Wala Puluy-an nga Kabataan—Ngaa Mabudlay gid Buligan?

SANG Oktubre 14, 1987, ang diutay nga si Jessica McClure nahulog sa 6.7 metros kadalom nga bubon nga wala na ginagamit sa Estados Unidos. Sa sulod sang 58 ka mabudlay nga oras, gintiphag sang mga manugtabang ang daku nga bato agod malab-ot ang nagaedad sing 18 ka bulan nga bata nga babayi. Nangin ulong-dinalan ini nga hitabo kag natandog ang tagipusuon sang bug-os nga pungsod, kag ang tumalan-aw naghatag sing bug-os nga igtalupangod sa pagkobre sang telebisyon tubtob nga si Jessica ginbatak gikan sa madulom nga buho.

Apang si Jessica may puluy-an. Kag makatilingala nga indi subong sini nga interes ang ginapakita sa kahimtangan sang kabataan nga wala sing puluy-an. Mahimo ayhan nga ang kabangdanan amo nga ang ila kahimtangan ginaangot sa kaimulon? Sa pag-analisar sang kahimtangan sang mga imol, ang isa ka manunulat para sa World Health, magasin sang World Health Organization, nagsiling: “Ang mga imol sa mga siudad indi matuod nga mga banwahanon sang ila kaugalingon nga mga pungsod, kay wala sila sing politikal, sosyal, ukon ekonomiko nga mga kinamatarong. Ang mga imol madasig nga nagadaku kag bata pa nagakapatay.” Sa amo, kinahanglan ang daku nga mga pagbalhin sa pagtamod sang mga pangulohan kag sang katawhan sa mga imol antes ang ekonomiya sang pungsod magahatag sa ila sing bastante nga pagkaon, panapton kag pabalay.

Kon Paano Mabuligan ang Iban

Ang mga panganinawan nga ginpabutyag sa Deklarasyon sang NU Tuhoy sa mga Kinamatarong sang Bata dungganon gid sa pagkamatuod, apang ngaa daw mabudlay gid ini himuon? (Tan-awa ang kahon.) Ang mga tawo kinaandan nga maluyagon sa kabataan kag ginahandum nila ang labing maayo para sa ila. Dugang pa, ang kabataan importante para sa kaayuhan sang pungsod sa palaabuton. Sa Latin America Daily Post, si James Grant sang UNICEF nagsiling: “Ang matuod, ang kabataan amo sa ulihi ang manguna sa pagbulig sa ila pungsod gikan sa wala nagauswag nga ekonomiya.” Ginapakita sang report, padayon ni Grant, “nga ang paggasto para sa panglawas kag edukasyon makadul-ong sa daku nga mga pag-uswag sa pagkamabungahon kag sa pag-uswag sang ekonomiya.” Nahibaluan gid sang mga pungsod kaangay sang Brazil ang negatibo nga laragway nga ginapaalinton sang kahimtangan sang kabataan sa kalye kag sang may kaangtanan sa sini nga kasingki. Makalilipay nga sa Brazil, ginahimo ang mga panikasog agod lubaron ang problema paagi sa buhat sa kaluoy, mga puluy-an nga handa mag-ayop, mga balay para sa mga ilo, kag mga repormatoryo.

Nakita sang iban nga pangulohan ang kabilinggan sang pagsakdag sa inisyatibo sang imol nga mga pamilya kag mga komunidad sa pagpatindog sing balay sa baylo nga patindugan lamang sila sing mga balay. Sa sining paagi, ang mga imol mismo ang nagabag-o.

Sa amo, luwas sa pagbaton sing bulig gikan sa nanuhaytuhay nga mga ahensya, ang imol nga mga pamilya dapat mangin handa sa paghimo sang ila bahin. Mapuslanon para sa pangabuhi kag paghililuong sang pamilya kon nagaunungay ini kag nagaatubang sa mga problema sini. Kon kinahanglanon, ang tanan sang sangkol nga mga katapo makabulig sa badyet sang pamilya.

