Yugoslavia—Pungsod nga May Makawiwili nga Pagkananuhaytuhay

Sang koresponsal sang Magmata! sa Yugoslavia

“PAANO mo ini ihambal sa Yugoslav?” Ina nga pamangkot gikan sa isa ka dumuluong mahimo nagakinahanglan sing dimagkubos tatlo ka lainlain nga sabat—ang tagsa sa lain nga hambal! Dugang pa, pamangkuta ang tumandok sa Yugoslavia, “Ano ang imo nasyonalidad?” kag ang katingalahan amo nga magahatag sia sing dimagkubos anum ka lainlain nga sabat—ang isa sini indi mahimo nga “Yugoslav”!

Ang Yugoslavia isa gid ka pungsod nga may makatilingala nga pagkananuhaytuhay. Ang geograpiya sini mismo nagapakita sini. Ang Yugoslavia nahamtang sa Balkan Peninsula sa nabagatnan-nasidlangan nga bahin sang Europa, upod sa Adriatic Sea sa katundan. Nagapakig-upd sa pito ka pungsod—Italya, Austria, Hungario, Romania, Bulgaria, Gresya, kag Albania—Ang Yugoslav napaidalom sa nanuhaytuhay nga impluensia sa kultora.

Bisan ang paniempo lainlain: mainit, mamala nga tig-ilinit kag haganhagan, maulan nga tigtulugnaw sa baybayon; malip-ot, mabugnaw nga tig-ilinit kag malawig, mayelo nga tigtulugnaw sa kabukiran; mainit nga tig-ilinit kag matugnaaw nga tigtulugnaw sa naaminhan nga kapatagan. Ini tanan sa isa ka pungsod nga nagasangkad lamang sing 1,000 ka kilometros ang laba kag 600 kilometros ang pinakamalapad nga punto kutob sa sidlangan pa katundan.

Isa ka Pungsod sang mga Katawhan

Apang, ang daku pa nga pagkananuhaytuhay makita sa tunga sang katawhan sini. Suno sa 1987 nga pagbantabanta, sa 23.5 milyones nga pumuluyo sang pungsod, diutay lamang ang nagakilala sang ila kugalingon nga mga Yugoslav (South Slavs). Ang iban sa populasyon nagakabig sang ila kaugalingon nga Serbs, Croats, Bosnians, Slovenes, Macedonians, Montenegrins, ukon isa sang madamong minoridad.

Busa, wala sing “Yugoslav” nga hambal; ang Serbo-Croatian, Slovenian, kag Macedonian amo ang ginakilala subong opisyal nga mga hambal sang Yugoslavia. Kag dugang sa pagkananuhaytuhay, duha ka alpabeto ang ginagamit diri: Ang Latin kag ang Cyrillic.

Amo sini bangod ang Yugoslavia isa gid ka pagsamo sang madamong magagmay nga mga pungsod, ang tagsa may kaugalingon nga hambal, mga kustombre, kultora, kag mga tradisyon. Apang, ining pagsamo sang mga pungsod nagluntad sa malip-ot lamang nga panag-on sang tion, kay nagtingob lamang sila sang 1918 sang ang Ginharian sang Serbs, Croats, kag Slovenes natawo. Masaw-a yadto nga pagtingob, apang naglawig ini tubtob sang magdabdab ang Inaway Kalibutanon II. Halin sa mga abo sina nga inaway nag-utwas ang Socialist Federal Republic of Yugoslavia. Gani kutob sa ginsugoran sini, ang Yugoslavia may pagkananuhaytuhay. Dugang pa, gindala sini ang dimapanas nga impluensia sa kultora sang duha ka dalagku nga emperyo nga naggahom sa sini sang nagligad: ang Austria-Hungario sa aminhan kag Ottoman Empire sa bagatnan.

Pagkananuhaytuhay sa Pagganyat sa Gana

Sanglit ang pagkananuhaytuhay duna gid sa sining pungsod, indi gid ikaw makapaabot nga makakita sing tipiko nga Yugoslav nga pagkaon. Sa aminhan-katundan, manamian ka sa Central Europeanhon nga pagkaon. Sa tungatunga kag sa bagatnan-sidlangan, makakaon ka sing Turkish-Oriental nga pagkaon. Sa baybayon, ginaserbe ang isda kag manamit nga alak. Walay sapayan, ang pila ka pagkaon popular sa mga turista. Madamo ang nagapangabay sang ćevapčići (ginamitlang nga “Che-vap-chee-chee”), ginsugba, makahang nga meat roll nga may makagalana nga kahumot. Mabakal man ang šljivovica (ginamitlang nga “shlee-vo-vee-tza”), ang bantog nga plum brandy. Kag sa maabiabihon nga mga balay sa palibot sang pungsod, halos pirme ka matanyagan sing turska kafa, isa ka maisog, itom nga Turko nga kape—yari ini pirme sa mainabyanon nga mga pagtinipon. Apang bisan pa ginaserbe ini sa diutay nga tasa nga ginatawag fildžan (ginamitlang nga “fil-junn”), higupa ini sing tagdiutay-diutay agod magalawig ini tubtob matapos ang paghambalanay.

