Mɛn ˗nu ˈwo ˗we ˗Zlan ˗wo ˗bha bhë, ˗kwa ˗an ˗takun

1. Kwa ˗zlanwopö ˗ni ˈgü, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ sü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Këwɔn ˗nu 13:47, 48; 16:14, 15)

MƐN ꞊vadhɛ ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˈdhɛ ˈwo ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ nɔɔn˗ man, ˗wo ˗to mü ˈwo ˗we ˗kë kletiɛn ˈka ˗sü ˗bha. (Këwɔn ˗nu 13:47, 48; 16:14, 15 ˗wo pö.) ꞊Dɛɛ ˈpö mɛn ꞊vadhɛ ˗wa nɔɔn˗ ˗së man, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗a mɛn ˈbhaa ˗nu ˗de ˈpö ˈˈtʋ̈ŋ ˗blɛɛsü ˈö ˈkwa˗ ꞊blɛɛ ˗a ˈka ˗an ˗dhɛ bhë, ˈwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha. ˈˈKɛɛ ꞊taabha ˗wo ˗dho ˈwo wo ˈˈtʋ to, ˈwo ˗we ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗bha. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈkwa ˗kpan mɛn ˈbhaa ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗Zlan waa Biblö ˗an ˗bha ˈö˗ dɔ ˗a ˗bha, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë?

2. Kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗yö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ yökë ˈbhlaa ˗sü ˈdhö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

² ˈWɔnzuan do ˈö yö, ˗kwaa ˗ga. Kwa ˗bha mɛn ˗nu ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka ˗sü ˈö bhë kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗zɔn yökë ˈbhlaa ˗sü ˈka. ˈˈDhübhɛ ˈbhaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kian ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈˈdhiʋ̈. ˗A ˈˈdhübhɛ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈbhladëmɛn dua ˗mü kö ˗yö ˈto mü ˗yö ˗an bho. ˈˈKɛɛ ˈˈdhübhɛ ˗dhɛ ˗nu ˈwo to ˈpö ˗a dua ˗mü kö ˗yö ö ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈, ˗yö ˈˈyi ˗lo ˗an ˗ta ˈyö sü ꞊dhɛ ˗an bhɛ ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈti ˗wo ꞊köŋ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka ˈkwa ˗kpan mɛn ˈbhaa ˈö ö ˈˈtʋ to nɔɔn˗ ˗së ˗bha ˗a ˗bha, kwa ˗to mü ˈkwa˗ ˗mɛn ˗takun kö ˗yö kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka. ˈˈKɛɛ mɛn ˗nu ˈö ˗wo ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha ꞊köŋ, kwa˗ ˈˈslö ˗mɛɛn ˈpö kö ˈkwa ˗an ˗takun ˗wa yö ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö ˗gban Biblö waa ˗Zlan ˗an ˗bha bhë ˗yö së wo ˗bha ˈka. (Zan 4:35, 36) ˈWɔnbhokoodɔdhe ˗dho kwa ˗takun kö ˗ya kë ꞊dhɛ mɛn ˈbhaa ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö Biblö draanˈˈ ɛɛnˈˈ ˈyaa ˈˈpiʋ̈, ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a ˗takun ˗a ˈka ˈkwa˗ dɔ. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗yö ˗dho ˗a kë kö mɛn ˈbhaa ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö Biblö draanˈˈ kwa ˗bha ˗kpan ˗a ˗bha ˗sü ˗blɛɛsü ˈgü, ˗kɔ ˈkwa dho ˗a ˗takun ˗a ˈka ˈkwa˗ dɔ. ˗Ya ˈgo mü ˗kɔ ˈö˗ ˗mɛn ˗gɛn dhö ˈdho˗ ˈka ˈˈdhiʋ̈ kö ˗yö kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka, kwa ˗dho ˗a yö.

MƐN ˗NU ˗WA ˈˈWƖ ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLUDËDHƐ NƆƆN˗ ˗BHA, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A KË?

