Hoe kan die risiko verlaag word?

KORONÊRE hartvatsiekte (KHS) hou verband met ’n aantal faktore wat betref genetika, omgewing en lewenswyse. KHS en ’n hartaanval kan die gevolg wees van risiko’s wat jare lank, indien nie dekades lank nie, met een of meer van hierdie faktore verband hou.

Ouderdom, geslag en oorerwing

Namate ’n mens ouer word, word die risiko van ’n hartaanval groter. Ongeveer 55 persent van alle hartaanvalle kom voor by mense wat oor 65 is. Sowat 80 persent van diegene wat aan hartaanvalle sterf, is 65 of ouer.

Mans onder 50 loop ’n groter gevaar as vroue in dieselfde ouderdomsgroep. Ná die menopouse word die risiko vir ’n vrou groter weens die skerp afname in die beskermende hormoon estrogeen. Volgens sommige ramings kan estrogeenvervangingsterapie die risiko van hartsiekte by vroue met 40 persent of meer verlaag, hoewel dit die risiko van sekere kankersoorte kan verhoog.

Oorerwing kan ’n sleutelrol speel. Diegene wie se ouers ’n aanval gehad het voor hulle 50 was, loop ’n groter risiko om ’n aanval te kry. Selfs as ouers ná 50 ’n aanval gehad het, is die risiko groter. Wanneer daar ’n geskiedenis van hartsiekte in die familie is, is die kanse groter dat die nageslag soortgelyke probleme sal ontwikkel.

Die cholesterolfaktor

Cholesterol, ’n soort lipied, is noodsaaklik vir lewe. Die lewer vervaardig dit, en die bloed vervoer dit na die selle in molekules wat lipoproteïene genoem word. Twee soorte is laedigtheidslipoproteïene (LDL-cholesterol) en hoëdigtheidslipoproteïene (HDL-cholesterol). Cholesterol word ’n risikofaktor vir KHS wanneer te veel LDL-cholesterol in die bloed gekonsentreer is.

HDL speel blykbaar ’n beskermende rol deur cholesterol uit weefsels te verwyder en terug te voer na die lewer, waar dit verander word en uit die liggaam geskei word. As toetse toon dat LDL hoog en HDL laag is, is die risiko van hartsiekte hoog. Indien die LDL-vlak verlaag word, kan dit die risiko aansienlik laat afneem. Dieetmaatreëls speel ’n sleutelrol in die behandeling daarvan, en oefening kan nuttig wees. Verskeie geneesmiddels kan goeie resultate oplewer, maar party het onaangename newe-effekte.a

’n Dieet wat laag in cholesterol en versadigde vette is, word aanbeveel. As ’n mens voedselsoorte wat baie versadigde vette bevat, soos botter, vervang met voedselsoorte wat minder bevat, soos kanola- of olyfolie, kan dit LDL verlaag en HDL bewaar. Daarteenoor toon die American Journal of Public Health dat gehidreerde of gedeeltelik gehidreerde plantolies wat in die meeste margarien- en plantvetprodukte gevind word LDL kan verhoog en HDL kan verlaag. Daar word ook aanbeveel dat minder vetryke vleis geëet word en dat dit met laevetsnitte van hoender of kalkoen vervang word.

Studies het getoon dat vitamien E, betakaroteen en vitamien C aterosklerose in diere kan vertraag. Tydens een studie is daar tot die slotsom gekom dat hierdie stowwe dalk ook die voorkoms van hartaanvalle by mense kan laat afneem. Die daaglikse inname van groente en vrugte wat ryk is aan betakaroteen en ander karotenoïede asook vitamien C, soos tamaties, donker blaargroente, rissies, wortels, patats en spanspek, kan ’n mate van beskerming teen KHS bied.

Vitamien B₆ en magnesium is blykbaar ook baie goed. Volgraansoorte soos gort en hawer sowel as boontjies, lensies en sommige sade en neute kan nuttig wees. Daarbenewens kan die risiko van KHS glo verlaag word as ’n mens vis soos salm, makriel, haring of tuna ten minste twee keer per week eet, aangesien dit ryk is aan omega 3- poli-onversadigde vetsure.

’n Onaktiewe lewenswyse

Onaktiewe mense se kanse is groter om ’n hartaanval te kry. Hulle is die grootste gedeelte van die dag fisies onaktief en doen nie gereeld oefeninge nie. Hierdie mense kry dikwels ’n hartaanval ná veeleisende bedrywighede, soos om swaar tuinwerk te doen, te draf, swaar gewigte op te tel of om sneeu weg te werk. Maar die risiko neem af onder diegene wat gereeld oefeninge doen.

As jy drie of vier keer per week 20 tot 30 minute vinnig gaan stap, kan dit die moontlikheid van ’n aanval verlaag. Gereelde oefening verbeter die hart se pompvermoë, help met gewigsverlies en kan cholesterolvlakke laat afneem en die bloeddruk verlaag.

