?Ngue yɛ ɔ kwla uka wɔ naan w’a lafi su kɛ Zoova i klun jɔ ɔ wun-ɔn?

1. ?Akunndan benin yɛ Zoova i sufuɛ wie’m be bu-ɔ?

NANWLƐ, kɛ e si kɛ Zoova i klun jɔ i sufuɛ’m be wun’n i sɔ’n yo e fɛ dan! Biblu’n se kɛ: “Zoova klo i sran mun.” (Jue. 149:4) Sanngɛ aniaan wie’m be sa sin bubu be dan ti’n, be usa be wun sɛ Zoova i klun te jɔ be wun-o. Blɛ wie nun’n, Zoova i sufuɛ wie mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n be wun yoli be sɔ wie.—1 Sam. 1:​6-10; Zɔb. 29:​2, 4; Jue. 51:11.

2. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ sran kun yo naan Zoova i klun w’a jɔ i wun-ɔn?

² Biblu’n kan like ng’ɔ fata kɛ klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n be yo naan Zoova i klun w’a jɔ be wun’n i ndɛ weiin. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ e kle kɛ e lafi Zezi su naan be yo e batɛmun. (Zan 3:16) Kɛ be yo sran kun i batɛmun’n i sɔ’n kle kɛ sa tɛ ng’ɔ yoli be laa’n be yo i nsisɔ naan ɔ tali Zoova i nda kɛ ɔ́ yó i klun sa’n. (Yol. 2:38; 3:19) Kɛ e fa ajalɛ sɔ mun naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa’n, i klun jɔ e wun. Sɛ e mian e ɲin e yia nda nga e tali Zoova i nuan’n, i klun jɔ́ e wun yɛ ɔ́ fá e yó i janvuɛ.—Jue. 25:14.

3. ?Ngue yɛ é wá fá e ɲin síe su like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ ?Sanngɛ ngue ti yɛ ɔ ju wie’n, aniaan wie’m be kwla bu i kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔman be wun-ɔn? ?Wafa sɛ yɛ Zoova kle kɛ i klun jɔ sran kun wun-ɔn? ?Ngue yɛ ɔ kwla uka Klisifuɛ kun naan w’a lafi su kpa kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔ i wun-ɔn?

?NGUE TI YƐ ANIAAN WIE’M BE BU I KƐ ZOOVA I KLUN JƆMAN BE WUN-ƆN?

4-5. ?Kannzɛ e buman e wun sran’n, sanngɛ ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?

⁴ Aniaan wie’m be o lɛ’n, kɛ ɔ fɛ i be kaan nun lele’n be buman be wun sran. (Jue. 88:15) Be flɛ aniaan bian kun kɛ Adrianin. Ɔ seli kɛ: “N seli min wun titi kɛ n nunman sran nun. Min kaan nun’n, n srɛli Ɲanmiɛn titi kɛ ɔ yo naan min osufuɛ’m be tran mɛn klanman’n nun. Sanngɛ n seli min wun kɛ min liɛ’n n su kwlá tranman lɔ wie.” Be flɛ aniaan bian kun ekun kɛ Tonin. I si nin i nin be timan Zoova i Lalofuɛ. Ɔ seli kɛ: “Min si nin min nin b’a seman min le kɛ be klo min annzɛ be klun jɔ min wun. I sɔ’n ti’n ɔ yoli min kɛ like kwlaa nga n yo’n, wie fi yoman be fɛ sa.”

⁵ Sɛ blɛ wie nun’n, ɔ yo e kɛ e nunman sran nun sa’n, maan e wla kpɛn su kɛ Zoova bɔbɔ yɛ ɔ flɛli e kɛ e wa su i-ɔ. (Zan 6:44) E nzuɛn ng’ɔ ti kpa’n, mɔ atrɛkpa’n e bɔbɔ e siemɛn i nzɔliɛ’n, ɔ wun i. (1 Sam. 16:7; 2 Ɲol. 6:30) Ɔ maan kɛ ɔ se kɛ e ndɛ lo i’n, maan e lafi su kɛ e ndɛ lo i sakpa.—1 Zan 3:​19, 20.

6. ?Kɛ akoto Pɔlu buli sa tɛ ng’ɔ yoli be laa’n i akunndan’n, i wun yoli i sɛ?

