Bedreigde spesies—die omvang van die probleem

DODO’S het ’n simbool van uitsterwing geword. Die laaste van hierdie grondvoëls het omstreeks 1680 op die eiland Mauritius gesterf. Baie van die spesies wat tans in gevaar verkeer, word ook op eilande aangetref. Van die 94 voëlspesies wat die mens weet die afgelope 400 jaar uitgesterf het, is 85 eilandvoëls.

Diere op uitgestrekte kontinente word ook met uitsterwing bedreig. Neem byvoorbeeld die tiers wat vroeër dwarsoor Rusland rondgetrek het. Nou is net die Siberiese subspesie in Siberië oor, en sy getalle het gekrimp tot ’n skrale 180 tot 200. In Suid-China is daar na bewering net 30 tot 80 tiers oor. In Indo-China sal hierdie diere “binne tien jaar” uitsterf, berig The Times van Londen. Ook in Indië, die tuiste van sowat twee derdes van die wêreld se tiers, raam kenners dat hierdie indrukwekkende diere binne ’n dekade kan uitsterf.

Die getalle van renosters en jagluiperds is aan die afneem. Net sowat duisend reusepandas is tans in die natuur oor. Dennemarters het al byna uitgesterf in Wallis, en rooi-eekhorings “sal moontlik binne die volgende tien tot 20 jaar van die hoofeiland Engeland en Wallis af verdwyn”, beweer The Times. Oorkant die Atlantiese Oseaan in die Verenigde State is vlermuise die mees bedreigde landsoogdier.

Die vooruitsigte vir die wêreld se oseane is net so droewig. The Atlas of Endangered Species klassifiseer seeskilpaaie as “seker die mees bedreigde groep” seediere. Dit lyk asof amfibieë beter daaraan toe is; maar die tydskrif New Scientist sê dat 89 amfibiespesies al die afgelope 25 jaar “gevaar loop om uit te sterf”. Ongeveer 11 persent van die wêreld se voëlspesies word ook met uitwissing bedreig.a

Maar wat van kleiner diertjies, soos vlinders? Die situasie is dieselfde. Meer as ’n kwart van Europa se 400 vlinderspesies is in gevaar—19 word met onmiddellike uitsterwing bedreig. Brittanje se groot bontvlinder het in 1993 by die dodo aangesluit op die lys van uitgestorwe spesies.

Toenemende kommer

Hoeveel diersoorte sterf jaarliks uit? Die antwoord hang af van watter deskundige jy vra. Hoewel wetenskaplikes hieroor verskil, erken hulle almal die feit dat baie spesies gevaar loop om uit te sterf. Ekoloog Stuart Pimm sê: “Die geskil oor hoe vinnig ons [spesies] verloor, is in wese ’n debat oor ons toekoms.” Hy voeg by: “Oor die afgelope eeue het ons die tempo waarteen spesies uitsterf ver bo die natuurlike tempo verhoog. Ons toekoms is armer as gevolg hiervan.”

Ons planeet, Aarde, is soos ’n huis. Sommige mense wat oor bedreigde spesies besorgd is, bestudeer die ekologie, ’n term wat laat in die 19de eeu gevorm is na die Griekse woord oiʹkos, “’n huis”. Hierdie studieveld lê hom toe op die verhouding van lewende organismes tot hulle omgewing. Tydens die 19de eeu het belangstelling in bewaring toegeneem, wat ongetwyfeld deur berigte oor uitsterwings verhoog is. In die Verenigde State het dit tot die totstandkoming van nasionale parke en beskermde gebiede gelei waar diere veilig kan wees. Daar is tans wêreldwyd ’n geraamde 8000 natuurreservate met internasionale erkenning. Tesame met ’n verdere 40 000 gebiede wat help om die habitat in stand te hou, maak dit bykans 10 persent van die wêreld se grondoppervlakte uit.

Talle besorgde mense staan nou omgewingsbewustheid voor deur bewegings wat óf die bedreigings van uitsterwing bekend maak óf mense bloot in die interafhanklikheid van lewe onderrig. En sedert die Rio-aardeberaad in 1992 word regeringsdenke oor die algemeen deur ’n groter bewustheid van omgewingskwessies gekenmerk.

Die probleem van bedreigde spesies is wêreldomvattend en steeds aan die toeneem. Maar waarom? Is enige pogings om die uitsterwing van spesies te voorkom tans suksesvol? En wat van die toekoms? Hoe is jy daarby betrokke? Ons volgende artikels verstrek die antwoorde.

[Voetnoot]