Bɔ ni Wɔɔfee Wɔye Wɔbua Mɛi ni Wɔnyɛŋ Wɔha Amɛ Biblia lɛ Tsɔɔ Wolo lɛ Amrɔ Nɔŋŋ Lɛ
1. Ani mɔ fɛɛ mɔ baaná Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ he miishɛɛ amrɔ nɔŋŋ? Tsɔɔmɔ nɔ hewɔ.
1 Kɛ́ mɔ ko baatsɔ Yehowa jalɔ lɛ, esa akɛ ekase nɔ ni Biblia lɛ tsɔɔ lɛ. Kɛlɛ, mɛi ni kɛɔ akɛ amɛjeee Kristofoi lɛ ebuuu Biblia lɛ akɛ eji Nyɔŋmɔ Wiemɔ. Mɛi krokomɛi heee Nyɔŋmɔ nɔ amɛyeee kwraa ni amɛbɛ bulɛ kɛha Biblia lɛ. Mɛɛ dɛŋdadei ana akɛ abaanyɛ akɛye abua mɛi ni kulɛ amɛsumɔɔɔ ni amɛŋɔɔ Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ? Ŋaawoi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ damɔ nɔ ni shiɛlɔi ni jɛ maji aaafee 20 anɔ lɛ ewie lɛ nɔ.
2. Kɛ́ mɔ ko kɛɛ wɔ akɛ eheee Nyɔŋmɔ nɔ eyeee lɛ, mɛni esa akɛ wɔbɔ mɔdɛŋ wɔle, ni mɛni hewɔ?
2 Mɛi ni Heee Nyɔŋmɔ nɔ Amɛyeee: Kɛ́ mɔ ko kɛɛ eheee Nyɔŋmɔ nɔ eyeee lɛ, ehi akɛ wɔɔbi lɛ nɔ hewɔ. Ani sutsakemɔ tsɔɔmɔ lɛ ni eheɔ eyeɔ lɛ hewɔ? Ani jalɛsane ni ayeee yɛ je lɛ mli loo osato ni yɔɔ jamɔi amli lɛ hewɔ? Ani ejɛ maji ni agu Nyɔŋmɔ nɔ hemɔkɛyeli yɛ mli lɛ eko nɔ? Ekolɛ emaaa nɔ mi doo akɛ Nyɔŋmɔ bɛ, shi enuko he pɛŋ akɛ esa akɛ ená emli hemɔkɛyeli. Shiɛlɔi babaoo ena akɛ kɛ́ amɛbi mɔ lɛ akɛ, “Ani nakai oheɔ oyeɔ kɛjɛ ogbekɛbiiashi tɔ̃ɔ?” lɛ, mɔ lɛ tsɔɔ nɔ hewɔ. Bo lɛ toi, ni kaafo ewiemɔ lɛ mli. Kɛ́ wɔnu nɔ hewɔ ni mɔ lɛ heee Nyɔŋmɔ nɔ eyeee lɛ shishi lɛ, wɔbaale hetoo ni esa akɛ wɔha lɛ, kɛ wolo ni wɔkɛbaaha lɛ.—Abɛi 18:13.
3. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔtsɔɔ akɛ wɔyɛ bulɛ kɛha mɔ lɛ kɛ nɔ ni eheɔ eyeɔ lɛ?
3 Kɛ́ ooha hetoo lɛ, kwɛmɔ jogbaŋŋ ni ekafee akɛ ootswa esusumɔ lɛ ooshɛ oofɔ. Aná ŋaawoo nɛɛ kɛjɛ United States: “Kpɛlɛmɔ ni obaakpɛlɛ nɔ akɛ mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ eeehala nɔ ni ebaahe eye lɛ he miihia waa. Yɛ nɔ najiaŋ ni okɛ mɛi baataa saji anaa koni amɛna akɛ amɛsusumɔ lɛ ejaaa lɛ, ehi waa akɛ ooobi amɛ saji ni baaha amɛsusu nii ahe ni amɛ diɛŋtsɛ amɛmu sane naa amɛha amɛhe.” Nɔ ni nɔkwɛlɔ gbɛfalɔ ko fɔɔ feemɔ ji akɛ, beni ebo shiatsɛ lɛ toi egbe naa lɛ, ekpaa ehetoo lɛ hiɛ kɛ sanebimɔ nɛɛ, akɛ, “Ani osusu kɛji enɛ hu baanyɛ afee anɔkwale lɛ he pɛŋ?”
4. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔye wɔbua Buddhabii?
4 Buddhabii babaoo lé Nyɔŋmɔ he nɔ ko kwraa. Shiɛlɔi komɛi ni yɔɔ Britain lɛ sumɔɔ ni amɛkɛ wolo bibioo ni ji Lasting Peace and Happiness—How to Find Them (Bɔ ni Aaafee Aná Toiŋjɔlɛ kɛ Miishɛɛ Daa) lɛ atsu nii kɛye mɛi ni tamɔ nakai lɛ odase. Beni amɛkɛ mɔ lɛ esusu hiɛkpamɔ wiemɔ lɛ he amɛta lɛ, amɛkɛ lɛ susuɔ saneyitso ni ji “Is There Really a Most High Creator?” (Ani Bɔlɔ ni nɔ Kwɔ ko Yɛ Lɛɛlɛŋ) lɛ he, kɛkɛ lɛ no sɛɛ lɛ, amɛtee saneyitso ni ji “A Guidebook for the Blessing of All Mankind” (Gbɛtsɔɔmɔ Wolo ni Baaha Ajɔɔ Adesai Fɛɛ) lɛ nɔ. Sɛɛ mli lɛ, ekolɛ amɛbaaná hegbɛ ni amɛbaaha shiatsɛ lɛ Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ eko, ni amɛbaakɛɛ lɛ akɛ, “Kɛ́ oheee Nyɔŋmɔ nɔ oyeee po lɛ, sɛɛnamɔ yɛ he akɛ oookase Biblia lɛ, ejaakɛ gbɛtsɔɔmɔi kpakpai pii yɛ mli.” Gbɛgbalɔ ko ni yɔɔ United States ni shiɛɔ ehaa mɛi ni wieɔ Chinese lɛ wie akɛ: “Mɛi ni wɔshiɛɔ wɔhaa lɛ ateŋ mɛi babaoo sumɔɔ nikanemɔ waa. No hewɔ lɛ bei pii lɛ, dani wɔbaakɛɛ wɔyaa amɛŋɔɔ ekoŋŋ lɛ, amɛkane wolo lɛ amɛgbe naa. Shi ekolɛ amɛnuko Biblia mli nikasemɔ he gbɛjianɔtoo lɛ shishi. Enɛ hewɔ lɛ, be klɛŋklɛŋ ni maya amɛŋɔɔ lɛ, misumɔɔ ni maha amɛ Sanekpakpa wolo bibioo lɛ eko, ejaakɛ ehaa sanegbaa feɔ mlɛo.” Kpokpaa nɔkwɛlɔ ko ni miisɔmɔ yɛ Chinese kpokpaa ko ni yɔɔ United States lɛ tsɔɔ mli akɛ, abaanyɛ akɛ Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ aha mɔ lɛ kɛ́ atee eŋɔɔ klɛŋklɛŋ kwraa. Kɛlɛ, ekolɛ ebaahi waa akɛ aaaje nikasemɔ lɛ shishi yɛ yitso 2 lɛ ni wieɔ Biblia lɛ he lɛ, moŋ fe ni aaaje shishi yɛ yitso 1 lɛ ni wieɔ Nyɔŋmɔ he lɛ.
5. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔto wɔtsui shi lɛ?