⁶ Kwlaa naan y’a si ndɛ nanwlɛ’n, e nun wie mun e yoli ninnge wie mɔ be ti’n, atrɛkpa lele nin andɛ’n e akunndan’n te bu e fɔ-ɔ. (1 Piɛ. 4:3) Ɔ ju wie’n, Zoova i sufuɛ wie mɔ be ɲin w’a ti kpa Ɲanmiɛn sulɛ nun bɔbɔ’n, be mian be ɲin titi naan b’a wla nzuɛn tɛ wie m’ɔ kle be yalɛ’n i ase. ?Yɛ ɔ li? ?Ɔ akunndan’n bu ɔ fɔ? Sɛ ɔ ti sɔ’n, maan ɔ wla kpɛn su kɛ Zoova i sufuɛ kpa wie mun be wun yoli be sɔ wie. I wie yɛle akoto Pɔlu liɛ’n. Kɛ ɔ buli fɔ m’ɔ o i nun’n i akunndan’n w’a bumɛn i wun sran. (Rɔm. 7:24) I yo, Pɔlu i sa tɛ ng’ɔ yoli be laa’n be yoli i nsisɔ, yɛ be yoli i batɛmun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ seli kɛ i yɛ ɔ ti “akoto’m be nun kaanfuɛ’n niɔn” naan i yɛ ɔ ti ‘sa tɛ yofuɛ’m be nun klikli’n niɔn.’—1 Kor. 15:9; 1 Tim. 1:15.

7. ?Sɛ e yoli sa tɛ wie laa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ tran e klun titi-ɔ?

⁷ E Si Ɲanmiɛn se e kɛ sɛ sa tɛ nga e yoli’n ɔ yo e nsisɔ naan e kaci e nzuɛn’n, ɔ́ yáci cɛ́ e. (Jue. 86:5) Ɔ maan sɛ sa tɛ nga e yoli’n ɔ yo e nsisɔ sakpa’n, maan e lafi su kɛ Zoova w’a yaci w’a cɛ e.—Kol. 2:13.

8-9. ?Sɛ e se e wun kɛ like nga e yo’n ɔ juman lika fi naan Zoova i klun su jɔman su le’n, ngue yɛ ɔ kwla uka e-ɔ?

⁸ E kwlakwla e kunndɛ kɛ é tú e klun é sú Zoova kpa. Sanngɛ aniaan wie’m be kwla bu i kɛ be liɛ nga be yo’n ɔ juman lika fi naan Zoova i klun su jɔman su le. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Amanda. Ɔ seli kɛ: “N seli min wun kɛ junman nga n di n man Zoova’n, ɔ fata kɛ n mian min ɲin titi naan n di i dan n tra laa liɛ’n. I sɔ’n ti kpɛ sunman’n, like nga n kwlɛmɛn i yo’n yɛ n kunndɛli kɛ ń yó-ɔ. Sɛ m’an kwlaman like wie yo’n, min sa sin bubu min. Yɛ n se min wun kɛ m’an bubu Zoova i sa sin wie.”

⁹ ?Sɛ e se e wun kɛ like nga e yo’n ɔ juman lika fi naan Zoova i klun su jɔman su le’n, ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a bumɛn i sɔ akunndan’n kun-ɔn? Maan e wla kpɛn su kɛ Zoova i like yolɛ yoman ya. Like nga e kwlɛmɛn i yo’n ɔ su seman e le kɛ e yo. Kɛ e tu e klun e yo e liɛ nga e kwlɛ i yo’n, i klun jɔ su. Asa’n, maan e bu be nga be tuli be klun be suli Zoova mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, be akunndan. I wie yɛle akoto Pɔlu liɛ’n. Ɔ tuli i klun dili Ɲanmiɛn i junman’n afuɛ kpanngban. Ɔ tuli ajalɛ ɔli lika mmuammua wie’m be nun, yɛ ɔ takali asɔnun bo kpanngban. Sanngɛ kɛ sa wie’m be ti’n, w’a kwlá boman jasin fɛ’n i kpa kun’n, Zoova i klun jɔli i wun titi. Akoto Pɔlu yoli i liɛ ng’ɔ kwlɛ i yo’n titi, yɛ Zoova yrɛli i su. (Yol. 28:​30, 31) E kusu’n, like nga e kwla yo i dɔ nga su e man Zoova’n, ɔ kwla kaci ainman. Sanngɛ like ng’ɔ ti Zoova i cinnjin’n yɛle sa nga ti yɛ e yo ninnge mun e mɛn i’n. Siɛn’n, maan e kan wafa nga Zoova kle kɛ i klun jɔ e wun’n i ndɛ.