3. Mɛn ˈbhaa ˈö ˗we ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ nɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kpan ˗a ˗bha ˗zlanwopö ˗dhɛ ˈgü, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë? (1 Kolɛntö 9:26)

³ Kwa ˗zlanwopö ˗ni ˈgü, mɛn ˈbhaa ˗ya ˈˈwɩ nɔɔn˗ ˗së ˗bha kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˈto mü ˈkwa˗ ˗takun kö ˗yö ˗da ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën bhë ˗a ˗ʒian ˗ta. ˈWɔn ꞊suu ˈö bhë ˗a ˈgü, ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈto mü ˈkwa˗ pö ˗a ˗mɛn ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö Biblö draanˈˈ kwa ˈˈpiʋ̈, ˈö ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta kwa ˗bha ˗kpankwëësü ˗blɛɛsü ˈgü.—1 Kolɛntö 9:26 ˗wo pö.

4. Mɛn ˈbhaa ˈö ˗we Biblö draansü ˗bha ˈˈdoo züdɔdhɛ ˈgü, ˗a ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

⁴ Biblö draansü ˗zɔn mɛn ˗nu ˈka ˗sü. ˈKwa ˈˈdoo züdɔ mɛn ˈbhaa ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˗wo ˗to mü ˈwo ˗we Biblö draansü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈˈMaandhoowayi do ˈka Kanada, wlüünën dhe do ˗yö ˗ɲɔɔn kwa ˗bha plezantɔa ˗bha ˈö ˈsëëdhɛ ˗be ˈnën Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka! sü. Kwa ꞊dhegblüdhe ˈö kun mü ˗ya ˗pö ˈnëndhe ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈsëëdhɛ ˗be ˈnën ˈö bhë, kwa Biblö ˗draan ˗a ˈka mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈˈwɛɛwɛ. ˈDhɛ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗we ˗a ˗bha ˈö ˈwo wo ˈko ˗bha telefɔnö ˈˈnimlɔn sü. ˗Dhɛkpɔayi ꞊dede ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗yö kwa ꞊dhegblüdhe ˗dhɛ ˈö˗ dhɛɛˈˈ kpɔ ö ˗bha Biblö ꞊klaŋkë ˗yi ˈka. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblüdhe ˗ya pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˗dho nu ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊glooyi ˈka, ˗a wlüünën dhe ˗ya dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈö˗ pö: «ˈYö dhiʋ̈ˈˈ ꞊wɛ? Yö ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˈyaa n ˗bha.» Kwa ꞊dhegblüdhe ˗yö ˗dho ˈö˗ ꞊klaŋkë ˈˈMaandhooyi ˈka. ˗A ꞊glooyi ˈka, wlüünën dhe ˈö bhë ˗yö ˗dho ö ˗bha ˗bhɔkwëë ˗blɛɛsü ˗ta ˈö˗ ˗gɛn ˗yö dho ˈˈdhiʋ̈ ˈˈvaandhö.

5. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈˈtʋ̈ŋ ˈkwa dho Biblö draansü ˗zɔn ˗a ˈka mɛn ˈbhaa ˈka bhë, ˈkwa˗ dɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)

⁵ Gagade ˈka, mɛn ˈˈpɛpɛ ˈyaa ˈnën ˈwo dho ˈˈwɩ Biblö draansü ˗bha ˈˈdoo züdɔdhɛ ˈgü ꞊dhɛ wlüünën ˈö bhë ˗a ˈdhö. ˈˈTʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗ʒiö ˈö ˈwo ꞊kun ˈˈwɩ ˗a ˗bha. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈdoo züdɔ ˈwɔn ga ˈbhaa ˈö˗ ˗mɛn ˗dhɛ ˗së ˗a ˗ta. ˈWɔn yö ˗kɔ ˗së ˗ya kë kwa ˗gɔ, ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗mɛn ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗a ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa to mü ˈkwa ˗ya ˗a ꞊klaŋkë Biblö ˈka ˗sü ˗bha. ˈKwa˗ pö ˈkwa Biblö draansü ˗zɔn ˗a ˗mɛn ˈka, ˈmën ˈkwa dho ˗a pö? Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗dhɛ dɔ ˗së ˈka ˈˈdoo züdɔdhɛ ˈgü bhë, ˈpë ˈwo˗ pö ˗kwaa ˗ga.

6. ˈMën ˈkwa dho ˗a kë kö mɛn ˗nu ˗wa yö ꞊dhɛ Biblö draansü ˗yö ˗së wo ˗bha ˈka?

