Agosto

Al axéʼ xi versículo u olnáb tsab i tsalap lej exbadh. Jun játs abal jitaʼchik in tʼajál jawaʼ tekedh in tametnál i yajchiktaláb, ani an tsabchíl játs abal a Jehová etsʼey neʼets tu ku tólmiy. Jun i tolmixtaláb axi a Jehová tu pidhál, játs ki exbay abal junchikíl neʼets ki tamétnaʼ i kʼibataláb. A Jehová tu uchamal abal neʼets ki atsʼaʼ lej kulbél max ki tʼojonchij, pero belits antsanáʼ neʼets ki tamétnaʼ i kʼibataláb xowéʼ ta kʼicháj (Is. 66:14). A Jehová in léʼ abal ki lej tsalpay kʼal patal an lablixtaláb axi neʼets ki batsʼuw ban Alabél Tsabál, kom játs an ejataláb axi tu leʼnanchal (2 Cor. 4:​16-18). Pero biyat in bájuwal nixéʼ a kʼicháj Jajáʼ neʼets tu ku tólmiy chudhél chudhél abal ki tamétnaʼ an kʼibataláb (Lam. 3:​22-24). Junchikíl awil ki watʼaʼ jun i kʼibataláb axi yab i aychal, pero max i lej belál kʼal a Jehová neʼets ki ejtow ki tamétnaʼ (Sal. 55:22). w23.04 14, 15 párrs. 3, 4

In tʼiplábil a José ani a María tu exóbchal yan jantʼoj. Jajáʼchik kʼwajatak tʼojojodh abal kin bélkaʼ jawaʼ ka uchan kʼal an eyalchik, belits abal junchikíl wéʼ kʼibatak (Luc. 2:​1-6). Jun i tʼiplab, tam ti a María in neʼdhálakits nueve a itsʼ koʼodh, konchin kin tʼajaʼ jantʼoj kʼal an eyalchik. An emperador axi ti Roma, César Augusto, in uluw ka tʼajan jun i censo. Jaxtám a José ani a María kwaʼalak ka kʼalej ti Belén. Abal ka ulitschik ti Belén kwaʼalakchik ka beláts 150 kilómetros al i tsʼenlom ani más kʼíbatak abal a María kom koʼodhak. Walám a Joséʼ ani a María u wéʼ tʼeʼpinalak abal jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ max an tʼeleʼ ka waʼtsin ti bel, kom axi neʼetsak ka waʼtsin yab pel jun i alkʼidh tʼeleʼ, pelak an Mesías. ¿Walám in tsalpaychik abal yab in yéjenchalak kin bélkaʼ nixéʼ xi abatnaxtaláb? A José ani a María yab in waynanchij axéʼ abal yab kin bélkaʼ an eyalchik. A Jehová in lábliy a José ani a María kom bélkaxin. A María in bajuw ka ulits ti Belén, tanáʼ tin koʼoy an tsakam. An tʼeleʼ waʼtsin lubach ani antsanáʼ ti putun jun i kʼej kaw axi ti Biblia (Miq. 5:2). w23.10 8 párr. 9; 9 párrs. 11, 12