Tuhay nga Personalidad

Ang katawhan sang Yugoslavia lainlain man sing pagtamod kag personalidad. Sa aminhan, ang mga tawo kaangay sang mga taga-Central Europe. Sa magkubos mahipos sila, nagalatid sang pagkasuod sa ila kaangtanan kag nagatahod sa pagkapribado sang iban. Apang, ang mga tagabagatnan nagahangop sini nga batasan subong kakulang sing interes sa kaayuhan sang mga isigkatawo. Indi pareho, may yara sila sang tipiko nga Balkan nga personalidad: ngapabutyag sang ila mga balatyagon, nagaapresyar sa suod nga kaangtanan, mabuligon, kag, siling sang iban, palapamangkot tubtob sa punto nga magahod!

Halimbawa, sa aminhan makita sang isa ang kadam-an, sing masami kon gab-i, nga nagapakadto-pakari sa dalan, nga daw wala sing kaladtuan. Amo ini ang korzo—isa ka dalan nga mahimo madayandayanan diin sigurado gid nga makita sang isa ang iya mga abyan. Mahimo man makita sang isa ang mga grupo sang kalalakin-an nga nagapungko ukon nagakatinkatin kada adlaw sa atubangan sang ila mga balay ukon sa ila paborito nga mga balaligyaan. Ang mga estranghero indi mahimo nga makalabay nga indi matalupangdan sa sining kasilingan. Ti, sa imo una nga pagduaw sa isa ka balay, sa dili madugay ginapalibotan ka na sang kabataan kag mga dalagku nga nagapamangkot sa imo: “Sin-o ka?” “Diin ka maghalin?” “Ano ang luyag mo?” Apang sa masunod mo nga pagduaw, ang tanantanan sa sina nga dalan nakakilala sa imo kon sin-o ka!

Pagkananuhaytuhay sa Relihion

May makawiwili ini nga epekto sa hilikuton sang mga Saksi ni Jehova. Ang mga Saksi ni Jehova kilala sa kalibutan bangod sang ila pagduaw sa balay, kag amo man sa sining pungsod diin ang una nga pagduaw masami nagaganyat sing daku nga igtalupangod gikan sa mga kaingod. Pagbalik, masami masapwan sang mga Saksi nga ang tanantanan sa kasilingan nakahimo na sing makusog nga opinyon nahanungod sa ila. Kon diin nagapangibabaw ang positibo nga mga komento, ginaabiabi sila sing mainit.

Sa ila hilikuton, ang mga Saksi ni Jehova nakasugata sing nanuhaytuhay nga relihion. Ang Serbian Orthodox Church, ang Iglesia Katolika Romana, ang Islamiko nga pagtuluohan, kag ang Macedonian Orthodox Church nagaangkon sing pinakadamo nga sumulunod. Sa liwat, ina nga pagkananuhaytuhay resulta sang mga puwersa sang maragtas. Ang mga misyonero sa sidlangan kag ang Frankish nga mga misyonero sa katundan—nagkombertir sa Slavic nga katawhan sang ikasiam ka siglo. Apang ang ulihi nga pagbinahinbahin sa Cristiandad sa katundan nga Romano Katoliko kag Eastern Orthodox Churches nagbahinbahin man sa Slavic nga katawhan. Tubtob karon, ang Romano Katolisismo nagapangibabaw sa aminhan-katundan samtang ang Eastern Orthodoxy nagapangibabaw sa bagatnan-sidlangan nga bahin sang Yugoslavia. Ang paglikop sang Ottoman sa mga Balkan nagdala sang Islamiko nga pagtuluohan sa sining pungsod.

Sa kredito sini, ang gobierno sang Yugoslavia nakahangop sining pagkananuhaytuhay sa relihion. Nagapasalamat gid ang mga Saksi ni Jehova nga hilway sila nga makatipon sing tingob. Sining ulihi nga tinuig ginhatagan sila sing permiso sa rehiyon sang Slovenia nga gamiton ang publiko nga mga hall kag mga gymnasium para sa ila mga asembleya. Nalipay sila nga mapaambit ang mga kamatuoran sang Biblia sa iban sa sining pungsod nga may makawiwili nga pagkananuhaytuhay.

[Mapa/​Piktyur sa pahina 13]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

YUGOSLAVIA

Belgrade

AUSTRIA

HUNGARY

ROMANIA

ITALY

BULGARIA

Adriatic Sea

ALBANIA

GREECE

[Credit Line]

Mladinska knjiga; Turistička štampa

[Picture Credit Line sa pahina 15]

Mladinska knjiga; Turistička štampa