Kilsĩ́ Gè Elá Bànà Bon Ea É Di Lee

1. Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ àé nááá ló Jèrúsalẹ̀m ẽ?

BESĨ́ Jíízọ̀s à kalá ù, a beè kọ́ nú ea kil ló ene kà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì nè pá a gbò nyòòne nvée. Kọ́ọ̀ bùlà Bàrìa beè ié a túá kà m̀m̀-me tṍó e bà kyọsĩ́ Jèrúsalẹ̀m nè a tọọ̀ káí. Jíízọ̀s beè ãane pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀ enè dee “gbò bé [é] bééá tení ló Jèrúsalẹ̀m.” (Lúùk 21:20) A beè kọ́ nè va kọọ̀ kọ̀láá tṍó e bà mon gbò bé e bà bééá tení ló pọ̀b boná, bàá gbóó teelá aa Jùdíà tẽ̀ènè tṍóá. Bel e Jíízọ̀s beè lòa beè mm-má tṍó e gbò bé pá Róm̀ bééá tení ló Jèrúsalẹ̀m.​—Lúùk 21:​21, 22.

2. Éé ní e Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà nè Jèrúsalẹ̀m ẽ?

² Sìgà gbáá besĩ́ gbò bé pá Róm̀ à kalá beeá tení ló Jèrúsalẹ̀m, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí kpá lẹ̀ẹ̀la tóm e nú ea di m palàge dú bíi má gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà nè Jèrúsalẹ̀m. Kpá ea beè emíá dú kpá Híbrù. Mm̀ kpá lẹ̀ẹ̀la tómá, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ gbò nú ea é nveè bá nè gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà nè Jèrúsalẹ̀m kọ bàá di kpènà ló nyòòmà gbò nú ea é nááá. Éé ní ea é nááá ẽ́? Bà é kyọsĩ́ Jèrúsalẹ̀m. Kọbé gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di boná láá dùùà, a beè dú bíi kọ bàá sọ̀bá ba tọ nè ba pííla gbẹẹ́ kẽ teelá. Kilma ló pọ̀b boǹ Jèrúsalẹ̀m, Pọ́ọ̀l beè kọọ̀: “tọ́ọ̀ kà bon e íè boo bàlà booí ea é di lee á gé.” A beè kpáá kọọ̀: “È gé ẹbmà dẽè bon ea gé dú.”​—Híb. 13:14.

3. Éé ní ea dú “bon ea é di lee” é, vaá éé ní ea náa vaá è gé élá bànà ẽ?

³ Àé láá dú kọọ̀ ba beè nvèèmà lẹ́ gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè beeláfùl ge teelá aa Jèrúsalẹ̀m nè Jùdíà, sõò béèlàfùl e ba beè nèa beè kpènà ba dùm. Deè nieí, bà ólò nvèèmài lẹ́ boo béè kọ née dẹlẹ̀ nyíé boo kọ gyọ́ àbèè gbò nen é láá lọ̀l gbò tã̀àgã̀ ea di bàlà booí. Éé ní ea náa vaá è nè nakà béèlàfùlá ẹ́? È nyímà kọ pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, Boǹ Méné Bàrì é kyọsĩ́ nakà pọ́lọ́ bàlà booí. È gé “élá bànà bon e Bàrì ní ea beè noo bé ea é tõo naa vaá tìb e, ea dú bon ea é di lee,” naamá Boǹ Méné Bàrì.a (Híb. 11:10; Máát. 6:33) Buù kà ńkem̀ togó bel ea di mm̀ nakà togó bel gè nòí é ló bel boo: (1) bé e dùùlà bá deè tṍ e Pọ́ọ̀l beè nè gbò nyòòne nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè nvèè bá nè va kọ bàá kilsĩ́ gè “ẹ̀bmà dẽè bon ea gé [dúá]” naa, (2) bé e Pọ́ọ̀l beè nvèè bá nè va kọ bàá di kpènà ló nyòòmà nú ea é nááá dì deèsĩ́ naa, nè (3) nú e beele é láá nó lọl ló dùùlà bá deè tṍ e Pọ́ọ̀l beè nèa.

DẸLẸ NYÍÉ BOO NEN E NÁA É SỌ́ NI BÁ GBẸẸ́ KẼ

4. Éé ní ea náa vaá gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst beè palàge nvèè ka ló Jèrúsalẹ̀m ẽ?