Yan i epchal u lej jikʼél tam neʼets kin bínaʼ jun i tokʼtsixtaláb ti tamkuntaláb. ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ max jayej a atsʼál antsanáʼ? Ku tʼojojon alwaʼ (Prov. 21:5). Max tatáʼ a éxbayal alwaʼ jawaʼ kʼwajat ti exobnáb, yab neʼets ka atsʼaʼ tʼojláb ka dhayaʼ a kʼubak. Kʼeʼat i tsalap játs ki bínaʼ i tokʼtsixtaláb kʼal wékats i kaw (Prov. 15:23; 17:27). Yab ka uluw yan i kaw, antsanáʼ yab neʼets ka atsʼaʼ lej tʼelelél Jayej, max an epchalchik in atsʼál abal tatáʼ a binál i tokʼtsixtaláb kʼal wékats i kaw ani ta kwetém káwintal, neʼets kin tʼajaʼchik ti kwéntaj abal i tʼojojon alwaʼ. Pero, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ max tatáʼ belej it jikʼél ani expidh a éjtowal ka bínaʼ jun o tsab i tokʼtsixtaláb? Etsʼey ka tʼilaʼ abal a Jehová in lej kʼakʼnál an tsapláb axi a tʼajál abal ka bínaʼ i tokʼtsixtaláb (Luc. 21:​1-4). Pero a Jehová yab ti nixoknál abal ka tʼajaʼ jantʼoj axi tatáʼ yab neʼets ka ejtow ka tʼajaʼ (Filip. 4:5). Tam, ka tsalpay jay i tokʼtsixtaláb neʼets ka ejtow ka bínaʼ, talbél ka tsápnanchij ka tʼajaʼ ani ka konchij a Jehová ti tólmiy abal yab kit jikʼey. Jantʼoj axi a éjtowal ka tʼajaʼ játs ka bínaʼ jun i tokʼtsixtaláb axi jamat. w23.04 21 párrs. 6-8

An abatwálej Pablo in uluw abal wawáʼ pel ejtíl u soldados axi kʼwajat tʼojojodh abal tu pejéx. Tam waʼats jun i pextaláb, an soldados etsʼey kwaʼal ka kʼwajiy tʼojojodh abal ti pejéx, ani wawáʼ jayetsej kwaʼal ki tʼajaʼ. Neʼets ki tejwamédhaʼ abal u kʼwajat tʼojojodh abal in kʼichájil a Jehová max etsʼey i chiʼdhál kaykím i patʼal kotón, axéʼ in tʼipoyal an kʼanidhomtaláb ani an belomtaláb. Jayej yab in tomnál ki tixkʼaʼ an casco, kom axéʼ in tʼipoyal an aychixtaláb. Jun i soldado in eyendhálak in patʼál kotón abal yab ka kʼolchin in ichích. Wawáʼ jayej, an belomtaláb ani an kʼanidhomtaláb tu tólmiyal abal i ichích ka kʼwajiy alwaʼ béletnadh. Játs jawaʼ i yéjenchal abal ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová ani a Jesús. I lej belál kʼal a Jehová, jaxtám i lej exlál abal Jajáʼ neʼets tu ku lej lábliy max ki áynanchij ki tʼojonchij kʼal patal i tsap (Heb. 11:6). An belomtaláb jayej neʼets tu ku tólmiy ku kʼwajiy putudh kʼal a Jesús, belits max ki tamétnaʼ yan i kʼibataláb. Jawaʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb ani ki koʼoy tsapik i bélomtal, játs ki exóbnaʼ in tʼiplábil i epchalchik axi u ayoknáb ani kʼeʼat i epchalchik axi in tametnál i kʼibataláb tin kwéntaj an tumín. Jayej, yab i léʼ tu ku ataʼ an leʼnomtaláb kʼal an tumín, ¿jantʼoj neʼets tu ku tólmiy? In tʼiplábil i epchalchik axi in tsápnanchal kin tʼojonchij a Jehová ani u kʼwajíl kulbél kʼal jawaʼ in kwaʼal. w23.06 10 párrs. 8, 9