5 Eheɔ be dani mɔ ko nyɛɔ enáa hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ mli, no hewɔ lɛ esa akɛ wɔto wɔtsui shi. Shishijee mli lɛ, ekolɛ beni wɔkɛ mɔ lɛ gbaa sane lɛ, ebaaha wɔle akɛ eheee eyeee akɛ Bɔlɔ ko yɛ. Shi ekolɛ beni bei shwieɔ mli lɛ ebaakpɛlɛ nɔ akɛ ekolɛ Bɔlɔ ko yɛ, loo ekolɛ ebaakɛɛ akɛ enuɔ nɔ hewɔ ni ekolɛ mɔ ko baakɛɛ akɛ eheɔ Bɔlɔ ko nɔ eyeɔ lɛ shishi.
6. Mɛni hewɔ mɛi komɛi nyaaa Biblia lɛ he lɛ?
6 Mɛi ni Bɛ Biblia lɛ he Miishɛɛ loo Amɛbɛ Hekɛnɔfɔ̃ɔ yɛ Mli: Kɛlɛ, efɔɔ kaa akɛ mɔ ko baakpɛlɛ nɔ akɛ ekolɛ Nyɔŋmɔ yɛ shi ebɛ nɔ ni Biblia lɛ tsɔɔ lɛ he miishɛɛ, ejaakɛ eheee eyeee akɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni. Ekolɛ eyɛ maji ni tsɛɛɛ amɛhe Kristofoi amaji lɛ eko nɔ, ni kɛ́ atsɛ Biblia lɛ nɔ pɛ ni baa ejwɛŋmɔŋ ji Kristendom. Aloo ekolɛ eyɛ maji ni tsɛɔ amɛhe Kristofoi amaji shi amɛkɛ jamɔ he sane gbaaa amɛhenaa tsɔ lɛ eko nɔ, ni ekolɛ ebaasusu akɛ Biblia lɛ he baŋ sɛɛnamɔ kɛhaŋ lɛ. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔye wɔbua mɛi ni tamɔ nakai lɛ ni amɛná Biblia lɛ he miishɛɛ ni sɛɛ mli lɛ amɛkpɛlɛ ni akɛ amɛ akase Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ?
7. Bei pii lɛ, mɛni ji gbɛ ni hi fe fɛɛ ni abaanyɛ atsɔ nɔ aha mɔ ko anya Biblia lɛ he?
7 Nitsumɔhe nine ni yɔɔ Greece lɛ ŋma akɛ: “Gbɛ ni hi fe fɛɛ ni abaanyɛ atsɔ nɔ aye abua mɛi ni nyaaa Biblia lɛ he lɛ ji ni aaagbele Biblia lɛ kɛkɛ ni atsɔɔ amɛ nɔ ni yɔɔ mli. Shiɛlɔi babaoo ena akɛ Biblia lɛ mli sane lɛ náa mɛi atsui nɔ hewalɛ waa fe nɔ fɛɛ nɔ ni ekolɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛbaakɛɛ mɛi lɛ. (Heb. 4:12) Mɛi pii yɛ ni Nyɔŋmɔ gbɛ́i ni amɛna yɛ Biblia lɛ mli lɛ ji nɔ ni ha amɛná shwelɛ akɛ amɛbaapɛi Biblia lɛ mli.” Nitsumɔhe nine ni yɔɔ India lɛ ŋma akɛ: “Hindubii babaoo náa anɔkwale ni kɔɔ wala kɛ gbele he lɛ he miishɛɛ waa, ni amɛnyaa Biblia mli shiwoo akɛ be ko baaba ni abuŋ mɛi komɛi akɛ amɛhi fe mɛi krokomɛi lɛ hu he.” Bei pii lɛ, kɛ́ shiɛlɔi wie naagbai ni mɛi ni yɔɔ amɛshikpɔŋkuku lɛ mli lɛ kɛkpeɔ lɛ ahe kuku lɛ, ehaa amɛnáa hegbɛ ni amɛtsɔɔ mɛi lɛ nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ akɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ baafee kɛsaa shihilɛ lɛ.