WAFA NGA ZOOVA KLE E KƐ I KLUN JƆ E WUN’N

10. ?É yó sɛ naan y’a si kɛ Zoova i klun jɔ e wun? (Zan 16:27)

¹⁰ Ɔ kle e sɔ Biblu’n nun. Kɛ Zoova i klun jɔ sran kun wun’n, ɔ yi i nglo. Biblu’n nun’n, Zoova seli Zezi kpɛ nɲɔn kɛ ɔ ti i awlɛn su ba naan i klun jɔ i wun. (Mat. 3:17; 17:5) ?A kunndɛ kɛ Zoova se ɔ wie kɛ i klun jɔ ɔ wun? Ɔ su kanman ndɛ ɲanmiɛn su lɔ kleman e. Ndɛ ng’ɔ ko kan ko kle e’n, ɔ o Biblu’n nun. Kɛ e kanngan ndɛ nga Zezi kan kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun’n nun’n, ɔ ti kɛ Zoova yɛ ɔ su kan ndɛ kle e sa. (An kanngan Zan 16:27 nun.) Zezi i nzuɛn’n ɔ ti kɛ Zoova i liɛ’n sa. Kannzɛ fɔ o Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun’n, sanngɛ ɔ kleli kɛ i klun jɔ be wun. Kɛ e kanngan Biblu’n nun mɔ e wun i sɔ’n, ɔ ti kɛ Zoova yɛ ɔ su kan ndɛ kle e sa-ɔ.—Zan 15:​9, 15.

11. ?Wafa sɛ yɛ e si kɛ sa kekle nga be tɔ e su’n be kleman kɛ Zoova i klun jɔman e wun-ɔn? (Zaki 1:12)

¹¹ Ɔ nian e lika. Zoova kunndɛ kpa kɛ ɔ́ úka e. I wie yɛle kɛ ɔ man e ninnge nga e sa mian be wun’n. I yo, ɔ ju wie’n ɔ yaci sa wie’m be lɛ naan be tɔ e su kɛ Zɔbu liɛ’n sa. (Zɔb. 1:​8-11) I sɔ’n kleman kɛ i klun jɔman e wun. Sa sɔ’m be nun’n, e kwla kle Zoova kɛ e klo i dan naan e fa e wla kwlaa e guɛ i su. (An kanngan Zaki 1:12 nun.) Kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n Zoova uka e naan y’a jran kekle. I lɛ nun’n, ɔ kle kɛ ɔ klo e naan ɔ nian e lika.

12. ?Ngue yɛ Dimitri i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹² Be flɛ aniaan kun kɛ Dimitri. Ɔ tran Azi mɛn’n nun lɔ. I junman’n fili i sa. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ kunndɛli junman lele w’a ɲanman wie. Ɔ maan ɔ fali ajalɛ kɛ ɔ́ úka junman ng’ɔ di i jasin fɛ bolɛ nun’n su, naan ɔ́ klé kɛ ɔ fɛ i wla kwlaa gua Zoova su. Anglo kpanngban sinnin, sanngɛ w’a kwlá ɲanman junman. I sin’n, tukpacɛ kekle wie m’ɔ tɔli i su’n ti’n, ɔ lɛ i bɛ’n su, ɔ kwlá jasoman. Ɔ seli i wun kɛ ɔ su kwlá niɛnmɛn i yi nin i mma’m be lika. Yɛ ɔ usɛli i wun sɛ Zoova i klun jɔ i wun-o. Cɛn kun nnɔsua’n i wa bla’n klɛli ndɛ ng’ɔ o Ezai 30:15 nun’n fluwa su. Ndɛ mma sɔ’n se kɛ: “Sɛ amun tran diin naan amun lafi min su’n yɛ amún ɲán wunmiɛn-ɔn.” Ɔ fali fluwa’n fa blɛli i si i bɛ’n su. Yɛ ɔ seli i kɛ: “Baba, sɛ a wunman ɔ wun fɛ’n, maan ɔ wla kpɛn Biblu’n nun ndɛ mma nga su.” Dimitri wunnin kɛ Zoova i fanngan nun’n i awlobofuɛ’m be ɲan aliɛ nin tralɛ nin lawlɛ titi. Ɔ seli kɛ: “N wunnin kɛ ɔ fata kɛ n tran diin naan n lafi Ɲanmiɛn su titi.” Sɛ sa kɛ ngalɛ’n sa wie o ɔ su’n, maan ɔ wla kpɛn su kɛ Zoova nían ɔ lika yɛ ɔ́ úka ɔ naan w’a jran kekle.

13. (1) ?Wan mun yɛ Zoova kwla sin be lika naan w’a kle e kɛ i klun jɔ e wun-ɔn? (2) ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ yo sɔ-ɔ?