Jun i atikláb axi in exlál kin ábatnaʼ tin baʼ yab in jilál ka atáj kʼal jawaʼ in atsʼál o kʼal jawaʼ in léʼ. Axéʼ tu lej tólmiyal abal yab ki tʼajaʼ jantʼoj axi kidháb pero jayej tu lej tólmiyal abal ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh, ani más tam i atsʼál kʼibat o tam yab i lej léʼ ki tʼajaʼ. Ki tʼilaʼ abal a Jehová játs axi tu tólmiyal abal ki ábatnaʼ ti baʼ. Jaxtám, max ki konchij a Jehová abal tu ku tólmiy kʼal in tʼokat tsap, neʼets ki ejtow ki ábatnaʼ ti baʼ (Luc. 11:13; Gál. 5:​22, 23). Yab ki aychij ma ku kʼwajiy alwaʼ abal tikʼelej ki tsalpay kʼal jun i ayláb. Xowéʼ ta kʼicháj waʼats yan i kʼibataláb, jaxtám yab i éjtowal ki aychij ma ka tixkʼan patal abal tikʼelej ki tsalpay jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ abal ki tʼojonchij a Jehová. Max ku kʼwajiy tu aychix walám yab jaykʼiʼ neʼets ki bajuw an ayláb axi i tsalpayal. Walám yab i lej léʼ ki tsápnanchij ki bajuw jun i ayláb, kom i atsʼál abal yab jaykʼiʼ neʼets ki bajuw. Max játs a atsʼál, ¿jaleʼ yab a tujchal ka tʼajaʼ ti wachik abal ka bajuw nixéʼ xi ayláb? Jun i tʼiplab, max tatáʼ a léʼ ka nitsʼbiy jantʼoj tin kwéntaj in ey a Jehová, ka tujuw ti wachik, a éjtowal ka tejwamédhaʼ kʼayúm kʼayúm kʼal jawaʼ a tʼajál. O walám a léʼ ka ajiy patal an Biblia, ¿jaleʼ ti yab a tujchal ka tʼajaʼ ti wachik abal yab ka atsʼaʼ kʼibat? w23.05 29 párrs. 11-13

In bichówil a Jehová in aynanchámal tu ku pidhaʼ patal an exobchixtaláb axi i yéjenchal, abal wawáʼ ki ejtow ki áynanchij al «An bél axi Tʼokat» (Is. 35:8; 48:17; 60:17). Tam jun i atikláb kin tujchij kin exóbnaʼ an Biblia pel ejtíl max ka japiyat «An bél axi Tʼokat» abal jajáʼ kin tujchij ti bélal tanáʼ. Talchik i atikláb expidh u xeʼtsinal wéʼ i kʼij al axéʼ an bél ani talbél in jílkakiyal, pero kʼeʼatchik in léʼ kin áynanchij al axéʼ an bél ma kin putundhaʼ. Pero, ¿ma juʼtáj neʼets tu ku úldhaʼ axéʼ an bél? Yan i epchal in kwaʼal an aychixtaláb ka kʼalej ti éb. Max jajáʼchik kin áynanchij al axéʼ an bél, «neʼets ka kʼwajiy abal etsʼey kʼal a Dios ti éb» (Apoc. 2:7). Jayej waʼats kʼeʼat i atiklábchik axi neʼets ti bélal al axéʼ «An bél axi Tʼokat», jajáʼchik in aychal ka kʼwajiy abal etsʼey ban Alabél Tsabál. Axéʼ xi lablixtaláb neʼets kin bajuw tin taltal an mil i támub, tam yabáts kin koʼoychik i walabtaláb. Max tatáʼ it neʼets al axéʼ an bél, yab kit tsaʼukʼin abal kuxlab, ka áynanchij ta bélal ma ki ulits al an ít Tsabál. w23.05 17 párr. 15; 19 párr. 16-18

Tam tatáʼ ka tsalpay kʼal patal jawaʼ a Jehová ti pidhámal, neʼets ka léʼnaʼ ka pidhaʼ a ejatal (Salmo 116:​12-14). An Biblia in ulal abal a Jehová tu pidhámal yan i tsʼejwalixtaláb ani yan jantʼoj alwaʼ (Sant. 1:17). Jun i tsʼejwalixtaláb lej alabél axi tu pidhámal a Jehová jats kin bínaʼ in tsakámil, nixéʼ in tʼajál abal ki ejtow ki jaʼúbnaʼ a Dios ani ki ejtow ku kʼwajiy abal etsʼey (1 Juan 4:​9, 10). Max tatáʼ ka pidhaʼ a ejatal a Jehová, neʼets ka tejwamédhaʼ abal a kʼakʼnál patal jawaʼ Jajáʼ ti pidhámal (Deut. 16:17; 2 Cor. 5:15). w24.03 5 párr. 8