8. Mɛni wɔbaanyɛ wɔkɛɛ mɛi ni Kristendom eha amɛná jwɛŋmɔ ni ejaaa yɛ Biblia lɛ he lɛ?
8 Kɛ́ ekolɛ Kristendom hewɔ lɛ mɔ ko ená Biblia lɛ he jwɛŋmɔ ni ejaaa lɛ, ha mɔ lɛ ale akɛ Kristendom egbe Biblia lɛ kɛ emli tsɔɔmɔi lɛ ahe guɔ. Nitsumɔhe nine ni yɔɔ India lɛ ŋma akɛ: “Bei komɛi lɛ, esa akɛ wɔha mɛi lɛ ana akɛ Biblia lɛ jeee sɔlemɔi lɛ anɔ ni.” Amɛbɔ amaniɛ akɛ Hindubii nyaa Mɛni Ji Yiŋtoo ni Yɔɔ Shihilɛ Sɛɛ? Te Ooofee Tɛŋŋ Ole Hu? wolo bibioo lɛ nikasemɔ 4 lɛ he waa. Nakai nikasemɔ lɛ wieɔ bɔ ni sɔlemɔi lɛ ebɔ mɔdɛŋ akɛ amɛbaatsake Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ hiɛ ni amɛkpata hiɛ lɛ he. Gbɛgbalɔ ko ni yɔɔ Brazil lɛ kɛɔ mɛi akɛ: “Mɛni hewɔ opɛiii Biblia lɛ mli okwɛɛɛ? Mɛi babaoo ni kɛ amɛhe dɔmɔko jamɔ ko jamɔ ko he lɛ kɛ jwɛŋmɔ ni ja miifee nakai. Nibii ni obaakase yɛ mli lɛ baaha onaa akpɛ ohe.”
9. Mɛni hewɔ esaaa akɛ wɔnijiaŋ jeɔ wui kɛ́ wɔkɛ mɔ ko gba sane klɛŋklɛŋ kwraa ni wɔna akɛ ebɛ Biblia lɛ he miishɛɛ lɛ?
9 Yehowa kwɛɔ mɔ fɛɛ mɔ tsui. (1 Sam. 16:7; Abɛi 21:2) Eegbala mɛi ni hiɛ tsui ni ja lɛ kɛmiiba anɔkwa jamɔ mli. (Yoh. 6:44) Mɛi nɛɛ ateŋ mɛi babaoo yɛ ni atsɔko amɛ Nyɔŋmɔ he nii dã loo Biblia lɛ he nɔ ko fioo pɛ amɛle. Kɛtsɔ wɔshiɛmɔ nitsumɔ lɛ nɔ lɛ, amɛnáa hegbɛ akɛ ‘aaahere amɛyiwala, ni amɛshɛ anɔkwale lɛ lee mli.’ (1 Tim. 2:4) No hewɔ lɛ, kɛ́ okɛ mɔ ko gba sane klɛŋklɛŋ kwraa ni ona akɛ ebɛ Biblia lɛ he miishɛɛ lɛ, kaaha onijiaŋ je wui! Okɛ dɛŋdadei ni yɔɔ owiemɔ lɛ mli lɛ atsu nii kɛtee mɔ lɛ miishɛɛ shi. Sɛɛ mli lɛ, ekolɛ obaanyɛ otsake ni okɛ dɛŋdade titri ni wɔkɛfeɔ Biblia mli nikasemɔi ni ji Mɛni Biblia lɛ Tsɔɔ Diɛŋtsɛ? wolo lɛ atsu nii.
[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 4]
Kɛ́ shiatsɛ lɛ kɛɛ eheee Nyɔŋmɔ nɔ eyeee lɛ, kaa enɛ okwɛ:
• Bi lɛ akɛ, “Ani nakai oheɔ oyeɔ kɛjɛ ogbekɛbiiashi tɔ̃ɔ?” koni okɛle nɔ hewɔ.
• Kɛ́ Buddhanyo ni lɛ, okɛ Lasting Peace and Happiness—How to Find Them wolo bibioo lɛ baafa 9-12 lɛ atsu nii.
• Kɛ́ eheɔ sutsakemɔ tsɔɔmɔ lɛ eyeɔ lɛ, saji ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ baanyɛ aye abua:
Awake! lɛ mli saji ni yitso ji “Was It Designed?”