⁴ Gbò nyòòne nvéè Kráìst beè palàge nvèè ka ló boǹ Jèrúsalẹ̀m. Ba beè nvèè túá kà bõ̀ònatõ̀ò gbẹá boná mm̀ gbáá 33 C.E., vaá kĩá ní e gbò ge tulè tóm beè olòó tõo ẽ́. Bọọ èlmà vó, gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst beè ié tọ nè gã́bug gyọ́ gbẹá boná. Sõò, Jíízọ̀s beè ãane pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá teelá aa Jèrúsalẹ̀m nè Jùdíà.​—Máát. 24:16.

5. Mósĩ́ deè ní e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nvèè bá nè gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst kọ bàá kpènà ló nyòòmà nú ea é dú sĩ́ ẽ́?

⁵ Pọ́ọ̀l beè nvèè bá nè gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst kọ bàá kpènà ló nyòòmà nú ea é dú sĩ́, a beè nvèè nàgé bá nè va kọ bàá palàge dã́ ból ló bé e Jìhóvà ẹb boná naa. A beè kẽeé vá nyíe kọọ̀ Jìhóvà náa ténmà nà tọọ̀ káíá, gbò e bà ólò vaalá gyọ́ọ gbẹá tọọ̀ káíá, àbèè ge tú ba gbò vààla gyọ́ọ. (Híb. 8:13) Nagé gã́bug gbò e ba beè di pọ̀b boná beè kìn Mèsáíà. Vóà naa, Jìhóvà náa beè tenmà nà fã̀ nè vààla gyọ́ọ e bà géè nèe gbẹá kĩá, vaá bà é kyọsĩ́ Jèrúsalẹ̀m bií ló tọọ̀ káíá.​—Lúùk 13:​34, 35.

6. Éé ní ea náa vaá a beè dú bíi kọ gbò nyòòne nvéè Kráìst á tõó boo dùùlà bá deè tṍ Pọ́ọ̀l ea di mm̀ kpá Híbrù 13:​5, 6 é?

⁶ Nu beè palàge dú lé gbẹá Jèrúsalẹ̀m tṍó e Pọ́ọ̀l beè emí kpá Híbrù má gbò e ba beè di kĩá. Enè neǹ émì kpá ea dú Róm̀ beè kọọ̀ Jèrúsalẹ̀m “ní ea dú bon e gbò nen beè palàge nvèè ka ló ea di Deè Báà Nàànì ẽ.” Gã́bug pá Júù beè olòó tú gã́bug kpègè zalmá nu gbẹá boná buù gbáá tṍó e bà íe sẹ̀lẹ̀nù ea ólò sẹ̀ẹ̀a boná, vó ní ea beè naa kọ nu á palàge leé ló gbò e bà di boná ẽ́. Vó beè naa kọọ̀ gã́bug gbò nyòòne nvéè Kráìst e bà di bonà á ié gã́bug kpègè. Àé láá dú kọọ̀ níà nú ea beè naa kọ Pọ́ọ̀l á kọ́ nè va kọọ̀: “Kpoolai bọọ dùm lọlii ló gè vùlè kpègè, vaá nú eo íèì á gbõomáí ló” é. A beè gbóó kọ́ nú ea di mm̀ Kpá Káí ea náa kọ bàá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é ẹb nú ea kil ló buù ọ̀và, a beè kolí nú ea di mm̀ dọ̀ Kpà Káí ea kọ́ọ̀: “Ním é sọ́i bá tọ́ọ̀ dee; ním é sãanài bá ló gbẹẹ́ kẽ tọ́ọ̀ dee.” (Bugi Híbrù 13:​5, 6; Dìt. 31:6; Ps. 118:6) Gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jèrúsalẹ̀m nè Jùdíà beè ié bíi ló nakà bel sìà kpóó lóí. Ló éé? Níí dú boo béè kọọ̀ pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e kpá lẹ̀ẹ̀la tómá ína vá ló, a beè dú bíi kọ bàá teelá aa ló ba pííla, be, nè ba ìènù. Ba beè kil dõona ketõ̀ò vaá nu náa beè valí vá ló.

7. Éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọ é palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà kátogóí é?