Kon Paano Nagmadinalag-on ang Iban

Ang iban sang wala puluy-an nga kabataan nagmadinalag-on gikan sa sina nga kahimtangan. Binagbinaga ang halimbawa ni Guillermo. Sa wala pa sia matawo, ang iya pamilya nagapuyo sa isa ka diutay nga minuro apang bangod sang kapigaduhon nagsaylo ang iya pamilya sa kapital. Sang tatlo ka bulan pa lamang si Guillermo, ang iya amay ginpatay; nian, pagligad sang pila ka tuig, ang iya iloy napatay, nga ang nabilin nga magaatipan sa kabataan amo ang lola. Sa amo, bata pa si Guillermo sang mangabuhi sia sa kalye. Sa adlaw-adlaw, sa sulod sang lima ka tuig, nagakadto sia sa mga restawran kag mga bar, nga nagapangayo sing pagkaon kag kuwarta para sa iya pamilya, kag nagakagab-ihan sia sa mga kalye. Gintudluan sia sang maluluy-on nga mga tawo nga nakakilala sa iya sa mga kalye sang prinsipio sang pagkamatinlo kag paggawi. Sang ulihi, ginpulot sia sa kalye sang isa ka ahensya sang pangulohan kag ginbutang sia sa puluy-an para sa kabataan, nga sa diin ginpakaon sia kag ginpaeskwela. Ginbuligan sia sang mga Saksi ni Jehova sa paghangop nga ang Manunuga interesado sa iya subong indibiduwal, kag gin-atipan nila ang iya espirituwal nga mga kinahanglanon. Nahamuot sa pagkasinsero kag pagkamainabyanon sang mga Saksi, si Guillermo nagsiling sang ulihi: “Sin-o ang nagbulig sa isa ka pamatan-on nga nagdaku nga wala sing tuytoy kag disiplina? Amo lamang ang mahigugmaon nga kauturan nga naghatag sa akon sina nga bulig, luwas pa sa pinansial nga bulig.” Si Guillermo ginbawtismuhan sa edad nga 18 anyos. Karon nagaalagad sia subong katapo sang sanga talatapan sang Watch Tower Society sa iya pungsod.

Nian yara man si João, nga bata pa sang gintabog sia kag ang iya mga utod nga lalaki sang ila hubog nga amay gikan sa ila balay. Apang ginpatrabaho si João sang isa ka tag-iya sang groseriya. Bangod maukod sia, si João nagtin-ad kag wala madugay natigayon niya ang kompiansa sang iya mga kaupod sa trabaho kag sang iban pa. Isa sia karon ka malipayon nga tawo nga may kaugalingon nga pamilya. Binagbinaga man ang 12-anyos nga si Roberto. Sia man gintabog sang iya pamilya. Nagpanglimpiya sia sing sapatos kag nagbaligya sing mga dulse, kag sang ulihi nagtrabaho sia subong manugpinta. Ang kahanda sa pagtuon kag sa pagtrabaho nakabulig kay João kag kay Roberto sa paglandas sang tanan nga balagbag. Ginaalimunaw nila ang mga tion sang kabalaka kag pagkawala sing kalig-unan subong wala puluy-an nga mga pamatan-on, apang napalig-on sila sang ila pagtuon sa Biblia upod sa mga Saksi ni Jehova. Ining pila ka halimbawa nagapakita nga ang kabataan kinaugali nga daku sing resistensya kag, kon hatagan sing husto nga bulig, sa ulihi malandas nila ang mabudlay nga mga kahimtangan, bisan ang pagbiya sa ila.

Dugang pa, kon ang mga kabataan makabaton sing tuytoy gikan sa mga ginikanan nahisanto sa Pulong sang Dios, nagaresulta ini sa malig-on nga mga pamilya, kag ang mga problema subong sang pagkabiniyaan kag pag-abuso sa bata wala nagautwas.

Ngaa Nagakapaslawan ang mga Panikasog sang Tawo

Walay sapayan, ang pagluntad sang minilyon ka wala puluy-an nga kabataan nagapakita sang kapaslawan sang tawo sa paglubad sining daku nga problema. Ang direktor sang isa ka ahensya nga nagabulig sa kabataan ginbalikwat sa magasin nga Time nga nagsiling: “Ang tawo nga may sikolohiko nga problema kag balatian sa hunahuna, tawo nga may sakit—isa ka masakiton kag maluya nga populasyon—indi makapanghikot subong ahente sang pagpauswag.” Ang amo gihapon nga magasin nagpakot nga subong resulta sini, ang isa ka pungsod sa Latin Amerika “malulanan sing minilyon ka adulto nga kulang sing pagkaon, wala sing kalantip kag wala sing tinun-an amo kon ngaa indi sila mabuligan sang bisan anong paagi sa pagtudlo sa ila.”

