Otàn Gbẹzan Tọn

Pinplọn Nuhewutu Jiwheyẹwhe Jotẹnna Yajiji Diọ Gbẹzan Ṣie

DILE E YIN DIDỌ GBỌN HARRY PELOYAN DALI

Naegbọn Jiwheyẹwhe do jotẹnna yajiji? Kanbiọ enẹ ko to ahunmẹduna mi sọn ovu gbọ́n. Mẹjitọ ṣie lẹ yin azọ́n-sinsinyẹn-wàtọ, nugbodọtọ, bosọ nọ na ayidonugo dagbemẹninọ whẹndo yetọn tọn taun. Ṣigba otọ́ ṣie ma yin sinsẹ̀nnọ, podọ onọ̀ ṣie lọsu ma nọ dọ sinsẹ̀n-hó sọmọ. Enẹwutu yé ma sọgan na mi gblọndo kanbiọ enẹ tọn gba.

KANBIỌ enẹ tlẹ sọ duahunmẹna mi dogọ to Wẹkẹ-Whàn II whenu, to whenuena n’kọnawudopọ hẹ Awhànfuntọ Tọji tọn États-Unis tọn lẹ na owhe atọ̀n linlán. To vivọnu awhàn lọ tọn, yẹn yin azọ́ndena do bato de mẹ he yin didohlan Chine nado hẹn nunina kọgbọ tọn lẹ yì dọ́n. N’yí nudi owhe dopo zan to finẹ bo mọ lehe susugege gbẹtọ lẹ tọn to yaji sinsinyẹn do.

Chine-nu lẹ nọ vánkan taun bosọ yin gbẹtọ nuyọnẹntọ lẹ. Ṣigba susu yetọn to pipehẹ nuhahun sinsinyẹn lẹ na ohẹ́n po danuwiwa he dekọtọn sọn Wẹkẹ-Whàn II mẹ po wutu. Na taun tọn, ninọmẹ ovi whanpẹnọ yetọn lẹ tọn blawu na mi taun, na susu yetọn he ma mọ núdù ganji bosọ bẹ nukija dó lẹ nọ to nubiọ mí eyin mí yì agé ji.

Etẹwutu Gbẹtọ lẹ to Yaji Sọmọ?

Yẹn yin jiji to 1925 bo yin pinplọn whẹ́n to Californie, to États-Unis. N’ma ko mọ onú mọnkọtọn pọ́n to gbẹzan ṣie mẹ. Enẹwutu, n’nọ to kinkanse dee gbọzangbọzan dọ, ‘Eyin Mẹdatọ ganhunupotọ de tin, naegbọn e na dike bọ ninọmẹ mọnkọtọn lẹ na to yasana gbẹtọ susu lẹ, titengbe yọpọvu homẹvọnọ lẹ?’

E sọ nọ paṣa mi nuhewutu Jiwheyẹwhe, eyin e tin nugbonugbo, na jotẹnna nuhẹngble, mẹsusu hùhù dopọ, okú, po yajiji po he ko sayana gbẹtọvi lẹ na owhe kanweko susu lẹ—yèdọ na taun tọn to Wẹkẹ-Whàn II he mẹ gbẹtọ hugan livi 50 kú te whenu. Humọ, to awhàn enẹ whenu, naegbọn hagbẹ sinsẹ̀n dopolọ tọn lẹ na yin zodolanmẹna gbọn sinsẹ̀ngán yetọn lẹ dali nado hù ode awetọ yetọn na yé wá sọn akọ̀ voovo lẹ mẹ wutu?