Tam i tsuʼtal patal an kidháb tʼajbiláb axi in tʼajál xowéʼ an atiklábchik, i éxbayal jantʼiniʼ tin atsʼaʼ a Lot, jajáʼ pel jun i inik axi kʼwajiy ti biyál ani in tʼojonchalak a Jehová. A Lot in atsʼálak lej tʼeʼpidh kom in tsuʼtalak abal an atiklábchik in tʼajálak yan jantʼoj axi kidháb. Jajáʼ in exlálak abal a Jehová yab in kulbetnálak jawaʼ in tʼajál an atiklábchik (2 Ped. 2:​7, 8). A Lot in lej kʼakʼnálak a Jehová ani in kʼanidhálak, jaxtám in pojkálak an kidháb tʼajbiláb axi u tʼájnalak. Xowéʼ ta kʼicháj jayetsej u watʼel, yan i atikláb yabáts in kʼakʼnál an abatnaxtaláb axi a Jehová in binál ani jaxtám in tʼajálchik jawaʼ in léʼ. Pero max i kʼanidhál a Jehová ani i tsʼejnál ki kʼibchij, yab neʼets ki tʼajaʼ jantʼoj axi kidháb ani neʼets ki tsápnanchij ki koʼoy tʼokat i ejatal. A Jehová in eyendhál an libro in kʼál a Proverbios abal tu ku tólmiy ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh. Patal an epchal, belits max tsakamej o payeblábits, in éjtowal kin exóbnaʼ yan jantʼoj tin kwéntaj a Proverbios. Jun i atikláb axi in tsʼejnál kin kʼibchij a Jehová, yab in alimchikal jantʼiniʼ kin tsinkaʼ jawaʼ in tʼajál. w23.06 20 párrs. 1, 2; 21 párr. 5

Walám tatáʼ a koʼoyámal i kʼibataláb kʼal a yanél o a koʼoyámal ka jilaʼ yan jantʼoj axi a kwaʼalak kom a léʼak ka tʼojonchij más a Jehová (Mat. 6:33). Pero ka lej belaʼ abal a Jehová in lej tʼajál ti kwéntaj an tsapláb axi a tʼajál abal ka tʼojonchij (Heb. 6:10). Ani walám a tʼajál ti kwéntaj abal lej chubax an kaw axi in uluw a Jesús: «Chubax nanáʼ tu uchálchik abal neʼets ka pidhan más yan kʼal a Dios jitáts in jilamal jantʼoj tin ebal u bij, ani tin ebal abal pel i ólnanchix kʼal an alwaʼ kaw. Antsanáʼ neʼets ka pidhan max in jilamal in kʼimáʼ, in epchal, in uxum epchal, ma in tátaj, ma in mim, in tomkíl, in tsakámil, ani in tsabálil. Tejéʼ tsabál neʼets kin batsʼuyej ma boʼ inik wichkʼodh in kʼimáʼ, in epchalchik, in uxum epchal, in mim, in tsakámilchik ani in tsabálilchik» (Mar. 10:​29, 30). An lablixtaláb axi a Jehová tu pidhámal más yan kʼal jawaʼ i kʼibamal (Sal. 37:4). w24.03 9 párr. 5

Tam ti an epchalchik axi ti Judea in yajchiknaʼchik kʼal an jayil, an epchalchik axi ti Siria in tamkuy an tumín ani in abchij an epchalábchik axi ti Judea (Hech. 11:​27-30). An epchalchik axi kʼwajatak in yajchiknál u kʼwajilak owél, pero belits antsanáʼ an epchalchik axi ti Antioquía in léʼak kin tólmiychik (1 Juan 3:​17, 18). Wawáʼ jayej i éjtowal ki tejwamédhanchij an epchalchik abal i yajnanchal, tam ki exlaʼ abal kʼwajatchik in tametnál jun i kʼibataláb. Waʼats yan jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ abal ku tólmixin dhúbatkʼij, ejtíl ki uchaʼ an ókʼnomchik abal i léʼ tu tolmix, ki bínaʼ i donaciones ani ki kónchinchij an epchalchik ti olábil (Prov. 17:17). Walám an epchalchik neʼets kin yejenchij i tolmixtaláb abal kin watʼaʼ a kʼicháj. Wawáʼ i léʼ abal tam ka chich a Jesucristo kin boliy an atiklábchik, tu ku elaʼ abal kʼwajat i yajnanchal an atiklábchik, kom tam neʼets tu ku uchaʼ: «Kit kʼwajiy kʼal nanáʼ» (Mat. 25:​34-40). w23.07 4 párrs. 9, 10; 6 párr. 12