⁶ ˗Zlanwopömɛn waa ˗yödhiʋ̈ ˈbhaa ˗nu ˈwo ˗an dhɛɛˈˈ kpɔ Biblö ꞊klaŋ ˗zɔn mɛn ˗nu ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü bhë ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˈbhaa ˗nu ˈgü ˈbha˗ pö ˈü mɛn ˗nu ˗takun Biblö ˈka, ˈbha ˗dho ˗a pö «꞊klaŋ» ɛɛnˈˈ «Biblö ꞊klaŋ» ɛɛnˈˈ ˈzü «a ˗dho ü ꞊klaŋkë.» ˗A pö ˗kɔ ˗së ˈnën ˗tɔ «ˈˈdoodɔ ˗sü» ɛɛnˈˈ «mɛn ˗takun ˗sü kö ˗yö Biblö dɔ.» ˈKwa˗ pö ˈkwa mɛn ˈbhaa ˗takun kö kwaa˗ ˗nu ˈkwa dhiaŋzë ˗kplawo, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö: «Dhɛɛˈˈ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˈwo ˗gban ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗bha bhë, ˗an ˗bha ˗kë Biblö ˈgü ˗sü ˈwɔn ˗yö mɛn ˗kun ꞊dedewo» ɛɛnˈˈ «˗ya ˈˈkan Biblö ˗bha ˗kë ˗zlanwo ˈsëëdhɛ ˈka ˗sü ˗bha, ˗yö kwa ˗takun ˈwɔn ˗së ꞊va ˈgü» ɛɛnˈˈ ˈkwa˗ pö: «Minitö ˈdɛdɛ ˈˈpiʋ̈ ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö pë ˈö dho ü ˗takun ꞊dedewo ü ˗bha ˗tosɛta ˈgü ˈü˗ dɔ.» ˗Wo ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ «˗kpankwëësü» ɛɛnˈˈ «ˈˈdhoogɔ ˈˈpɛpɛ» ˈka bhë ˈkwa ˗dho ˗a pö ˗a ˗mɛn ˗dhɛ, ˈö˗ ˈˈtʋ̈ŋ sü.

7. ˈˈTʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo gagade dɔ ˗a ˈka? (1 Kolɛntö 14:23-25)

⁷ ˗Kwa ˗an ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗ta. ˗A ˈbhaa ˗ya kë kö bɔmɛn Pɔdhö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, yi ˗blɛɛsü ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo nu ˗a ˈka ˗bhɔkwëë ˗ta ˈnën ˈwo gagade dɔ. (1 Kolɛntö 14:23-25 ˗wo pö.) ˈWɔn do ˈö bhë ˗yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö ꞊dɛɛ. Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa ˗ya ˗nu ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˗bha ˈnën ˗an ˗gɛn ˗yö dho ˈˈdhiʋ̈. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈsa kö ˈˈtʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈkwa dho ˗an ˗dhɛ ˗a ˈka ˗bhɔkwëë ˗ta? ˈSëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka! ˈwɔn ˗gɔ 10 ˗yö ˗gban mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈˈgbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü kö ˈkwa yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö bhë ˗a ˗bha kö ˈkwa ꞊kun mɛn ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗ta. ˈˈTʋ̈ŋ ˗blɛɛsü ˈö ˈkwa ˈˈdoo züdɔ ˗a ˈka ˗a ˗mɛn ˈˈpiʋ̈ bhë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗dhɛ ꞊glooyi ˗bhɔkwëë ˗ta. ˗A ˈbhaa ˗ya kë kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗gɔ ɛɛnˈˈ ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈwɔn ˗gɔ ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ.

8. ˈKwa mɛn ˈbhaa ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗ta, ˈmën ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˗dhɛ? (Isaïe 54:13)

