Mga Loterya​—Ngaa Naluyagan Gid Sang Madamo?

NGAA nagahampang ang mga tawo sing loterya? “Makawiwili ini, makalilipay,” siling sang babayi nga humalambal sang hunta sang loterya. Mahimo matuod ini, apang ang una nga nagaganyat amo ang kuwarta nga premyo. Ang bisan sin-o makagamit sing diutay lamang nga ekstra nga kuwarta. Kag ang loterya nagapanaad sing madamo nga kuwarta. Sa walay kasiguruhan nga kalibutan karon nga sa diin ang mga presyo nagasaka, ang stock market nagakalusod, kag ang mga trabaho nagakadula, minilyon ka tawo ang nagapati nga ang pagdaug sa loterya amo lamang ang paagi agod magmanggaranon sila.

Dugang sa pangganyat, ang mga loterya indi masibod kag madali hampangon. Nanuhaytuhay ini, subong sang Lotto, mga numero, kag mga hampang nga sa diin ginakaros mo ang papel agod makita ang natago nga mga numero, apang ini tanan may duha ka bahin. Ang nahauna amo nga ang mga humalampang nagadaug kon ang numero sa ila tiket pareho sa gingabot sang mga organisador. Ikaduha, indi kaangay sang iban nga porma sang sugal, indi kinahanglan ang pinasahi nga kalantip ukon ihibalo. Ang pagdaug ukon pagkapierdi isa ka kahigayunan.

Nagahampang man ang mga tawo sing loterya bangod mahapos magbakal sing tiket. Mabakal ini sang kalabanan nga mga Amerikano sa lokal nga balaligyaan. Sa iban nga duog, kon malayo ang balaligyaan sang tiket, ang mga humalampang makapatad paagi sa sulat, telepono, telex, ukon fax.

Ano ang Bag-o Nahanungod sa mga Loterya?

Bag-o bala ang mga loterya? Indi gid. Sa mga piesta anay sa dumaan nga Roma, ginhatag sang mga emperador nga sanday Nero kag Augusto ang mga ulipon kag mga propiedad subong premyo. Ang isa sang una narekord nga kuwarta nga premyo mahimo nga ginbayad sang 1530 sang loterya sa Florence, Italya. Sa nagsunod nga mga siglo, ang loterya nag-uswag sa Europa. Ang loterya nag-uswag man sang bag-o pa lang ang Amerika, nagpasulod sing kuwarta nga nakabulig sa paggasto para sa Jamestown, Continental Army, kag sa pagtukod sing kilala nga mga unibersidad, subong sang Harvard, Dartmouth, Yale, kag Columbia.

Apang, sang ika-19 nga siglo, may problema ini nga negosyo. Ang mga manugpamatok nagreklamo batok sa pagsugal sang masa kag nagsumbong nga ang paggabot may daya. Ang mga loterya puno sing hamham, pangilkil, kag krimen. Ang pribado nga mga sumalakdag nakatigayon sing dalagku nga mga ganansia. Subong resulta, ang loterya sa Estados Unidos, Pransya, kag Britanya gindumilian.

Katapusan bala sang sugilanon? Indi. Ang loterya nagpadayon sa iban nga duog​—sa Italya, halimbawa, kag sa Australia. Gin-umpisahan ni Carlos III sang Espanya ang loterya sang 1763; ang moderno nga bersion sini ginpatok sang kasuguan sang 1812. Gin-ilog ini sang lainlain nga pungsod.

Sang 1933, gindula sang Pransya ang pagdumili sini kag gintukod ang Loterie nationale. Sang katuigan 1930, ginpatok man sang Irlandiya ang bantog nga Irish Hospitals’ Sweepstake sini. Ang Takarakuji sang Hapon nagsugod sang 1945. Gin-aprobahan sang Britanya ang pagpustahanay sa football kag ang gabutgabot sa premium bond, sa kamatuoran mga loterya bisan pa indi sa ngalan. Kag sang 1964 nagbalik ang Estados Unidos sa loterya.

Nian, sang katuigan 1970, duha ka hitabo ang nagbag-o sang loterya. Ang nahauna amo ang pagsugod sang kompyuter nga naangot sa balaligyaan nga mga terminal. Posible na karon mag-organisar sing madamo, masunson nga mga hampang nga sa diin ang mga humalampang makapili sang ila kaugalingon nga numero. Indi na kinahanglan maghulat sing mga semana ukon binulan agod mahibal-an kon nagdaug sila; mahibal-an ini sang mga humalampang sa sulod lamang sang mga inadlaw, mga inoras, ukon mga minuto pa gani.