Zomọ Numọdohlan Olá Tọn Lọ

To whenuena Wẹkẹ-Whàn II bẹjẹeji to 1939 bọ mẹsusu to yinyin hùhù lẹdo aihọn pé, n’mọ dọ Jiwheyẹwhe de ma sọgan tin. To whenẹnu, to nupinplọn lẹnunnuyọnẹn wehọmẹ daho tọn de mẹ, e yin bibiọ to dopodopo mí wehọmẹvi lẹ tọn si nado wleawuna nuyizan lẹnunnuyọnẹn tọn de. Na yẹn tindo ojlo to sunwhlẹvu pinplọn mẹ wutu, n’basi dide nado wleawuna zomọ numọdohlan olá tọn daho de po mẹpọnnu he gblo na centimètres 20 de po. Enẹ yí gbọjẹ-whenu ṣie lẹpo to adà tintan wehọmẹ yìyì tọn lọ whenu.

To ozán dopo mẹ he agahomẹ dózin ganji, n’ze zomọ numọdohlan olá tọn ṣie he n’ko wleawuna lọ jẹgbonu whla tintan bo yí ì do pọ́n sunwhlẹvu lẹ po planẹti he tin to agblò owhè tọn mẹ lẹ po. Awuji mi tlala nado mọ lehe nudida yinukundomọ agahomẹ tọn lẹ sù sọ podọ lehe nulẹpo tin to titoji do. Enẹgodo, to whenuena n’sè dọ, na taun tọn, nuhe yẹn lẹn nado yin sunwhlẹvu lẹ yin bẹplidopọ sunwhlẹvu tọn lẹ taidi Voie lactée mítọn, he dopodopo yetọn bẹ sunwhlẹvu liva lẹ hẹn, awú sọ vọ́ ji mi dogọ.

‘E họnwun dọ ehe lẹpo ma sọgan ko wá aimẹ yededenu gba,’ wẹ yẹn dọna dee. ‘Nuhe tin to titoji depope ma nọ wá gbọn kosọ dali gba. Wẹkẹ lọ tin to titoji sọmọ bọ e taidi dọ nuyọnẹntọ daho de wẹ wleawuna ẹn nkọtọn. Be e sọgan ko yindọ Jiwheyẹwhe de tin nugbonugbo wẹ?’ Numimọ zomọ numọdohlan olá tọn lọ hẹn mi to aliho de mẹ nado diọ pọndohlan sinsinyẹn he n’tindo dai dọ Jiwheyẹwhe ma tin lọ.

Enẹgodo, n’nọ kanse dee dọ: ‘Eyin Jiwheyẹwhe huhlọnnọ de tin he yọnnuin sọmọ nado dá wẹkẹ jiawu ehe, be e ma sọgan jla ninọmẹ ylankan he to aigba ji do wẹ ya? Naegbọn e tlẹ do dike bọ awubla ehe lẹpo do bẹjẹeji whẹ́?’ To whenuena n’kàn kanbiọ ehelẹ sè sinsẹ̀nnọ lẹ, yé ma penugo nado na mi gblọndo he dutomẹji lẹ gba.

To whenuena yẹn fó wehọmẹ daho bo ko yí owhe delẹ zan to wehọmẹ alavọ tọn godo, n’kọnawudopọ hẹ Awhànfuntọ Tọji tọn États-Unis tọn lẹ. Nalete, sinsẹ̀ngán he to awhànpa lọ mẹ lẹ lọsu ma sọgan na gblọndo jọ gblọndo de na kanbiọ ṣie lẹ. Mẹhe yin sinsẹ̀nnọ lẹ nọ saba na gblọndo de taidi, “Aliho dabla mẹ wẹ Oklunọ nọ wazọ́n etọn lẹ te.”

Dodinnanu Ṣie Zindonukọn

To tintọ́nsọn Chine godo, kanbiọ he n’tindo gando nuhewutu Jiwheyẹwhe jotẹnna yajiji go lẹ gbẹ́ to ahunmẹduna mi. N’ma sọgan de yé sọn ayiha ṣie mẹ, titengbe to whenuena n’mọ tẹpa awhànfuntọ lẹ tọn lẹ to lopo voovo he ji mí nọte do lẹ to whenuena mí lẹkọja whé gbọn ohù Pacifique tọn ji. Diblayin yọdò he to tẹpa lọ mẹ lẹpo wẹ yin yọdò sunnu jọja he kú okú azán mapemape tọn lẹ tọn.