⁷ Nú e beele é láá nó lọl ló: Éé ní ea é nááá pọ́ì ńkem̀ tṍó àla ẹ́? Pọ́ì ńkem̀ tṍó àla ‘pọ̀b kpo tã̀àgã̀ é daaà togó.’ (Máát. 24:21) Èé íè ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá di kpènà ló elá bànà tṍóá dì belí bé e gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jèrúsalẹ̀m beè naaá. (Lúùk 21:​34-36) Be à sẹlẹ tṍó pọ̀b kpo tã̀àgã̀, àé beè dú bíi kọ é sọ̀bá sìgà àbèè dénè bẹẹ ìènù vaá dẹlẹ nyíé boo kọ Jìhóvà é ẹb nú ea kilíí ló. Sõò kátogóí e pọ̀b kpo tã̀àgã̀ gáà daaà togóí, è íè nèà deè ge zogè kọ è dẹlẹ̀ nyíé boo Jìhóvà. Bĩiná o bá kọọ̀, ‘É kọ nà béèlàfùl nè nà nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ zógè kọ ním dẹlẹ̀ nyíé boo gyọ́, sõò m̀ dẹlẹ̀ nyíé boo kọ Bàrì é ẹb nú ea kilím ló?’ (1 Tím. 6:17) Tṍó ‘pọ̀b kpo tã̀àgã̀’ é dú kà agẹbá tṍó e gbò nyòòne nvéè Kráìst é kpeesĩ́ ló. Sõò, nu dòòmà bá gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di mm̀ túá gbò gbááá é láá nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Vóà naa, éé ní ea é nveè bá nèi kọ é nyimá ló nu gè naa tṍó e pọ̀b kpo tã̀àgã̀ é daaà togó é?

GBÀNTṌ LÓ GBÒ E BÀ GÉ TÚLÈI

8. Mókà dùùlà bá deè tṍ ní e Jíízòs beè nè pá a gbò nyòòne nvée ẽ́?

⁸ Sìgà gbáá aa ló tṍó e Pọ́ọ̀l beè emí kpá Híbrù má gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst, ba beè mòn kọọ̀ gbò bé pá Róm̀ a bééá tení ló Jèrúsalẹ̀m. Vó beè naa kọ gbò nyòòne nvéè Kráìst á nyimá kọ a lée tṍó gè teelá aa pọ̀b boǹ Jèrúsalẹ̀m e bà é gé kyọ̀sĩ́á. (Máát. 24:3; Lúùk 21:​20, 24) Sõò, ãàe ní e bà é téélá kìl e? Jíízọ̀s beè kọọ̀: ‘Tṍóá, gbò [e bà] di Jùdíà á teelá gé gũá deè boo gù.’ (Lúùk 21:21) Sõò tã́gíní bé e gã́bug gù beè olòó di kĩáá, àé náà vàẹ vaá bà nyímá kĩée e bà é téélá kìl e?

9. Éé ní ea náa vaá a beè tavala ló gbò nyòòne nvéè Kráìst ge nyimá deè boo gù e bà é téélá kìl e? (Ẹ̀b nàgé máàp.)

⁹ Gã́bug gù e gbò nyòòne nvéè Kráìst gáẹ̀ beè láá teelá kil gbàà beè di kuló kĩá: dì belí nu dòòmà bá, bà gáẹ̀ beè láá teelá kil deè boo gù ea di Sàmérìà, gù ea di Gálilì, Gù Hámòn, gù ea di Lébanòn nè gbò gù ea di kuló pène Jọ́dàn. (Ẹ̀b máàp.) À íe gbò pọ̀b bon ea beè di kuló gbò gùá e gbò nen beè olòó ẹ̀b kọ be bà tõonìe m bà é íèè kpènà. Dì belí nu dòòmà bá, pọ̀b boǹ Gamla beè di boo gù ea palàge bọọ́ gãboo vaá à ólò tàvàlà ge kyã̀à iná. Sìgà pá Júù beè ẹ̀b kọọ̀ ge teelá kil kĩá é náa kọ bàá íèè kpènà. Sõò gbò bé pá Róm̀ beè bã pọ̀b boǹ Gamla, ba beè kyọ̀sĩ́ vaá fẹ́ gã́bug gbò e ba beè di boná.b

