Se Ẹwetde Ẹdian

Mme Mbụme Oro Mme Ete ye Eka Ẹbụpde

“Nso ke n̄kpanam man eyen mi esineme nneme ye ami?”

“Ndi akpana nnịm ini oro akpanade nditọ mi ẹsinyọn̄ ẹdisịm ufọk?”

“Nso ke n̄kpanam man n̄n̄wam eyen mi adia udia nte akpanade adia?”

Emi edi ndusụk ke otu mbụme 17 oro ẹbọrọde ke ikpehe emi. Ẹbahade Se Ẹwetde Ẹdian emi ẹsịn ke ikpehe itiokiet ẹnyụn̄ ẹsiak ibuot oro ẹkenemede n̄kpọ oro ke Mme Mbụme Oro N̄kparawa Owo Ẹbụpde​—Mme Ibọrọ Oro Ẹnyenede Ufọn, Eboho 1 ye 2.

Kot ikpehe emi. Edieke ekemede, neme enye ye nsan̄a ndọ fo. Ekem da mme item oro ẹnọde mi n̄wam nditọ fo. Afo emekeme ndiberi edem ke mme ibọrọ oro ẹnọde mi. Ikọ Abasi, kpa Bible, ke ẹda ẹbọrọ mme mbụme emi, idịghe ọniọn̄ owo.​—⁠2 Timothy 3:​16, 17.

290 Nneme

297 Mme Ibet

302 Ifụre

307 Idan̄ ye Uyomima

311 Nte Etiede Owo ke Idem

315 Ndinam N̄kpọ Abasi

NNEME

Ndi ndisifan̄a n̄kpọ ye nsan̄a ndọ mi m̀mê ye nditọ mi enen̄ede ọdiọk?

Idụhe-du nte ebe ye n̄wan mîdifan̄ake n̄kpọ. Edi afo ye nsan̄a ndọ fo ẹnyene ndibiere nte ẹdisede ẹban̄a oro. Esifịna nditọwọn̄ ke ini ete ye eka mmọ ẹfan̄ade n̄kpọ. Oyom ẹkpeme nte ẹsifan̄ade n̄kpọ sia nditọ mbufo ẹyekpebe se mbufo ẹnamde ke ini mmọ ẹdọde ndọ. Ke ini mbufo mînyeneke uyo kiet ke n̄kpọ, ẹda oro nte eti ifet ndiwụt nditọ mbufo nte ẹkpebierede mfịna. Domo ndinam se itienede mi:

Kpan̄ utọn̄. Bible eteme nnyịn ete ‘isọp ndikop ikọ, ikûsọp nditịn̄ ikọ, ikûsọp ndiyat esịt.’ (James 1:​19) Kûnam mfịna ọdọdiọn̄ okpon ke ‘ndida idiọk nsio owo usiene idiọk.’ (Rome 12:17) Idem edieke etiede nte nsan̄a ndọ fo imaha ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi, afo emekeme ndimek ndisikpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de.

Domo ndinam n̄kpọ an̄wan̄a enye utu ke ndikụt ndudue nnọ enye. Sian nsan̄a ndọ fo ke ata edu nsụhọdeidem nte edinam esie afịnade fi. (“Esibiak mi ndikụt fi . . .”) Kûdori enye ikọ m̀mê ndikụt ndudue nnọ enye. (“Afo usukereke uban̄a mi.” “Usukpan̄ke utọn̄ ukop se owo en̄wen etịn̄de.”)

Neme n̄kpọ oro ini en̄wen. Ndusụk ini, esifọn ẹbet esịt osụhọ owo mbemiso ẹnemede se iketịbede. Bible ọdọhọ ete: “Nditọn̄ọ en̄wan etie nte owo ndin̄wan̄a mmọn̄ nduọk; ke utọk mîka-isiahake kan̄a, daha.”​—⁠Mme N̄ke 17:14.

Ẹkpe kiet eken ubọk​—ndien edieke odotde, ẹkpe nditọ mbufo ubọk. Brianne emi edide isua 14 ọdọhọ ete: “Ndusụk ini, ete ye eka mi ẹma ẹfan̄a n̄kpọ ẹma, mmọ ẹsikpe mi ye akamba eyeneka mi ubọk sia mmọ ẹfiọk ke mfan̄a mmọ ẹsifịna nnyịn.” Kiet ke otu mfọnn̄kan n̄kpọ oro ẹkemede ndikpep nditọ mbufo edi nte ẹkpesụhọrede idem ẹdọhọ owo, “Mbọk, kûyat esịt.”

Edi nso ke akpanam edieke edide esifan̄a n̄kpọ ye nditọ fo? Tịm se mbak edikam edi afo anam mfịna oro ọdọdiọn̄ okpon. Ke uwụtn̄kpọ, se se ẹbụkde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ Ibuot 2 ke page 15 ke n̄wed emi. Ndi emekeme nditịn̄ ndusụk n̄kpọ oro eka Rachel akanamde emi ẹkedide ntak mfan̄a mmọ? Nso ke akpanam mbak udûsufan̄a mfan̄a ye eyen fo? Domo ndinam se itienede mi:

● Kûtịn̄ ikọ oro edinamde etie nte enye esisụk anam ntre kpukpru ini, utọ nte, “Afo esisụk . . . ” m̀mê “Akananam afo . . . ” Eyen fo iditreke-tre nditịn̄ ikọ nnyan̄a idem ke ini etịn̄de utọ ikọ oro. Mme ikọ ntre ẹsiwak ndidi ikọ n̄kponinua, ndien eyen fo ọfiọk oro. Ekeme ndidi enye ọfiọk n̄ko ke iyatesịt anam etịn̄ se etịn̄de oro, idịghe nte ke imọ ikanamke se akpanade inam.

● Utu ke ndidọhọ “Afo usunamke emi m̀mê oko,” tịn̄ nte edinam eyen fo afịnade fi. Ke uwụtn̄kpọ, dọhọ “Esitie mi nte . . . ke ini afo . . . ” Edide emenịm m̀mê unịmke, eyen fo esikere aban̄a nte etiede fi ke idem. Edieke anamde enye ọfiọk nte edinam esie afịnade fi, etie nte oro ayanam enye anam se ọdọhọde.a

● Okposụkedi mîsimemke utom, bet kan̄a esịt osụhọ fi. (Mme N̄ke 29:22) Edieke ẹkefan̄ade mfan̄a ke ntak emi enye mîkanamke se ọkọdọn̄de enye, neme n̄kpọ emi ye eyen fo. Wewet se oyomde enye anam, ndien edieke odotde, sian enye se edinamde edieke enye mînamke se ọdọn̄de enye. Nyene ime kop se eyen fo enyenede nditịn̄, idem edieke ekerede ke ekikere esie inenke. Ediwak nditọwọn̄ ẹsinam ọfọn edieke ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ mmọ utu ke nditak ke ndinọ mmọ item.

● Kûsọsọp ukere ke eyen fo ọtọn̄ọ nsọn̄ibuot, edi fiọk ete ke ediwak n̄kpọ oro okụtde nte enye anamde edi n̄kpọ emi nditọwọn̄ ẹsinamde nte mmọ ẹkọride ẹwọrọ owo. Ekeme ndidi eyen fo afan̄a n̄kpọ ye afo man owụt fi ke imọ idịghe eyenọwọn̄ aba. Kûyak oro anam ọtọhọ ye enye. Ti ke enye eyekpebe nte afo esinamde n̄kpọ ke ini esịt ayatde fi. Nịm uwụtn̄kpọ nọ enye ke ndime ime ye ke ndiyọ n̄kpọ, ndien ekeme ndidi eyen fo eyekpebe fi.​—⁠Galatia 5:​22, 23.

SE IBUOT 2 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 24 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

Nso ye nso ke n̄kpetịn̄ nnọ nditọ mi mban̄a nte n̄kesidude uwem?

Da nte ke etie ye nsan̄a ndọ fo, adiaha fo, ye ndusụk ufan mbufo ẹdia udia. Nte ẹsụk ẹnemede nneme, ufan fo etịn̄ n̄kpọ aban̄a akpa owo oro afo okoyomde ndidọ mbemiso okosobode ye nsan̄a ndọ fo. Ikpan̄ ọkpọbọhọ adiaha fo ọduọ! Enye en̄wek ọduọk onyụn̄ obụp ete: “Ndi ikọ ọwọrọ ke enyene owo oro ekebemde iso ama?” Akanam utịn̄ke n̄kpọ emi unọ enye. Edi enye oyom ndifiọk idahaemi. Nso ke akpanam?

Nte ido edide, esifọn enyịme ndibọrọ mbụme oro eyen fo obụpde. Kamse, ini ekededi oro eyen fo obụpde fi mbụme onyụn̄ akpan̄de utọn̄ okop nte afo ọbọrọde, ọwọrọ mbufo ke ẹneme nneme, ndien ediwak ete ye eka ẹsikam ẹbọbọn̄ akam ẹyom utọ ifet emi.

Nso ye nso ke ekpetịn̄ ọnọ eyen fo aban̄a nte ekesidude uwem? Imọfiọk ke udumaha nditịn̄ mme n̄kpọ emi ẹdinamde fi bụt. Edi nditịn̄ ndusụk ndudue oro akanamde ekeme ndin̄wam eyen fo. Didie?

Da Apostle Paul ke uwụtn̄kpọ. Enye ama etịn̄ aban̄a idemesie ete: “Ke ini nyomde ndinam se inende, se idiọkde odu ye ami. . . . Owo nditaha nte ami!” (Rome 7:​21-​24) Jehovah Abasi ọkọnọ enye odudu spirit ada ewet mme ikọ oro esịn ke Bible man nnyịn ibọ ufọn. Imenen̄ede ibọ ufọn ito se enye ekewetde oro sia idụhe owo oro mînyeneke ukem mfịna oro Paul ekenyenede.

