Pagpaniid sa Kalibotan

Kinsay Gusto sa mga Bata?

“Imo na ang mga Bata Pinangga, Kuwarta ray Ako.” Kining ulohana sa Mainichi Daily News nagsuma sa mga tubag sa daghang Hapones nga mga babaye kon unsay ilang gustong batonan kon sila man ugaling magbulag. Sumala sa bag-ong surbi sa Hakuhodo, usa ka kompaniya nga tigpaanunsiyo, ang nag-unang tulo ka butang nga importante kanila mao ang mga pundo sa bangko, kuwarta, ug mga balay bakasyonan. Ang ikaupat mao ang mga anak nga lalaki, gisundan sa mga anak nga babaye, unya mga balay, mga telebisyon, mga obra sa arte, ug mga pitaka. Ang mga amahan usab diyutay lamag panahon alang sa ilang mga anak. Nakita sa laing surbi nga gihimo sa Tokai Bank nga 69 porsiento sa mga amahang Hapones nag-ingon nga sila puliki kaayo sa trabaho sa paggugol ug panahon sa pagpakig-estoryahay sa ilang mga anak. Ngani, 22 porsiento ang miingon nga wala man usab silay managsamang butang nga gikaikagan nga pagahisgotan.

Katolikong mga Okultista

Ang kaikag sa dili-ingon nato daw nagaapektar sa nagadugang nga gidaghanon sa mga Katoliko. Mihangyo ang mga klerong Katoliko sa pagkuha sa “pagdili sa simbahan sa mga buhat sa espiritismo,” nag-ingon ang Katolikong senemanang basahon nga Il Sabato. Tungod sa ilang interes sa okulto, ang pipila sa lider nga Katoliko ug ang ilang mga sumusunod nailhan ingong “mga Kat-Okultista.” Sila kombinsido nga ilang makontak ang mga patay, kakuhaan ug pelikula diha sa video kamera, ug makarekord sa ilang mga tingog diha sa teyp rekorder. Ang akademya sa unibersidad sa kaobispohan nagtanyag ug popular kaayo nga kurso sa mga pagtuon bahin sa dili-ingon nato. Apan dili tanan ang miuyon. Usa ka Heswita nga nanudlo sa laing unibersidad sa kaobispohan miingon: “Adunay mas luwas ug mas halangdong paagi sa pagpakigsulti sa mga patay: pag-ampo.” Apan, ang Bibliya nagpatin-aw nga ang mga patay walay kahibalo sa bisan unsa ug nga imposible ang pakigkomunikar kanila, bisan unsa pang paagiha ang gamiton.​—Ecclesiastes 9:5.

Mas Tambok nga mga Bata​—Ngano?

“Ang mga bata karon mas tambok ug dili-aktibo kay sa kaniadto,” mitaho ang The Toronto Star. Ang “pagkatambok sa mga bata kusog nga miuswag sa miaging 20 ka tuig,” miangkon si Dr. Oded Bar-Or, direktor sa nutrisyon sa kabataan sa Chedoke-McMaster Hospitals sa Hamilton, Canada. Ang mga pagtuon nagsugyot nga ang kakulang sa ehersisyo ug balanse nga pagkaon mao ang mabasol. Kon magpadayon ang kiling, nahadlok ang mga doktor nga dunay kusog nga pagkunhod sa kahimsog diha sa mga bata. Sumala sa Star, ang mga doktor “nakadiskobre nga ang kakulang sa ehersisyo maoy hinungdan sa . . . sakit sa kasingkasing, taas nga presyon sa dugo, diyabetes ug osteoporosis.” Si Dr. Bar-Or mihinapos nga ang “usa ka bata nga dili aktibo lagmit mahimong tambok nga hamtong.” Siya mirekomendar ug aktibo nga estilo-sa-kinabuhi.

Gihampak sa Grabeng mga Labad sa Ulo

Ang mga eksperto nagbanabana nga mga 15 ka milyong tawo sa Pederal nga Republika sa Alemanya nagaantos sa nagkalainlaing mga matang sa grabeng mga labad sa ulo. Usa sa labing komon nga mga matang mao ang migraine, nga nagaapektar sa mga babaye upat ka beses nga subsob kay sa mga lalaki. Ang pag-atake sa migraine molungtad sa 18 oras, ug gituohan sa katibuk-an nga walay tambal niining sakita. Dugang pa, ang peryodikong Süddeutsche Zeitung nagtaho nga “labing menos 1.5 ka milyong mga Aleman ang nagaantos sa kanunayng mga labad sa ulo nga gipahinabo sa mga tambal nga panghupay sa sakit.” Ang problema maugmad dihang motomar ang usa ug mga tambal nga panghupay sa sakit nga regular sa daghang katuigan aron mawala ang mga labad sa ulo. Midugang ang peryodiko nga ang bugtong epektibong tambal niining matanga sa labad sa ulo mao ang paghunong sa pagtomar ug mga medisina.

