Ons beskou die wêreld
Radiostasie verander sy musiek
’n Kaliforniese radiostasie wat baie rap-musiek uitsaai, het onlangs ’n buitengewone beleid bekend gemaak waarvolgens hulle nie meer liedjies sal speel wat die stasie as “sosiaal onverantwoordelik” beskou nie. Dit sal enige musiek insluit wat “dwelmmisbruik verheerlik, seksueel eksplisiet is, geweld aanmoedig en vroue afkraak”. The New York Times het onlangs berig dat die stasie reeds nege sulke liedjies verbied het, waarvan etlike titels het wat onherhaalbaar is. Die stasie se programregisseur beweer dat die verandering gemaak is omdat hulle ’n beter diens aan die gemeenskap wil lewer. Mededingende stasies meen dat die nuwe beleid ter wille van publisiteit ingestel is.
Miernavigasie
Hoe vind miere hulle pad? Baie laat ’n chemiese spoor agter sodat hulle op hulle spore kan teruggaan en hulle pad huis toe kan vind. Maar dr. Rudiger Wehner, ’n dierkundige aan die Universiteit van Zürich, Switserland, het gewonder watter navigasiemetode miere in die Sahara volg. Die woestynson sal ’n chemiese spoor immers binne minute laat verdamp. Tydens ’n lesing by die Universiteit van Texas het dr. Wehner beskryf hoe woestynmiere ’n gesofistikeerde navigasiestelsel gebruik wat soortgelyk is aan ’n apparaat wat vroeër in die Tweede Wêreldoorlog in vliegtuignavigasie gebruik is. Die miere kyk na die lug en sien ingewikkelde patrone van gepolariseerde lig wat onsigbaar vir mense-oë is. Hulle loop in sirkels onder die patroon om hulleself te reoriënteer en gaan dan reguit huis toe. The Dallas Morning News het gespot: “As jy in die middel van die dag in die noordelike Sahara-woestyn verdwaal, moet jy maar liewer vir ’n mier die pad vra.”
Nog ’n vervalste fossiel
’n Vlieg in ’n stuk ambersteen, of versteende boomsap, is lank in wetenskaplike kringe as ’n volmaak bewaarde spesie van 38 miljoen jaar gelede beskou. Maar die tydskrif New Scientist het berig dat hierdie waardevolle spesie toe al die tyd “’n entomologiese misdaad is wat met die Piltdown-bedrog ooreenstem”. Blykbaar het die een of ander bedrieër minstens 140 jaar gelede die stukkie ambersteen oopgesny, ’n holte in een van die helftes gemaak en ’n gewone latrinevlieg binne-in gesit. Hierdie “fossiel” is in 1922 aan Engeland se Natuurhistoriese Museum verkoop en is sedertdien deur vooraanstaande wetenskaplikes ondersoek en daar is selfs nog in 1992 in ’n boek oor fossiele daarvan melding gemaak.
Die eerste Moslem-kapelaan
Die Amerikaanse weermag het ongeveer 3152 kapelane in diens wat 243 verskillende godsdienste verteenwoordig—hulle was almal tot onlangs toe nog van die “Joods-Christelike” godsdienste. Nou het die weermag, volgens The Washington Post, hulle eerste Moslem-kapelaan aangestel. Die kapelaan, wat ’n halfmaanvormige kenteken op sy uniform dra, is ’n imam, ’n Moslemse godsdiensleier. Die Amerikaanse Departement van Verdediging sê dat daar 2500 Moslems in die Amerikaanse weermag is, hoewel ’n Islamitiese groep in die weermag volhou dat die regte getal byna 10 000 is. Party Amerikaanse soldate het hulle volgens berig tot Islam bekeer terwyl hulle gedurende die oorlog in die Persiese Golf in Saoedi-Arabië gestasioneer was. Nou soek Boeddhistiese soldate ’n kandidaat om hulle weermagkapelaan te wees.
Wilde perde aan die uitsterf
Wilde perde, wat lavradeiros genoem word, loop vry rond in die onherbergsame Lavrado-streek in Noord-Brasilië. Volgens die tydskrif Ciência Hoje van Sao Paulo is hulle die laaste wilde perde ter wêreld wat nie die een of ander vorm van amptelike staatsbeskerming het nie. Weens die feit dat daar op hulle jag gemaak word, hulle vir kruisteelt en kommersiële doeleindes gebruik word, is hulle vinnig besig om uit te sterf. Mense in die Lavrado-streek skat dat daar net ’n paar jaar gelede nog tot 3000 perde was; vandag is daar net 200. Die lavradeiros is buitengewoon vrugbaar, bestand teen siektes en vinnig—hulle kan tot ’n halfuur lank teen ongeveer 55 kilometer per uur hardloop!
Britse huweliksmart
Die huwelik is oral in Europa in gevaar, maar miskien nêrens soveel soos in Brittanje nie, het ’n onlangse studie bevind. Eurostat, ’n statistiekkantoor van die EU (Europese Unie), het die verskillende lewenswyses van die 177 miljoen vroue wat in die EU se lidlande woon, probeer navors. Daar was gemiddeld 6,5 persent van die vroue wat hulle kinders sonder ’n huweliksmaat moes grootmaak, maar in Brittanje was die gemiddelde hoër—10,1 persent. Duitsland het die tweede hoogste gemiddelde gehad met 7,7 persent. In vergelyking met die ander EU-vroue is Britse vroue gewoonlik jonger as hulle trou—voor hulle 24 is. Die egskeidingsyfer vir Brittanje was ook die hoogste.
