Italiaanse Kameë—Klein meesterstukke
DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN ITALIË
Ons het na Torre del Greco, aan die Baai van Napels, toe gekom om te sien hoe een van die handgemaakte kunsvoorwerpe wat kenmerkend is van hierdie deel van Italië, gemaak word. Ons praat van kameë—juweliersware wat uit seeskulpe gesny word. Ons is van plan om een van die dorp se baie kameewerkswinkels te besoek, maar voor ons begin, wil jy dalk graag ’n bietjie van kameë en hulle lang geskiedenis leer.
KAMEË is edelstene, harde klippe of skulpe wat in reliëf uitgesny word. Agaat, oniks, sardoniks en sekere seeskulpe is veral geskik vir hierdie soort werk, aangesien hulle lae van verskillende kleure dit moontlik maak om mooi teenstellings te verkry. Die tegniek wat gebruik word, is glo soos dié van reliëfbeeldhouwerk, maar in klein formaat.
Baie kameë van harde klippe of edelstene het uit Persiese en Grieks-Romeinse tye behoue gebly, wat van hulle gewildheid in die ou tyd getuig. Skulpkameë is nie so oud nie. Perlemoen is gedurende die 14de en 15de eeu in Frankryk, Duitsland en Vlaandere gebruik. Daar is blykbaar aan die weelderige en indrukwekkende Franse howe groot waarde aan kunsprodukte van skulp geheg. Weens ontdekkingreise wat gedurende daardie jare onderneem is, het seldsame en vreemde voorwerpe—reusagtige skilpaddoppe, narwaltande, nefriet, ambersteen en ongewone seeskulpe—in Europa ingestroom. Dit het belangstelling in natuurkennis aangewakker en die verbeelding van bekwame ambagsmanne, juweliers en graveerders aangegryp. Waarskynlik gedurende die 16de eeu is daar gevind dat seeskulpe van die families Cassidae en Cypraeidae besonder geskik vir kameegravering is.
Tydens die sogenaamde neoklassieke tydperk was daar hernieude belangstelling in ou kuns, en gedurende die 18de eeu het skulpkameë ’n bloeityd beleef, al het party mense dit as namaaksels afgekeur omdat skulp nie so waardevol soos edelstene is nie. Die aantal sentrums waar kameë gemaak word, het sedertdien afgeneem. Die kuns bestaan nou voort in twee dorpe—Idar-Oberstein, Duitsland, wat in masjiengemaakte kameë van agaat spesialiseer, en Torre del Greco, Italië, waar skulpkameë nog met die hand gemaak word.
Noudat ons ’n bietjie agtergrondinligting het, kan ons gerus gaan kyk hoe skulpkameë vandag gemaak word.
In die kameewerkswinkel
Die werkswinkel wat ons sal besoek, is in ’n nou straatjie in die middestad van Torre del Greco. Die vakman se werkbank lê vol gereedskap en kameë wat in verskillende stadiums van voltooiing is. Ons staan verstom oor die prag van die stuk waarmee hy amper klaar is—’n ingewikkelde herderstoneel wat uit verskeie figure bestaan.
Die skulpe waarvan kameë gemaak word, is van die Bahamas sowel as van plekke in die Karibiese See en die kus van Oos-Afrika afkomstig. Verskillende soorte skulpe lewer kameë van verskillende kleure. Byvoorbeeld, dié wat uit Cassis madagascariensis (algemeen bekend as sardoniksskulp) gesny word, het ’n wit ontwerp op ’n donkerbruin agtergrond; dié uit Cypraecassis rufa (karneoolskulp) het ligter en donkerder skakerings van rooibruin. Die kosbaarstes is dié met die grootste kleurteenstelling.
Die eerste stap is om die ronding—die skulpdeel wat gebruik sal word—met ’n waterverkoelde snyskyf uit te sny. Die vorms van die kameë wat gemaak gaan word, gewoonlik ovaal of rond, word gemerk op die binneste oppervlak van die ronding, wat dan in kleiner veelhoekige stukke gesny word. Gewoonlik kan net een groot en twee kleiner kameë van ’n gemiddelde skulp gemaak word. ’n Geoefende oog is nodig om te onderskei hoe elke skulp gesny moet word om dit ten beste te benut. Drie knoppe aan die buitenste oppervlak van ’n stuk kan byvoorbeeld beteken dat dit in drie figure uitgesny kan word. Nadat dit gesny is, word elke stuk met behulp van ’n slypskyf die regte vorm gegee. Dit word dan aan ’n kort stok vasgeheg sodat dit makliker is om mee te werk, en die growwe buitelaag word tot die regte dikte geskaaf. Op dié stadium laat die kunstenaar toe dat die fatsoen van die stuk bepaal watter onderwerp hy kies. Hy maak ’n vinnige potloodskets op die oppervlak en begin uitsny.
’n Elektriese boor met ’n booryster wat slyp, word gebruik om die oortollige deeltjies te verwyder. Wanneer ’n ruwe skets van die ontwerp gemaak is, begin die handgraveerwerk met ’n reeks vlymskerp werktuie van verskillende groottes wat graveernaalde genoem word. Die ontwerp moet gegraveer word op presies die diepte waar die skulp se kleur van lig na donker verander. Deur tot verskillende dieptes te sny, kan die bedrewe kunstenaar die indruk van deursigtige sluiers skep. Uiteindelik staan ’n figuur met fyn detail in reliëf teen die agtergrond van die donkerder laag daaronder!
Daar is ’n eindelose verskeidenheid moontlike onderwerpe. Miskien het jy al die elegante dame in profiel gesien, wat nog altyd ’n gunsteling is. Piepklein profiele of blomme word as ringe of oorkrabbetjies geset. Groter kameë, wat tot ongeveer 75 millimeter lank is, word vir borsspelde of hangertjies gebruik en kan ingewikkelder onderwerpe—landskappe en herderlike of klassieke tonele—uitbeeld. Die grootstes, waarvan die maksimum lengte moontlik 200 millimeter is, kan geraam of op voetstukke gemonteer word. Hulle waarde hang nie net af van hulle grootte en van waarop hulle gemonteer word nie, maar veral ook van die vakmanskap en sorg waarmee hulle gemaak word. Party is ware kunswerke.
Omdat die vakman deur die onreëlmatighede in die skulpe gelei word en hy dit moet benut om die voltooide artikel voort te bring, sal die vervaardiging van skulpkameë nooit gemeganiseer kan word nie en sal daar nooit twee wees wat presies dieselfde lyk nie. Hulle is inderdaad unieke en pragtige sierade—egte meesterstukke in klein formaat.
[Prente op bladsy 16]
HOE DIE KAMEE GEMAAK WORD
Skulpe waarvan kameë gemaak word
Die ronding word uitgesny om die kameë te maak
Die vorm van die kamee word op die stuk gemerk
Die stuk word naastenby die regte grootte gesny
Nadat die werker die stuk vorm gegee het, is hy by sy werkbank besig
[Prent op bladsy 17]
Gemma Augustea, wat tussen 10 G.J. en 20 G.J. gemaak is. Die grootte daarvan is 19 by 23 sentimeter
[Erkenning]
Erich Lessing/Art Resource, NY