⁸ ˈKwa mɛn ˈbhaa ˗dhɛ kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗ta, ˗kwaa ˗zɔn ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗bhɔkwëë waa ˗a ˗dhɛ ˈö kun ˈdho ˗ni ˈgü ˗a ˗ta ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë, ˈwaa do. ˈDhɛ Biblö ꞊klaŋnën dhe do ˗yö nu kwa ˗bha ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn draansü ˗bhɔkwëë ˗ta, ˗yö dhɛɛˈˈ ˗kpɔ kwa ꞊dhegblüdhe ˗gɔ ˈö˗ pö: «ˈˈDhiʋ̈sümɛn ˗yö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈtɔ ˗dɔ ˗ee?» Kwa ꞊dhegblüdhe ˗ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈkwa ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ꞊gban ˈtɔ dɔ ꞊dhɛ kwa ˗de ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈdhö. ˗A Biblö ꞊klaŋnën dhe ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈyaa ˈˈdhʋ̈ ö ˗bha ˗zlanwokɔɔdhö, mɛn ꞊vadhɛ ˈwaa wo ˈko ˈtɔ dɔ mü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü kö ˈkwa kwa ˗bha ˗bhɔkwëë kë ˗kɔ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. (Isaïe 54:13 ˗wo pö.) Kwa ˗nu ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa Zoova ˗dhɔkë kö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗a ˗bha bhë ˈkwa˗ draanˈˈ, ˗ya ˈgo mü ˈkwa kwa ˈko ˗nu ꞊faanmën. (Ebl. 2:12; 10:24, 25) Kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗wo mɛn ˗blü pë draansü ˗bha. Kwa ˈti nu ˗an ˗ta kö ˈkwa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha wɔkɔ draanˈˈ. (1 Ko. 14:40) ˗Ya ˈgo mü ˈzü kwa ˗bha ˗bhɔkwëë kë ˗dhɛ ˗nu ˗wo ˗bhaasü, ˈwo pë draanˈˈ ˗dhɛ ˗së ˈka. ˈDhɛ kë ꞊dhɛ kwa ˗bɔa ˈyaa ˈdhö bhë, ˈkwaa kwa ˗kɔ ˗da ˈˈsɛ kɔɔˈˈ ˗wɔn ˈgü ɛɛnˈˈ ˈkwaa zɔɔdhe ˗man mɛn ˗nu ˈka ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ˗de ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˈgü. ˗Yö ˗dho kë ˗së kö kwa ˗bha video ˈö ˗kë ˗Mën ˈwo˗ ˗kë ˗Bhɔkwëëkëgükɔ ˗nu ˈgü? ˈka bhë, ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho ˗bhɔkwëë ˈgüwɔn ˗nu dɔ.

9-10. ˈKwa mɛn ˈbhaa ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗ta, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwaa ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ˗a ˗ta kö ˗yö kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ɛɛnˈˈ kö ˗yö dhiaŋzë? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁹ ˗Nu kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˈö bhë ˗a ˈˈsuʋ̈ ˗yö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗kë ˈyö sü ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˈgü kwa ˗dho ˗a pö ˗wo kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈka. ˗Kwaa ˗mɛn ˗zogban ꞊dhɛ ˗dhɛŋ ˗nu ˗wa nu kwa ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈˈyi ˗yö ˗kan kwa ˗dhɛ ˈˈkɛɛ ˈkwaa ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ˗an ˗ta kö ˗wo kë kwa ˈˈpiʋ̈ ɛɛnˈˈ kö ˗wo ˈwɔn ˗daakë. Kwa kwa ˗kɔ ˗ya ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗gɔ ˈö dho ˈö yö ˗a ˈka ˗a mɛn ˗nu ˈö ˈnën ˗nu ˈdhö ˗an ˗gɔ bhë ˗an ˗ta. ˈKwa kë kwa ˗bha ˗dhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈkwaa ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu bho kwa ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗an ꞊klaŋkë, ˈˈkɛɛ ˈnën ˗nu waa wo ˗mɛn ˗nu ˗wo ˗ya ˗dhɛ do ˈgü ˈwo wo ˈˈtʋ to ˗Zlan ˗Wo ˗bha wo ˈkwëë˗. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈnënmɛn ˈdhɛ ˈdhö ˗yö mɛn ˈö˗ ˗bha ˈnën ˈdhö ˗a ˈˈpiʋ̈ waa pë ˗nu ˈö ˗an draanˈˈ ˗ni ˈgü ˗an ˗dɔ. (Deut. 31:12) ˈKwaa ˈwëëga ˈkun mɛn ˗nu ˗gɔ, kwa ˗to Yesu ˗wo ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan. ˗Ya ˗pö: «˗Zlan ˗yö ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an kë ˗sü ꞊faan ˗nu ka ˗dhɛ ˈˈwɛɛwɛ. Ka ˗de ˈpö, ˗kaa kë mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈwɛɛwɛ.» (Mat. 10:8) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˗bhawɔn ˈti yö sɔ ꞊sɔnŋ ˈˈgbɩɩsü ˗da ˈö ˗bha ˗sü ˗bha kö ˗yö ꞊kun nu ˗bhɔkwëë ˗ta. Mɛn zuʋ̈ga ˈnën ˗Zlan ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗a ˈgü ꞊dedewo, mɛn bunbhadhɛ ˈyaa ˗mü.—1 Sam. 16:7.

