Jong mense vra . . .

Giere—Waarom is hulle so gewild?

JONG Avery is een van die duisende—miskien miljoene—jongmense wat meegesleur is deur die gewilde gier om T-hemde met slagspreuke te dra. T-hemde met slagspreuke bestaan natuurlik al lank; jou ouers het dit dalk self as jongmense gedra. Volgens die tydskrif Newsweek is daar egter iets nuuts omtrent hierdie gier. Party jongmense spog nou met “T-hemde waarop smerige slagspreuke pryk”.

Die nuwe hemde het slagspreuke op waarvan die meeste eenvoudig nie herhaalbaar is nie. Dit wissel van rassistiese beledigings tot vulgêre opmerkings oor vroue. Dit lyk of die wat hierdie gier volg nie juis omgee hoe ander—met inbegrip van hulle ouers—oor die lelike slagspreuke voel nie. Toe die 18-jarige Andrea ’n jong man gevra het waarom hy ’n buitengewoon aanstootlike hemp dra, “het hy nie geweet wat om te sê nie en kon hy net verskonings maak soos: ‘Dis die mode’ en ‘Almal dra dit’”.

Oor die afgelope dekades het honderde giere jongmense se verbeelding aangegryp. Een van die gewildste—en winsgewendste—giere van alle tye was die Hoelahoepel-manie wat in die vyftigerjare in die Verenigde State gewild geword het. ’n Paar jaar tevore was dit ’n gewilde gier om ’n goudvis in te sluk en om te kyk hoeveel mense in ’n telefoonhokkie kon pas. In onlangse jare was break dancing, verbleikte denims, skaatsplanke en “kaalnaelery” met tye al gewild. Een Bybelskrywer het gesê: “Die toneel van hierdie wêreld is aan die verander” (1 Korinthiërs 7:31, NW). Vandag is tientalle giere—waarvan party van onverstandig tot gevaarlik wissel—in die mode onder jongmense.

Jongmense en hulle modegrille

Neem byvoorbeeld kleredrag. Volgens die tydskrif Time is rap-musiek (wat dikwels hip-hop genoem word) “nou moontlik die suksesvolste Amerikaanse uitvoerartikel sedert die mikroskyfie, en wêreldwyd is jongmense se kultuur deurtrek daarvan en word dit feitlik daardeur oorheers”. Maar soos jy alte goed weet, is rap baie meer as net musiek. Die Time voeg by: “Rap is ook wêreldwyd ’n mode-artikel. ’n Mens sien oral plaaslike variasies van die basiese Amerikaanse straatuitrusting—sakkerige broeke, duur tekkies, sporttruie met kappe en blink juweliersware.” Intensiewe reklame deur gewilde groepe—en deur musiekvideo’s—het ’n groeiende aanvraag na hip-hop-modes tot gevolg gehad.

Die sakkerige voorkoms is alles behalwe goedkoop—dikwels kos die hooggesnyde hardloopskoene alleen amper ’n fortuin! Maar baie jongmense meen dit is die geld werd. Volgens ’n jong man met die naam Marcus “is jy nie hip-hop as jy nie sakkerige klere dra nie”.

Maar dít skeel jongmense wat die gewilde “grunge”-voorkoms verkies glad nie. Die geskeurde denims en geruite hemde wat hierdie modegril kenmerk, is deur party Amerikaanse underground rock-groepe gewild gemaak. Een skryfster het die “grunge”-voorkoms “skynarmoede” genoem. Dit is beslis net skyn. Die slordige klere is dikwels alles behalwe goedkoop. Dan is daar “retro-chic”. Volgens die Kanadese tydskrif Maclean’s is dit “modes wat giere uit die laat sestiger- en vroeë sewentigerjare laat herleef”. Volwassenes verkyk hulle aan jongmense wat ten duurste betaal vir klere—soos platformskoene en klokbroeke—wat hulle gedink het lankal saam met diskomusiek uit die mode is.

Hipertegnologiese hoogmode

Elektroniese sakroepradio’s, of bliepers, is nog ’n voorbeeld van hoe verbeeldingryke jongmense feitlik enigiets in hoogmode kan verander. Hierdie apparaatjies is oorspronklik gebruik deur dokters en ander beroepsmense wat enige tyd uitgeroep kan word en het gou by stedelike dwelmsmouse byval begin vind. Die bliepers maak dit vir dwelmsmouse maklik om ontmoetings met moontlike kopers te reël. Volgens The New York Times “is [sakroepradio’s] so algemeen gebruik dat dit ’n kenteken van die dwelmgemeenskap geword het”. Dit is dus geen wonder dat skoolrade oor die hele land die apparaatjies by die skool begin verbied het nie!

