O na Muria na iVakarau ni Bula i Jeremaia?

1, 2. Na cava e bibi kina meda kauaitaka yadudua, vakavuvale tale ga na noda bula vakayalo?

A UQETI ira na Isireli o Josua mera digia o cei era na qarava, sa qai kaya: “O yau kei ratou na noqu vuvale, keitou na qaravi Jiova ga.” (Josua 24:15) A vakadeitaka o Josua me yalodina vua na Kalou, e nuidei ni ratou na yalodina tale ga na nona vuvale. Ni voleka ni vakarusai o Jerusalemi ena dua na gauna sara e muri, e kaya vei Tui Setekaia o Jeremaia ke vakamalumalumu vei ira na kai Papiloni, “o na bula kei ira na lewe ni nomu vuvale.” (Jere. 38:17) A vakatulewa cala na tui ratou qai vakaleqai kina vakavuvale. Eratou vakamatei na luvena tagane ni rai tu, sa qai vakamatabokotaki na tui ni bera ni vesu me kau i Papiloni.—Jere. 38:18-23; 39:6, 7.

² Ena rua na ivakaraitaki qori, e cavuti e liu na ulunivale sa qai cavuti na nona vuvale. Sega ni kurabuitaki qori nira na dui saumitaro vua na Kalou na tamata uabula kece. Era vakawati e levu na Isireli ra qai vakavuvale. Eda vakamareqeta tale ga na bula vakavuvale na lotu vaKarisito nikua. E vakadinadinataki qori ena veika eda wilika ena iVolatabu, eda rogoca tale ga ena soqoni me baleta na vakawati, susu gone, kei na nodra dokai na lewenivuvale.—1 Kor. 7:36-39; 1 Tim. 5:8.

IVAKARO NI KALOU VEI JEREMAIA

3, 4. E duidui vakacava na ituvaki i Jeremaia vei ira na kena vo? E yaga vakacava vua qori?

³ A sega ni sotava o Jeremaia na leqa e yaco ena nona gauna, a bula tale ga ni vakarusai o Jerusalemi. Dua na ka e duidui kina na kena ituvaki vei ira na kena vo. (Jere. 21:9; 40:1-4) A tukuna vua na Kalou me kua ni vakawati se vakaluveni, me kua ni vakaogai koya ena veika era dau guta na Jiu ena gauna ya.—Wilika Jeremaia 16:1-4.

⁴ E kena ivakarau ena gauna i Jeremaia me vakawati e dua qai vakaluveni. Era vakawati e levu na tagane era Jiu me tiko dei kina ena nodra yavusa se vuvale na nodra ivotavota ni qele na tukadra.a (Vkru. 7:14) Ia na cava e sega ni vakawati kina o Jeremaia? A tukuna vua na Kalou me kua ni vakaitavi ena solevu ni lolosi se marau ni sa vakarau vakataulewa vei ira na Jiu. E vakaroti me kua ni vakacegui ira era lolosi se kana vata kei ira ni oti na veibulu, me kua tale ga ni lako ina soqo ni marau me vaka na nodra vakamau na Jiu. Sa vakarau oti kece na soqo ni marau va qori. (Jere. 7:33; 16:5-9) E rawa nira vakabauta eso tale na itukutuku i Jeremaia nira raica nona ivakarau ni bula. Era na kila tale ga kina na warumisa ni lewa sa vakarau tauca na Kalou. Raitayaloyalotaka mada na veika e yaco ena gauna ni vakataulewa qori, nira sa veikanikani na lewenivanua, na yagodra na vakamatei e vaka ga na yagodra vuca na manumanu mate. (Wilika Jeremaia 14:16; Lele 2:20.) E sega gona ni vakaloloma o Jeremaia ni sega ni vakawati. Era na vakawabokotaki na vuvale ena 18 na vula e bukudruadruataki kina o Jerusalemi. Ia ena sega ni vakila o Jeremaia na mosimosi ni nona takali e dua na isa ni vakawati se gone.