¹⁰ Mɛn ˈbhaa ˗ya nu ˗bhɔkwëë ˗ta, ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˗yö kë ö ˗de ˈgü ˗së. ˗Kwaa ˗zɔn mɛn zii ˗nu waa ˗zlanwopömɛn ˗dhɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˗dhɛ. ˗Ya kë ö ˗de ˈgü ˗së, ˗nu ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˗dho kë ˗a ˗kɔa ˈˈplëëplë ꞊taabha. ˗Ya kë ꞊dhɛ Biblö ˈyaa ˗gɔ kwaa˗ ˗nu kwa ˗dhɛ ˗ga kwa ˗bha ˈgü kö ˗kɔ ˈö kwa ˈˈtʋ ˈdho˗ ˈka ˈˈdhɛɛtadhiaŋzëmɛn ɛɛnˈˈ ꞊klaŋnën ˗bha bhë ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ.

ˈKWA ˗YA MƐN ꞊KLAŊKË BIBLÖ ˈKA ˗SÜ ˗BHA, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A KË?

11. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ꞊bhlëë ˗ya kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋnën ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha?

¹¹ Kwa mɛn ˈbhaa ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü Biblö ˈka, ˈmën kwa ˗zo dua ˈdhö ˗mü kö ˗yö ˈto ˗a ˈˈpiʋ̈? ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈmɛn ˈkwa˗ ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü Biblö ˈka ˈˈdhʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˈyaa ˗gɔ, yö ˗nu ˗wa ˗bha ˈpö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈkwa˗ pö kwa ˗dho nu ˗a ˈˈpiʋ̈, ˗kwa kë ˈˈlɛlɛ ˗bha ˈkö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈˈsɛ ˈgü mɛn ˗nu ˈwaa ˈˈlɛlɛ ꞊bhlëë ˗ya. ˗Ya ˈgo mü ˗a ꞊klaŋkësü ˗blɛɛsü ˈö bhë ˗kwaa kë ꞊klöö˗. Kwa ꞊dhegblü ˈbhaa ˗nu ˈö ˗wa ꞊gwëë mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü ˈgü bhë ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa˗ ˈˈdhiʋ̈ ta ˈˈvaandhö ˈkö ˗de ˗a ˗mɛn ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö pë ꞊vadhɛ draanˈˈ. ˗Yö ˗dho kë ˗së ˈzü kö ˈkwa ˈˈkan ˈwɔn ꞊va blɛɛˈˈ ˗sü ˗bha. ˗Kwa kwa ꞊kwaa Biblö ꞊klaŋnën ˗zü kö yö ˗zë ˗yö dhiaŋzë.—Prov. 10:19.

12. ˈKwa ˗ya mɛn ˈbhaa ꞊klaŋkësü ˗bha Biblö ˈka, ˈmën ˈkwa dho ˗a ˗wɔn ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈?

¹² ˈKwa ˗ya mɛn ˈbha ꞊klaŋkësü ˗bha Biblö ˈka ˗blɛɛsü ˈgü, kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö Zoova waa Yesu ˗an dɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗an ˗dhɔ ˗yö ˗da ˗a ˈgü. ˈKwa˗ pö ˗yö kë ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü ˗kplawo kö pë ˈö Biblö ˗ya pö bhë ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ, ˈkwa ˗dho kwa ˗de ˗bha ˈwɔndɔdhe ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ. (Këw. 10:25, 26) Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˈwɔnzuan ˗së ˗to kwa ˗gɔ. ˗A ˗bha ꞊klaŋwo ˗kun ˗gban ˗sü ˈka Yesu ˈö Zoova ˗ya bɔ kö ˗yö kwa ˗takun ˈkwa ö dɔ, ö ˗dhɔ ˗yö kwa kë bhë ˗a ˗ta. (1 Ko. 2:1, 2) Pɔdhö ˗ya ˗pö ö ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo wo ˗bha ꞊klaŋnën ˗nu ˗takun ˈˈklʋʋsë ˗nu draansü ˗bha. ˈˈKlʋʋsë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈˈsënŋ, ˈwëë˗ waa ˗gwö ꞊bhlëësü ˗nu ˈdhö. (1 Ko. 3:11-15) ˗A ˈbhaa ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗zoyödhe, ꞊kpɔɔdhɛ, ˈwɔnbhokoodɔdhe waa ˗suʋ̈ Zoova ˗gɔ ˗sü ˗nu. (Ps. 19:9, 10; Prov. 3:13-15; 1 Piɛ. 1:7) ˗Kwa ˈto Pɔdhö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋnën ˗nu ˗takun kö ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗mlɛɛn ˗së ˗yö ˗da waa kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗an ꞊zinŋgü.—2 Ko. 1:24.