Kpasụk ntre, edieke asiande nditọ fo nti ubiere ye mme ndudue oro akanamde, mmọ ẹyekụt ke ndusụk n̄kpọ oro ẹwọrọde mmimọ ẹma ẹwọrọ fi nde. Edi akpanikọ ke ini oro ẹkebọkde fi okpụhọde ye ini oro afo ọbọkde mmọ. Edi obot owo ikpụhọkede, edumbet N̄wed Abasi inyụn̄ ikpụhọkede. (Psalm 119:144) Ndineme mme mfịna oro afo okosobode ye nte ekesede aban̄a mmọ ekeme ndin̄wam nditọ fo ẹyọ mme mfịna mmọ. Akparawa kiet emi ekerede Cameron ọdọhọ ete: “Ke ini ọfiọkde ke ete ye eka fo ẹma ẹsobo ukem mfịna emi afo osobode, oro ayanam ọfiọk nte etiede mmọ ke idem.” Enye adian do ete: “Ama afiak enyene mfịna, eyekere m̀mê ete ye eka fo ẹma ẹnyene ukem mfịna emi n̄ko.”

Item: Idịghe kpukpru ini oro obụkde nte ekesidude uwem ke oyom ọnọ eyen fo item. Edi akpanikọ ke emekeme ndikere ke eyen fo ekeme ndidue nda se enye okopde oro ke usụn̄ en̄wen m̀mê ndikam n̄kere ke imọ ndinam ukem ndudue oro afo akanamde idiọkke. Utu ke nditịn̄ se oyomde eyen fo ekpep oto se obụkde ọnọ enye (“Ke ntre, kûdedei . . .”), tịn̄ nte etiede fi ke idem. (“Ekpedi mma mfiọk, n̄kpakanamke emi ye oko sia . . .”) Eyen fo eyekpep n̄kpọ oto se iketịbede inọ fi, edi idikereke ke amakaha imọ ye ediwak ikọ.​—⁠Ephesus 6:⁠4.

SE AKPA IBUOT KE N̄WED EMI

Nso ke n̄kpanam man eyen mi esineme nneme ye ami?

Ke ini nditọ fo ẹkedide n̄kpri, anaedi iwakke n̄kpọ oro mmọ mîkesinemeke ye afo. Mmọ ikesimen̄eke ndibọrọ mbụme ekededi oro obụpde mmọ. Ediwak ini, mmọ ikesibetke-bet yak obobụp mmọ mbụme; ẹkesitịn̄ se ededi oro odụkde mmọ inua. Edi mfịn-e? Ndidomo ndinam nditọ fo ẹneme nneme ye afo ekeme nditie nte emi owo akpakade ndikoi mmọn̄ ke obube mmọn̄ oro ama akasat. Emekeme ndisikere ete, ‘Mmọ ẹsineme nneme ye mme ufan mmọ. Ntak emi mmọ mînemeke ye ami?’

Kûyak nditọ fo nditre ndinyene nneme ye afo anam ekere ke mmọ ẹsịn fi m̀mê ke mmọ iyomke afo esịn idem ke se mmimọ inamde. Ke nditịm ntịn̄, ini emi ke mmọ ẹkam ẹyom fi ẹkan. Ndien eyenem fi ndifiọk ke ndụn̄ọde owụt ke ata ediwak nditọwọn̄ ẹsụk ẹmama item ete ye eka mmọ ẹkan eke mme ufan mmọ m̀mê item oro ẹdade ndutịm usuanetop ẹnọ.

Edi ntak emi mmọ ẹsimen̄ede ndisian fi se idude mmọ ke esịt? Kop se ndusụk uyen ẹtịn̄de mi ẹban̄a ntak emi mmimọ mîsinemeke nneme ye ete ye eka mmimọ. Ekem bụp idemfo mme mbụme oro ẹtienede nyụn̄ kot mme itie N̄wed Abasi oro ẹsiakde ẹsịn.

“Esisọn̄ mi ndika n̄keneme nneme ye Papa sia enye enyene ediwak utom ndinam​—ke itieutom ye ke esop. Esitie mi nte idụhe ini emi ọkpọfọnde nnyene nneme ye enye.”​—Andrew.

‘Okûdi mmedue nnam eyen mi ekere ke nnyeneke ini ndineme nneme ye imọ? Edieke edide ntre, nso ke n̄kpanam man eyen mi esisan̄a ekpere mi? Ini ewe ke n̄kposio nnịm man nsinyene nneme ye nditọ mi?’​—⁠Deuteronomy 6:⁠7.

“Mma ntua mbịne eka mi n̄kasian enye mfan̄a oro n̄kenyenede ke ufọkn̄wed. N̄koyom enye ọdọn̄ mi esịt, edi enye akadaduat mi. Toto ke ini oro, ntịn̄ke akpan mfịna mi aba nnọ enye.”​—Kenji.

‘Nsinam n̄kpọ didie ke ini nditọ mi ẹsiande mi mfịna mmọ? Idem edieke n̄kụtde ke oyom nnen̄ede mmọ, ntak emi ọfọnde n̄kpep ndikpan̄ utọn̄ kan̄a n̄kop se mmọ ẹtịn̄de mbemiso nnọde mmọ item?’​—⁠James 1:​19.

“Etie nte ini ekededi oro ete ye eka ẹdọhọde eyen mmọ etịn̄ se iketịbede ke mmimọ idiyatke esịt, mmọ ẹsisụk ẹyayat esịt. Emi esinam eyen oro ekere ke ẹbian̄a imọ.”​—Rachel.

‘Edieke eyen mi asiande mi n̄kpọ oro ayatde mi esịt, nso ke n̄kpanam man mmụm idem kan̄a n̄kama?’​—⁠Mme N̄ke 10:19.

“Mama ama esimen ata ọkpọkpọ n̄kpọ oro n̄kasiande enye eketịn̄ ọnọ mme ufan esie. Oro ama anam ntre ndinyene mbuọtidem ke idemesie ke anyan ini.”​—Chantelle.

‘Ndi mmesiwụt ke mmekere mban̄a nte etiede eyen mi ke idem ke nditre ndimen ọkpọkpọ n̄kpọ oro enye akasiande mi n̄ketịn̄ nnọ mbon en̄wen?’​—⁠Mme N̄ke 25:⁠9.

“Enyene ediwak n̄kpọ oro n̄kpamade ndineme ye ete ye eka mi. Edi nsiyom mmọ ẹbem iso ẹtọn̄ọ nneme.”​—Courtney.

‘Ndi mmekeme ndika mbịne eyen mi n̄kọtọn̄ọ nneme ye enye? Mme ini ewe ẹkpenen̄ede ẹfọn nnyene nneme ye enye?’​—⁠Ecclesiastes 3:⁠7.

Nte ete m̀mê eka, emekeme ndinen̄ede mbọ ufọn edieke anamde ofụri se ekekeme man esinyene nneme ye eyen fo. Kere ban̄a se iketịbede inọ Junko, n̄kaiferi isua 17 emi odụn̄de ke Japan. Enye ọdọhọ ete: “Mma nsian eka mi ini kiet ke esinem mi ndidu ye nditọ ufọkn̄wed nnyịn akan ndidu ye ekemmọ mme Christian. Ke ndan̄nsiere, Mama ama emen leta edidori ke okpokoro ukotn̄wed mi. Enye ama etịn̄ ke leta esie ke imọ n̄ko ima isikere ke imọ inyeneke ufan ke otu nditọete ke esop. Enye ama eti mi aban̄a mme owo ke eyo Bible oro ẹkenamde n̄kpọ Abasi idem ke ini mmọ mîkenyeneke ufan emi ekpesịnde udọn̄ ọnọ mmọ. Enye ama otoro mi ke ukeme oro nsịnde man nnyene nti ufan. Idem ama akpa mi ndifiọk ke idịghe ami ikpọn̄ nnyene mfịna emi. Eka emi ama enyene mfịna emi n̄ko, ntre mmọn̄eyet idatesịt ama asiaha mi ke enyịn ke ini n̄kokotde mban̄a emi. Se enye akasiande mi ama esịn udọn̄ ọnọ mi onyụn̄ ọsọn̄ọ mi idem ndika iso nnam se inende.”

Nte eka Junko ekedide edifiọk, nditọwọn̄ ẹsiwak ndisian ete ye eka mmọ se isịnede mmọ ke esịt ke ini ete ye eka mmọ ẹnamde mmọ ẹnịm ke mmimọ idisakke m̀mê ndikụt ndudue nnọ mmọ. Edi nso ke akpanam edieke etiede nte ke eyen fo esiwak ndiyat esịt ke ini enye enemede nneme ye afo? Kûtiene enye uyat esịt. (Rome 12:21; 1 Peter 2:​23) Utu ke oro, nịm eti uwụtn̄kpọ nọ enye​—⁠idem ọkpọkọm ọsọn̄ adan̄a didie​—⁠man enye ọfiọk nte afo oyomde enye esitịn̄ ikọ onyụn̄ odu uwem.

Ti ke nditọwọn̄ ke ẹnam ukpụhọde man ẹkabade ikpọ owo. Mme anam ndụn̄ọde ẹdọhọ ke mmọ isinamke n̄kpọ kpukpru ini ke ukem usụn̄​—⁠ndusụk ini ẹsinam n̄kpọ nte akwa owo, ndusụk ini ẹnam nte ata ekpri eyenọwọn̄. Nso ke akpanam edieke eyen fo anamde n̄kpọ nte ẹtịn̄de emi​—⁠akpan akpan ke ini enye anamde n̄kpọ nte ata ekpri eyenọwọn̄?