To whenuena n’lẹkọwa États-Unis bo tọ́nsọn awhànfuntọ tọji tọn lẹ mẹ, n’dona plọnwe na owhe dopo dogọ to Wehọmẹ Alavọ Harvard tọn, to Cambridge, Massachusetts. N’yí gbedewema ṣie to owhe enẹ godo, ṣigba n’ma lẹkọyi Californie. N’basi dide nado gbọṣi Huto Whèzẹtẹn tọn na ojlẹ de nado tẹnpọn bo mọ gblọndo na kanbiọ ṣie lẹ. Linlẹn ṣie wẹ nado yì New York City, fie sinsẹ̀n lẹ sù te, nado sọgan yì ṣọṣi delẹ bo pọ́n nuhe yé nọ plọnmẹ lẹ.

To New York, nafẹ ṣie Isabel Kapigian basi oylọna mi nado nọ̀ owhé etọn gbè. Ewọ po viyọnnu etọn lẹ po, yèdọ Rose po Ruth po, yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Na yẹn ma lẹndọ n’na tindo ojlo to nuyise yetọn lẹ mẹ wutu, n’jẹ ṣọṣi devo lẹ yì ji, bo nọ dọho hẹ sinsẹ̀nnọ lẹ bosọ nọ hia owe yetọn lẹ. N’nọ saba kàn nuhewutu Jiwheyẹwhe jotẹnna yajiji biọ yé, ṣigba yé ma yọ́n nude gando kanbiọ ṣie lẹ go hugan yẹnlọsu. N’gbọ bo wá tadona kọ̀n dọ vlavo Jiwheyẹwhe de ma tin.

Gblọndo lẹ Mimọ

Enẹgodo n’kanse nafẹ ṣie po viyọnnu etọn lẹ po eyin n’sọgan hia owe yetọn delẹ nado yọ́n pọndohlan Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn. To whenuena n’hia owe lọ lẹ, n’mọ to afọdopolọji dọ Kunnudetọ lẹ gbọnvo taun na sinsẹ̀n devo lẹ. Gblọndo lọ lẹ wá sọn Biblu mẹ bosọ hẹn pekọwana mi taun. To ojlẹ vude gblamẹ, kanbiọ ṣie lẹ gando nuhewutu Jiwheyẹwhe jotẹnna yajiji go mọ gblọndo yí.

Gbọnvona enẹ, yẹn sọgan mọ dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ gblọndo sinai do Biblu ji yetọn lẹ. Di apajlẹ, n’kanse nafẹ ṣie nuhe jọja sunnu Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ wà to Allemagne to Wẹkẹ-Whàn II whenu. Be yé kọnawudopọ hẹ awhànfuntọ otò lọ tọn lẹ, bo dọ “Heil Hitler!,” bosọ dọnudo asia nazi lẹ tọn ya? Lala wẹ gblọndo etọn, yé ma wàmọ gba. Podọ na kadaninọ yetọn wutu, yé yin didohlan osla yasanamẹ tọn lẹ mẹ, fie susu yetọn yin hùhù te. E basi zẹẹmẹ dọ teninọ dopolọ wẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ze to filẹpo to awhàn lọ whenu—yé nọ̀ kada. Etlẹ yin to otò he kẹalọyi gandudu démocratie tọn lẹ mẹ, jọja sunnu Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin wiwle sú na kadaninọ yetọn wutu.