13. Kwa ˗dho bɔ zuʋ̈saadhɛ waa ˈwɔngümandhe ˗an ˗ta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋnën ˗nu ˗takun? (2 Kolɛntö 10:4, 5) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹³ ˗Kwa ˈto Yesu ˗bha mɛn ˗nu ꞊klaŋkë ˗kɔ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö kë ˗saa, ˈkwa kë ˈwɔngümanmɛn ˗nu ˈka. ˈKwa ˗dho dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkö ˗wo ˗an ˈˈtʋŋ ˈsü bhë ˗an ˈkpɔ ˗an ˗gɔ. Pë ˈbhaa ˈgüman ˗dhɛ ˗ya kë ˗an ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˗dho ˈto ˗a ˗ta ˗kplawo, ˗kwa ˈdho ˈsëëdhɛ draansü ˈka ˈˈdhiʋ̈ kö ꞊taabha ˈkwa nu ˗a ˗ta. ˈKwa ˗dho ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ˗an ˗ta kö ˗wo ˈˈwɩ ꞊klaŋwo ˈbhaa ˗bha, ˗kwaa ˈto ˈˈdhʋ̈ ꞊ʒiaan kö gagade ˗yö ˗yɛɛ ˈsü ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈgü. (Zan 16:12; Kol. 2:6, 7) Biblö ˗yö ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˗zɔn ˈˈkplʋʋ ˈö ꞊klëënsü ˈka mɛn ˗zü ˈö˗ ˗mɛn dua ˈdhö ˗mü ˈkö ˗ya bho mü ˗a ˈka. (2 Kolɛntö 10:4, 5 ˗wo pö.) Pë ˗nu ˈö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋnën ˗yö ö ˗zoyö ˗an ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗kan ˗an ˗bha ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü ˗blɛɛsü kö ˈkwa˗ ˗takun ˗yö ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗kan ö ˗bha ˗zoyödhe zii ˗bha ˗sü ˈti ˗dho kë ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗.—Ps. 91:9.

MƐN ˗NU ˈWO NU ˗DƐƐ ˈGÜ KWA ˗BHA ˗BHƆKWËË ˗NU ˗TA BHË KWA ˗DHO ˗AN ˗TAKUN ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?

14. Mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta bhë, kwa ˗dho ˗an ˈsü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁴ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa mɛn ˈˈpɛpɛ ˈsü ˗së. ˈKwa ˗dho ˗dhɛ ˗ga ˗an ˈgodhɛ, ˗an wɔkɔ, ˗an ˗bha ˗kë ꞊bhɔɔmɛn ɛɛnˈˈ saanmɛn ˗nu ˈka ˗sü ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ꞊kun kwa ˗kɔ ˗ya ˗an ˗gɔ. (Zak. 2:1-4, 9) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho ˗dhɔ ˗zɔn mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta bhë ˗an ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

15-16. ˈMën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë kö mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü bhë ˗wo kë wo ˗de ˈgü ˗së?