5. Vakacava e vakaibalebaletaki vei keda na Jeremaia 16:5-9? Vakamacalataka.

⁵ Vakacava e vakaibalebaletaki vei keda na Jeremaia 16:5-9? Sega, nida uqeti na lotu vaKarisito “meda vakacegui ira . . . era sotava na veimataqali ituvaki dredre,” meda “marau vata kei ira era marau.” (2 Kor. 1:4; Roma 12:15) A lako ina dua na vakamau o Jisu, bau dua tale ga nona cau ena soqo ni marau qori. Ia e vakadomobula na veika ena yaco ena ituvaki ca qo ena gauna se bera mai. Eda namaka meda sotava e levu tale na ituvaki dredre, e rawa mada ga ni lailai na ka meda bula kina e veisiga. A vakabibitaka o Jisu meda tu vakarau meda vosota na cava ga ena yaco da qai yalodina tiko ga, me vakataki ira na tacida era dro mai Jutia ena imatai ni senitiuri. Me kua gona ni raici vakamamada na kena vakatulewataki na bula vakadawai, vakawati, se vakaluveni.—Wilika Maciu 24:17, 18.

6. Ena yaga vei cei na ivakaro ni Kalou vei Jeremaia?

⁶ Na cava eda vulica ena ivakaro ni Kalou me kua ni vakawati se vakaluveni o Jeremaia? Eso na tacida yalodina nikua era dawai se sega ni vakaluveni. Na cava era rawa ni vulica ena ivakaraitaki i Jeremaia? Vakacava o ira na vakawati qai vakaluveni, na cava mera kauaitaka tale ga kina na bula vakadawai i Jeremaia?

7. Na cava me vakasamataki nikua me baleta na nona sega ni vakaluveni o Jeremaia?

⁷ A tukuni vei Jeremaia me kua ni vakaluveni. A sega ni vakasalataki ira na nona imuri o Jisu mera kua ni vakaluveni. Ia e vakavure vakasama nona tukuna ni na “rarawa” na yalewa e bukete se vakasucu gone ena gauna e yaco tiko kina na leqa e Jerusalemi ena 66-70 G.V. Ena gauna dredre dina vei ira qori. (Maciu 24:19) Ia e lailai tale na ka e vakilai ena gauna ya ni vakatauvatani kei na veivakararawataki levu sa roro voleka mai qo. Mera vakasamataka vakabibi qori na veiwatini lotu vaKarisito era nanuma tiko mera vakaluveni. Eda vakadinata ni sa qai levu ga na leqa, dredre tale ga na bula ena gauna qo. Era kaya eso na veiwatini ni dredre dina nodra susugi na gone ena ituvaki ca qo mera muria tiko ga na sala ina bula. E nodra vakatulewa na veiwatini mera vakaluveni se sega, ia e vinaka mera vakasamataka tale ga na ivakaraitaki i Jeremaia. Vakacava na ivakaro ni Kalou me kua ni vakawati o Jeremaia?

VULI ENA BULA VAKADAWAI I JEREMAIA

8. Na cava e sega ni gadrevi sara kina me vakawati e dua me qai vakamarautaka na Kalou?

⁸ Ni tukuna na Kalou me kua ni vakawati o Jeremaia, a sega ni biuta qori me ivakarau vei ira kece na nona dauveiqaravi. E sega ni ca na vakawati. A tauyavutaka na vakawati o Jiova me tawani kina na vuravura, me ivurevure tale ga ni vakacegu kei na marau. (Vkai. 5:18) Ia e levu era sega ni vakawati ena gauna i Jeremaia. Eso vei ira qori era rairai sega ni vakawati ena vuku ni kedra ituvaki vakayago.b Era tiko tale ga na tagane se yalewa sa mate na kedra isa. Kena ibalebale eso tale na tamata yalodina era sega ni vakawati, sega ni o Jeremaia ga. Eso na lotu vaKarisito nikua era tautauvata kei Jeremaia ni tiko na vuna era sega kina ni vakawati.

9. Na ivakasala cava me baleta na vakawati me vakasamataki vakabibi?

⁹ Eso na lotu vaKarisito era vakawati, eso tale era dawai. A sega ni vakawati o Jisu, qai kaya ni nodra isolisoli tale ga eso na nona imuri qori. Era vakadeitaka ena nodra vakasama kei na lomadra nira “rawata” na bula vakadawai. Sa qai veiuqeti o Jisu vei ira na rawa ni dawai mera cakava sara qori. (Wilika Maciu 19:11, 12.) Me kua gona ni vakalialiai o koya e dawai, ia me vakacaucautaki ni vinakata me levu na gauna e vakayagataka ena cakacaka ni Kalou. Eso na tacida era dawai tu mada ena loma ni dua na gauna ena vuku ni kedra ituvaki. Kena ivakaraitaki, era se sega ni kunea e dua na lotu vaKarisito e veiganiti mera vakawatitaka. Era vakacaucautaki o ira qori ena nodra dei mera muria na ivakaro ni Kalou mera vakawati “ga ena Turaga.” (1 Kor. 7:39) Eso tale na tacida era dawai ni sa mate na kedra isa.c Mera nanuma tiko o ira kece na sega ni vakawati ni rau kauaitaki ira tu ga na Kalou kei Jisu.—Jere. 22:3; wilika 1 Korinica 7:8, 9.