¹³ Zoova sin e niaan Klisifuɛ’m be lika. Zoova sin e niaan Klisifuɛ’m be lika naan w’a kle e kɛ i klun jɔ e wun. Yɛle kɛ ɔ kwla su be bo naan be kan ndɛ wie m’ɔ́ wlá e fanngan blɛ ng’ɔ ti su’n i nun. I wie yɛle aniaan bla kun m’ɔ tran Azi mɛn’n nun lɔ’n i liɛ’n. Blɛ wie nun’n, i akunndan’n sanngannin dan. Yɛle kɛ i junman’n fili i sa, kpɛkun ɔ tɔli tukpacɛ kekle kpa. I sin’n, i wun’n yoli sa tɛ dan kun. Ɔ maan w’a yoman asɔnun kpɛnngbɛn kun. Ɔ seli kɛ: “M’an wunman sa nga ti yɛ sa kwlaa sɔ’m be tɔli min su’n. N buli i kɛ atrɛkpa’n n yoli sa tɛ wie, naan Zoova i klun jɔman min wun kun.” Aniaan bla’n srɛli Zoova tankaan kpa kɛ ɔ kle i kɛ i klun te jɔ i wun. ?Wafa sɛ yɛ Zoova tɛli i su-ɔ? Ɔ seli kɛ: “Asɔnun kpɛnngbɛn’m be nin min kokoli yalɛ yɛ be ukali min naan m’an wun i wlɛ kɛ Zoova te klo min.” Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ srɛli Zoova ekun naan ɔ kle i kɛ i klun te jɔ i wun. Ɔ seli kɛ: “Cɛn kunngba sɔ nun’n, asɔnun’n nun aniaan wie’m be klɛli min fluwa. Kɛ ń kánngan fluwa sɔ’n nun’n, n wunnin i wlɛ kɛ Zoova tieli min srɛlɛ’n.” Nanwlɛ, ɔ ju wie’n, Zoova sin sran wie’m be lika naan be kan ndɛ wie mun be wla e fanngan naan e wun i wlɛ kɛ i klun te jɔ e wun.—Jue. 10:17.

14. ?Ngue yɛ Zoova yo naan w’a kle e kɛ i klun jɔ e wun-ɔn?

¹⁴ Like kun ekun mɔ Zoova yo naan w’a kle kɛ i klun jɔ e wun’n yɛle kɛ ɔ sin e niaan’m be lika naan w’a man e afɔtuɛ wie mun. I wie yɛle kɛ Klisifuɛ klikli’m be blɛ su’n, Zoova maan Pɔlu klɛli lɛtri lele blu-nin-nnan ko mɛnnin i niaan mun. Lɛtri sɔ’m be nun’n, klolɛ m’ɔ klo i niaan mun’n ti’n, ɔ mannin be afɔtuɛ wie mun. ?Ngue ti yɛ Zoova sinnin Pɔlu i lika naan w’a man afɔtuɛ sɔ mun-ɔn? Zoova ti Siɛ kpa. Ɔ maan ɔ tu i mma m’ɔ klo be’n be fɔ. (Ɲan. 3:​11, 12) I sɔ’n ti’n sɛ be fa Biblu’n be man e afɔtuɛ’n, maan e wun i wlɛ kɛ Zoova i klun m’ɔ jɔ e wun’n ti-ɔ. Nán kɛ ɔ kloman e kun ti-ɔ. (Ebr. 12:6) ?Ngue ekun yɛ ɔ kle kɛ Zoova i klun jɔ e wun-ɔn?

NINNGE UFLƐ WIE MUN MƆ BE KLE KƐ ZOOVA I KLUN JƆ E WUN’N

15. (1) ?Wan mun yɛ Zoova fɛ i wawɛ’n man be-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ i sɔ’n wla e fanngan-ɔn?

¹⁵ Be nga Zoova i klun jɔ be wun’n, ɔ fɛ i wawɛ’n man be. (Mat. 12:18) Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Min nzuɛn’n kle kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n sie min?’ ‘?Wafa nga n tra min awlɛn andɛ’n, ɔ tra i nun mɔ n siman Zoova’n?’ Sɛ e mian e ɲin kpa naan y’a yo sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n, é wún i wlɛ weiin kɛ Zoova i klun jɔ e wun.—An nian kuku nga be flɛ i kɛ “Nzuɛn ng’ɔ fin Ɲanmiɛn wawɛ’n yɛle…” nun.