¹⁵ Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo ˗nu kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˈpë ˈkwa˗ kë ˗ni ˈgü bhë ˈwo˗ dɔ. ˗A mɛn ˈbhaa ˗nu ˗de ˈpö ˗an ˗bha mɛn ˈö ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü ˈnën pö ˗an ˗dhɛ ˗wo nu. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa dɔ ˈdudhö ˗kɔ ˗ya mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü bhë ˗an ˗gɔ ˗sü ˗bha. ˗Kwa kwa ˗kɔ ˗ya ˗an ˗gɔ ˈˈwowosü ˈka ˈˈkɛɛ ˈkwa ˗dho ˗a ʒiö ꞊gɔɔ ˈö ˈkwa ˗an ˈˈtʋ̈ŋ sü. ˗Kwaa pö ˗an ˗dhɛ ˗wo nu kwa ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˈɲaannu ˗dhɛ do ˈgü. Kwaa˗ ˗nu kwa kwa ˗bha Biblö waa ˗bhɔkwëë ˗kë ˗a ˈka ˈsëëdhɛ ˗nu ˗ga kwa ˈkwëë˗ ɛɛnˈˈ ˗kwaa ˗an ˗bha mɛɛnˈˈ kö ˈkwa˗ nu ˗an ˗dhɛ. Pë ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗yö ˗dhö ˈzü ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗kë kö ˗wo kë wo ˗de ˈgü ˗së. Mɛn do ˈbhaa ˈö nu kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗kë ˗a ˈgü ˗kɔ ˈgü, ˗ya ˗pö kwa ꞊dhegblü ˈö ö ˗kɔ ˗ya ˗a ˗gɔ bhë ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ö zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˈyaa dhi sü ˈka ˈyö sü ꞊dhɛ ö ˈti sɔ ˗së ˗da ö ˗bha. Kwa ꞊dhegblü ˗ya ˗zogban ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗an ˗ta ˗yö do. Gɔndë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗gɛn ˗yö ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˈö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈˈkɛɛ ˗a ˗zo ˈti bhɔ dhiaŋ ˈö kwa ꞊dhegblü ˗ya zë ˗a ˗dhɛ ˈö˗ ˗zogban bhë ˗a ˈka toŋtoŋdhö. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa kwa ˗kɔ ˗ya ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü bhë ˗an ˗gɔ, ˗kwaa kë kwa ˈsuan˗ ˈka kö ˈkwa ˗dho dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo dho ˗an ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ɛɛnˈˈ ˈwo dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˈˈdhi ˗da ˗an ˗bha ˈwɔn ˈgü bhë ˗an kpɔ.—1 Piɛ. 4:15.

¹⁶ Pë ˈbhaa ˗nu ˈö ˈkwa dho ˗an kë kö mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü ˗wo kë wo ˗de ˈgü ˗së ˈnën ˈwo ˗tɔ ˈkwa˗ pö ˈkwa ˈˈdoodɔ ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈkwa ˈwɔn ˗daakë, ɛɛnˈˈ ˈkwa ˈˈdhiʋ̈sü ˗bhɔkwëë ˈˈpian ˈö ˗gban mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zoova ˗dhɔkë bhë ˗an ˗bha ˗a ˈka, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn blɛɛˈˈ, ˗kwaa kë ˗an ꞊bhlëë ˈgü. Dhiaŋ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˗an ˗gɛn ˈˈdhiʋ̈ ˗zuö ɛɛnˈˈ kö ˗wa yö ꞊dhɛ kwa ˈsi bho ˗ni ˈgü wo ˗gɔ bhë ˗kwa ˈˈkan ˗an ˗bha. (Tit. 2:8; 3:2) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˈwɔn yaa blɛɛˈˈ. (2 Ko. 6:3) ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ zë ˗ni ˈgü ˗an dua ˗mü kö ˗wo kë wo ˈsuan˗ ˈka. ˈWɔn ˗gɔ ˗nu ɛɛnˈˈ ˗wo kpö ˈbhaa ˗nu ˈö mɛn ˗nu ˈwo nu ˗dɛɛ ˈgü ˈwaa ˈgüman bhë, ˗an dua ˗mü ˈpö kö ˗wo ˗an ˈgü ˈˈpʋ.

17. ˈKwa ˗kpan mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ‹˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ ˗sü zuʋ̈ga ˈdhö ˗an ˗gɔ› ˗an ˗bha, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë?

¹⁷ ˈˈTʋ̈ŋ ˈkwa dɔ ˗a ˈgü yö kwa ˗bha mɛn ˗nu ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka ˗sü ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. ˗Ya ˈgo mü mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ‹˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ ˗sü zuʋ̈ga ˈdhö ˗an ˗gɔ› bhë kwa ˗dho ˗kpan ˗an ˗bha ˗kplawo. (Këw. 13:48) Kwa˗ kë ˗ni ˈgü ˈˈdhʋ̈, ˗kwa ˈto mü kö ˈkwa˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗an ꞊klaŋkë Biblö ˈka ɛɛnˈˈ ˈkwa ˗an ˗dhɛ kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho ˗an ˗takun kö ˗wo ˗da «˗këdhösü ˗ʒian» ˗ta.—Mat. 7:14.