Kûdedei usọp ukụt ndudue unọ enye m̀mê nditiene enye mfan̄a n̄kpọ. Utu ke oro, kọk ibuot ye enye nte owo emi afo ọnọde ukpep man anam n̄kpọ nte akwa owo. (1 Corinth 13:11) Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidọn̄ fi ndibọrọ eyen fo ikọ ke iyatesịt edieke enye anamde n̄kpọ nte ata eyenọwọn̄ onyụn̄ ọdọhọde fi ete, “Emesifịna mi akaha!” Edi edieke anamde ntre, mbufo idinemeke nneme oro nte okpoyomde, omonyụn̄ akam ekeme nditiene enye mfan̄a mfan̄a. Ke n̄kan̄ eken, emekeme ndidọhọ enye ete: “Etie nte esịt enen̄ede ayat fi. Ọkpọfọn ibet kan̄a tutu esịt ama osụhọde fi, nnyịn ifiak ineme n̄kpọ emi.” Ndinam ntre ayanam okụt ete ke mbufo ẹmeneme n̄kpọ oro. Nditịn̄ ikọ ke usụn̄ emi ayanam ẹkeme ndineme nneme utu ke ndifan̄a mfan̄a.

SE AKPA YE ỌYỌHỌ IBUOT IBA KE N̄WED EMI

MME IBET

Ndi akpana nnịm ini emi akpanade nditọ mi ẹsinyọn̄ ẹdisịm ufọk?

Man ekeme ndibọrọ mbụme oro, da nte ke se ẹyomde nditịn̄ emi etịbe ọnọ fi: Minit 30 ẹbe ini emi akpakanade eyen fo ọnyọn̄ edisịm ufọk, edi etise owo eberede usụn̄otop sụn̄sụn̄. Afo ekere ete, ‘Eyen mbon ekere ke mmodụk idap.’ Edi, afo udụkke idap kan̄a. Ke nditịm ntịn̄, afo akakam etie ekpere enyịnusụn̄ toto ke ini emi akpakanade enye ọnyọn̄ edi. Idahaemi enye eberede usụn̄ ofụri ofụri, enyịn esie onyụn̄ odụk ye okwo. Nso ke editịn̄? Nso ke edinam?

Enyene nsio nsio n̄kpọ oro ekemede ndimek. Emekeme ndimek ndida se enye anamde mfefere mfefere, ekerede ke eyen fo osụk anam n̄kpọ ke ibuot eyenọwọn̄. Mîdịghe, emekeme ndibụmede ndọhọ enye ke iyatesịt ete, “Yak ise m̀mê ayafiak ọwọrọ usen en̄wen!” Utu ke ndinam n̄kpọ ke iyatesịt, bem iso kpan̄ utọn̄ kan̄a kop se enye enyenede nditịn̄ mbak edikam edi enyene eti ntak oro anamde enye ọnyọn̄ edi ke idiọk ini. Do emekeme ndida ifet oro n̄kpep enye ata akpan n̄kpọ. Didie?

Ekikere oro ẹnọde: Sian eyen fo ke iyeneme n̄kpọ oro eyo ama esiere. Ekem, ke ini oro odotde, sụhọde tetie ye enye neme ban̄a se iketịbede oro. Ndusụk ete ye eka ẹsinam ntem: Edieke eyen mmọ mînyọn̄ke idi ke ini oro ẹkenịmde, mmọ ẹsisio minit 30 ke ini oro akpanade enye esinyọn̄ edisịm ufọk. Ke n̄kan̄ eken, edieke eyen fo esinyọn̄de kpukpru ini edi ke ini oro ẹkenịmde onyụn̄ owụtde ke ẹkeme ndiberi edem ke idem imọ, do emekeme ndinọ enye ifụre efen efen​—⁠omonyụn̄ akam ekeme ndinam ini oro ẹnyịmede enye esidu ke an̄wa ebịghi akan nte esidide. Ọfọn eyen fo ọfiọk nnennen ini oro ẹyomde imọ isinyọn̄ idisịm ufọk ye se edinamde imọ edieke imọ mînyọn̄ke idi ke ini oro ekenịmde. Ndien oyom anam se ẹkebierede edieke enye mînyọn̄ke idi ke ini.

Edi tịm fiọk ke Bible ọdọhọ ete: “Ẹyak . . . ẹkụt eti ibuot mbufo.” (Philippi 4:5) Ntre mbemiso enịmde ini oro anade eyen fo esinyọn̄ edisịm ufọk, ọyọfọn ebem iso eneme n̄kpọ emi ye enye onyụn̄ ayak enye etịn̄ ini oro enye akpamade ndisinyọn̄ ndi ye ntak emi enye amade ini oro. Kere ban̄a se enye etịn̄de. Edieke edide enye esidu uwem ọfọn, emekeme ndinyịme enye esinyọn̄ edi ke ini oro enye emekde, edieke ini oro ọfọnde.

Ọfọn owo esinam n̄kpọ ke ini. Ntre, ndinịm ini oro akpanade eyen fo esinyọn̄ edisịm ufọk idịghe n̄kukụre man enye okûdụk mfịna. Edi akam edi ndikpep enye n̄kpọ emi edinyenede ufọn inọ enye ke enye ama ọkọkpọn̄ ufọk.​—⁠Mme N̄ke 22:⁠6.

SE IBUOT 3 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 22 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

Nso ke n̄kpanam edieke mmemmaha nte nditọ mi ẹsisịnede ọfọn̄?

Kere ban̄a se ẹnemede ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ page 77 ke n̄wed emi. Da nte ke Heather edi eyen fo. Omokụt enye esịnede ekpri ibio ọfọn̄​—⁠ndien etie fi nte enye asan̄a iferi. Afo ọsọsọp ofiori n̄kpo: “Semi, dọk kokpụhọ ọfọn̄ oro idahaemi, mîdịghe ntre udukaha ebiet!” Ekeme ndidi enye oyokop uyo fo onyụn̄ okokpụhọ ọfọn̄ oro. Idem n̄kpọ, inyeneke se enye akpanamde akan oro. Edi didie ke ekeme ndikpep enye okpụhọ nte enye esikerede n̄kpọ utu ke ndikpụhọ ọfọn̄ kpọt?

● Akpa kan̄a, ti ete ke akpana se isitịbede edieke owo mînyeneke iso o-bụt ebehe eyen fo kpa nte ebehede fi. Ke ọwọn̄esịt esie, enye iyomke ẹda imọ nte nditen̄ m̀mê ẹse imọ ẹkaha. Sụhọde tie nam enye ọfiọk ke ndisịne ọfọn̄ oro mîwụtke iso o-bụt inamke enye enen̄ede eye nyụn̄ tịn̄ ntak emi ọdọhọde ntre.b Sian enye ọfọn̄ en̄wen oro enye ekemede ndisịne.

● Ọyọhọ iba, wụt eti ibuot. Bụp idemfo, ‘Ndi enyene edumbet Bible oro ọfọn̄ esie abiatde, mîdịghe ndi edi n̄kukụre sia mmen̄kpamaha ndisịne utọ ọfọn̄ oro?’ (2 Corinth 1:​24; 1 Timothy 2:​9, 10) Edieke akpande enye n̄kukụre sia mmûkpamaha ndisịne utọ ọfọn̄ oro, kere ise m̀mê edi se akpayakde enye esịne.

● Ọyọhọ ita, kûtre ke ndisian eyen fo utọ ọfọn̄ oro mîfọnke enye esịne. N̄wam enye ọfiọk ọfọn̄ oro ọfọnde. Emekeme ndida se idude ke page 82 ye 83 ke n̄wed emi n̄kọk ibuot ye eyen fo. Eyenen̄ede ọbọ ufọn ke ini anamde emi!

SE IBUOT 11 KE N̄WED EMI

Ndi akpana nyak eyen mi ebre mbre kọmputa ye eke vidio?

Mme mbre kọmputa m̀mê vidio ẹnen̄ede ẹkpụhọde toto ke ini emi afo ekedide eyenọwọn̄. Idahaemi afo edide ete m̀mê eka mi, didie ke ekeme ndin̄wam eyen fo ọfiọk mfịna emi mbre emi ekemede ndida ndi onyụn̄ efep mme mfịna emi?

Ndidọhọ ke kpukpru mbre kọmputa m̀mê vidio ẹdiọk m̀mê ndisọn̄ọ ntịn̄ ke ndibre mbre emi edi ubiatini idinyụn̄ inen̄ekede inyene ufọn. Ti ke idịghe kpukpru mbre ẹdiọk. Edi mmọ ẹkeme ndimehe owo. Mmọdo, dụn̄ọde fiọk udomo ini oro eyen fo esidade ebre mbre emi. N̄ko, kere ban̄a utọ mbre kọmputa m̀mê vidio oro enye esimade ndibre. Emekeme ndibụp enye utọ mbụme nte:

● Utọ ewe ke nditọ ufọkn̄wed mbufo ẹnen̄ede ẹma?

● Nso ke ẹsinam ke mbre emi?

● Ekere ke nso inam ẹnen̄ede ẹma mbre emi ntre?

Idem ekeme ndikpa fi ndifiọk ke eyen fo ọfiọk mbre kọmputa m̀mê vidio akan nte afo ekekerede! Akam ekeme ndidi enye esibre ndusụk mbre kọmputa m̀mê vidio emi afo ekerede ke ifọnke. Edieke edide ntre, kûyat esịt ukaha. Eti ifet edi emi ndin̄wam eyen fo ọnọ ukeme ufiọk n̄kpọ esie ukpep.​—⁠Mme Hebrew 5:​14.

Bụp eyen fo mme mbụme emi ẹdin̄wamde enye ọfiọk ntak emi enye amade mbre kọmputa m̀mê vidio emi mîfọnke. Ke uwụtn̄kpọ, emekeme ndibụp enye utọ mbụme nte:

● Ndi esitie fi ke idem nte ke owo imaha fi sia owo mîyakke ebre orụk mbre emi?