Dit het egter nie veel gehelp nie. Bliepers het uiters gewild geraak onder stedelike jongmense. Party gebruik dit vir die bestemde doel, as kommunikasiemiddel, sodat hulle ouers makliker kan uitvind waar hulle is of in ’n noodgeval met hulle in aanraking kan kom. Maar vir ander jongmense is die toestel bloot ’n modebykomstigheid. Die Times sê: “Tieners druk bliepers in hulle knapsakke, baadjiesakke en gordels. Daar is blieperhorlosies, blieperdasse, blieperpenne, blou, pienk en rooi bliepers en sommer die gewone ou swart en bruin bliepers.” Hoewel party volwassenes bliepers steeds outomaties met dwelmgebruik vereenselwig, sê een polisieman in New York-stad: “Dis maar net iets wat goed verkoop. ’n Paar van die kinders wat een het, gebruik dwelms, maar die meeste nie. Dis net ’n gier.”

Giere—vreemd en gevaarlik

Terwyl modegrille moontlik op hulle beste geduld kan word en op hulle ergste aanstootlik is, lyk dit of party gewilde giere heeltemal teen die gesonde verstand indruis. Omdat talle jong meisies so rietskraal soos party gewilde modelle wil wees, volg hulle gierdiëte—sonder om juis te dink aan die gevolge wat dit vir hulle gesondheid en geluk inhou. “Om op dieet te wees, is landswyd ’n obsessie”, skryf Alvin Rosenbaum. “Kyk na enige lys van die 10 boeke wat die beste verkoop, en jy sal gewoonlik ’n dieetboek daarop aantref.” Alvin Rosenbaum toon dat baie van hierdie gewilde boeke diëte voorstaan wat nie noodwendig doeltreffend is nie. Baie deskundiges skryf die verontrustende toename in eetversteurings onder tieners—soos anorexia nervosa—aan die skraalheidsmanie toe.a

Ander gewilde maniere waarop mense hulle voorkoms probeer verbeter, kan net so gevaarlik—en vreemd—wees. Volgens ’n artikel in Newsweek “het tatoeëring, die kuns van die primitiewe mens en die misdadiger, al hoe gewilder geword”. Party jongmense wat deur die voorbeelde van rolprentsterre en heavy metal- rockmusikante aangespoor word, wens hulle kan uitspattige tatoeëermerke vir goed aan hulle bolyf laat aanbring. Dit lyk nie of dokters se waarskuwings oor die gevare van hepatitis en allergiese reaksies op tatoeëerink hulle afskrik nie.

Of wat van die eienaardige gier om gaatjies deur die vel te laat maak? Terwyl gaatjies in die ore vir vroue in party kulture iets algemeens is, het party die perke van redelikheid oorskry en gaatjies in hulle tong en naeltjie laat maak waaraan hulle uitspattige juweliersware hang. Vir enige jongmens wat daarop uit is om sy of haar ouers te treiter, is daar niks wat by ’n groot neusring kan kom nie.

Giere—Wat sit daaragter?

Die boek Adolescents and Youth definieer ’n gier as “’n sporadiese korttermynmode wat aan ’n kultus grens. Giere is uiteraard tydelik en onvoorspelbaar en is veral onder tieners iets algemeens.” Maar wat is dit nou eintlik wat miljoene jongmense skielik sakkerige denims of bliepers laat dra? Vervaardigers en adverteerders sou baie graag ’n wetenskaplike antwoord op daardie vraag wou hê. ’n Artikel in die Britse tydskrif The Economist het erken: “Dit lyk of giere en modes heeltemal onverklaarbaar is.”

Die boek Adolescents and Youth waag egter ’n verduideliking en sê: “Verskeie faktore kan die gewildheid van giere verklaar: die begeerte om aandag te trek; die drang om ’n mens te skik na wat vir portuurgroepe belangrik is; die behoefte om as individue en as ouderdomsgroepe uit te staan asook die beheptheid met die ongewone.” Een tienerseun het dit eenvoudig gestel: “Hoërskool is ’n goeie tyd om mal te gaan en dit uit jou gestel te kry.”

Die Bybel veroordeel nie jeugdige optrede nie. Trouens, dit sê: “Jy wat jonk is, moet vreugde vind in jou jeug en jou jong dae ten volle geniet. Doen wat jy goedvind en waarvan jy hou.” Maar ná daardie raad gee die Bybel hierdie waarskuwing: “Maar moenie vergeet dat God van jou rekenskap sal eis oor alles nie” (Prediker 11:9, NAV). Hoe moet ’n jong Christen met die oog op hierdie verstandige raad op die jongste giere reageer? Moet jy die eerste wees wat met die stroom saamgaan wanneer dit by giere kom? Ons volgende artikel in hierdie reeks sal nuttige raad hieroor gee.

[Voetnoot]

[Lokteks op bladsy 14]

“Hierdie hemde . . . Almal dra dit.” 17-jarige Avery

[Prent op bladsy 15]

Gaatjies deur die vel en tatoeëring het baie gewild geword