Pagbantay sa Kalibutan

Ang Pagminyo Maayo sa Lawas

Ang pagkaminyo “nagapalawig sing kabuhi, nagapauswag sing daku sa pisikal kag emosyonal nga kapagros kag nagapadugang sing kita” para sa mga babayi kag lalaki, siling sang isa ka manugpanalawsaw sa The New York Times. Ginpamatukan sang isa ka pagtuon sang propesor sa Unibersidad sang Chi­ca­go nga si Linda J. Waite ang isa ka report nga ginbalhag sang 1972 nga nagapakita nga ang minyo nga mga babayi nagaantos sing madamo nga sikolohiko nga kahuol. Nasapwan ni Dr. Waite nga “ang pagminyo nagabag-o sing panimuot sang mga tawo sa paagi nga nagapaayo sa ila,” subong sang pag-inom sing diutay na lamang nga alkohol. Ang pagminyo daw nagabuhin man sa kapung-aw. Sa katunayan, “ang diminyo nga mga lalaki subong isa ka grupo napung-awan sa umpisa sang pagtuon kag labi nga napung-awan kon nagpabilin sila nga diminyo.” Apang, nagsiling si Dr. Wil­liam J. Do­herty, sang Unibersidad sang Min­ne­sota, nga ang mga rekord nagarepresentar sa kabilugan kag wala nagakahulugan nga ang tagsatagsa mangin maayo kon magminyo ukon ang mga tawo nga nagminyo sang indi maayo nga tawo magamalipayon kag magapagros.

Masingki nga mga Bida

Ang pila sang pinakabantog nga modelo para sa kabataan amo ang mga bida sa aksion nga pelikula, suno sa pagtuon sang ­United Na­tions Educa­tional, ­Scientific, and ­Cultural Orga­niza­tion tuhoy sa epekto sang kasingki sa media. Sa lima ka libo nga 12-anyos nga gin-interbyu sa 23 ka pungsod, 26 porsiento ang nagbutang sining mga bida sa pelikula “sing una sa listahan sang mga manug-amba kag musikero (18.5 porsiento), mga lider sang relihion (8 porsiento), ukon mga politiko (3 porsiento)” subong modelo nila sa pagginawi, siling sang Journal da Tarde sang Brazil. Si Propesor Jo Groe­bel, manughituhog sang pagtuon, nagsiling nga maathag nga panguna nga ginakabig sang kabataan ang masingki nga mga bida subong mga modelo kon paano sila makalampuwas sa mabudlay nga mga kahimtangan. Kon labi nga maanad ang kabataan sa kasingki, paandam ni Groe­bel, labi nga mahimo maglain ang ila pamatasan. Sia nagdugang: “Ginapalambo sang media ang ideya nga ang kasingki kinaandan kag maayo.” Ginpadaku ni Groe­bel nga ang mga ginikanan amo ang may panguna nga papel sa pagtuytoy sa ila kabataan nga nagabulig sa ila nga makilala ang istorya lamang gikan sa katunayan.

Elektroniko nga Bulig Para sa mga Masinulub-on

Sa Japan ang pinakamoderno nga paagi para makilala sang isa nga masinulub-on ang isa pa amo ang “­love ­beeper,” report sang Mainichi Daily News. Makapili ka sa ­beeper sang naluyagan mo nga himuon: karao­ke (nagakanta upod sa narekord nga musika), friends, kag chat. Pananglitan luyag sang isa ka solterito makighambal sa isa ka dalagita. Ginabutang niya ang kontrol sang iya daw palad kadaku nga ­beeper sa “chat.” Kon nagalakat sia malapit sa isa ka dalagita nga ang ­love ­beeper yara man sa ­“chat,” ang ­beeper nagatunog kag nagaigpat-igpat ang berde nga suga. Kuatro sientos mil na ka tawo ang nagbakal sing mga ­beeper. Mahimo patyon sang mga nabalaka kon ano nga sahi sang tawo ang ila maistorya ang tunog kag gamiton lamang ang nagaigpat-igpat nga suga. Si Ta­keya Taka­fuji, nagaplano nga direktor sang manughimo, nagsiling: ‘Kon ining medyo may edad na nga tawo indi mo luyag, ukon indi mo luyag makighambal sa iya, maglakat ka na lang palayo.’

“Num. 1 nga Manugpatay Sang Lamharon nga mga Babayi”

Sa imol nga mga pungsod, masami nga nagabalatian sing anos ang mga lalaki nga nagaedad sing kapin sa 65 anyos, report sang Nando Times. Apang sa bug-os globo nga kasangkaron, suno sa ­World ­Health Or­ganiza­tion (WHO), ang anos amo ang “Num. 1 nga manugpatay sang lamharon nga mga babayi sa bug-os nga kalibutan,” siling sang report. “Ang mga asawa, mga iloy kag mga may palangitan-an nagakapatay sa mabungahon kuntani nga tion sang ila pagkabuhi,” siling ni Dr. Paul Do­lin, sang Global Tuber­culosis ­Program sang WHO. Ang mga eksperto nga nagtipon sa seminar sa medisina sining karon lang sa Göte­borg, Swe­den, nagsiling nga sa bug-os nga kalibutan kapin sa 900 milyones ka babayi ang nagabalatian sing anos. Mga isa ka milyon sini ang mapatay kada tuig, ang kalabanan sa ulot sang pangidaron nga 15 kag 44. Ang isa ka rason sa kadamuon sining kamatayon, suno sa pamantalaan sang Brazil nga O Estado de S. Paulo, amo nga madamo ang nagauntat sa pagpabulong bisan wala pa mag-ayo ang balatian.

Wala Sing Polusyon nga Salakyan

Ang mga salakyan amo ang panguna nga kabangdanan sang polusyon sa hangin sa dalagku nga mga siudad sa kalibutan. Sa pag-atubang sini nga problema, isa ka Pranses nga enhinyero ang nakaimbento sing isa ka pang-siudad nga salakyan nga wala sing gahod kag baho kag “ginapadalagan lamang sang hangin sa aton palibot,” report sang The Guardian Weekly sang London. Ang nagdesinyo sang makina nga si Guy ­Nègre nakahimo sing isa ka motor nga ginapaandar sang com­pressed air. Kubos pa sa duha ka dolyar ang bili sang elektrisidad nga makapuno sa tangke sang com­pressed-air sini, nga makapadalagan dayon sa salakyan sa sulod sang napulo ka oras sa mga siudad sa bug-os nga kadasigon nga mga 100 kilometros por ora. Ang salakyan nagasuyop sing hangin sa guwa sa tion sang pagpreno. Bangod may sistema ini sang pagsala sing karbon sa hangin, ang ginabuga sini nga hangin mas matinlo sangsa ginasuyop sini. Pagkatapos makahimo sing madamo nga pagtilaw sa iban pa nga mga salakyan nga wala sing polusyon, ginpili sang mga awtoridad sa Mex­ico ining salakyan bilang tal-us sa 87,000 ka taksi sa Siudad sang ­Mexico.