Enẹgodo nafẹ ṣie dọna mi nado hia Johanu 13:35 he dọmọ: “Gbọn ehe dali wẹ gbẹtọ lẹpo na yọnẹn dọ nuplọntọ ṣie wẹ mì, eyin mìwlẹ tindo owanyi hlan mìnọzo.” Klistiani nugbo lẹ dona tindo ohia mẹyinyọnẹn tọn enẹ he yin owanyi lẹdo aihọn pé. Yé ma na yin mimọ to awhànpa kẹntọ lẹ tọn mẹ bọ yé na to ode awetọ yetọn hù na yé wá sọn otò voovo lẹ mẹ wutu gbede! Nafẹ ṣie kanse dọmọ: “Be hiẹ sọgan lẹnnupọn dọ Jesu po devi etọn lẹ po na nọgodona awhànpa voovo lẹ to awhàn Lomu tọn lẹ mẹ, bo hù ode awetọ yetọn ya?”

E sọ deanana mi hlan 1 Johanu 3:10-12 mẹ. Wefọ enẹ dọmọ: “Ehe mẹ wẹ yè to ovi Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọhia te, po ovi [Lẹgba] tọn lẹ po: mẹdepope he ma wà dodo, e ma jọ sọn Jiwheyẹwhe dè gba, kavi ewọ he ma yiwanna mẹmẹsunnu etọn. . . . Mí ni yiwanna mínọzo. E ma yin taidi Kaini, he jọ sọn mẹylankan lọ dè, bo hù nọvisunnu etọn gba.”

Nuplọnmẹ Biblu tọn họnwun. Klistiani nugbo lẹ nọ yiwanna yenọzo, mahopọnna otò he mẹ yé tin te. Enẹwutu, yé ma sọgan hù mẹmẹsunnu gbigbọmẹ tọn yetọn lẹ, kavi hù mẹdevo depope pọ́n gbede. Enẹ wẹ zọ́n bọ Jesu sọgan dọ gando hodotọ etọn lẹ go dọmọ: “Yé ma yin aihọn tọn, yèdọ dile yẹn ma yin aihọn tọn do.”—Johanu 17:16.

Nuhewutu Dotẹnmẹ Yin Nina Yajiji

N’plọn to madẹnmẹ dọ Biblu do nuhewutu Jiwheyẹwhe jotẹnna yajiji hia mí. E basi zẹẹmẹ dọ to whenuena Jiwheyẹwhe dá mẹjitọ mítọn tintan lẹ, e dá yé to pipé mẹ bo ze yé do jipa paladisi tọn de mẹ. (Gẹnẹsisi 1:26; 2:15) E sọ na yé nunina dagbedagbe de—yèdọ mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn. Ṣigba yé dona yí nunina enẹ zan ganji. Eyin yé setonuna Jiwheyẹwhe po osẹ́n etọn lẹ po, yé na zindonukọn nado to gbẹnọ zọnmii to pipé mẹ to paladisi mẹ. Yé na hẹn dogbó paladisi enẹ tọn lẹ gblodeji kaka bọ aigba lẹpo na lẹzun paladisi. Kúnkan yetọn lọsu na yin pipé, sọmọ bọ to nukọn mẹ, aigba ehe na yin paladisi whanpẹnọ de he mẹ gbẹtọ pipé ayajẹnọ lẹ na nọ nọ̀.—Gẹnẹsisi 1:28.

Ṣigba, eyin Adam po Evi po de nado zan gbẹzan jlòkoko tọn, bo jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè, ewọ ma na hẹn yé dogbẹ̀ to pipé mẹ ba. (Gẹnẹsisi 2:16, 17) E blawu dọ, mẹjitọ mítọn tintan lẹ ṣì mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn yetọn zan bo de nado jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè. Yé yin whinwhàn gbọn nudida gbigbọnọ atẹṣitọ de dali he wá yin yinyọnẹn taidi Satani Lẹgba. E jlo na jẹ mẹdekannu sọn Jiwheyẹwhe dè bosọ donukunkẹn gando sinsẹ̀n-bibasi he jẹna Jiwheyẹwhe kẹdẹ go.—Gẹnẹsisi 3:1-19; Osọhia 4:11.