A Jesús jayej tu éxbayal lej alwaʼ antsanáʼ jantʼiniʼ a Jehová ani nixéʼ in tejwamédhaʼ tam ti xeʼtsin ti ólnom tejéʼ ti tsabál. Jajáʼ aban kin ólchij an alwaʼ kaw an israelitas. Pero jun a kʼicháj, in tólmiy jun i mimláb axi yabak pel i israelita. Axéʼ xi mimláb in lej konchij a Jesús abal ka jéldhanchat in tsʼikʼáchil, kom kʼwajatak ti odhnancháb kʼal jun i demonio. A Jesús in yajnanchij an mimláb ani in jéldhanchij in tsʼikʼáchil (Mat. 15:​21-28). Ki tsalpay kʼal kʼeʼat i tʼiplab. Wéʼ talbél ti a Jesús in tujchamal ti ólnom, in uluw axéʼ xi kaw: «Jitáts ti kin tsinkʼonchij u bij kʼal in at-inik, nanáʼ jayej neʼets ku tsinkʼonchij in bij kʼal u Tátaj ti éb» (Mat. 10:33). Al ox i kalel, a Pedro in tsinkaʼ abal in exlál a Jesús, pero a Jesús yab tsákuy kʼal a Pedro ani yab in uluw abal yabáts neʼets kin batsʼuw. A Jesús in exlálak abal a Pedro etsʼey kʼwajinek kʼal jajáʼ ani abal in lej yajnálak jawaʼ in tʼajaʼ nixéʼ xi kʼicháj. Tam ti a Jesús edháj, kʼalej in aliyal a Pedro ani walám in uchaʼ abal in pákwlanchal ani abal in kʼanidhál (Luc. 24:​33, 34). A Jehová ani a Jesús tu éxbayal lej alwaʼ ani yab tu nixoknál abal ki tʼajaʼ expidh jawaʼ jajáʼchik in léʼ. ¿Walám wawáʼ jayej antsanáʼ i ey? A Jehová in léʼ abal ki nitsʼbiy. w23.07 21 párrs. 6, 7

¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tólmiy an atiklábchik abal jayej kin belaʼ? Kʼaʼál, i éjtowal ki uchaʼ abal pel a Jehová axi kʼwajat in ulal jawaʼ neʼets kin tʼajaʼ. Ti Apocalipsis in ulal axéʼ xi kaw: «Ketél a Dios tin tsʼalat koytal in uluw, ka tʼajaʼ ti kwéntaj abal nanáʼ patal u talaʼ tsʼejkaʼ ít». A Jehová in léʼ kin putuw in tsalápil. Jajáʼ in kwaʼal an tsapláb ani in exlál jantʼiniʼ kin tʼajaʼ. An tsabchíl tsalap jats abal a Jehová in exlál abal neʼets ka putun jawaʼ in ulúmal, jaxtám u kaw ejtíl más pútunits in tsalápil. Jajáʼ in ulal: «Chubax an kaw jawaʼ nanáʼ tu uchál». Jayej in uluw: «Patal jawaʼ u tsalpayámal ku tʼajaʼ játs u talaʼ tʼajámalits». An oxchíl tsalap axi i éjtowal ki ólchij an atiklábchik jats abal tam a Jehová kin tujuw kin tʼajaʼ jantʼoj, in talabedhál. Jaxtám a Jehová in ulal: «Nanáʼ pel an Alfa ani an Omega» (Apoc. 21.6). A Jehová neʼets kin tejwamédhaʼ abal a Satanás u janamkáw ani abal yab jaykʼiʼ neʼets ka tʼokʼbanchat in tsalápil. Tam jun i atikláb ti uchaʼ: «Lej kʼibat u atsʼál ku belaʼ kʼal nixéʼ». ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ? Ka ajchij ani ka wilkʼanchij Apocalipsis 21:​5, 6, Ka ólchij abal kʼal nixéʼ an kaw, a Jehová tu tejwamédhanchal abal neʼets kin putuw jawaʼ in ulúmal. Pel ejtíl max a Jehová in punchij an firma nixéʼ an uw (Is. 65:16). w23.11 7 párrs. 18, 19

