steenkool.
Krake in die aardoppervlak laat toe dat neerslag tot diep in die grond dring, waar warm, mineraalryke rotse die water verhit. Dan word dit stomend en onder druk langs krake of deur fonteine na die oppervlak teruggestoot.
Hierdie geologiese toestande word nie net in Boedapest gevind nie, maar ook in die res van Hongarye. Baie plekke in die land het dus mineraalryke water en pragtige baddens, wat volgens party geneeskragtige eienskappe het.a
Warmbronne word al lank in baie dele van die wêreld op prys gestel. Die ontdekking van warm fonteine in die wildernis van Seïr, tussen die Dooie See en die Golf van Akaba, is selfs in die tyd van die aartsvaders van die Bybel genoem.—Genesis 36:24.
Die mens moet nog baie leer oor die kompleksiteit van die planeet waarop ons lewe. Presies hoe het God die fondamente van die aarde gelê en al die wonderlike dinge daarin gemaak? Wanneer godvresende mense oor sulke vrae nadink, word hulle met ontsag vervul deur die Skepper se ondeurgrondelike wysheid.—Job 38:4-6; Romeine 1:20.
[Voetnoot]
a Ontwaak! beveel geen spesifieke vorm van mediese behandeling aan nie.
[Prent op bladsy 24, 25]
’n Warmbad in die Gellért-hotel
[Prent op bladsy 24]
Die Rudas-baddens, wat deur die Turke gebou is
[Prent op bladsy 24, 25]
Die Széchenyi-baddens gedurende die winter
[Foto-erkenning op bladsy 24]
Alle foto’s: Courtesy of Tourism Office of Budapest