Gbọnmọ dali, Satani lẹzun “yẹwhe whenu he tọn.” (2 Kọlintinu lẹ 4:4) Biblu dọmọ: “Aihọn lẹpo . . . mlọnai to mẹylankan lọ mẹ.” (1 Johanu 5:19) Jesu ylọ Satani dọ “ahọvi [kavi ogán] aihọn tọn.” (Johanu 14:30) Tolivivẹ Satani po mẹjitọ mítọn tintan lẹ tọn po hẹn mape, danuwiwa, okú, awubla, po yajiji po wá gbẹtọvi lẹpo ji.—Lomunu lẹ 5:12.

‘E Ma Tin to Gbẹtọ Mẹ’

Nado do nuhe kọgbigbẹ́ osẹ́n Mẹdatọ lọ tọn lẹ go na zẹẹmẹdo na whẹndo gbẹtọvi tọn hia, Jiwheyẹwhe ko jotẹnna kọdetọn ylankan lọ lẹ nado zindonukọn na owhe fọtọ́n susu lẹ. Ojlẹ ehe ko na dotẹnmẹ he pé gbẹtọvi lẹpo nado mọ nugbo-yinyin nuhe Biblu dọ tọn dọmọ: “Aliho gbẹtọ tọn ma tin to ewọ lọsu mẹ gba: e ma tin to mẹhe to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba. OKLUNỌ E, . . . hẹn mi sọgbe.”—Jẹlemia 10:23, 24.

Todin, to owhe kanweko ehe lẹpo godo, mí sọgan mọ dọ gandudu he jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè ko dekọtọn do nugbajẹmẹji mẹ. Enẹwutu, lẹndai Jiwheyẹwhe tọn wẹ nado doalọtena nugbajẹmẹji he gbẹtọvi lẹ hẹn wá yede ji to vivẹnudido yetọn mẹ nado nọgbẹ̀ matin anademẹ Jiwheyẹwhe po osẹ́n etọn lẹ po tọn.

Sọgodo Jiawu De

To madẹnmẹ, dile dọdai Biblu tọn dohia do, Jiwheyẹwhe na hẹn aihọn ylankan danuwiwa tọn ehe wá opodo: “Na whenu pẹẹde, mẹylankan lẹ ma na tin ba . . . Ṣigba homẹmiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹn homẹhun yede to jijọho susu mẹ.”—Psalm 37:10, 11.

Dọdai Daniẹli 2:44 tọn dọmọ: “To azán ahọlu nẹlẹ tọn lẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe olọn tọn na ze ahọludu de daga, he ma na yin vivà gbede, mọ yè ma na jo ahọludu etọn dai hlan gbẹtọ devo lẹ gba; ṣigba e na gbà ahọludu do flinflin bo sú ahọludu he lẹpo do, ewọ bo nasọ nọte kakadoi.” Dotẹnmẹ ma na yin nina gandudu gbẹtọvi tọn gbede ba. Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na dugán do aigba lẹpo ji. To anademẹ etọn glọ, aigba lẹpo na yin hinhẹnzun paladisi podọ gbẹtọvi lẹ na jẹ pipé kọ̀n nado nọgbẹ̀ kakadoi to ayajẹ mẹ. Biblu dopagbe dọmọ: “Jiwheyẹwhe nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ̀ sọn nukun yetọn mẹ; okú ma nasọ tin ba, kavi awubla, kavi avi, mọ awufiẹsa ma na tin ba.” (Osọhia 21:4) Sọgodo jiawu nankọtọn die he Jiwheyẹwhe tindo to sẹdotẹnmẹ na mí!