A Abrahán in kwaʼalak 75 i támub tam ti uchan kʼal a Jehová abal neʼetsak kin koʼoy yan i tsakam, pero jajáʼ yabaye in kwaʼalak nibal jun i tsakam.¿Walám in bajuw kin tsuʼuw a Abrahán jawaʼ uchan kʼal a Jehová? Ki tsalpay kʼal axéʼ, tam ti a Abrahán in watʼenchij an río Éufrates, koʼoy kin aychij 25 i támub abal kin koʼoy jun i tsakam axi in bíjiy Isaac. Talbél, watʼey 60 i támub abal kin koʼoy tsab in momob axi in bij Esaú ani Jacob (Heb. 6:15). Pero a Abrahán yab in bajuw kin tsuʼuw ka yáney in tsakámil, nibal ka kʼwajiy ban tsabál axi uchnének kʼal a Jehová abal neʼets ka pidhan. Belits antsanáʼ, a Abrahán in áynanchij ka kʼwajiy utat kʼal a Jehová ani in belaʼ kʼal Jajáʼ (Sant. 2:23). ¿Jantʼiniʼ neʼets kin atsʼaʼ a Abrahán tam ka edháj? Neʼets kin atsʼaʼ lej kulbél kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal patal an atikláb in batsʼuw i alwaʼtaláb kom jajáʼ in koʼoy i belomtaláb ani i kʼayaʼtaláb (Gén. 22:18). ¿Jantʼoj i exobnál kʼal in tʼiplábil a Abrahán? Belits max yab ki tsuʼuw ka putun patal an alwaʼtaláb axi a Jehová in ulúmal, Jajáʼ neʼets tu ku pidhaʼ yan i alwaʼtaláb xowéʼ ani jayej ban alabél tsabál (Mar. 10:​29, 30). w23.08 24 párr. 14

Tam ti a Uzías tsakamej, in koʼoy i tsaʼataláb ani in exóbnaʼ kin kʼanidhaʼ a Jehová. In kuxuy 68 i támub ani al yan i támub lábliyat kʼal a Jehová (2 Crón. 26:​1-4). A Uzías in ataʼ yan i bichow kʼal axi tu pojkábak ani in tsápnanchij kin tʼojojoy alwaʼ an bichow Jerusalén (2 Crón. 26:​6-15). A Uzías in atsʼálak lej kulbél kʼal patal jawaʼ in ejtow kin tʼajaʼ biyat tólmiyat kʼal a Jehová (Ecl. 3:​12, 13). A Uzías in ujnámak ti ábatnom, ani jaxtám walám in tsalpay abal in éjtowalak kin tʼajaʼ jawaʼ kin léʼnaʼ. Jun a kʼicháj otsits ban tempo in kʼál a Jehová ani tujey in chikál i incienso ban altar, belits abal yab jajáʼ axi in tomnálak kin tʼajaʼ nixéʼ (2 Crón. 26:​16-18). An sumo sacerdote Azarías in exaʼ kin boliy a Uzías, pero jajáʼ expidh tsákuy. A Uzías kʼwajatak in tʼójonchal alwaʼ a Jehová, pero tam ti yabáts in koʼoy i tsaʼataláb in kʼibchij ani jaxtám tʼajan kʼal a Jehová abal kin koʼoy i lepra (2 Crón. 26:​19-21). A Uzías yab neʼetsak kin yajchiknaʼ max in aynanchámalak kin koʼoy i tsaʼataláb. w23.09 10 párrs. 9, 10