Ndusụk uyen ẹsibre mbre kọmputa m̀mê vidio man ẹnyene se ẹdibụkde ẹnọ mme ufan mmọ. Edieke edide emi n̄ko esinam eyen fo ebre, anaedi se akpanamde ididịghe ukem ye se akpanamde edieke ekpedide edifiọk ke enye esibre mbre kọmputa m̀mê vidio emi ẹduọkde iyịp afai afai m̀mê emi ẹnamde oburobụt ido.​—⁠Colossae 4:⁠6.

Edi nso ke akpanam edieke edide ndiọi n̄kpọ oro ẹnamde ke mbre oro ke eyen fo ama? Ndusụk uyen ẹkeme ndisọsọp ndọhọ ke mmimọ ndiwot ediwak owo ke mbre kọmputa isifịnake mmimọ. Mmọ ẹkeme ndikere ẹte: ‘Ndiwot owo ke mbre kọmputa iwọrọke ke nyowot ata owo.’ Edieke eyen fo enyenede utọ ekikere oro, ti enye se idude ke Psalm 11:⁠5. Nte itie N̄wed Abasi oro owụtde, idịghe owo oro etiede afai afai kpọt ke Abasi asua, edi enye asua n̄ko owo oro amade afai. Ntre ke edi ye ndima oburobụt ido m̀mê idiọk edinam ekededi oro Ikọ Abasi akpande.​—⁠Psalm 97:10.

Edieke eyen fo esibrede mbre kọmputa m̀mê vidio oro mîfọnke, domo ndinam se itienede mi:

● Kûyak ẹsibre mbre kọmputa m̀mê vidio ke ndedịbe ebiet, utọ nte ke ubet.

● Nịm ibet​—⁠utọ nte ndidọhọ ke inaha ẹbre mbre kọmputa m̀mê vidio ke owo mînamke utomufọk ima m̀mê mbemiso ẹdiade udia mbubreyo m̀mê ẹnamde akpan edinam eken.

● Sọn̄ọ tịn̄ ke ọfọn ẹnam mme n̄kpọ oro ẹsinamde owo esịn̄ede idem.

● Tiene se nte nditọ fo ẹbrede mbre kọmputa m̀mê vidio mmọ​—⁠mîdịghe, tiene mmọ bre ndusụk ini.

Nte ededi, man an̄wam nditọ fo ẹfiọk orụk mbre kọmputa m̀mê vidio emi mmọ ẹkpebrede, oyom enịm eti uwụtn̄kpọ. Bụp idemfo ete, ‘Mme edinam TV m̀mê fim ewe ke nsima ndise?’ Kûbian̄a idemfo​—⁠edieke afo ke idemfo mûnamke se ọdọhọde nditọ fo ẹnam, mmọ ẹyefiọk!!

SE IBUOT 30 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

Nso ke n̄kpanam edieke eyen mi ayakde idem ọnọ telefon, kọmputa, m̀mê ukwak ilektrọnik en̄wen?

Ndi eyen fo esibiat ini akaha ke Intanet, ọnọ onyụn̄ ọbọ etop awak akaha, mîdịghe abiat ini ye n̄kpọmbre MP3 esie akan nte abiatde ye afo? Edieke edide ntre, nso ke akpanam?

Emekeme ndikere ke akpana ọbọ eyen fo ukwak ilektrọnik oro. Edi kûkere ke kpukpru ukwak ilektrọnik ẹdiọk. Kamse, ekeme ndidi afo emenyene ndusụk ukwak ilektrọnik oro ete ye eka fo mîkenyeneke. Ntre utu ke ndibọ eyen fo ukwak ilektrọnik esie​—⁠ibọhọke edi emenyene ata eti ntak oro anamde oyom ndibọ enye​—⁠kam da oro nte eti ifet ndikpep eyen fo nte enye ekemede ndida ukwak ilektrọnik nnam n̄kpọ ke eti usụn̄ ye ke ufat. Didie ke ekeme ndinam oro?

Tie ye eyen fo ẹneme ẹban̄a n̄kpọ emi. Akpa kan̄a, sian enye ke umaha nte enye adade ukwak ilektrọnik anam n̄kpọ. Ọyọhọ iba, kpan̄ utọn̄ kop se enye enyenede nditịn̄. (Mme N̄ke 18:13) Ọyọhọ ita, ẹbiere se ẹdinamde. Kûkop ndịk nditịn̄ se mûyomke enye anam, edi wụt eti ibuot. Eyen kiet emi ekerede Ellen ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kesinọde nnyụn̄ mbọde etop ke telefon n̄kaha, ete ye eka mi ikọbọhọ mi telefon mi, edi ẹma ẹsian mi se n̄kpanamke. Nte mmọ ẹkesede ẹban̄a mfịna oro ama an̄wam mi mfiọk nte n̄kpadade telefon mi nnam n̄kpọ, idem ke ini mmọ mîdụhe ye ami.”

Nso ke akpanam edieke eyen fo ọtọn̄ọde nditịn̄ ikọ nnyan̄a idem? Kûkere ke enye esịn item fo. Utu ke oro, nyene ime nyụn̄ nọ enye ini aka ekekere se afo enemede ye enye. Ekeme ndidi enye eyenyịme ye se afo etịn̄de oyonyụn̄ anam ukpụhọde. Ediwak uyen etie nte Hailey emi ọdọhọde ete: “Esịt ama ayat mi ke ndondo oro ete ye eka mi ẹkedọhọde ke kọmputa adia mi idem. Edi nte ini akade, mma ntie n̄kere se mmọ ẹketịn̄de nnyụn̄ ndikụt ke mmọ ẹma ẹnen.”

SE IBUOT 36 KE N̄WED EMI

IFỤRE

Adan̄a didie ke n̄kpọnọ eyen mi ifụre?

Ekeme nditie nte mbụme emi enen̄ede ọsọn̄ ke ini ekerede m̀mê akpana ọfiọk kpukpru n̄kpọ aban̄a eyen fo. Ke uwụtn̄kpọ, nso ke akpanam edieke eyen fo eren eberide usụn̄ esịne ke ubet esie? Ndi akpana eberede odụk idem ke ini mûkọn̄ke usụn̄? Mîdịghe, nso ke akpanam edieke eyen fo an̄wan efrede telefon esie ke ufọk ke ntak emi ekefehede-fehe adaha ufọkn̄wed? Ndi akpana okot mme etop oro ẹsinọde enye ke telefon?

Mme mbụme emi idịghe mmemmem mbụme. Sia afo edide ete m̀mê eka esie, emenyene unen ndifiọk se itịbede ye eyen fo; edi mbiomo fo ndikụt ete ke n̄kpọ inamke enye. Edi udukemeke ndidodụn̄ọde kpukpru n̄kpọ oro eyen fo anamde. Didie ke ekeme ndinọ eyen fo ifụre oro odotde?

Akpa kan̄a, fiọk ete ke eyen fo ndiyom ndidu ikpọn̄ isiwọrọke ke enyene idiọkn̄kpọ emi enye oyomde ndinam. Ediwak ini, emi esikam owụt ke enye ke okpon owo. Ndidu ikpọn̄ esinam nditọwọn̄ ẹkpep ndida “ukeme ukere n̄kpọ” mmọ mbiere orụk ufan oro mmọ ẹkpenyenede, ẹnyụn̄ ẹkere ẹban̄a nte ẹkpesede ẹban̄a mfịna mmọ. (Rome 12:​1, 2) Ndidu ikpọn̄ esinọ nditọwọn̄ ifet nditie n̄kere n̄kpọ, ndien oyom mmọ ẹsinam emi edieke anade mmọ ẹkpon ẹkabade ikpọ owo emi ẹkemede ndise mban̄a idemmọ. Emi n̄ko esinọ mmọ ifet nditie n̄kere n̄kpọ mbemiso ẹbierede se ẹkpenamde m̀mê nte ẹkpebọrọde n̄kpọsọn̄ mbụme.​—⁠Mme N̄ke 15:28.

Ọyọhọ iba, fiọk ete ke edieke odomode ndidodụn̄ọde kpukpru se eyen fo anamde, oro ekeme ndinam enye ayat esịt onyụn̄ ọsọn̄ ibuot. (Ephesus 6:4; Colossae 3:​21) Ndi emi ọwọrọ ke ikpanaha ọdọn̄ enyịn ke se eyen fo anamde? Baba-o, sia afo osụk edi ete m̀mê eka esie. Nte ededi, ntak oyomde esitiene ese se enye anamde edi man an̄wam enye enyene ubieresịt oro ẹnọde ukpep. (Deuteronomy 6:​6, 7; Mme N̄ke 22:6) Ke akpatre, afo oyokụt ke ndinọ ndausụn̄ ọfọn akan ọkpọsọn̄ ndụn̄ọde.

Ọyọhọ ita, neme n̄kpọ emi ye eyen fo. Kpan̄ utọn̄ kop se ifịnade enye. Ndi emekeme ndinyịme ndusụk n̄kpọ nnọ enye? Nam eyen fo ọfiọk ke emekeme ndinọ enye ifụre oro enye oyomde edieke enye akade iso edi eti eyen. Sian enye se edinamde edieke enye ọsọn̄de ibuot nyụn̄ kụt ete ke amanam se eketịn̄de. Tịm fiọk ke emekeme ndinọ eyen fo ifụre, edi osụk aka iso ese aban̄a mbiomo fo nte ete m̀mê eka.

SE IBUOT 3 YE 15 KE N̄WED EMI

Ini ewe ke eyen mi ọkpọkpọn̄ ufọkn̄wed?