Gbẹzan Ṣie Diọ

Gblọndo pekọhẹnwanamẹ tọn lẹ mimọ na kanbiọ ṣie lẹ diọ gbẹzan ṣie. Ojlo ṣie sọn whenẹnu sọyi wẹ nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe bo gọalọna mẹdevo lẹ nado mọ gblọndo ehelẹ. N’mọnukunnujẹ nujọnu-yinyin nuhe 1 Johanu 2:17 dọ tọn mẹ dọmọ: “Aihọn [titonu ylankan he Satani to anadena ehe] . . . to jujujei po wantuntun etọn po: ṣigba ewọ he to ojlo Jiwheyẹwhe tọn wà wẹ na nọte kakadoi.” Yẹn jlo vẹkuvẹku nado nọgbẹ̀ kakadoi to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ. N’basi dide nado gbọṣi New York bo jẹ gbẹdo hẹ agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de ji to finẹ, podọ n’tindo numimọ dagbe susu to alọgigọna mẹdevo lẹ nado plọn nuhe yẹnlọsu ko plọn mẹ.

To 1949, n’dukosọ hẹ Rose Marie Lewis. Ewọ, onọ̀ etọn, Sadie, po nọviyọnnu etọn ṣidopo lẹpo po wẹ yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Rose to Jiwheyẹwhe sẹ̀n to azọ́n yẹwhehodidọ whenu-gigọ́ tọn mẹ to whenẹnu. E tindo jẹhẹnu dagbe susu, podọ jijọ etọn dọ̀n mi to afọdopolọji. Mí wlealọ to juin 1950 bo gbọṣi New York. Mí mọ ayajẹ taun to nuhe wà mí te mẹ bosọ hùnhomẹ to todido lọ mẹ nado nọgbẹ̀ kakadoi to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ.

To 1957, yẹn po Rose Marie po yin oylọ-basina nado wà sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn to tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn, to Brooklyn, New York. To juin 2004, mí ko duvivi gbẹzan ayajẹnọ alọwle tọn na owhe 54, bo ko yí 47 to owhe ehelẹ mẹ zan to tatọ́-tẹnnọ he tin to Brooklyn. Owhe ayajẹ tọn wẹ ehelẹ yin to Jehovah sinsẹ̀n po azọ́nwiwa to pọmẹ hẹ yisenọ hatọ fọtọ́n susu lẹ po mẹ.

Yajiji He Dotukla Mi Hugan

E blawu dọ, to bẹjẹeji décembre 2004 tọn, dodinnanu amasinzọnwiwa tọn dohia dọ Rose Marie tindo nútitẹ̀ de to afuje etọn dopo mẹ. Doto lẹ dọ dọ nútitẹ̀ ehe dona yin didesẹ na e to adàgblo po awuyiya taun po wutu. Azọ́n mẹzizẹ tọn lọ yin wiwà sẹpọ vivọnu décembre tọn, podọ to nudi osẹ dopo godo, doto mẹzẹtọ lọ wá ohọ̀ Rose tọn mẹ to whenuena yẹn tin to apá etọn to finẹ to dotowhé bo dọmọ: “Rose Marie, yì whé! Azọ̀n towe ko gbọ̀!”

Ṣigba, azán vude poun to kọlilẹ wá whé mítọn godo, Rose Marie jẹ awufiẹsa sinsinyẹn mọ ji to homẹ podọ to awutugonu devo lẹ mẹ. Awufiẹsa ehelẹ zindonukọn, enẹwutu e lẹkọyì dotowhé nado basi dodinnanu lẹ yinukọn dogọ. Dodinnanu lẹ wá dohia dọ na whẹwhinwhẹ́n delẹ wutu, awutugonu etọn tangan delẹ to awuwlena ohùn-gó lẹ he nọ glọnalina awutugonu enẹlẹ nado mọ jẹhọn dagbe he yé tindo nuhudo etọn. Doto lẹ wà nuhe gbẹtọvi sọgan wà lẹpo nado glọnalina ehe ṣigba to ovọ́ mẹ. To osẹ vude poun godo, to 30 janvier 2005, n’jiya nugbajẹmẹji daho hugan gbẹzan ṣie tọn. Mẹvivẹ ṣie Rose Marie kú.

