Heuning—Die by se gawe aan die mens
Deur Ontwaak!-medewerker in Mexiko
TOE ’n uitgeputte Israelitiese soldaat op ’n druppende heuningkoek in die woud afgekom het, het hy sy staf daarin gedoop en daarvan geëet. Onmiddellik het “sy oë . . . begin straal” en het hy sy energie herwin (1 Samuel 14:25-30). Hierdie Bybelverslag lig een van die eienskappe van heuning toe wat vir die mens voordelig is. Dit kan jou vinnig van energie voorsien, aangesien dit hoofsaaklik saamgestel is uit koolhidrate—omtrent 82 persent. Interessant genoeg, met die energie wat net 30 gram heuning voorsien, sal dit teoreties vir ’n by moontlik wees om rondom die wêreld te vlieg!
Maak bye heuning alleenlik sodat die mens dit kan geniet? Nee, hulle is afhanklik van heuning vir voedsel. ’n Byekolonie van gemiddelde grootte het 10 tot 15 kilogram heuning nodig om die winter te oorleef. Maar in ’n goeie seisoen kan ’n kolonie sowat 25 kilogram heuning oplewer, wat beteken dat mense—sowel as diere soos bere en ratels—die res kan uithaal en geniet.
Hoe maak bye heuning? Bye versamel nektar uit blomme deur dit met hulle buisagtige tonge op te suig. Hulle dra dit terug na die nes in een van hulle mae. Die nektar word aan ander bye oorgedra wat dit omtrent ’n halfuur lank “kou” en met ensieme meng wat deur kliere in hulle mond afgeskei word. Dan plaas hulle dit in seshoekige selle wat van byewas gemaak is en waai met hulle vlerke daaroor om die water daaruit te verwyder.a Nadat die waterinhoud tot minder as 18 persent afgeneem het, word die selle met ’n dun waslagie verseël. Verseëlde heuning kan amper onbepaald goed bly. Na bewering is heuning wat nog heeltemal eetbaar was, gevind in die grafte van die Farao’s van sowat 3 000 jaar gelede.
Heuning se geneeskragtige eienskappe
Benewens die feit dat heuning ’n wonderlike voedselsoort is—’n ware skatkamer van B-vitamiene, verskeie minerale en anti-oksidante—is dit een van die oudste bekende geneesmiddels wat nog steeds in gebruik is.b Dr. May Berenbaum, ’n insektekundige van die Universiteit van Illinois, VSA, sê: “Heuning word al eeue lank gebruik om ’n groot verskeidenheid mediese probleme soos wonde, brandwonde, katarakte, velsere en skrape te behandel.”
Die CNN-nuusorganisasie het kommentaar gelewer oor die belangstelling in onlangse tye in die geneeskragtige waarde van heuning en gesê: “Heuning het sy gewildheid as ’n wondbehandeling verloor toe antibiotiese middels gedurende die Tweede Wêreldoorlog ontwikkel is. Maar nuwe navorsing—en die toename in bakterieë wat teen antibiotika bestand is—gee hierdie ou boereraat ’n plek in die hedendaagse medisynekas.” Een gebied waarop navorsing byvoorbeeld gedoen is, hou verband met die behandeling van brandwonde. Daar is opgemerk dat pasiënte gouer genees het en minder pyn en littekens gehad het wanneer hulle wonde met heuning behandel is.
Studies toon dat heuning matige antibakteriese en antibiotiese eienskappe besit weens ’n ensiem wat die bye by die nektar voeg. Hierdie ensiem laat waterstofperoksied vorm, wat skadelike bakterieë doodmaak.c Wat meer is, wanneer heuning direk op ’n wond aangewend is, is daar gevind dat dit ontsteking verminder en die groei van gesonde weefsel bevorder. Die Nieu-Seelandse biochemikus dr. Peter Molan sê derhalwe: “Heuning word al hoe meer deur konvensionele geneeshere as ’n betroubare en doeltreffende terapeutiese middel aanvaar.” Trouens, die Australiese Administrasie vir Terapeutiese Produkte het heuning as ’n geneesmiddel goedgekeur, en medisinale heuning word in daardie land as ’n wondbehandeling bemark.
Van hoeveel ander voedselsoorte weet jy wat so voedsaam en heerlik is en tog as ’n geneesmiddel gebruik kan word? Geen wonder dat daar in vroeër tye spesiale wette gemaak is om bye en byeboere te beskerm nie! Die beskadiging van bome of korwe waarin daar bye was, was ’n misdaad waarvoor swaar boetes of selfs die doodstraf opgelê kon word. Heuning is inderdaad ’n waardevolle gawe aan die mens en iets wat die Skepper tot eer strek.
[Voetnote]
a Die was waarmee bye die heuningkoek maak, word vervaardig deur spesiale kliere in die by se liggaam. Omdat die heuningkoek se selle seshoekig is, kan die dun wande van die koek—wat ’n derde van ’n millimeter dik is—30 keer hulle eie gewig dra. Die heuningkoek is waarlik ’n ingenieursprestasie.
b Heuning word nie aanbeveel as voedsel vir babas nie weens die potensiële gevaar van kinderbotulisme.
c Aangesien die ensiem deur verhitting en blootstelling aan lig vernietig word, word ongepasteuriseerde heuning vir medisinale doeleindes gebruik.
[Venster/Prent op bladsy 16]
Heuning in kos
Heuning is soeter as suiker. Gebruik dus net die helfte tot driekwart soveel heuning as jy dit as ’n plaasvervanger vir suiker gebruik. Aangesien heuning omtrent 18 persent water bevat, moet die vloeistowwe in jou resep ook dienooreenkomstig verminder word. As daar geen vloeistowwe in is nie, moet twee eetlepels meel per koppie heuning bygevoeg word. Vir gebak moet daar ook ’n halwe teelepel koeksoda per koppie heuning bygevoeg word en die temperatuur van jou oond moet met 15 grade Celsius verminder word.
[Erkenning]
National Honey Board
[Prent op bladsy 16]
’n By versamel nektar
[Prent op bladsy 16, 17]
Heuningkoek
[Prent op bladsy 17]
’n Kolonie heuningbye
[Prent op bladsy 17]
’n Byeboer gaan ’n korfraam na