“Mme andikpep nnyịn iyakke n̄kop inem uwem!” “Ẹsinọ mi utomufọk awak akaha!” “Nsibehe n̄wed ọfọn​—⁠ntre ufọn ndisụk n̄ka ufọkn̄wed?” Mme utọ n̄kpọ emi ẹsinam ndusụk uyen ẹyom ndikpọn̄ ufọkn̄wed idem mbemiso mmọ ẹkpepde mme usọ oro ẹdin̄wamde mmọ ke ini iso. Nso ke akpanam edieke eyen fo oyomde nditre n̄wed uken̄? Domo ndinam mme n̄kpọ oro ẹtienede mi:

● Fiak se nte afo ke idemfo ekesede ubọ ukpep. Ndi ekesikere ke owo ndika ufọkn̄wed edi ubiatini, nte ke ufọkn̄wed etie nte esịne ke ufọk-n̄kpọkọbi ebet usen emi ẹdiyakde ọwọrọ akanam n̄kpọ oro edinyenede ufọn ọnọ fi? Edieke edide ntre, ekeme ndidi nditọ fo ẹkpebe fi. Edi ndika n̄wed n̄kụre ekeme ndin̄wam nditọ fo ẹnyene “ata ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ,” kpa mme n̄kpọ emi ẹkemede ndin̄wam mmọ ẹsịm utịtmbuba mmọ.​—⁠Mme N̄ke 3:⁠21.

● Nọ mmọ mme n̄kpọ oro ẹdin̄wamde mmọ ẹkpep n̄wed. Ndusụk nditọwọn̄ ẹkpesibe n̄wed, edi mmọ ifiọkke nte ẹkpekpepde n̄kpọ, mîdịghe inyeneke eti itie ndidu n̄kpep n̄kpọ. Emi ekeme ndisịne eti okpokoro ukotn̄wed, un̄wana ikan̄ oro ayamade ekem, ọkọrọ ye mme n̄wed ye mme n̄kpọ en̄wen oro ẹsikamade ẹnam ndụn̄ọde. Edieke ọnọde eyen fo mme n̄kpọ oro enye edikamade ekpep n̄kpọ, emekeme ndin̄wam enye anam n̄kọri​—⁠edide ke n̄kpọ ufọkn̄wed m̀mê ke Ikọ Abasi.​—⁠Men 1 Timothy 4:​15 domo.

● Tiene sịn idem. Kûda mme andikpep nte mme asua, edi kam da mmọ nte nsan̄a. Ka kosobo ye mmọ. Diọn̄ọ mmọ ke enyịn̄. Neme mme utịtmbuba ye mfịna eyen fo ye mmọ. Edieke eyen fo mîsibehe n̄wed ọfọn, domo ndifiọk se idide ntak. Ke uwụtn̄kpọ, ndi eyen fo ekere ke edieke imọ ibede n̄wed ọfọn ke nditọwọn̄ eken ke ufọkn̄wed ẹyefiomo imọ? Ndi enye enyene mfịna ye andikpep mmọ? Nso kaban̄a se ẹsikpepde enye? Akpana an̄wam eyen fo ọfiọk se ẹkpepde enye onyụn̄ anam enye enyịme ndisikpep mbufa n̄kpọ, edi ikpanaha ẹn̄wan̄wan̄a kpukpru n̄kpọ ẹfụk enye ini kiet. Okûdi akam enyene se ifịnade eyen fo, utọ nte mfịna enyịn m̀mê mfịna en̄wen emi mîsiyakke n̄kpọ ọsọp an̄wan̄a enye?

Edieke esịnde idem an̄wam eyen fo ekpep n̄kpọ, edide n̄kpọ ufọkn̄wed m̀mê Ikọ Abasi, eyen fo ekeme ndinen̄ede ndiọn̄ọ n̄kpọ.​—⁠Psalm 127:​4, 5.

SE IBUOT 19 KE N̄WED EMI

N̄kpanam didie mfiọk ini emi eyen mi eben̄ede idem ndikpọn̄ ufọk?

Serena emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Ibuot 7 ke n̄wed emi esikop ndịk ndikpọn̄ ufọk. Nso idi ntak? Enye ọdọhọ ete: “Papa isiyakke nda okụk mi ndep n̄kpọ​—⁠idem ke ini nyomde ndinam ntre. Enye esidọhọ ke mbiomo imọ edi oro. Ntre mmesikop ndịk ke ndikemeke ndidep mme n̄kpọ oro nyomde.” Ete Serena ekere ke inam eyen imọ eti n̄kpọ, edi ndi emekere ke enye an̄wam eyen esie eben̄e idem ndise mban̄a ufọk esiemmọ?​—⁠Mme N̄ke 31:​10, 18, 27.

Ndi ededek nditọ fo akama unyụn̄ uyakke mmọ ẹben̄e idem ndidu ke idemmọ? Didie ke ọkpọfiọk m̀mê se anamde edi oro? Kere ban̄a n̄kpọ inan̄ emi ẹtienede mi, oro ẹkesiakde n̄ko ke Ibuot 7 ke ekpri ibuotikọ oro “Ndi Mmeben̄e Idem?”​—⁠edi idahaemi kot nte ke ẹwet ẹnọ fi nte ete m̀mê eka.

Okụk oro nditọ fo ẹdidade ẹse ẹban̄a idemmọ. Ndi ikpọ nditọ fo ẹfiọk ibatokụk oro ẹsidade ẹdep udia, ẹkpe okụk ufọk, ẹnyụn̄ ẹda ẹnam mme n̄kpọ eken ke ubon? (Rome 13:7) Ndi mmọ ẹfiọk ndibiat okụk ke usụn̄ oro owụtde eti ibuot? (Mme N̄ke 22:7) Ndi mmọ ẹkeme ndifam okụk nnịm ẹnyụn̄ ẹkụt ẹte ke mmimọ ibiatke ikan se mmimọ inyenede? (Luke 14:​28-​30) Ndi mmọ ẹsikop inemesịt ndinyene n̄kpọ oro mmọ ẹdade okụk idemmọ ẹdep? Ndi mmọ ẹsinen̄ede ẹkop inemesịt ke ntak emi mmọ ẹkedade ini ye okụk mmọ ẹn̄wam mbon en̄wen?​—⁠Utom 20:35.

Mme utom ufọk. Ndi nditọ fo​—⁠iban ye iren​—⁠ẹfiọk nditem udia? Ndi emekpep mmọ nte ẹkpeyetde ẹnyụn̄ ẹkwọhọrede ọfọn̄? Edieke mmọ ẹfiọkde ndiwat ubomisọn̄, ndi mmọ ẹfiọk nte ẹkpenamde n̄kpri n̄kpọ ifan̄ ke ubomisọn̄, utọ nte ndikpụhọ fuse, aran, m̀mê tire?

Nte nditọ fo ẹkpedude uwem ye mbon en̄wen. Ke ini ikpọ nditọ fo ẹnyenede mfịna ke otu idemmọ, ndi afo esibiere mfịna mmọ kpukpru ini? Mîdịghe, ndi emekpep nditọ fo nte ẹkpebierede mfịna mmọ emem emem onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹditịn̄ ẹnọ fi ke ẹma ẹkenam ntre?​—⁠Matthew 5:​23-​25.

Mme n̄kpọ eke spirit. Ndi afo esisian nditọ fo se oyomde mmọ ẹnịm ke akpanikọ, mîdịghe ndi esikpekpek mmọ? (2 Timothy 3:​14, 15) Utu ke ndisibọrọ kpukpru mbụme oro mmọ ẹbụpde ẹban̄a nte ẹkpetuakde ibuot ẹnọ Abasi ye nte ẹkpedude uwem, ndi ke ekpep mmọ ndifori “ukeme ukere n̄kpọ” mmọ? (Mme N̄ke 1:4) Ndi akpama mmọ ẹkpebe nte afo esikpepde Bible, mîdịghe ndi akpama mmọ ẹnam ọfọn akan oro?c

Nte eyịghe mîdụhe, ndikpep nditọ fo n̄kpọ nte ẹtịn̄de ke enyọn̄ emi ayada ini oyonyụn̄ oyom esịn ọkpọsọn̄ ukeme. Edi oyokụt ke ukeme oro ekesịnde ikatakke-tak ke usen emi nditọ fo ẹdikpọn̄de ufọk.

SE IBUOT 7 KE N̄WED EMI

IDAN̄ YE UYOMIMA

Ndi akpana nneme n̄kpọ mban̄a idan̄ ye eyen mi?

Idem ata nditọwọn̄ ẹsikop nte mme owo ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a idan̄. Bible ama ebem iso etịn̄ ete ke “ndiọkeyo emi ọsọn̄de ndiyọ oyodu ke mme akpatre usen” ye nte ke mme owo ‘ẹyenana mfara ke idem’ ẹnyụn̄ “ẹma unọ idem inemesịt utu ke ndima Abasi.” (2 Timothy 3:​1, 3, 4) Mme owo ndinam idan̄ nte ẹmama edi kiet ke otu n̄kpọ oro ẹwụtde ke ntịn̄nnịm ikọ emi ke osu.

Ererimbot itiehe aba nte eketiede ke ini oro ẹkebọkde fi. Edi, ke ndusụk udomo, ukem mfịna oro afo ekesisobode ke nditọ fo ẹsobo. Ntre, kûyak ndiọi n̄kpọ oro ẹkande nditọ fo ẹkụk ẹsịn fi ndịk ke idem m̀mê ẹnam idem emem fi. Utu ke oro, nen̄ede biere ndin̄wam mmọ ẹnam se Apostle Paul eketemede mme Christian ke n̄kpọ nte isua 2,000 emi ẹkebede ete: “Ẹmen ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi ẹsịne man mbufo ẹkpekeme ndisọn̄ọ nda n̄n̄wana ye n̄kari Devil.” (Ephesus 6:​11) Se idude edi ke ediwak uyen mfịn ke ẹsịn idem ẹn̄wana ndinam se inende, kpa ye oro ndiọi n̄kpọ ẹkande mmọ ẹkụk. Didie ke ekeme ndin̄wam nditọ fo ẹtiene ẹnam se inende?