The Wonders of Creation Reveal God’s Glory vidio lɛ
Woji bibii ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ: Shihilɛ ni Yɔɔ Miishɛɛ—Bɔ ni Aaafee Aná, nikasemɔ 4; Was Life Created?; kɛ The Origin of Life—Five Questions Worth Asking
• Kɛ́ jalɛsane ni ayeee kɛ amanehulu eha eheee Nyɔŋmɔ nɔ eyeee dɔŋŋ lɛ, ekolɛ saji ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ baanyɛ aye abua:
Is There a Creator Who Cares About You? wolo lɛ, yitso 10
Ani Nyɔŋmɔ Susuɔ Wɔhe Lɛlɛŋ? wolo bibioo lɛ, fã ni ji 6 lɛ, kɛ Mɛni Ji Yiŋtoo ni Yɔɔ Shihilɛ Sɛɛ? wolo bibioo lɛ, nikasemɔ 6 lɛ
• Kɛ́ shiatsɛ lɛ ná ekpɛlɛ nɔ akɛ ekolɛ Nyɔŋmɔ ko yɛ pɛ, okɛ lɛ aya Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ mli. Ehi akɛ okɛ lɛ aaaje shishi yɛ yitso 2 lɛ loo sane kroko ni hi kɛha lɛ lɛ nɔ.
[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 5]
Kɛ́ shiatsɛ lɛ heee Biblia lɛ eyeee lɛ, kaa enɛ okwɛ:
• Okɛ lɛ asusu Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? wolo lɛ yitso 17 kɛ 18 lɛ he.
• Kɛ́ Hindunyo ni lɛ, okɛ wolo bibioo ni ji Why Should We Worship God in Love and Truth? lɛ atsu nii.
• Kɛ́ Yudafonyo ni lɛ, okɛ Will There Ever Be a World Without War? wolo bibioo lɛ, baafa 3-11 lɛ atsu nii.
• Okɛ lɛ asusu bɔ ni wɔnáa Biblia mli shishitoo mlai ni wɔkɛtsuɔ nii lɛ ahe sɛɛ lɛ he. Dɛŋdadei ni obaanyɛ okɛye obua mɔ ko ni ena bɔ ni Biblia lɛ he yɔɔ sɛɛnamɔ lɛ ji:
Awake! lɛ mli saji ni yitso ji “Help for the Family”
Vidio ni ji The Bible—Its Power in Your Life
Woji bibii ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ: Sanekpakpa ni Jɛ Nyɔŋmɔ Ŋɔɔ!, nikasemɔ 9 kɛ 11; Wolo Kɛha Gbɔmɛi Fɛɛ, baafa 22-26; Shihilɛ ni Yɔɔ Miishɛɛ—Bɔ ni Aaafee Aná, fã 2
Kɛ́ Buddhanyo ni lɛ, okɛ The Pathway to Peace and Happiness wolo bibioo lɛ, baafa 3-7 lɛ atsu nii.
Kɛ́ Muslimnyo ji lɛ lɛ, okɛ Real Faith—Your Key to a Happy Life, wolo bibioo lɛ, fã 3 lɛ atsu nii.
Kɛ́ mɛi ni yɔɔ shikpɔŋkuku lɛ mli lɛ hiɛ jwɛŋmɔ ni ejaaa yɛ Biblia lɛ he lɛ, bei pii lɛ, esaaa akɛ otsɔɔ amɛ he ni saji ni nilee yɔɔ mli ni okɛ amɛ gbaa lɛ jɛ, ja otee amɛŋɔɔ shiii abɔ.
• Tsɔɔmɔ bɔ ni Biblia mli gbalɛi eba mli eha. Dɛŋdadei ni obaanyɛ okɛtsu nii kɛfee enɛ ji:
Vidio ni ji The Bible—Accurate History, Reliable Prophecy
Wolo Kɛha Gbɔmɛi Fɛɛ wolo bibioo lɛ, baafa 27-29
• Kɛ́ mɔ lɛ bi nɔ ni Biblia lɛ tsɔɔ yɛ saji komɛi ahe lɛ, okɛ lɛ aya Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ mli amrɔ nɔŋŋ.