Tambal Alang sa Sanla

Kinahanglan bang likayan ang mga sanlahon o dili dawaton sa trabaho? Dili sumala sa usa ka artikulo sa basahong Farmer’s Weekly sa Habagatang Aprika. Si Okkie Kruger sa Leprosy Mission miingon: “Sulod sa pipila ka oras sa pagsugod sa pagtambal, sila dili na makatakod ug mahimong magkinabuhi na sa normal nga kinabuhi uban sa ilang mga pamilya.” Ni permanenteng mahimong baldado ang mga biktima kon sila makadawat lamang ug sayo nga pagtambal, sanglit adunay “igong pag-uswag ang nahimo sa pagtambal sa sakit sulod sa miaging mga dekada” uban sa daghag-medisina nga pagtambal. Ang Farmer’s Weekly mitaho nga sumala sa World Health Organization, dunay mga 10 ug 15 ka milyong mga sanlahon sa kalibotan.

Polusyon sa Pagtabako

Ang pagtabako ba sa sigarilyo mopauswag sa katakos sa panghunahuna? Daghang tigpanabako ang miangkon nga tinuod kana. Ang dili pa dugayng panukiduki sa Tinipong Bansa, hinunoa, nagpakita sa kasukwahi. Ang pagtabako mopakunhod sa konsentrasyon ug modaot sa taas-ug-tagal nga panumdoman, nag-ingon ang Guardian Weekly sa usa ka taho diha sa pagtuon nga gihimo sa Washington College sa Maryland. Ang pagtabako nakaplagan usab nga modaot sa panahon sa pagsanong. Sa usa ka pagsulay sa kahanas sa pagmaneho, ang mga tigpanabako nakaplagan nga 3.5 ka beses nga may kalagmitang maaksidente sa pagmaneho kay sa mga dili tigpanabako. Ang katarongan? Ang doktor nagsuspetsa nga ang dugay nang panahong pagtabako makaapektar sa suplay sa dugo ngadto sa mga bahin sa utok nga nagaproseso sa impormasyon.

Wala Makapasar sa Eksamin sa Kamatinud-anon

Usa ka tinamingang sakyanan nga nagdalag mga bag sa kuwarta gikan sa usa ka bangko sa Siyudad sa New York aksidenteng nahulogan ug duha ka bag diha sa labing okupadong mga haywey sa siyudad. Napahunong ug kalit ang trapiko. Ang mga bag “nasisi, nga giulanan ang mga motorista ug mga dolyar nga papel de bangko sa daghang minuto,” nagtaho ang Newsday. Ang kapin sa $300,000 diha sa mga bag, $3,500 lamang ang nakuha pag-usab. Sa kasagaran, gidili sa New York ang pagtago ug kuwartang makit-an nga mosobra ug $20. Naghubit sa hitabo, usa ka polis miingon: “Kadto nahisamag paglabay ug usa ka pirasong karne ngadto sa mga iho. Ang mga tawo nagsakmitay ug kuwarta gikan sa usag usa.” Dihay misugyot sa tigpamaba sa polis sa pagbutang ug espesyal nga numero sa telepono alang niadtong kinsa buot nga mouli sa kuwarta. Ang tigpamaba gitaho nga “daw nakurat sa makadiyot, dayon mikatawa.”

Ang Pagbalik sa Mamamatayng Kagaw

Morag gipakamenos sa mga siyentipiko ang kalig-on sa pipila ka makahatag-sakit nga mga mikrobyo. Human sa katuigan sa kaylap nga pangangkong kadaogan batok sa peligrosong mga kagaw, “ang mga doktor nagataho nga dugang nagkalisod ang pagtambal sa nagkalainlaing mga impeksiyon,” mitaho ang U.S.News & World Report. Ang magasin miingon nga ang pipila ka mikrobyo nagpakitag “abtik nga mga estratehiya sa gene nga nagatugot kanila sa pag-agpas sa pag-ugmad sa bag-ong mga antibiyotiko.” Ang mga ospital, mga day-care center, ug mga puy-anan sa mga walay balay nahimong sanayanan sa mga sakit sama sa meningitis ug tesis. Naapil sa mga hinungdan sa pag-uswag sa kalihokan sa kagaw mao ang kusog nga pagsulong sa tawo sa mga yutang kanhi wala hilabti. “Samtang namalhin ang mga tawo ngadto sa daghang dapit ug mas daghan kay sa ubang mga hayop, sila ang nahimong mas madanihong mga target,” miingon ang U.S.News & World Report. Usa ka eksperto miingon nga sa “mga parasito ug sa mga pathogen, ang mga tawo karon mao na ang gusto nilang puy-an.”