Usụn̄ kiet edi ndisineme ndusụk ibuotikọ oro ẹdude ke Ikpehe 4 ke n̄wed emi, ọkọrọ ye Ikpehe 1 ye 7 ke Ọyọhọ Eboho 2 ye mmọ. Ẹsiak mme itie N̄wed Abasi emi ẹkemede ndinam owo ekere n̄kpọ ke mme ibuotikọ oro. Ndusụk itie N̄wed Abasi emi ẹban̄a mbon oro ẹkesọn̄ọde ẹda ẹnam se inende ye mme edidiọn̄ oro mmọ ẹkenyenede; mbon en̄wen ẹban̄a mbon oro ẹkefụmide ibet Abasi ye ndiọi utịp oro ẹkesịmde mmọ. Mme itie N̄wed Abasi eken ẹsịne mme edumbet oro ẹkemede ndin̄wam nditọ fo ẹkụt akwa ifet oro mmọ​—⁠ye afo nde​—⁠ẹnyenede sia ẹnịmde ibet Abasi. Ntak mûdiomike ndineme mme ibuotikọ emi ye mmọ ke mîbịghike?

SE IBUOT 23, 25, 26, YE 32 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 4-6, 28, YE 29 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

Ndi akpana nnyịme eyen mi ọtọn̄ọ uyomima?

Ebebịghi awawara, owo ọyọtọn̄ọ uyomima ye eyen fo. Philip ọdọhọ ete: “Iban ẹsidọhọ ntiene mmimọ n̄wọrọ okposụkedi mmenyeneke se nnamde nnọ mmọ. Mmesikere, ‘Oh, nnanam didie emi?’ Isimemke utom ndidọhọ ke nditieneke mmọ n̄wọrọ sia ndusụk mmọ ẹye etieti!”

Mfọnn̄kan n̄kpọ emi afo ekemede ndinam nte ete m̀mê eka nnọ eyen fo edi ndineme n̄kpọ mban̄a uyomima ye enye; emekeme ndineme se idude ke Ibuot 1 ke Ọyọhọ Eboho 2. Domo ndifiọk nte eyen fo esede mme mfịna oro enye osobode ke ufọkn̄wed ye idem ke esop Christian. Ndusụk ini, emekeme ndineme n̄kpọ emi “ke ini afo etiede ke ufọk fo ye ke ini afo asan̄ade ke usụn̄.” (Deuteronomy 6:​6, 7) Inamke n̄kpọ m̀mê ẹneme nneme emi ke m̀mọ̀n̄, ti ke ana ‘ọsọp ndikop ikọ, okûsọp nditịn̄ ikọ.’​—⁠James 1:​19.

Edieke eyen fo asiande fi ke enyene owo isio uduot oro imọ imade, kûyak idem enyek fi. Ekpri n̄kaiferi kiet ọdọhọ ete: “Ke ini ete mi ekedide edifiọk ke mmenyene ufan erenowo, enye ama enen̄ede ayat esịt! Enye ekedi obụp emi obụp oko man esịn mi ndịk ke idem onyụn̄ anam n̄kere ke mben̄eke idem kan̄a ndidọ ndọ. Mmọfiọk ke mme utọ mbụme oro ẹkeme ndinam uyen ekere ke akpana inam ufan ye owo oro imọ iyomde ndidọ ke anyan ini man iwụt ete ye eka imọ ke mmọ ikenenke!”

Edieke eyen fo ọfiọkde ke afo usumaha ẹneme n̄kpọ ẹban̄a uyomima, enyene-ndịk n̄kpọ ekeme nditịbe​—⁠enye ekeme ndidedịbe nnam ufan ye owo isio uduot. Eyenan̄wan kiet ọdọhọ ete: “Edieke ete ye eka ẹnen̄erede ẹyat esịt, oro esikam ananam eyen mmọ enen̄ede edịp se enye anamde. Enye isision̄oke idem ikpọn̄ owo oro enye amade. Edi edinam kpukpru n̄kpọ ke ndịbe.”

Eyenen̄ede ọbọ ufọn edieke enemede kpukpru n̄kpọ in̄wan̄-in̄wan̄ ye eyen fo. Brittany emi edide isua 20 ọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹsineme n̄kpọ ẹban̄a uyomima ye ami. N̄kere ke ọfọn mmọ ẹfiọk owo oro esịt mi amade. Ete mi esinyene nneme ye owo oro. Edieke enye ye eka mi ẹkụtde n̄kpọ oro anade n̄kpeme idem, mmọ ẹsisian mi. Edi mmesibiere ke ndinyịmeke idem mbemiso erenowo oyomde nditọn̄ọ uyomima ye ami.”

Edi ke ama okokot Ibuot 2 ke Ọyọhọ Eboho 2, emekeme ndikere ete, ‘Okûdi eyen mi ke edịbe ama owo?’ Kot se ndusụk uyen ẹtịn̄de mi ẹban̄a ntak emi ndusụk owo ẹsidịbede-dịbe ẹma owo, ndien ekem bọrọ mme mbụme oro ẹtienede.

“Ufọk isinemke ndusụk uyen, ntre mmọ ẹsibiere ndinyene ufan erenowo m̀mê ufan an̄wan emi mmọ ẹdisitịn̄ke mfịna mmọ ẹnọ.”​—Wendy.

Nte ete m̀mê eka, didie ke afo ekeme nditịm mfiọk nte etiede nditọ fo ke idem nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ? Ndi oyom anam ọfọn akan nte esinamde? Edieke edide ntre, nso ke oyom anam?

“Ke ini n̄kedide isua 14, akparawa kiet ke ufọkn̄wed nnyịn ama ọdọhọ nnam ufan ye imọ. Mma nnyịme. N̄kekere ke idiọkke ndinyene erenowo emi odoride mi ubọk ke afara.”​—Diane.

Edieke Diane ekpedide eyen fo, didie ke akpan̄wam enye?

“Telefon oro ẹkamade-kama ẹsan̄a anam edi mmemmem n̄kpọ ndinam ufan ye owo ke ndịbe. Mme ete ye eka ifiọkke se nditọ mmọ ẹnamde!”​—Annette.

Nso ke akpanam man ekpeme nte nditọ fo ẹdade telefon ẹnam n̄kpọ?

“Isisọn̄ke ndinam ufan ye owo ke ndịbe ke ini ete ye eka mîdọn̄ke enyịn ke se nditọ mmọ ẹnamde, mînyụn̄ ifiọkke orụk owo oro mmọ ẹsinyenede nneme.”​—Thomas.

Ndi odu nte ekpenen̄erede esịk ekpere eyen fo, edi osụk ọnọ enye ifụre oro odotde?

“Mme ete ye eka isiwakke ndidu ke ufọk ye nditọ mmọ. Mîdịghe, mmọ ẹkeme ndisiyak nditọ mmọ ẹsan̄a ye mbon en̄wen ẹwọrọ nte ẹmama.”​—Nicholas.

Kere ban̄a owo emi edide ata ufan eyen fo. Ndi emenen̄ede ọfiọk se mmọ ẹsinamde ke ini mmọ ẹdude kiet?

“Eyen ekeme ndidedịbe mma owo edieke ete ye eka esie ẹtiede ukpan ukpan ẹkaha.”​—Paul.

Didie ke afo ekeme ndinam ‘ẹkụt eti ibuot fo,’ edi ubiatke mme ibet ye mme edumbet Bible?​—⁠Philippi 4:⁠5.

“Ke ini n̄kedide ekpri n̄kaiferi, n̄kesinam n̄kpọ bụt bụt nnyụn̄ nyom mme owo ẹma mi. Mma ntọn̄ọ ndima akparawa kiet emi okodude ke esop kiet ke mbọhọ nnyịn nnyụn̄ nsinọ enye etop. Enye ama esinam idem enem mi.”​—Linda.

Ndi ọmọfiọk nti usụn̄ oro ẹkpeken̄wamde Linda ke ufọk?

Emekeme ndineme se idude ke Ibuot 2 ke Ọyọhọ Eboho 2, ọkọrọ ye se idude ke Se Ẹwetde Ẹdian emi ye eyen fo. Mfọnn̄kan n̄kpọ emi akpanamde mbak eyen fo edidedịbe ama owo edi ndineme kpukpru n̄kpọ in̄wan̄-in̄wan̄ ye enye.​—⁠Mme N̄ke 20:⁠5.

SE IBUOT 1 ESỊM 3 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

NTE ETIEDE OWO KE IDEM

Nso ke n̄kpanam edieke eyen mi ọdọhọde ke imọn̄ iwot idem?