Ang ikaduha nga hitabo amo ang pagsugod sang Lotto, ang hampang nga sa diin daku ang posibilidad sa pagdaug. Sa Lotto, kon indi madaug ang jackpot, ginadugang ini sa masunod nga mga hampang. Busa, ang kuwarta nga premyo mahimo makalab-ot sa minilyon dolyares. Sa Lotto, ang binta nagtimbuok, kag ang negosyo nagdaku gid.

Pangganyat sa mga Sumalakdag

Ngaa ginasakdag sang mga gobierno ang sugal? Bangod isa ini ka mahapos nga paagi sa pagganar sing kuwarta nga wala ginapataas ang buhis. Samtang sa slot machine kag roleta tubtob sa 95 porsiento sang nagsulod nga kuwarta ang ginabalik subong premyo, sa loterya kubos sa 50 porsiento ang ginabalik. Halimbawa, sa Estados Unidos sang 1988, mga 48 ka cent sang tagsa ka dolyar nga ginbayad sa loterya ang ginbalik sa mga premyo kag 15 ka cent ang nagkadto sa promosyon, sa pagbaligya, kag sa pagdumalahan. Ang nabilin nga 37 ka cent gingamit para sa kauswagan publiko, edukasyon, pag-atipan sa lawas, kag bulig sa mga tigulang. Sa bug-os nga pungsod, nakalab-ot ina sa $7.2 ka libo ka milyon.

Apang ang mga gobierno wala nagaorganisar sing loterya agod makaganar sing kuwarta. Kon indi nila himuon ini, mahimo nga madulaan sila sing kuwarta. Ang ila mga banwahanon mahimo nga maghampang sa iban nga duog. Gani kon ang isa ka pungsod ukon estado magsugod sing loterya, ang mga kaingod sini mapilitan sa pag-ilog. Amo sini ang natabo sa Estados Unidos. Sang 1964 isa lamang ang loterya sa Estado; sang 1989 nangin 30 ini.

Pagdamgo sing Manggad

Sa pagkamatuod, madamo nga tawo ang nagatinguha nga makuha ang dolyar sang iban nga mga tawo. Gani paano ginakombinse sang mga sumalakdag ang publiko nga maggasto sa loterya? Paagi sa pasayod! Tawga ang mga propesyonal sa pagganyat!

Ginapadaku bala sang mga pasayod nga ang isa ka bahin (bisan pa diutay lamang) sang maganar makabulig sa gasto para sa edukasyon ukon sa pag-atipan sa mga tigulang? Wala gid! Malaka lang ina ginasambit. Sa baylo, ginapadaku sang mga pasayod kon daw ano ka makalilipay ang magdaug sing minilyon ka dolyar. Yari ang pila ka mga halimbawa:

◻ “Ang Matahom nga Estilo sang Pagkabuhi sang Rich & Famous Mahimo Mangin Imo sa Gilayon . . . Kon Mag-entra Ka sa Bantog, Minilyonmilyon ka Dolyar nga LOTTO 6/49 sang Canada.”

◻ “ANG LOTERYA SANG FLORIDA . . . Magmanggaranon sa Pinakadaku nga Loterya sang Amerika.”

◻ “Kuwarta nga Ginhimo sa Alemanya​—MAGDAUG kag mangin isa ka Milyonaryo sa isa ka gab-i.”

Makagalanyat bala ini? Amo sa pagkamatuod! Masami ginabuhinan ang pasayod kon wala na sing nagabakal sing tiket. Sa kamatuoran, ang mga sumalakdag nagaliso sa kapin kabaskog nga mga hampang kag pagbaligya agod hayluhon ang bag-o nga mga humalampang kag huptan nga interesado ang daan na nga mga humalampang. Ang mga sumalakdag dapat pirme magtanyag sing butang nga bag-o tulukon. Ang direktor sa loterya sang Oregon nga si James Davey nagsiling: “May mga tema kami sa sugal, nagahimo kami sing Olimpiada. Kon Krismas ginahimo namon ang Holiday Cash. Paagi sa Lucky Stars ginahimo namon nga hampang ang astrolohiko nga mga tanda sang mga tawo. Nasapwan namon nga kon duha ukon tatlo, apat ukon lima ka hampang ang imo dunganon, mas madamo nga tiket ang imo mabaligya.”

