Jongmense vra . . .

Maak dit saak na watter rolprente ek kyk?

‘ROLPRENTE beïnvloed my nie eintlik nie’, beweer ’n tienderjarige genaamd Karen, ‘omdat ek net vir ontspanning na rolprente gaan kyk wat my skok en bangmaak.’ Baie jongmense beweer ook soos sy dat hulle immuun is teen die invloed van rolprente. Jong Georgia stem egter nie saam nie. Sy het ’n hele paar rolprente met ’n R-gradering gesien, en sy sê: “Jy vergeet nooit daardie tonele nie . . . Hoe meer jy aan hulle dink, hoe sterker word jou begeerte om te doen wat jy gesien het.”a

Rolprente is baie gewild onder jongmense. In een onlangse jaar was 36 persent van die meer as 113 miljoen mense wat dwarsdeur die Verenigde State by bioskope tougestaan het tienderjariges. Miljoene ander geniet rolprente in die privaatheid van hulle huis deur middel van videokassette of rolprente op kabel-TV. Natuurlik het ons almal nou en dan ontspanning en vermaak nodig. Sulke afwisseling kan die gemoed verkwik en stimuleer. Om na ’n rolprent te kyk, is vir baie jongmense een manier om te ontspan en om ’n andersins vervelige middag of aand te vul. Maar na watter soort rolprente sal jy kyk? Maak dit regtig saak?

Rolprente—die huidige tendens

“Hedonisme, seksualiteit, geweld, hebsug, selfsug.” Volgens kinderpsigiater Robert Coles is dít die waardes wat die botoon voer in die meeste rolprente wat vandag vervaardig word. Navorsing onder leiding van dr. Vince Hammond het eweneens getoon dat “die meeste rolprente wat in nywerheidslande vertoon word, ten minste ’n mate van geweld bevat, terwyl baie ander as gewelddadig of baie gewelddadig geklassifiseer word”. Hammond se navorsers het 1000 rolprente uit verskeie lande ondersoek. Hulle gevolgtrekking? “Die vervaardiging van gewelddadige rolprente is ’n wêreldprobleem.”

Gruwelrolprente wat duiwelbesetenheid, verkragting en bloedvergieting op die mees diaboliese maniere uitbeeld, is veral gewild onder jongmense. Dr. Neil Senior, wat in die tydskrif Seventeen aangehaal is, het gesê hierdie rolprente “beeld alles uit wat geen gesin wil hê met hulle moet gebeur nie”. Tog staan baie jongmense tou om daarna te gaan kyk.

Daar was ook ’n opvallende toename in seksueel eksplisiete rolprente. En volgens een professor aan ’n universiteit “is die meeste mense wat na seksueel eksplisiete video’s in Kanada kyk jongmense tussen 12 en 17, en dit gee hulle ’n verwronge beskouing oor seksuele gedrag”.

Dit lyk egter asof die rolprentbedryf nie juis omgee nie. Die tydskrif Variety berig dat daar al hoe meer rolprente is waarin eksplisiete geweld en seks voorkom, terwyl opbouende gesinsrolprente amper glad nie meer gemaak word nie. Kan jy dus negatief beïnvloed word as jy na onsmaaklike rolprente kyk?

Die aanslag op jou oë en ore

Rolprente het ’n geweldige aanslag op die sinne tot gevolg. Jesus het gesê dat ‘die lamp van die liggaam die oog is’ (Mattheüs 6:22). En wat jy sien, kan ’n diepgaande invloed op jou hê. Soos een ensiklopedie dit gestel het: “Die verstand volg die oë.” Gewoonlik beheer jou verstand die dinge wat jou oë uitsoek om op te fokus en te sien. Maar wanneer jy op die onnatuurlik groot beelde fokus wat oor die groot skerm beweeg, gee jy jou verstand feitlik oor aan die wil van die rolprentvervaardiger. Party raak so verdiep in ’n rolprent dat hulle ’n harde stamp in die ribbes nodig het om hulle tot die werklikheid terug te bring.

“Die horende oor” het ook ’n sterk invloed op jou gedagtes en dade (Spreuke 20:12, NW). Die hipnotiserende beelde op die skerm en wat hulle sê, word versterk deur musiek wat die emosies kan opwek en vrees, opwinding, woede en hartstog voortbring. Gevolglik kan rolprente só ’n sin van realisme skep dat party kykers dit moeilik vind om tussen die werklikheid en die fiksie te onderskei.

Die aanslag op jou verstand en sedes

Die perspektief of gesigspunt van ’n rolprent kan ook jou reaksie daarop grootliks beïnvloed. Rolprentvervaardigers probeer dus die kykers beïnvloed sodat hulle hul vereenselwig met die karakters wat uitgebeeld word—selfs wanneer die held ’n misdadiger of ’n sadistiese, magsugtige persoon is.b As jy nie oppas nie, juig jy netnou ’n misdadiger toe!