Hipertensie, oorgewig en diabetes

Hoë bloeddruk (hipertensie) kan slagaarwande beskadig en LDL-cholesterol in staat stel om die slagaarvoering binne te dring en die opbouing van plaak te bevorder. Namate die plaakafsettings toeneem, vloei die bloed moeiliker, en gevolglik styg die bloeddruk.

’n Mens moet jou bloeddruk gereeld laat toets, aangesien daar miskien nie enige uiterlike teken van ’n probleem is nie. Vir elke punt wat die diastoliese druk (die onderste getal) daal, kan die risiko van ’n hartaanval met 2 tot 3 persent afneem. Medikasie om jou bloeddruk te verlaag, kan doeltreffend wees. ’n Dieet, en in sommige gevalle ’n verminderde soutinname, tesame met gereelde oefeninge om gewig te verloor, kan hoë bloeddruk help beheer.

As ’n mens oorgewig is, bevorder dit hoë bloeddruk en lipiedabnormaliteite. ’n Vername manier om diabetes te voorkom, is om vetsug te vermy of te behandel. Diabetes bespoedig KHS en vergroot die risiko van ’n hartaanval.

Die rookgewoonte

Sigaretrokery is ’n groot faktor in die ontwikkeling van KHS. In die Verenigde State is dit regstreeks verantwoordelik vir ongeveer 20 persent van alle sterftes weens hartsiekte en byna 50 persent van die hartaanvalle by vroue onder 55. Sigaretrokery verhoog die bloeddruk en laat giftige chemikalieë, soos nikotien en koolstofmonoksied, in die bloedstroom kom. Hierdie chemikalieë beskadig op hulle beurt die slagare.

Rokers stel ook diegene wat aan hulle rook blootgestel word in gevaar. Studies toon dat nie-rokers wat saam met rokers bly se kanse groter is om ’n hartaanval te kry. As die persoon dus rook opgee, kan hy die risiko vir homself verlaag en moontlik selfs die lewe red van sy geliefdes wat nie rook nie.

Spanning

Wanneer diegene wat aan KHS ly onder hewige emosionele of geestespanning gebuk gaan, is hulle kanse om ’n hartaanval te kry en skielik te sterf veel groter as dié van mense wat gesonde slagare het. Volgens een studie kan spanning die slagare waarin daar baie plaak is, laat vernou, en dit verminder die bloedvloei met tot 27 persent. Opvallende vernouing is in selfs effens aangetaste slagare opgemerk. ’n Ander studie het te kenne gegee dat ernstige spanning kan veroorsaak dat die plaak in die slagaarwande opbreek, wat tot ’n hartaanval aanleiding gee.

Consumer Reports on Health sê: “Dit lyk of sommige mense met ’n slegte gesindheid deur die lewe gaan. Hulle is sinies, kwaad en vererg hulle maklik. Terwyl die meeste mense hulle nie aan kleiner ergernisse steur nie, sal aggressiewe mense emosioneel oorreageer.” Chroniese woede en vyandigheid laat die bloeddruk styg, die harttempo versnel en stimuleer die lewer om cholesterol in die bloedstroom te stort. Dit beskadig die koronêre slagare en bevorder KHS. Woede verdubbel blykbaar die risiko van ’n hartaanval, en dit bly ten minste twee uur lank ’n onmiddellike gevaar. Wat kan help?

Volgens The New York Times het dr. Murray Mittleman gesê dat mense wat tydens emosionele konflikte kalm probeer bly die risiko van ’n hartaanval kan laat afneem. Dit klink baie soos die woorde wat eeue gelede in die Bybel opgeteken is: “’n Rustige hart is die lewe vir die vlees.”—Spreuke 14:30.

Die apostel Paulus het geweet hoe dit voel om aan spanning onderwerp te wees. Hy het van die besorgdhede gepraat wat hom daagliks bestorm het (2 Korintiërs 11:24-28). Maar hy het God se hulp ervaar en geskryf: “Moet oor niks besorg wees nie, maar laat julle versoeke in alles deur gebed en smeking tesame met danksegging by God bekend word; en die vrede van God wat alle denke te bowe gaan, sal julle harte en julle verstandelike vermoëns deur middel van Christus Jesus bewaak.”—Filippense 4:6, 7.

Hoewel daar nog ander faktore is wat met hartprobleme verband hou, kan dié wat hier bespreek is ’n mens help om die risiko’s te identifiseer sodat jy gepaste stappe kan doen. Sommige het egter gewonder hoe dit voel vir diegene wat met die gevolge van ’n hartaanval moet saamleef. Hoe goed kan ’n mens herstel?

[Voetnoot]

[Prente op bladsy 9]

Die risiko van ’n hartaanval word verhoog deur te rook, maklik kwaad te word, vetterige kos te eet en ’n onaktiewe lewe te lei