10, 11. (a) A rawa ni marautaka tiko ga vakacava o Jeremaia nona bula vakadawai? (b) E vakadinadinataki vakacava ena so na irogo ena gauna qo ni rawa ni vakainaki tale ga nodra bula na dawai?

¹⁰ A nuitaka o Jeremaia na veitokoni ni Kalou me marautaka tiko ga kina nona bula vakadawai. Ena vicasagavulu na yabaki e vakayacora voli kina nona ilesilesi vakalou, e rairai veivakaukauataki qai veivakayaloqaqataki na nona dau marautaka na vosa i Jiova. E sega tale ga ni veimaliwai kei ira era na rairai vakalialiai koya ena nona bula vakadawai. E vinaka cake vua me “tiko duadua ga,” me kua ni tiko kei ira era sega ni veiuqeti ena ka vinaka.—Wilika Jeremaia 15:17.

¹¹ Era vakatotomuria tiko na ivakaraitaki vinaka i Jeremaia e levu na tagane kei na yalewa lotu vaKarisito dawai, gone kei na itabaqase. E vakadinadinataki ena levu na irogo na yaga ni noda vakaogai keda se na noda vakaitavi vakalevu ena cakacaka ni Kalou. Kena ivakaraitaki, e kaya e dua na tacida e veiqaravi tiko ena dua na ivavakoso vakaJaina: “Na cakacaka vakapainia e vakainaki kina na noqu bula. Niu dawai, e levu na ka au vakaogai au kina, e yaga sara qori me valuti kina na galili. Au lomavakacegu ni oti e dua na siga, niu kila ena yaga vei ira e levu na noqu cakacaka vakaitalatala. Qori e vakamarautaki au vakalevu.” E kaya e dua na tacida yalewa e yabaki 38 qai painia tiko: “Au vakabauta nida na marau ke da vakasamataka na veika vinaka eda rawa ni marautaka ena ituvaki eda dau sotava.” E dua tale na tacida yalewa dawai mai na ceva kei Urope e kaya: “Au sega ni tadra me va qo na kequ ituvaki, ia au marautaka, au sega sara ga ni veivutunitaka.”

12, 13. (a) Na rai donu cava me kilai me baleta na bula vakadawai kei na vakawati? (b) Na cava eda vulica me baleta na bula vakadawai ena ivakaraitaki i Paula kei na nona ivakasala?

¹² De dua e raica o Jeremaia ni veika e lalawataka ni se tubu cake tiko, e duidui sara mai na ka e qai yaco ena nona bula. Ia e rairai raica nira va tale ga qori e levu era vakawati ra qai vakaluveni. E kaya e dua na tacida yalewa mai Sipeni e painia: “Au kilai ira eso era marautaka nodra vakawati, kei na so tale era sega ni marautaka. E vakadeitaka vei au qori ni sega ni vakatau na noqu marau ena noqu vakawati ena gauna se bera mai se sega.” Na ivakaraitaki i Jeremaia kei na nodra ivakaraitaki e vica tale na udolu e vakadeitaka nira rawa ni marautaka nodra bula na dawai, e rawa ni vakainaki tale ga. A vakadinadinataka qori na yapositolo o Paula, mani vola: “Au tukuna vei ira na sega ni vakawati kei ira na yada, e vinaka mera dawai me vakataki au.” (1 Kor. 7:8) De dua a vakawati o Paula, ia sa mate na watina. Se mani cava e yaco, e levu sara na ka e cakava o Paula ena cakacaka vakaulotu ena vuku ni nona bula vakadawai. (1 Kor. 9:5) Kena ibalebale e vinaka na nona dawai tu o Paula ni ‘sega ni vakalatilati e dua na ka ena nona qarava na Turaga,’ qai levu na ka vinaka e rawata kina.—1 Kor. 7:35.