Ke ndusụk itie ke ererimbot, mme uyen ẹsiwak ndiwot idem. Ke uwụtn̄kpọ, ke United States, uwotidem edi ọyọhọ usụn̄ ita emi mme uyen oro ẹdude ke iduọk isua 15 esịm 25 ẹsiduọkde uwem mmọ ẹkan; ndien ke isua 20 emi ẹbede, ibat uyen oro ẹdude ke iduọk isua 10 esịm 14 emi ẹwotde idem awak utịm ikaba akan nte ekesidide. Mme uyen oro ẹsiwakde ndiwot idem ẹdi mbon oro ẹnyenede udọn̄ọ ibuot, mbon oro mme owo ke ubon mmọ ẹsiwotde idem, ye mbon oro ẹkedomode ndiwot idem ke ini edem. Mme n̄kpọ oro ẹkemede ndida mfiọk ke uyen ke ekere ndiwot idem ẹsịne se itienede mi:

● Ndisikpọn̄ mbonubon ye mme ufan n̄kodu ikpọn̄

● Ndikpụhọ nte esidiade n̄kpọ m̀mê edede idap

● Ndinana udọn̄ ke mme n̄kpọ oro enye ekesimade ndinam

● Ndinen̄ede n̄kpụhọde nte esinamde n̄kpọ

● Ndida n̄kpọsọn̄ ibọk nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn mbe ubọk

● Nditan̄ mme ọsọn̄urua inyene nnọ owo

● Ndisitịn̄ n̄kpọ mban̄a n̄kpa m̀mê ndima n̄kpọ ekededi oro aban̄ade n̄kpa

Kiet ke otu n̄kponn̄kan ndudue oro ete m̀mê eka eyen ekemede ndinam edi ndifụmi ekededi ke otu mme n̄kpọ emi. Kûda ndomokiet ke mbubru. Kûsọsọp ukere ke inyeneke se ifịnade eyen fo, ke akam etie nte idem inemke enye.

N̄ko, kûyak bụt anam fi ndidọhọ mbon en̄wen ẹn̄wam eyen fo edieke enye okopde ọkpọsọn̄ mfụhọ m̀mê enyenede mfịna ibuot ekededi. Edieke ekerede ke eyen fo ke ekere ndiwot idem, neme n̄kpọ emi ye enye. Mme owo ẹkere ke edieke ẹbụpde eyenọwọn̄ n̄kpọ ẹban̄a uwotidem, ke oro edikam ananam enye oyom ndiwot idem, edi oro idịghe akpanikọ. Ediwak uyen ẹsikam ẹtetie ẹbet ete ye eka mmọ ẹtọn̄ọ orụk nneme emi. Ntre, edieke eyen fo enyịmede ke imesikere ndiwot idem, yom usụn̄ fiọk nte enye aduakde ndisan̄a n̄wot idem ye nte enye esịnde idem eketre. Adan̄a nte enye esịnde idem eketre, kpa ntre n̄ko ke oyom ọsọsọp anam n̄kpọ man etre enye.

Kûkere ke ọkpọsọn̄ mfụhọ oro oyokụre ke idemesie. Ndien edieke etiede nte mfụhọ oro osụhọde ubọk, kûkere ke mfịna oro okụre. Utu ke oro, emi akam ekeme ndidi ata enyene-ndịk ini. Ntak emi idọhọde ntre? Sia ke ini uyen okopde ọkpọsọn̄ mfụhọ, idem ekeme ndinen̄ede mmem enye tutu enye ikemeke aba ndidaha n̄kowot idem. Edi enye ama afiak okop idem, enye ekeme ndiwot idem.

Edi n̄kpọ mbọm ndifiọk ke nnanenyịn esinam mme uyen ẹyom ndiwot idem. Edieke mme ete ye eka ọkọrọ ye ikpọ owo eken ẹtịn̄de enyịn ke mme n̄kpọ oro ẹkemede ndida mfiọk ke uyen ke ekere ndiwot idem ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a emi, mmọ ẹkeme ‘nditịn̄ ikọ nsọn̄ọ ukpọn̄ eke ofụhọde esịt’ ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi ebiet ubọhọ ẹnọ mme uyen.​—⁠1 Thessalonica 5:14.

SE IBUOT 13 YE 14 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 26 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

Ndi ikpanaha mfụhọ ke iso nditọ mi?

N̄kpa nsan̄a ndọ esinen̄ede abiak owo onyụn̄ anam enye ofụhọ. Edi idahaemi afo ofụhọ ke ini emi eyen fo akam oyomde-yom an̄wam imọ. Didie ke akpan̄wam enye ọyọ ke ini mfụhọ emi, edi ufreke uban̄a idemfo? Domo ndinam se itienede mi:

● Kûdịp eyen fo nte etiede fi ke idem. Eyen fo ekpep ekese nti n̄kpọ ke uwem oto fi. Enye n̄ko edikpep nte ọkpọyọde mfụhọ oto fi. Ntem, kûkere ke akpana ọsọn̄ idem ke iso eyen fo ke ndidịp enye nte etiede fi ke idem. Emi akam ekeme ndinam enye ekpebe fi. Edi ama anam enye ọfiọk nte etiede fi ke idem, enye eyekpep ke ọfọn ndinam mbon en̄wen ẹfiọk nte etiede imọ ke idem akan ndidedịp ye nte ke edi ndammana n̄kpọ ndifụhọ, nditịmede esịt, m̀mê ndiyat esịt.

● Sịn udọn̄ nọ eyen fo eneme nneme. Sịn udọn̄ nọ eyen fo etịn̄ se isịnede enye ke esịt, edi kûnyenyịk enye. Edieke enye emen̄ede ndinam emi, emekeme ndineme se idude ke Ibuot 16 ke n̄wed emi ye enye. N̄ko, neme ban̄a nti n̄kpọ emi etide aban̄a nsan̄a ndọ fo oro akakpade. Nyịme ke idimemke utom ndidu ikpọn̄ ke emi nsan̄a ndọ fo ama akakpa mi. Ke ini eyen fo okopde nte afo etịn̄de nte etiede fi ke idem, enye eyekpep ndinam ukem oro.

● Fiọk ke udukemeke ndinam kpukpru n̄kpọ. Imọfiọk ke akpama ndika iso n̄n̄wam eyen fo ke ini afanikọn̄ emi. Edi kûfre ke edima nsan̄a ndọ fo ndikpa enen̄ede afịna fi. Emi ekeme ndinam ibuot oyon̄ fi, idem etịmede fi, odudu onyụn̄ okụre fi ke idem ndusụk ini. (Mme N̄ke 24:10) Mmọdo, ekeme ndiyom aka ebịne ikpọ owo emi ẹdide iman fo m̀mê mme ufan fo emi ẹnyenede mbufiọk man mmọ ẹn̄wam fi. Ndidọhọ owo an̄wam fi owụt ke afo ọmọkọri esịm ọyọhọ idaha. Mme N̄ke 11:2 ọdọhọ ete: “Ọniọn̄ odu ye mbon nsụkidem.”

Jehovah Abasi ekeme ndinọ fi mfọnn̄kan un̄wam. Enye ọn̄wọn̄ọ ọnọ mme andituak ibuot nnọ enye ete: “Ami Jehovah Abasi fo mmụm fi ubọk nnasia, Enye emi ọdọhọde fi ete, ‘Kûfehe ndịk. Ami nyan̄wam fi.’ ”​—⁠Isaiah 41:⁠13.

SE IBUOT 16 KE N̄WED EMI

Nso ke n̄kpanam man n̄n̄wam eyen mi adia udia nte akpanade adia?

Nso ke akpanam edieke eyen fo esidiade udia akaha m̀mê esịnde ndidia udia? Akpa kan̄a, domo ndifiọk se inamde enye anam emi.

Ẹdọhọ ke se isinamde owo adia udia akaha m̀mê esịn ndidia udia edi enye ndise idemesie ke usụhọde, ndiyom kpukpru n̄kpọ ẹsan̄a nte enye amade, ndinyụn̄ mbịne mme n̄kpọ oro ubọk esie mîdisịmeke. Kụt ete ke idịghe afo akam edi ntak emi eyen fo anamde mme n̄kpọ emi. Sọn̄ọ enye idem.​—⁠1 Thessalonica 5:​11.

N̄ko, fiak dụn̄ọde nte afo esede udia ye edikpon ubom. Okûdi emesitịn̄ ekese aban̄a udia ye edikpon ubom, mîdịghe nte anamde n̄kpọ owụt ke umaha owo esinen̄ede adia udia m̀mê okpon ubom? Ti ke mme uyen ẹsitịn̄ enyịn etieti ke nte mmọ ẹtiede. Esịt ekeme ndinen̄ede ntịmede eyenọwọn̄ edieke ẹsakde enye ẹte ke okpon ubom akaha m̀mê ke ọniọn̄ akaha.

Ke ama ọkọbọn̄ akam onyụn̄ enen̄ede ekere aban̄a n̄kpọ emi, nyene nneme ye eyen fo. Kot mme ekikere oro ẹnọde mi nyụn̄ se nte mmọ ẹkemede ndin̄wam fi ke ini enyenede nneme ye eyen fo:

● Tịn̄ enyịn tịm se editịn̄de nyụn̄ kere ini emi ọkpọfọnde enyene nneme ye enye.

● Tịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ nte edinam esie afịnade fi nyụn̄ sian enye ke oyom ndin̄wan̄wam enye.

● Kûyak idem akpa fi edieke enye ọtọn̄ọde nditịn̄ ikọ nnyan̄a idem.

● Da ini kpan̄ utọn̄ kop se enye etịn̄de.

Se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi afo ndinam ofụri se ekekeme man an̄wam eyen fo afiak ọtọn̄ọ ndidia udia ọfọn. Ẹdiana kiet nte ubon ẹn̄wam enye!

SE IBUOT 10 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 7 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

NDINAM N̄KPỌ ABASI

Didie ke n̄kpaka iso n̄kpep nditọ mi ẹma ndinam n̄kpọ Abasi nte mmọ ẹkọride ẹwọrọ owo?

Bible ọdọhọ ke ẹma ẹkpep Timothy ndinam n̄kpọ Abasi “toto ke nsek,” ndien anaedi afo n̄ko emekpep nditọ fo ndinam n̄kpọ Abasi. (2 Timothy 3:​15) Nte ededi, nte nditọ fo ẹkọride, ekeme ndiyom okpụhọde nte esikpepde mmọ n̄kpọ man anam ekekem ye idaha mmọ. Nte nditọ fo ẹkọride, mmọ ke ẹtọn̄ọ ndifiọk mme n̄kpọ oro mmọ mîkọfiọkke ke ini mmọ ẹkedide ata n̄kpri. Idahaemi ke akam enen̄ede oyom an̄wam mmọ ẹda “ukeme ukere n̄kpọ” mmọ ẹnam n̄kpọ.​—⁠Rome 12:⁠1.