Bangod sini, ginahunahuna mo bala nga ang epekto sang malnutrisyon, seksuwal nga pag-abuso, kag kasingki sarang malubad sang tawo lamang? Nagapati ka bala nga ang programa sang tawo makabulig sa tanan nga kabataan sa kalye sa tapos sila manikasog agod mabuhi sa mga kalye sa tunga sang masupog kag wala kaluoy nga mga indibiduwal? Makapanan-aw ka bala sing programa sa pagtudlo sa mga ginikanan nga pas-anon ang ila salabton sa ila mga anak? Masubo hambalon, ang mga panikasog sang tawo, bisan daw ano ka sinsero, indi makalubad sing bug-os sa problema sang wala puluy-an nga kabataan.

Ngaa? May isa ka persona ukon butang nga nagaupang sa paglubad sining problema. Sing makawiwili, ginpakilala ni Jesus ining persona, nga iya gintawag “ang manuggahom sang kalibutan.” (Juan 14:30) Sia si Satanas nga Yawa. (Tan-awa ang pahina 12.) Ang iya malalangon nga impluwensia sa katawhan amo ang una nga balagbag sa paglubad sining mga problema kag sa pagtigayon sing matuod nga kalipay. (2 Corinto 4:4) Busa, kinahanglanon gid nga dulaon inang dimakita nga mga tinuga agod matigayon ang matarong nga mga kahimtangan para sa tanan nga wala puluy-an nga kabataan kag imol nga mga indibiduwal. Kon amo, mapaabot bala naton ang isa ka kalibutan nga wala sing kabataan sa mga kalye kag pag-antos? May yara bala matuod kag dayon nga paglaum para sa wala puluy-an nga kabataan?

[Piktyur sa pahina 6]

‘Sin-o ang nagbulig sa isa ka pamatan-on nga nagdaku nga wala sing tuytoy kag disiplina?’

[Kahon sa pahina 7]

Ang Deklarasyon sang NU Tuhoy sa mga Kinamatarong sang Bata:

◼ Ang kinamatarong sa ngalan kag nasyonalidad.

◼ Ang kinamatarong sa paghigugma, gugma, kag paghangop kag sa materyal nga kalig-unan.

◼ Ang kinamatarong sa nagakaigo nga pagkaon, balay, kag medikal nga serbisyo.

◼ Ang kinamatarong sa pinasahi nga pag-atipan kon may diperensya, sa pisikal, sa mental, ukon sa sosyal.

◼ Ang kinamatarong nga lakip sa una nga makabaton sing proteksion kag bulig sa tanan nga kahimtangan.

◼ Ang kinamatarong nga proteksionan gikan sa tanan nga porma sang pagpatumbaya, kapintas, kag paghingalit.

◼ Ang kinamatarong sa bug-os nga kahigayunan sa paghampang kag sa kalingawan kag alangay nga kahigayunan sa wala sing bayad kag obligado nga edukasyon, agod mapauswag sang bata ang iya indibiduwal nga mga ikasarang kag agod mangin mapuslanon nga katapo sang katilingban.

◼ Ang kinamatarong sa pagpauswag sang iya bug-os nga ikasarang sa mga kahimtangan nga may kahilwayan kag dungog.

◼ Ang kinamatarong nga padakuon sa espiritu sang pagkamahinangpanon, pagkamapasensiahon, pagkamainabyanon sa tunga sang katawhan, paghidait, kag bug-os uniberso nga paghiliutod.

◼ Ang kinamatarong nga mahimuslan ining mga kinamatarong walay sapayan sang rasa, kolor, sekso, relihion, politikal ukon iban pa nga opinyon, pungsudnon ukon sosyal nga ginhalinan, kag propiedad, pagkatawo, ukon iban pa nga kahimtangan.

Ang sumaryo nga ginpasad sa Everyman’s United Nations

[Ginkuhaan sang Laragway sa pahina 5]

Reuters/Bettmann Newsphotos