To ojlẹ enẹ mẹ, owhe ṣie ko dibla pé 80 podọ n’ko mọ yajiji gbẹtọ lẹ tọn to gbẹzan ṣie lẹpo mẹ, ṣigba ehe gbọnvo. Dile Biblu dọ do, “olàn dopo” wẹ yẹn po Rose Marie po yin. (Gẹnẹsisi 2:24) N’ko mọ awubla mẹdevo lẹ tọn bọ yẹnlọsu ko sọ sè vivẹ́ to okú họntọn lẹ po hẹnnumẹ lẹ po tọn whenu. Ṣigba awubla he okú asi ṣie tọn hẹnwa ji e sinyẹn taun bosọ dẹn-to-aimẹ hugan. Todin, n’mọ awubla daho he okú mẹyiwanna lẹ tọn ko hẹnwa whẹndo gbẹtọvi tọn ji na ojlẹ dindẹn to gigọ́ mẹ.

Ṣigba, nukunnumọjẹnumẹ ṣie dogbọn asisa yajiji tọn po lehe e na wá vivọnu do po dali ko gọalọna mi ma nado joawuna awubla petepete. Psalm 34:18 dọmọ: “OKLUNỌ sẹpọ yé he yin ayiha gbigbànọ de tọn lẹ, bosọ whlẹn yé he yin ayiha finfinọnnọ lẹ gán.” Onú titengbe he gọalọna mi nado doakọnna yajiji ehe wẹ nado yọnẹn dọ Biblu plọnmẹ dọ fọnsọnku de na tin, dọ mẹhe tin to yọdò mẹ lẹ na tọ́n jẹgbonu bo na tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado nọgbẹ̀ kakadoi to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Owalọ lẹ 24:15 dọmọ: “Fọnsọnku dodonọ lẹ tọn, po mawadodonọ lẹ po tọn de na tin.” Rose Marie yiwanna Jiwheyẹwhe taun. N’deji dọ Jiwheyẹwhe lọsu yiwanna ẹn podọ e na flin in bo hẹn ẹn gọwá ogbẹ̀ to ojlẹ sisọ etọn mẹ; todido ṣie wẹ yindọ ehe na jọ to madẹnmẹ.—Luku 20:38; Johanu 11:25.

Dile etlẹ yindọ mẹyiwanna de hinhẹnbu to okú mẹ nọ hẹn awubla daho wá, mimọ mẹyiwanna mítọn to fọnsọnku godo na hẹn ayajẹ daho hugan wá. (Malku 5:42) Ohó Jiwheyẹwhe tọn dopagbe dọmọ: “Oṣiọ towe lẹ na nọgbẹ̀ . . . Aigba nasọ họ̀n oṣiọ lẹ jẹgbonu.” (Isaia 26:19) Vlavo susu “dodonọ” he yin nùdego to Owalọ lẹ 24:15 mẹ lẹ tọn na yin finfọnsọnku jẹnukọn. Lehe ojlẹ enẹ na yọ́n do sọ! Podọ Rose Marie na tin to mẹhe na yin hinhẹn gọwá ogbẹ̀ lẹ mẹ. Lehe mẹyiwanna etọn lẹ na yí zohunhun do dokuavọna ẹn do sọ! Lehe e na yin ayajẹnu to whenẹnu nado nọgbẹ̀ to aihọn he mẹ yajiji ma tin te do sọ!

[Yẹdide to weda 9]

N’mọ yajiji gbẹtọ lẹ tọn to Chine

[Yẹdide to weda 10]

Sọn 1957 gbọ́n wẹ yẹn ko to devizọnwa to tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn

[Yẹdide to weda 12]

N’wlealọ hẹ Rose Marie to 1950

[Yẹdide to weda 13]

To hùnwhẹ 50tọ oflin alọwle mítọn tọn whenu, to 2000