10-11. (a) Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè kpènà gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst e? (Híbrù 13:​7, 17) (b) Mókà bélè ní e gbò nyòòne nvéè Kráìst beè ié boo béè kọ bà gbantṍ ló gbò e bà géè tulè va ẹ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁰ À bélí kọọ̀ Jìhóvà géè kpènà pá a gbò tení dú ló gbò e bà géè tulè a bõ̀ònatõ̀ò. Enè nen ea ólò nootẽ́ nú ea beè naaá e a bée kọlà Eusebius beè emí kọọ̀: “Bàrì beè kùùlà dẽè sìgà gbò e bà géè tulè bõ̀ònatõ̀ò ea beè di Jèrúsalẹ̀m kọ bàá kọ́ nè gbò nyòòne nvéè Kráìst kọ bàá teelá kil Pẹ́là, ea dú ene kà pọ̀b bon ea di Pẹ̀ríà.” Pọ̀b boǹ Pẹ́là beè dú kà lé ketõ̀ò e gbò níí Kráìst é láá teelá kìl. Náa beè dú kpã́á aa ló Jèrúsalẹ̀m, vó beè naa kọ bàá láá vàlẹ̀bá teelá iná. Gbò e ba beè di Pẹ́là náa beè dú Júù, boo béè vó bà náa géè bé uú boo bẹlbẹ̀l pá Róm̀.​—Ẹ̀b máàp.

¹¹ Gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè teelá kil deè boo gùa beè tú dùùlà bá deè tṍ neǹ tóm Pọ́ọ̀l ea kọ́ọ̀: “gbanii tṍ ló gbò e bà gé túlèi vaá ò tõonii vá kè kẽ” siimá tóm. (Bugi Híbrù 13:​7, 17.) Ba beè dùùà boo béè kọ ba beè gbàntṍ ló tùle. Gbò nú ea ni nááá zógè kọọ̀ Bàrì náa beè sọ̀bá gbò e bà géè elá bànà “bon ea é di lee,” ea dú Boǹ Méné Bàrì.​—Híb. 11:10.

12-13. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ni túlè pá a gbò tṍó tàvàlà dìtõ̀ò ẽ?

¹² Nú e beele é láá nó lọl ló: Jìhóvà ólò nè tùle gbò e bà gé túlè pá a gbò. Gã́bug nu dòòmà bá ea zógè bé e Jìhóvà ólò tú gbò gbálà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèèmà tùle pá a gbò tṍó tã̀àgã̀ naa di mm̀ Kpá Káí. (Dìt. 31:23; Ps. 77:20) Deè nieí, beele e mon gbò nú ea zógè kọọ̀ Jìhóvà gé tú gbò e bà gé túlèi mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nèèmài tùle.

¹³ Dì belí nu dòòmà bá, tṍó COVID-19 na, “gbò e bà gé túlèi” beè nèi tùle e íè bíi ló. Gbò vígà págbálàí beè kọ́ bé e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é sẹlẹ nònù vaá nvèè bá nè pá vígà naa. Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e pọ́lọ́ komá téní, e beè tú íntanèt, TV, nè rédiò sẹ̀ẹ̀mà pọ̀bkà bõ̀ònaló mm̀ nú ea é sígá ló 500 dém bel. Tṍó e pọ́lọ́ komá géè teníá, e beè dì e géè ié gbò tùle e íè bíi ló lọl bá Jìhóvà. Vó beè naa kọ é di mm̀ gbaa ló. Èé láá agala boo kọọ̀ kọ̀láá bé e kpeèsĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò naa, Jìhóvà é kilsĩ́ gè nvèè bá nè gbò e bà gé túlèi kọ bàá nè béèlàfùl ea é dọ bélè nèi. Daalá lọl ló gè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà vaá gbàntṍ ló gbò a log, mókà gbò kpãa ní ea é nveè bá nèi kọ é kpoogá dee ló nyòòmà tṍó pọ̀b kpo tã̀àgã̀ vaá tõó boo gbò tùle e bà néi ẽ́?

VÙLÈ PÁ VÍGÀ VAÁ Ò DÕO NU TAALẸ BÁ

14. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 13:​1-3, mókà kpãa ní ea beè dú bíi kọ gbò nyòòne nvéè Kráìst á ié besĩ́ bà kalá kyọ̀sĩ́ Jèrúsalẹ̀m ẽ?

¹⁴ Tṍó e pọ̀b kpo tã̀àgã̀ é daaà togó, àé dú bíi kọ é vùlè pá vígà èlmà dénè tṍó. Tṍóá, àé dú bíi kọ é nó nu dòòmà bá gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jèrúsalẹ̀m nè Jùdíà. Ba beè palàge vùlè ene. (Híb. 10:​32-34) Sõò, nyòòmà tṍó e bà é gé kyọ̀sĩ́ Jèrúsalẹ̀m, gbò nyòòne nvéè Kráìst beè palàge ‘vùlè ene’ vaá “kolí kyáà” ene èlmà bé e ba beè olòó naa.c (Bugi Híbrù 13:​1-3.) Níà nú ea bọ́ nágé ló kọ beele é naa kátogóí e kùbmà é gé bã ló nakà pọ́lọ́ bàlà booí é.