Beskou byvoorbeeld hoe een gehoor op ’n onlangse satiriese gruwelprent gereageer het waarin ’n maniak met skeerlemme aan sy vingers deur ’n reeks tonele heen mense opgekerf het. Hulle het die bloeddorstige moordenaar aangehits! Die gehoor wat deur die kamera meegevoer is, het oënskynlik alle waardebegrip verloor—asook alle medelye met die slagoffers.

Hoe teenstrydig is dit tog met die Bybel se vermaning om jou nie te verbly oor ’n ander se ongeluk nie! (Spreuke 17:5). Dit is ’n direkte weerspreking van Jesus se Gulde Reël—om ‘aan ander te doen wat jy wil hê hulle aan jou moet doen’ (Mattheüs 7:12). Is dit buitendien in harmonie met die Bybel se aansporing om “vol ontferming” te wees, as jy moord aanmoedig? (Efesiërs 4:32). Beteken dit nie dat jy jou by “die vergadering van kwaaddoeners” skaar nie?—Psalm 26:4, 5.

Subtiele uitwerkinge

Maar jy meen dalk dat die uitwerking van ’n rolprent tydelik, kortstondig, is. En dit is weliswaar heel onwaarskynlik dat jy almal voor die voet sal opkerf omdat dit in een of ander rolprent uitgebeeld is. Maar ’n Nieu-Seelandse koerant berig dat daar “toenemende bewys is dat gewelddadige rolprente en video’s verband hou met die gewelddadige gedrag van party wat daarna kyk”. Die boek Adolescence het eweneens verwys na baie van die navorsing oor die verband tussen “TV-geweld en aggressiewe gedrag” en het erken dat daar “al hoe meer bewys” is dat daar ’n verband tussen die twee is.

Daar was ook al nuusberigte oor grusame en roekelose toertjies in navolging van rolprenttonele. Een jeugdige is byvoorbeeld dood aan beserings wat hy opgedoen het toe hy probeer het om ’n handstand op die masjienkap van ’n voortsnellende afleweringswa te maak. Hy het hierdie toertjie kort tevore in ’n gewilde rolprent gesien. Dit is dus nie heeltemal onredelik om te beweer dat ’n rolprent jou optrede kan beïnvloed nie.

Rolprente oefen egter meestal ’n baie subtieler invloed uit. Byvoorbeeld, probeer baie van jou portuurs nie om soos sekere rolprenthelde te praat, aan te trek en hulleself te versorg nie? Is dit nie bewys van die sterk invloed wat rolprente het nie? In ander gevalle lyk dit asof jongmense se morele waardes stadig afgetakel word wanneer hulle na verkeerde rolprente kyk. Navorser dr. Thomas Radecki beweer dus dat langdurige blootstelling aan gewelddadige rolprente “daartoe lei dat jongmense al hoe minder gevoelig word vir geweld”.

Die Bybel sê: “Die HERE toets die regverdiges; maar sy siel haat die goddelose en die wat geweld liefhet” (Psalm 11:5). Kan gewelddadige rolprente jou gesindheid teenoor geweld beïnvloed as jy gereeld daarna kyk? Kan jy geweld vermaaklik, selfs amuserend, begin vind? En is dit selfs moontlik dat jy meer as vantevore geneig sal wees om probleme en verskille met geweld op te los? Hoe goed stel Spreuke 10:23 dit tog: “Geweld is die vermaak van die dwaas.”—New American Bible.

En wat van jou Christelike sedes? Kan blootstelling aan eksplisiete seks en naaktheid jou laat vergeet hoe verkeerd voorhuwelikse seks is en watter hartseer gevolge dit het? Kan dit jou ‘haat vir die kwaad’ laat verflou?—Psalm 97:10.

Skryfster Jane Burgess-Kohn vertel die ondervinding van ’n meisie genaamd Jeanie. Nadat sy saam met ’n vriend na “’n baie erotiese rolprent gekyk het”, het Jeanie erken dat sy seksueel só geprikkel was dat sy intieme liefkosing toegelaat het. Maar sy kon nie daar ophou nie. “Ek is jammer om dit te erken”, het Jeanie bely, “dit was daardie aand maklik om my te oorreed om geslagsomgang te hê. Ek weet steeds nie wat gebeur het sodat ek nie meer helder kon dink nie. Ek het nie eers besonder baie van die kêrel gehou nie!”

Rolprente het dus onteenseglik ’n invloed op jou hart, jou gedagtes en jou gedrag. Moet jy dus nie kieskeurig wees waarna jy kyk nie? ’n Toekomstige artikel sal dit bespreek.

[Voetnote]

[Lokteks op bladsy 11]

“Jy vergeet nooit daardie tonele nie . . . Hoe meer jy aan hulle dink, hoe sterker word jou begeerte om te doen wat jy gesien het”

[Lokteks op bladsy 12]

Daar is “toenemende bewys dat gewelddadige rolprente en video’s verband hou met die ge-drag van party wat daarna kyk”

[Prent op bladsy 10]

Gehore wat deur ’n rolprent betower word, moedig dikwels moord, diefstal en geslagsonsedelikheid aan