Apang ang labing daku nga pangganyat tubtob sa karon amo ang daku nga jackpot. Sa Lotto, kon ang premyo nga kuwarta magdaku, subong sang natabo sang makalab-ot ini sa $115 milyones sa Pennsylvania sang 1989, nangin daku ini nga balita. Nag-unahay ang mga tawo sa pagbakal sing tiket nga gintawag sang isa ka awtor nga “kinagual sang mga sugarol.” Sa tunga sini nga kinagual, bisan ang mga tawo nga wala anay nagahampang sing loterya nag-entra.

[Box on page 6]

Pagsalimuang sa Sugal kag ang Relihion

“Gintudluan ako sang Iglesia Katolika sa pagsugal. Ang bingo kag mga ripa indi tuhay sa loterya. Kon manguna ang Iglesia Katolika kag untaton ang tanan nga sugal, binagbinagon ko liwat ang ideya nga likawan ang paghampang sing loterya. Kon makagod ako, ini bangod halos isa ini ka sakramento sa Iglesia.”​​—Bumalasa sa U.S. Catholic nga magasin.

“Masunod sa Misa kon Domingo, ang ikaduha nga pagtinipon nga may pinakamadamo nga tumalambong sa mga simbahan sang Katoliko amo ang semanal nga paghampang sing bingo, suno sa surbe sa Katoliko nga mga parokya nga ginhimo sang Notre Dame University.” Apang, madamo nga pari ang nagsiling nga ang kalabanan sang nagakadto sa bingo nga hampang wala nagasimba.​​—The Sunday Star-Ledger, New Jersey, E.U.A.

“Si Santo Pancras Nagdala sing Swerte sa Madrid” amo ang ulong-balita sa Espanyol nga semanal nga ABC, isa ka internasyonal nga edisyon. Ang artikulo nagpadayon: “ ‘Si Santo Pancras gid ang kabangdanan’ tuad sa liwat kag liwat sang duha ka empleyado sang balaligyaan sing tiket para sa loterya . . . nga sa diin nabaligya nila ang lamang nga serye sang 21515, ang ‘gordo’ [daku gid] nga nagabili sing 250 milyon ka [pesetas, ukon sa karon, $2,500,000. U.S.], nga ginpanagtag sa Madrid. [Ang mga empleyado] nagtu-ad nga nangamuyo sila sa santo, nga ang iya imahen nagaatubang sa ila establisamento kag sa diin nagbutang sila sing isa ka sanga sang parsley, agod swertehon sila sa pagbaligya sing Pangkrismas nga ‘gordo.’ ”

“Sa pagtinguha nga ipaathag ang ila maayong kapalaran, ang may edad na nga mga dumalaug nagapati nga ginpili sila sang Dios kag sang kapalaran sa pagdaug sang kuwarta. . . . ‘Luyag namon magpati nga ang maayong kapalaran kag malain nga kapalaran may nagbuot, indi aksidente lamang,’ siling ni Dr. Jack A. Kapchan, propesor sa sikolohiya sang University of Miami. ‘Kag sin-o pa ang nagbuot kon indi ang Dios?’ ”​​—The New York Times.

Ano ang ginasiling sang Biblia nahanungod sa maayong kapalaran? Sa mga dimatutom sa Israel, si Jehova nagsiling: “Apang kamo nga nagabiya kay Jehova, nga nagakalipat sang akon bukid nga balaan, nga nagaaman sing latok sa Kapalaran kag nagapuno sang nasimbog nga alak sa dios sang Swerte.”​​—Isaias 65:11.

Pila sa diutay lamang nga mga dumalaug ang nagadulog kag maghunahuna nga ang ila malaka nga maayong kapalaran ginapasad sa malain nga kapalaran sang minilyon nga napierdi? Nagapabanaag bala ang sugal sing ‘gugma sa isigkatawo’ sa bisan anong paagi? Rasonable bala ukon Makasulatanhon hunahunaon nga ang Soberanong Ginuo sang uniberso nagapahilabot sa sining makagod nga mga bisyo subong sang sugal?​​—Mateo 22:39.