¹³ A uqeti vakalou o Paula me tukuna: “O ira era vakawati ena vakararawataki na yagodra.” E dusimaki Paula tale ga na Kalou me vola: “Ke dua e vakadeitaka e lomana me kua ni vakawati, . . . ena vinaka vua. O koya gona, o koya e vakawati ena vinaka vua, ia o koya e sega ni vakawati ena vinaka cake.” (1 Kor. 7:28, 37, 38) A sega ni wilika o Jeremaia na vosa qori, ia e vakadinadinataki ena nona ivakaraitaki ni rawa ni vakainaki nodra bula na dawai era qarava tiko na Kalou. E levu sara na ka e rawa ni cakava o koya e dawai me tokona kina na sokalou dina. A vakawati o Tui Setekaia, ia e vakarusai ni sega ni muria na ivakasala i Jeremaia. E sega ni vakawati o Jeremaia, ia e bula ena vuku ni ivakarau ni bula e digia.

VEIVAKAYALOQAQATAKI

14. Na cava eda vulica ena nona veitokani kei na vuvale i Akuila o Paula?

¹⁴ E levu ena gauna i Jeremaia era vakawati, era vakavuvale. E va tale ga qori ena gauna i Paula. Era sega ni rawa ni lai vunau ena so tale na vanua me vakataki Paula e levu ena gauna ya nira vakavuvale, ia e levu na ka era veivuke kina ena nodra ivavakoso. Qori e okati kina nodra tokoni ira era sega ni vakawati. Kena ivakaraitaki, ni yaco yani i Korinica o Paula erau sureti koya o Akuila kei Pirisila me lai tiko ena nodrau vale ratou qai cakacaka vata ena cula valelaca. A rairai vakayaloqaqataki Paula tale ga na nona veitokani kei na vuvale i Akuila. Eratou dau kanavata, ratou cakava vata eso tale na ka e marautaki kina nodratou veimaliwai. Vakacava o Jeremaia, e marautaka tale ga na veimaliwai va qori? E dawai o Jeremaia me qarava kina na Kalou, ia e sega ni galili. De dua e dau veimaliwai kei ira na vuvale era yalodina tale ga ni qarava na Kalou, me vaka na vuvale i Peruki, Epetimeleki, kei na so tale.—Roma 16:3; wilika Cakacaka 18:1-3.

15. Era rawa vakacava ni vukei ira na dawai na vuvale ena ivavakoso?

¹⁵ Era vakila tale ga na lotu vaKarisito dawai nikua na marau a vakila o Paula ena nona veimaliwai kei na vuvale i Akuila. Ke o ulunivale, vakacava dou dau saga vakavuvale mo dou veitokani kei ira na dawai? Ni talaucaka na lomana e dua na tacida yalewa, e kaya: “Au sega ni via lesuva na vuravura au sa vakanadakuya. Au vinakata kina meu kauaitaki, meu lomani tale ga. Au nuitaka ni na vakarautaka o Jiova eso tale na kakana vakayalo kei na veivakayaloqaqataki me baleti keimami na dawai. Sega ni o keimami kece e vinakata na vakawati, keimami vinakata gona na veitokoni, me keimami karoni tale ga. Ni keimami vinakata na veivuke ena so na gauna qai sega ni vaka e kauai e dua, keimami sa dau nuitaki Jiova ga. Ia ni keimami via veimaliwai kei ira eso tale, ena rawa beka ni keimami veitalanoa kei ira na lewe ni neimami vuvale vakayalo?” Era kaya e vica vata na udolu na lotu vaKarisito dawai ni rawarawa nodra veitalanoa kei ira na tacidra ena nodra ivavakoso, ra qai dau marautaka na nodra veimaliwai. Era sega ni veitokani ga kei ira era yabaki vata. Nira sega ni via tu taudua na dawai, era veitokani kina kei ira e duidui na yabaki ni nodra bula, wili kina na itabaqase se itabagone.