16. (1) ?Wan mun yɛ Zoova fali jasin fɛ bolɛ’n wlali be sa nun-ɔn? (2) ?Yɛ ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? (1 Tesalonikifuɛ Mun 2:4)

¹⁶ Zoova fali jasin fɛ bolɛ’n wlali be nga i klun jɔ be wun’n be sa nun. (An kanngan 1 Tesalonikifuɛ Mun 2:4 nun.) Aniaan bla kun mɔ be flɛ i kɛ Zoselinin’n ɔ wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ. Cɛn kun nglɛmun’n i wla boli i wun dan. Ɔ seli kɛ: “Wunmiɛn nunman min nun. Ɔ yoli min kɛ n kwlá yoman like fi n manman sran sa. Sanngɛ n ti atin bofuɛ. Yɛ cɛn sɔ’n nun’n ɔ fata kɛ n bo jasin fɛ. N srɛli Ɲanmiɛn yɛ n fiteli n ko boli jasin fɛ’n.” Cɛn sɔ’n nun’n, aniaan bla Zoselinin toli bla kun mɔ be flɛ i kɛ Mari’n. Bla sɔ’n i klun ti ufue kpa. Yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ súan Biblu’n nun like. Kɛ anglo kpanngban sinnin’n, Mari seli aniaan bla’n kɛ kɛ ɔ́ bóbó i anuan’n nn ɔ su srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ ukɛ i. ?Ngue yɛ sa sɔ’n kleli aniaan bla Zoselinin-ɔn? Ɔ seli kɛ ɔ yoli i kɛ Zoova su se i kɛ i klun jɔ i wun sa. E si kɛ nán sran kwlaa yɛ ɔ́ sɔ́ jasin fɛ nga e bo’n i nun klanman-ɔn. E kwla lafi su kɛ kɛ e mian e ɲin e bo jasin fɛ’n Zoova i klun jɔ.

17. ?Ngue yɛ e ti kpɔlɛ tɛ’n i su ndɛ nga Viki kannin’n ɔ kle e-ɔ? (Jue Mun 5:12)

¹⁷ Zoova yo maan be nga i klun jɔ be wun’n be ɲan e ti kpɔlɛ tɛ’n i su ye. (1 Tim. 2:​5, 6) Wienun-ɔn, e lafi e ti kpɔlɛ tɛ’n su yɛ b’a yo e batɛmun. Sanngɛ e lafiman su kpa kɛ Zoova i klun jɔ e wun. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? Nán wafa nga e wun fa yo e’n i su yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie-ɔ. Maan e lafi Zoova i ndɛ liɛ ng’ɔ kan’n su. Be nga be lafi e ti kpɔlɛ tɛ’n su’n, ɔ bu be sran kpa yɛ ɔ se kɛ ɔ́ yrá be su. (An kanngan Jue Mun 5:12 nun; Rɔm. 3:26) E ti kpɔlɛ tɛ’n i su akunndan bulɛ’n ɔ ukali aniaan bla kun mɔ be flɛ i kɛ Viki’n i kpa. Cɛn kun’n, ɔ seli kɛ: “Zoova sili min aunnvɔɛ yɛ ɔ trɛli i awlɛn min wun lele. […] Akunndan nga n buli’n, ɔ timan su. Ɔ ti kɛ n su se Zoova kɛ: ‘A kloman min. Ɔ wa’n i tɛ ng’ɔ fɛli i wun yili’n ɔ timan min liɛ wie.’” Kɛ ɔ buli e ti kpɔlɛ tɛ’n i su akunndan’n, ɔ wa wunnin i wlɛ kɛ Zoova klo i sakpa. Sɛ e kusu e bu e ti kpɔlɛ tɛ’n i su akunndan’n, é wún i wlɛ kɛ Zoova klo e naan i klun jɔ e wun.

18. ?Sɛ e klo e Si Ɲanmiɛn titi’n, ngue yɛ e kwla lafi su-ɔ?

¹⁸ Kannzɛ e mian e ɲin e nanti afɔtuɛ nga be mannin e like suanlɛ nga nun’n be su’n, sanngɛ ɔ ju wie’n e sa sin kwla bubu e. Yɛ e kwla usa e wun sɛ Zoova i klun jɔ e wun-o. Sɛ i sɔ sa ju’n, maan ɔ wla kpɛn su kɛ Zoova i klun jɔ “be nga be klo i titi’n” be wun. (Zak. 1:12) Ɔ maan fa ɔ wun mantan Zoova titi. Yɛ fa ɔ ɲin sie i ninnge nga be kle kɛ i klun jɔ ɔ wun’n be su. Nán ɔ wla fi su le kɛ Zoova “nin e nun wie fi nunman mmua.”—Yol. 17:27.