[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 6]
Kɛ́ shiatsɛ lɛ kɛɛ akɛ: “Miheee Nyɔŋmɔ nɔ Miyeee” lɛ, obaanyɛ okɛɛ akɛ:
• “Ofainɛ manyɛ mikɛ be kukuoo ko atsɔɔ bo nɔ ni tsɔ miyiŋ akɛ Bɔlɔ ko yɛ lɛ?” Kɛkɛ lɛ okɛ lɛ esusu otii ni yɔɔ Reasoning wolo lɛ, baafa 84-86 lɛ he, loo obaanyɛ oto gbɛjianɔ ni oyaha lɛ wolo ko ni onya ekanemɔ he waa.
• “Shi eji Nyɔŋmɔ ko yɛ kulɛ, te obaasumɔ ni ekɛ wɔ aye aha tɛŋŋ?” Shiatsɛmɛi babaoo baakɛɛ akɛ amɛbaasumɔ Nyɔŋmɔ ko ni yɔɔ suɔmɔ, ni yeɔ jalɛsane, ni naa mɔbɔ, mɔ ni kwɛɛɛ hiɛaŋ. Tsɔɔmɔ lɛ kɛjɛ Biblia lɛ mli akɛ Nyɔŋmɔ yɛ sui nɛɛ. (Ekolɛ obaanyɛ okɛ Biblia lɛ Tsɔɔ wolo lɛ yitso 1 lɛ po atsu nii, ni oje shishi yɛ kuku 6.)
Kɛ́ shiatsɛ lɛ kɛɛ akɛ: “Miheee Biblia lɛ miyeee” lɛ, obaanyɛ okɛɛ akɛ:
• “Mɛi babaoo hiɛ nakai susumɔ lɛ. Amɛteŋ mɛi komɛi susuɔ akɛ Biblia lɛ kɛ jeŋ shikpámɔ kpaaa gbee, loo akɛ jeŋba he tɛi ni yɔɔ mli lɛ ahe bɛ sɛɛnamɔ. Ofainɛ, ani okane Biblia lɛ pɛŋ? [Ŋmɛɛ gbɛ ni eha hetoo. No sɛɛ lɛ, okɛ hiɛkpamɔ wiemɔ ni yɔɔ wolo bibioo ni ji Wolo Kɛha Gbɔmɛi Fɛɛ lɛ baafa 3 lɛ atsɔɔ lɛ, ni okɛ wolo lɛ aha lɛ.] Mɛi pii heee Biblia lɛ amɛyeee ejaakɛ sɔlemɔi lɛ egbe etsɔɔmɔi lɛ ahe guɔ. Be kroko kɛ́ miba lɛ, masumɔ ni wɔsusu enɛ he nɔkwɛmɔnɔ ko ni aha yɛ baafa 4 kɛ 5 lɛ he.”
• “Mɛi pii kɛ bo kpaa gbee. Ofainɛ, ani manyɛ matsɔɔ bo nɔ ko ni misumɔɔ waa yɛ Biblia lɛ he? [Kanemɔ Hiob 26:7 lɛ, loo Yesaia 40:22 lɛ ni tsɔɔ bɔ ni Biblia lɛ ja yɛ jeŋ shikpámɔ naa lɛ.] Nilee wiemɔi ni baanyɛ aye abua wekui hu yɛ Biblia lɛ mli. Be kroko kɛ́ miba lɛ, matsɔɔ bo eko.”
• “Oyiwaladɔŋŋ akɛ oha mile nɔ ni osusuɔ. Bo lɛ, ŋɔɔ lɛ akɛ Nyɔŋmɔ eŋma wolo eha adesai. Mɛɛ saji nɛkɛ baahi nakai wolo lɛ mli?” No sɛɛ lɛ, tsɔɔmɔ lɛ nɔ ko yɛ Biblia lɛ mli ni kɛ nɔ ni ekɛɛ lɛ kpaa gbee.