16. Na cava o rawa ni cakava mo vakayaloqaqataki ira kina na dawai ena nomu ivavakoso?

¹⁶ De dua dou rawa ni sureti ira na dawai ena so na ka dou cakava vakavuvale, me vaka na nomudou Sokalou Vakavuvale. Qori ena vakayaloqaqataki ira. Ni dou sureta vakavuvale e dua na lotu vaKarisito dawai me lai kana vata kei kemudou, e levu tale na ka ena marautaka kina, sega ni kakana vinaka ga dou vakarautaka. Dou rawa ni sureti koya tale ga mo dou veitomani ena cakacaka vakaitalatala, me vukei kemudou ena so na ka dou lai cakava vakavuvale ena Vale ni Soqoni, se dou lai volivoli vata ena so na gauna. Eso na vuvale era dau sureta e dua na tacida sa mate na watina se dua na tacida dawai e painia, mera gole vata ina dua na noda soqo vaKarisito se ra gade vata ina dua na vanua. E veivakayaloqaqataki dina na veimaliwai ena gauna va qori.

17-19. (a) Na cava e bibi kina na loloma, me donu tale ga nodra rai na gone me baleta nodra qaravi na itubutubu era sa qase? (b) Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Jisu?

¹⁷ E rawa nira nanumi tale ga na lotu vaKarisito dawai ena nodra qaravi na itubutubu era sa qase. Era veivakaisini eso na Jiu ena gauna i Jisu nira soli ulubale mera kua ni qaravi ira kina na nodra itubutubu. Era kaya ni bibi cake mera vakayacora na itavi e lavaka na lotu, sega ni nodra itavi vakalou mera qarava nodra itubutubu. (Mari. 7:9-13) E sega ni dodonu me va qori na noda rai na vuvale lotu vaKarisito.—1 Tim. 5:3-8.

¹⁸ Kaya mada e vica toka na luvedrau e dua na itubutubu erau sa qase, qai dawai e dua vei ratou na gone. Kena ibalebale beka ya me veiqaravi duadua ga o koya e dawai? E kaya e dua na tacida yalewa mai Japani: “Au via vakawati, ia e sega ni rawa qori niu qaravi rau tiko noqu itubutubu. Au vakadeitaka ni kila tu o Jiova na kena dau lomaocaocataki na nodra qaravi na itubutubu, kei na rarawa ni lomadra na dawai.” De dua eratou vakawati eso tale na tacina se ganena, ia ratou sa vakatulewataka me veiqaravi o koya e dawai, eratou sega mada ni veitalanoataka vakaveitacini. Eso na ivakaraitaki va qori e tautauvata kei na nodratou dau vakaisini Jeremaia na tacina.—Wilika Jeremaia 12:6.

¹⁹ E kila o Jiova na veika era sotava na dawai, e nanumi ira tale ga na sotava tu na ituvaki dredre. (Same 103:11-14) Ia na nodrau qaravi na itubutubu itabaqase e nodra itavi kece na luvedrau, sega ni o koya ga e dawai. De dua eratou sa vakawati qai vakaluveni eso na gone, ia se dodonu tiko ga me ratou lomani rau na itubutubu, se nodratou itavi vaKarisito tiko ga me ratou veivuke ke gadrevi. Ni sa voleka tu mada ga ni cavuka na icegu i Jisu ena kaunirarawa, e se kauaitaka ga na nona qaravi o tinana, mani tataunaki koya vei Joni. (Joni 19:25-27) E sega ni vakamatailalaitaka na iVolatabu na sala mera veitokonitaka kina na lewenivuvale na nodra qaravi na itubutubu era sa qase. E sega tale ga ni tukuna ni levu cake na nodra itavi na gone era dawai ena nodra qaravi na itubutubu. Eda vulica ena ivakaraitaki i Jisu ni dodonu mera raica vakabibi na lewenivuvale na nodra qaravi na itubutubu. Mera yalorawarawa ra qai veinanumi nira veivosakitaka na ka era rawa ni dui cakava mera veitokonitaka kina qori.

20. Na cava o nanuma me baleta na nomu veimaliwai kei ira na dawai ena nomu ivavakoso?

²⁰ A uqeti vakalou o Jeremaia me parofisaitaka: “Era na sega tale ni vakavulica na dui wekadra kei na dui tacidra mera kaya, ‘Moni kilai Jiova!’ nira na kilai au kece.” (Jere. 31:34) E laurai tale ga qori ena keda maliwa na lotu vaKarisito nikua, e totoka noda veimaliwai kei ira kece na lewe ni ivavakoso, wili kina o ira na tacida dawai. Meda saga kece mada ga meda dau vakayaloqaqataki ira na tacida dawai mera muria tiko ga kina na sala ni bula.