Pagkamadanihon sa Telebisyon

Kon tanyagan ka ug usa ka milyong dolyar sa paghunong sa pagtan-aw ug telebisyon sa nahibilin nimong kinabuhi, buhaton mo ba kana? Makaiikag, 1 sa matag 4 ka Amerikano wala mosugot, mitaho ang International Herald Tribune. Sumala sa usa ka surbi nga gisugo sa magasing TV Guide, katunga niadtong gisurbi miingon nga dili nila ikabaylo ang TV ubos sa usa ka milyong dolyar. Sa pagtandi, 1 sa 4 miingon nga andam niyang isalikway ang TV sa tibuok kinabuhi bisag $25,000 lamang. Ang kadaghanang tawo miingon nga dili kaayo sila tigtan-aw ug TV kay sa miaging duha ka tuig, apan 1 lamang ka tawo sa 8 ang mibating sad-an bahin sa sobra kaayong pagtan-awg telebisyon.

Kuwarta ug ang Iglesia

Sumala sa La Maga, usa ka basahon sa Argentina, 3 porsiento lamang sa mga Katoliko sa Argentina ang nagatambong sa Misa. Apan, ang Argentina nagpabiling bugtong nasod sa kalibotan nga may lagda diha sa Batakang Balaod niini nga nagsugo sa kagamhanan nga suportahan ang Katolikong Iglesia sa pinansiyal nga paagi. Dihay gipakanaog nga mga balaod nga nagtakda ug taas nga suweldo sa taga-Argentina nga mga obispo ug sa ubang Katolikong mga opisyales. Human gidugang ang kuwarta, mga eksemsiyon, mga hinabang, ug ubang mga pribilehiyong gihatag, ang total nga kantidad sa tabang sa kagamhanan mokabat ug tinuig nga minimum nga 246 milyong peso ($245 milyon, U.S.). Diin gikan ang kuwarta? Gikan sa kagamhanan. Apan gikuha kana sa kagamhanan gikan sa “tanang mga taga-Argentina​—bisag unsa pay ilang relihiyon,” miingon ang La Maga.

Ang Pakig-away Batok sa mga Kawatan ug Kotse

Ang tagong mga transmiter, gamay kaayo nga imong kagunitan, nagatabang sa mga polis sa pagsubay sa kinawat nga mga kotse, mitaho ang International Herald Tribune. Usa ka kompaniya sa Tinipong Bansa, nga nakabutang ug halos 150,000 ka transmiter diha sa kotse nga mokantidad ug $600, miingon nga 95 porsiento sa 3,500 ka kotse nga nabutangag-transmiter nga gikawat sukad sa 1986 nabawi. Sa pagpaningkamot nga dili madakpan, ang ubang mga kawatan karon magmanehog kinawat nga kotse sa pipila lamang ka milya ug unya iparking kana. Kon ang kotse dili kuhaon sa daghang adlaw, hunahunaon sa mga kawatan nga kini wala kataori ug transmiter.

Mga Aborsiyon Mopatay sa mga Inahan Usab

Gibanabana nga sa “matag minuto usa ka babaye ang mamatay ingong resulta sa pagmabdos ug pagpanganak,” nagtaho ang magasing Choices. Ang magasin midugang nga “kapin sa tunga ka milyong mga inahan ang mamatay matag tuig tungod sa mga hinungdan nga nalangkit sa pagmabdos. Ug sa matag babaye nga mamatay, 100 pang uban ang nagmasakiton o nahimong inutil.” Sa Latin Amerika, mga 1 sa matag 73 ka babaye ang mamatay tungod sa mga komplikasyon sa pagmabdos. Sa Asia, gibanabana nga 1 sa matag 54 ka babaye ang mamatay; ug sa Aprika, 1 sa matag 21. Kining mga numeroha taas kaayo kon itandi sa gidaghanon nga 1 sa matag 10,000 sa Kasadpang Uropa. Ang mga hinungdan sa nalangkit sa pagmabdos nga mga kamatayon nagalakip sa “aborsiyon, nga kini lamang maoy nakaingon sa kapin sa 200,000 sa 500,000 ka kamatayon sa inahan nga nagakahitabo sa tibuok yuta tuig-tuig,” miingon ang Choices.