Na Nomu Digidigi ni Veiqaravi

E VAKABIBITAKA o Vuniwai Isadore Rosenfeld ena nona ivola ni isosomi ni veiqaravi vakavuniwai: “E dau yaga vei ira e rauta ni veimama ni dua na ilala sa dau vakadeitaki rawa tu vei ira ni na ‘mana’ na veiqaravi vakavuniwai ena qai vakayacori vei ira, se na kena isosomi.”

Na kena oqo e vakatokai me placebo effect, e kena ibalebale ni na vakayacoka e dua mada ga na tikinisuka ke vakabauta o tauvimate ni na vakabulai koya. Ena rawa ni walia na placebo effect na ivakatakilakila ni mate me vaka na momosi, na lomalomaca, na wawale, na boiri, na lomaocaoca, kei na yalolailai. Na cava e vakaraitaka oqo?

Ni dau mana na veiqaravi vakavuniwai e vakayacori vei ira era vakabauta ni na yaga vei ira. Ena ka vukutaki ena gauna vata oqori me wali na vu dina ni tauvimate, sega wale ga na kena ivakatakilakila. Ena rawa ni yaco oqori kevaka e kilai tiko na macala ni veitaravi ni veiqaravi kece e caka, me vaka na dikevi ni dra, na suasua se na valelailai, vaka kina na X ray.

E levu na ka e rawa ni cakava o tauvimate ni se bera ni digitaka se mataqali veiqaravi vakavuniwai cava me vakayacori vua.

Na Veika Bibi me Caka Rawa

E vinaka me ia mada na vakekeli ni se bera na vakatulewa. Vakatataro mada. Na cava soti ena rawa ni namaki? Na cava na kena vinaka kei na kena ca, na kena isau vakailavo kei na balavu ni veiqaravi? Tarogi ira na sa sotava oti na veiqaravi vata o namaka tiko. Vaqaqa na kena yaga vei ira. Qarauna ga mo kua ni mani vakararavi sara ina ka ga era tukuna.

De na vinaka me kua ni taurivaki na isosomi ni veiqaravi, ia me kua ga ni lokuyarataki na veiqaravi e sa kilai tu ni dau mana, dina ni sega beka ni vaka kina ena veigauna kece. Na ivakadinadina ni ka e rawa ni yaco e volatukutukutaki ena New England Journal of Medicine. E vakamacalataka na ivola oqo na tete ni kenisa vei rau e rua na tauvimate gone erau sega ni via qaravi e valenibula ni rau a digia na isosomi ni veiqaravi. E qai mate kina e dua vei rau.

Mera na qaqarauni vinaka o ira e tauvi ira na mate sega na kena iwali se o ira na tauvimate bibi, ni rawa nira na vakaleqai mai vei ira na dau veivakaisini era na usuraka tiko mai vakailawaki na nodra veiqaravi vakavuniwai. Qarauna me kua ni vakacalai iko na wai e yalataki me na walia e vuqa na mataqali tauvimate. E dua na kena ivakaraitaki na mataqali vitamin vou e tukuni ni na “walia na veimataqali tauvimate me tekivu ena ceguoca, na malumalumu ni yago ina tauvimate bibi sara.” Ia, ni dikevi vinaka na “vitamin” oya, e kunei ni waitui ga.

E sega ni kena ibalebale oya nira ca kece na isosomi ni veiqaravi vakavuniwai era tu. Ia, mo qaqarauni ga ena ka o namaka. E ka vukutaki mo kania na kakana bulabula, moce vakavinaka, me vakarauta ga nomu vakaukaua yago, vaka kina nomu qarauna na veiqaravi vakavuniwai o digia.

Vakacegui na Sasaga

Eda sa kila vinaka tu ni sega ni rawa vua na tamata me walia vakadua na tauvimate kei na mate. Na vuna ni a vakadewa mai vei keda na noda itubutubu taumada, na imatai ni tamata o Atama. (Jope 14:4; Same 51:5; Roma 5:12) E vuqa na veiqaravi vakavuniwai​—se kena mataqali cava ga​—e rawa nira veivakabulai, nira na tomana tale mada vakalekaleka na marautaki ni bula. Ia, e vica vata na milioni na tamata era sa raica rawa na iwali tudei ni tauvimate.

Oqori e sa vakarautaka tu na Dauveibuli, na Kalou o Jiova, na Vuniwai Levu Duadua. Ni o vakabauti koya o qai ciqoma na yaga ni veivoli i Luvena, o Jisu Karisito, e bokoci kina na noda ivalavala ca, ena rawa kina vei iko mo marautaka na bula uasivi vaka kina na bula tawamudu ena vuravura sa na sega tale kina na tauvimate! (Maciu 20:28) Sa yalataka tu na iVolatabu ni vuravura vou oya, “ena sega ni kaya e dua na lewenikoro: ‘Au tauvimate.’”​—Aisea 33:24, NW.

[Tikina bibi ena tabana e 12]

E vica vata na milioni na tamata era sa raica rawa na inuinui tudei ni bula uasivi