15. Éé ní ea náa vaá gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di mm̀ túá gbò gbááá beè ié bíi ló ge vùlè ene vaá dõo nu taalẹ bá ẹ́?

¹⁵ Tṍó e gbò bé pá Róm̀ ni bééá tení ló Jèrúsalẹ̀m vaá bà òòà àà, gbò nyòòne nvéè Kráìst beè tú tṍóá tuumá sìgà nu vaá teelá aa Jèrúsalẹ̀m. (Máát. 24:​17, 18) A beè dú bíi kọ bàá nvèè bá nè ene tṍó e bà gé téélá kil kĩée e bà é tõo. Vaá tṍó e bà ni íná kĩée e bà é tõo, a beè dú bíi kọ bàá nvèè nàgé bá nè ene kọbé bà íe nú e bà é tõoma dùm. Gã́bug pá vígà beè ié bíi ló gyã́á, kọ̀là ló, nè tọ e bà é tõo m. Vó beè naa kọ bàá ié nèà deè gè nvèè bá vaá zogè kọ bà vulèè ene tení dú ló gè kolí kyáà ene.​—Táítọ̀s 3:14.

16. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ è vulè pá vígà e bíi di ló é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁶ Nú e beele é láá nó lọl ló: Vulè e íè kilma ló pá vígà ólò naa kọ é nvèè bá nè va. Gã́bug gbò gyóòlo Bàrì a zógè kọ bà diè kpènà ló gè nvèè bá nè pá vígà e bà téélá aa ba bálásĩ́ boo béè bé gím, àbèè búùló kyọ̀àsĩ́ nu. Ene kà vígà pábia ea dú Ukraine ea beè teelá aa a be boo béè bé gím kọ́ọ̀: “E beè mòn bé e Jìhóvà tú pá vígà nvèèmà bá nèi naa. Ba beè tú lé bá tuumái vaá nvèè bá nèi, tṍó e beè di Ukraine, Hungary, nè gbẹá Germany e di kátogóí.” È zọọ̀ Jìhóvà siá tóm tṍó e vulè pá vígà, dõo nu nè va, vaá ẹ̀b nú ea kil vá ló.​—Pró. 19:17; 2 Kọ́r. 1:​3, 4.

17. Éé ní ea náa vaá à palàge dú bíi kọ é vùlè pá vígà vaá dõo nu taalẹ bá kátogóí é?

¹⁷ È agàlà boo kọọ̀ dì deèsĩ́ èé palàge ié bíi ló nvèè bá ea aa bá ene èlmà bé ea dì naa kátogóí. (Háb. 3:​16-18) Jìhóvà dì ea gé búmái kátogóí kọ é vùlè pá vígà, dõo nu taalẹ bá, vaá toní gbò kpãa ea dú bíi kọ é ié tṍóá.

ÉÉ NÍ EA É NÁÁÁ DÌ DEÈSĨ́ Ẽ́

18. Mósĩ́ deè ní eé láá nó gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di mm̀ túá gbò gbááá ẹ́?

¹⁸ Nú ea beè naaá zógè kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè gbàntṍ ló dùùlà bá deè tṍ vaá teelá kil deè boo gù beè fùl zelí bá kyọ̀àsĩ́ ea beè dọ boo Jèrúsalẹ̀ma. Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè sọ̀bá kọ̀láá kà nu tṍó e bà téélá, Jìhóvà beè ẹ̀b nú ea kil vá ló. Èé kọ́ vàẹ kilma ló beélè tṍóí ẽ́? Née nyímà dénè nú ea é nááá dì deèsĩ́. Sõò, Jíízọ̀s beè ãanéi kọ é di kpènà ló gè gbàntṍ ló dùùlà bá deè tṍ. (Lúùk 12:40) Èé tú nágé ã̀àne e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nè gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jèrúsalẹ̀m mm̀ túá gbò gbááá siimá tóm, boo béè kọ be è náa vó àé dọ bélè nèi. Jìhóvà a zigà nè buù bẹ̀ì kọ náa é sọẹ̀i bá àbèè ge sã̀ànài bá ló. (Híb. 13:​5, 6) Naanii èé kilsĩ́ gè elá bànà bon ea é di lee, ea dú Boǹ Méné Bàrì, boo béè kọ tṍóá èé dé kpéè ló gbò tã́áná dee bá ea é dómá dọ̀ọ̀mà dè-dè.​—Máát. 25:34.