Ke leta oro Paul ekewetde ọnọ Timothy, enye ama etịn̄ aban̄a mme n̄kpọ oro Timothy ‘ekekpepde, emi ẹkenyụn̄ ẹkpekde enye enịm ke akpanikọ.’ (2 Timothy 3:14) Ekeme ndiyom ‘ekpekpek’ nditọ fo idahaemi man mmọ ẹnịm mme akpanikọ Bible oro mmọ ẹkefiọkde toto ke nsek. Man se etịn̄de osụhọde odụk mmọ esịt, oyom anam se ikande ikpîkpu editịn̄ se mmọ ẹkpenamde m̀mê se mmọ ẹkpenịmde ke akpanikọ. Oyom mmọ ẹkpep n̄kpọ ke idemmọ. Didie ke akpan̄wam mmọ? Tọn̄ọ ke ndisinọ mmọ ekese ifet man ẹtie ẹkere ẹnyụn̄ ẹneme ẹban̄a mme utọ mbụme nte mbon oro ẹtienede mi:

● Nso inen̄ede inam nnịm ke Abasi odu?​—⁠Rome 1:​20.

● Didie ke n̄keme ndifiọk ke se ete ye eka mi ẹdade Bible ẹkpep mi edi akpanikọ?​—⁠Utom 17:11.

● Nso inen̄ede inam nnịm ke ndidu uwem nte Bible etemede edi ke ufọn mi?​—⁠Isaiah 48:​17, 18.

● Didie ke n̄keme ndifiọk ke mme ntịn̄nnịm ikọ Bible ẹyesu?​—⁠Joshua 23:14.

● Nso inen̄ede inam nnịm ke idụhe n̄kpọ ndomokiet ke ererimbot oro ẹkemede ndimen ndomo ye “akakan ifiọk Christ Jesus”?​—⁠Philippi 3:⁠8.

● Nso ke uwa ufak Christ ọwọrọ ọnọ mi?​—⁠2 Corinth 5:​14, 15; Galatia 2:​20.

Emekeme ndimen̄e ndidọhọ nditọ fo ẹkere ẹban̄a mme mbụme emi sia ekerede ke mmọ idikemeke ndinọ ibọrọ. Nte ededi, oro ekpetie nte ndimen̄e ndika ufọkibọk n̄kokụt abiausọbọ ke ini okopde ọkpọsọn̄ ubiak ke idịbi, sia ekerede ke ekeme ndidi efịk idịbi! Edieke etiede nte emenyene efịk idịbi, ọfọn aka ufọkibọk man ẹkese m̀mê enye ke edi ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a oro. Kpasụk ntre, idahaemi nditọ fo ẹsụk ẹdụn̄de mi ye afo akam edi ini oro akpan̄wamde mmọ ẹdụn̄ọde mme mbụme oro ẹban̄ade se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ, idahaemi ke okponyụn̄ ekpek mmọ ẹnịm se afo ekekpepde mmọ ke akpanikọ.d

Ti ete ke idiọkke eyen fo ndibụp fi ete, “Ntak n̄kpenịmde emi ke akpanikọ?” Diane emi edide isua 22 eti nte enye akanamde oro ke ini enye ekedide ekpri n̄kaiferi. Enye ọdọhọ ete: “N̄koyomke etie nte mfiọkke se nnịmde ke akpanikọ. Ndifiọk nnennen ibọrọ oro n̄kpọnọde owo anam mi nnen̄ede mma ndidi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah! Ini ekededi oro ẹbụpde mi ẹban̄a n̄kpọ oro mmemmaha nditiene nnam, nsidọhọ, ‘N̄kereke ke n̄kpọ oro enen,’ utu ke ndidọhọ, ‘Owo inyịmeke ẹnam orụk n̄kpọ oro ke ido ukpono nnyịn.’ Ke nditịn̄ ke usụn̄ en̄wen, mmesinam ekikere mi ekekem ye se Bible ekpepde.”

Ekikere oro ẹnọde: Man ọfiọk nte eyen fo ekemede ndida ukeme ukere n̄kpọ esie nnam n̄kpọ ke ini oyomde ẹtiene edumbet Bible, dọhọ enye anam nte imọ idi ete m̀mê eka ke ini mfịna edemerede. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke eyen fo ọdọhọ ayak imọ itiene ika usọrọ emi afo (ye enye) ekerede ke ifọnke. Utu ke ndidọhọ enye ke imọ inyịmeke enye aka, emekeme nditịn̄ n̄kpọ ntem: ‘N̄kpama afo enịm idemfo ke itie mi. Kere ban̄a usọrọ oro oyomde nditiene n̄ka do, nam ndụn̄ọde (ekeme ndidi ke Ibuot 37 ke n̄wed emi ye Ibuot 32 ke Ọyọhọ Eboho 2), ndien ekem fiak di n̄kpọn̄ man ineme iban̄a usọrọ oro. Nyanam nte ami ndi fi, nyonyụn̄ nsian fi ke nyom ndika usọrọ emi, ndien afo ayanam nte idi ete m̀mê eka mi onyụn̄ asian mi m̀mê ọkpọfọn n̄ka.’

SE IBUOT 38 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 34-36 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

Eyen mi inyeneke aba udọn̄ ndinam n̄kpọ Abasi. Nso ke n̄kpanam?

Akpa kan̄a, kûsọsọp udọhọ ke eyen fo esịn ido ukpono fo. Ke ediwak idaha, enyene se isifịnade enye. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi eyen fo

● Osobo mfịghe ke ubọk mme uke esie, bụt esinyụn̄ anam enye ke ini enye odomode ndida san̄asan̄a nte owo emi adade mme edumbet Bible odu uwem

● Okụt mme uyen eken (idem nditọeka esie) nte ẹnamde ọfọn ke ndidu uwem nte mme Christian onyụn̄ ekere ke imọ idikemeke ndinam nte mmọ

● Ke oyom nte ekpenyenede ufan, edi osụk okokop ndobo, mîdịghe ekere ke imọ ikemeke ndinam ufan ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ

● Esikụt mme inuaokot uyen Christian nte ẹdude uwem esịt iba

● Ke odomo ndibiere nte enye edidude uwem, ntre enye ekere m̀mê nte afo emekde ndidu uwem enen

● Okụt nditọ ufọkn̄wed mmọ ẹnamde idiọkn̄kpọ nte ẹmama, ndien etie nte inyeneke se itịbede inọ mmọ

● Ke odomo ndinam nsan̄a ndọ fo emi mînịmke ke akpanikọ ama enye

Nte an̄wan̄ade, mme orụk n̄kpọ emi inen̄ekede inyene n̄kpọ ndinam ye se afo enịmde ke akpanikọ. Kan̄a ke emi, mmọ ẹkam ẹnyene n̄kpọ ndinam ye mme idaha oro ẹnamde ọsọn̄ ndinanam se owo enịmde ke akpanikọ. Mmọdo, didie ke ekpesịn udọn̄ ọnọ eyen fo?

Nyịme ndusụk n̄kpọ, edi kûbiat mme edumbet Bible. Domo ndifiọk se inamde idem emem eyen fo nyụn̄ nam mme ukpụhọde man enye ekeme ndinam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. (Mme N̄ke 16:20) Ke uwụtn̄kpọ, “Peer-Pressure Planner” (Se Ndinamde ke Ini Mme Uke Mi Ẹyomde Nnam Se Mîfọnke) ke page 132 ye 133 ke Ọyọhọ Eboho 2 ekeme ndinam eyen fo enyene uko okûnyụn̄ okop bụt nditịn̄ se enye enịmde ke akpanikọ nnọ nditọ ufọkn̄wed mmọ. Mîdịghe, edieke eyen fo okopde ndobo, emekeme ndinen̄ede n̄n̄wam enye enyene nti ufan.

Dọhọ akwa owo an̄wam enye. Ndusụk ini, akwa owo emi mîdịghe iman mbufo ekeme ndisịn udọn̄ nnọ eyen fo. Ndi ọmọfiọk owo emi enen̄erede ọsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit, emi ekpekemede ndin̄wam eyen fo? Ntak emi mûdiomike man enye esidu ye eyen fo? Emi iwọrọke ke amasana utom fo ayak ọnọ owo en̄wen. Edi kere ban̄a Timothy. Enye ama enen̄ede ọbọ ufọn oto uwụtn̄kpọ Apostle Paul, ndien Paul ama onyụn̄ enen̄ede ọbọ ufọn ndisan̄a kiet ye Timothy nnam utom.​—⁠Philippi 2:​20, 22.

Adan̄a ini nte eyen fo osụk odụn̄de ke ufọk fo, emenyene unen ndinam enye etiene fi atuak ibuot ọnọ Abasi. Edi afo akam oyom enye ama Abasi ke esịt esie​—⁠idịghe ndinam n̄kpọ Abasi sia onyụn̄ ọdọhọde enye anam. Nịm eti uwụtn̄kpọ nọ eyen fo man enye ada ido ukpono akpanikọ nte esie. Wụt eti ibuot ke se oyomde enye anam. Dọhọ akwa owo an̄wam enye; n̄wam enye enyene nti ufan. Ekeme ndidi usen kiet eyen fo eyetịn̄ nte andiwet Psalm eketịn̄de ete: “Jehovah edi akwa itiat mi ye ọkpọsọn̄ ebiet mi ye Andinyan̄a mi.” ​—⁠Psalm 18:⁠2.

SE IBUOT 39 KE N̄WED EMI, YE IBUOT 37 YE 38 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

[Mme Ikọ Idakisọn̄]