Selfmoordhandleiding
Die boek The Complete Manual of Suicide het onlangs ’n treffer in Japan geword; dit het blykbaar al klaar ’n rol in etlike sterfgevalle gespeel. Die boek sê dat die Aokigahara-woud van 2500 hektaar aan die voet van die berg Foedji ’n “ideale plek” is om selfmoord te pleeg. Binne drie maande ná die boek gepubliseer is, is twee lyke in Aokigahara gevind; albei met die Manual by hulle. ’n Ander voornemende selfmoordenaar is aangekeer waar hy in die woud met die boek rondgedwaal het. Teen die einde van Oktober 1993 het selfmoordgevalle in Aokigahara reeds met 50 persent toegeneem teenoor die hele vorige jaar. Maar die skrywer van die boek het enige regstreekse verband tussen die selfmoordgevalle en sy boek ontken. Hy het gesê: “Met hierdie boek probeer ek die lewe makliker maak deur selfmoord as een van die lewe se keuses in te sluit.”
“TV-bulimie”
Volgens ’n onlangse opname word al hoe meer Italianers deur “TV-bulimie” geraak, die buitengewone drang om steeds na meer televisieprogramme te kyk. Tydens ’n toetsweek het 82 persent van die Italianers TV gekyk “en het hulle gemiddeld ’n bietjie minder as vyf uur [elke dag] voor die kassie deurgebring”, sê La Repubblica. Onder die vier- tot sewejariges het TV-kykery met 15 persent teenoor die vorige jaar toegeneem. Maar “die slagoffers wat die ergste deur TV-bulimie geraak word, is tieners en diegene wat nie hulle laerskoolopleiding voltooi het nie”. Kyk mense meer TV omdat TV-programme beter word? Francesco Siliato, die direkteur van die instituut wat die opname ontleed het, het gesê: “Dit lyk nie asof die syfers enigsins verband hou met die gehalte van die programme wat uitgesaai word nie.”
’n Ander soort verkeersgevaar
Verantwoordelike ouers tref redelike voorsorg wanneer hulle met hulle kinders rondry en gespe hulle veilig vas selfs wanneer hulle gou na die kruidenierswinkel toe gaan. Maar min is bewus van die gevare wat kinders in die gesig staar as hulle eers in die winkel is. Die tydskrif Parents het onlangs berig dat daar in 1991 in die Verenigde State ongeveer 19 000 kinders jonger as vyf jaar was wat na hospitale se ongevalle-afdelings gejaag moes word nadat hulle uit winkelwaentjies geval het. Gevolglik het twee van die land se hoofvervaardigers van winkelwaentjies onlangs ingestem om sitplekgordels vir kinders in al die waentjies te installeer wat hulle in New York en Texas verkoop. Kennisgewings op die waentjies sal ouers ook waarsku om nie hulle kinders alleen te laat nie.
Voëlaksente
Weet een voël dat ’n ander voël van ’n ander streek is deur slegs te luister na die manier waarop hy sing? Die National Geographic berig dat Lance Workman, ’n gesaghebbende op die gebied van dieresielkunde aan die Universiteit van Glamorgan in Wallis, meen dat die antwoord wat rooiborsies betref beslis ja is. Mnr. Workman het gevind dat wanneer hy die sang van rooiborsies opgeneem en gekodifiseer het, kon hy hulle maklik volgens die streek in Engeland groepeer waarvandaan die voël kom. Om die waarheid te sê, toe ’n rooiborsiemannetjie van Sussex ’n bandopname van die sang van ’n mannetjie van Wallis gehoor het, het hy sy vere vererg opgepof en die bandopnemer aangeval!
Onderwys vir vaders
Die Japannese Departement van Onderwys het ’n projek begin om Japannese vaders, wat elke dag net gemiddeld 36 minute saam met hulle kinders deurbring, te onderrig. Die departement borg “’n reeks seminare oor ‘huishoudelike onderrig’, met die doel om vaders sover te kry om meermale by die huis handjie by te sit en meer tyd saam met hulle kinders deur te bring”, berig die Mainichi Daily News. Die kursus, wat uit vyf sessies van een en ’n half tot twee uur elk bestaan, sal op gerieflike tye by of naby werkplekke gehou word om dit vir vaders makliker te maak om dit by te woon. Dit is ironies dat van die eerstes wat by die kursus baat gevind het vaders was wat by die Departement van Onderwys werk, ’n instansie wat die reputasie het dat lang ure oortyd van sy werkers vereis word.
Maak lees pret
Syfers toon dat 2,9 miljoen Kanadese volwassenes nie “goed genoeg [kan lees] om die geskrewe materiaal wat hulle in die daaglikse lewe teëkom, te verstaan nie”, het The Toronto Star onlangs berig. In ’n poging om ongeletterdheid te bestry, is dit die doel van die Kanadese Kinderboekweek om die “vreugde van en liefde vir lees” te bevorder. Maar weens vandag se musiek, televisie en video’s is dit nie maklik om ’n liefde vir lees by kinders aan te wakker nie. Die sleutel is om te begin as kinders baie jonk is en om afleidings tot ’n minimum te beperk. Die koerant haal een tienjarige meisie aan wie se gesin van hulle televisiestel ontslae geraak het: “Dis pret [om te lees] en dit help my leer.” ’n Tienjarige seun het gesê: “Ek hou van lees, want dis soos ’n venster waardeur ’n mens na enigiets kan kyk.”