A Pedro kʼwájatakits takudh abal ka kʼalej ti éb, pero belits antsanáʼ kwaʼalak kin lej tsápnanchij abal kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh. Ban támub 36 a Pedro in tsuʼuw abal kʼwajatak ti takuyáb kʼal an espíritu santo jun i inik axi in bij Cornelio, ani jajáʼ yab pelak i judío. Kʼal axéʼ, a Pedro in tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Jehová yab in kʼeʼatnál nibal jun i bichow ani abal patal an atikláb in éjtowal ka utey tin bichówil a Dios (Hech. 10:​34, 44, 45). Tanáʼ abal okʼox Pedro yabáts in atsʼaʼ kʼibat ka kʼapúts kʼal i atiklábchik axi yab pelak i judíos. Pero waʼatsak talchik i epchal judíos axi in tsálpayalak abal jajáʼchik yab in tomnálak ka kʼapúts kʼal i atikláb axi talak al pil i bichow. Jun i kʼicháj, ulits ti Antioquía talchik i epchal u tsalpaxak antsanáʼ. Tam a Pedro yabáts kʼapúts kʼal an epchalchik axi talak al pil i bichow. A Pablo in tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Pedro in tʼajaʼ antsanáʼ ani jaxtám in kʼwiyaʼ tin tamét an epchalchik (Gál. 2:​13, 14). Belits abal a Pedro ukʼpin, yab in walbaʼ tin baʼ. w23.09 22 párr. 8

Walám tatáʼ pel i ókʼnom, ¿a léʼ ka tsápnanchij ka béletnaʼ más alwaʼ an epchalchik ani ka tʼajaʼ kʼal a kulbétal? Max ka tʼajaʼ ti kwéntaj abal a yéjenchalej ka jalkʼuy jantʼoj, yab ka walbaʼ ta baʼ. Ka tʼilaʼ abal a Jesús lej alwaʼ inik ani abal jajáʼ neʼets ti tólmiy abal ka bajuw jawaʼ a tsalpayámal (1 Ped. 2:3). An abatwálej Pedro in uluw axéʼ xi kaw: «A Dios neʼets ti alwamédhanchij a ichích». Jun a kʼicháj a Pedro in uluw abal yab in tomnálak ka kʼwajiy tin tamét a Jesús (Luc. 5:8). Pero kom tólmiyat kʼal a Jehová ani a Jesús, in ejtow kin áynanchij kin tʼojonchij a Jehová, ani jaxtám in batsʼuw an lablixtaláb abal ka kʼalej ti eyal kʼal a Jesucristo ti eb (2 Ped. 1:11). ¡A Pedro in batsʼuw jun i púlik lablixtaláb! Jayej, max tatáʼ ka jilaʼ abal a Jehová ti tólmiy ani ti exóbchij, neʼets ka ejtow ka batsʼuw an ejataláb abal etsʼey. Nixéʼ játs jawaʼ in ulúmal a Jehová abal neʼets tu ku pidhaʼ max ki belaʼ kʼal Jajáʼ (1 Ped. 1:9). w23.09 31 párrs. 16, 17

Ban tabernáculo waʼatsak jun i pejach lej púlik, juʼtáj u tʼojnálak an sacerdotes. Tanáʼ kʼwajatak an altar axi tsʼejkadh kʼal i cobre juʼtáj tu binábak an koʼnél jantʼiniʼ i tsʼakchixtaláb. Jayej waʼatsak jun i eyextaláb tsʼejkadh kʼal i cobre, nixéʼ u jólchinalak i jáʼ ani an sacerdotes in eyendhálak abal kin tʼakaʼ in kʼubak ani in akan, okʼxidh kin putuw kʼal in tʼojlábil (Éx. 30:​17-20; 40:​6-8). Xowéʼ ta kʼicháj, biyat an takudhchik kʼwajattejéʼ ti tsabál pel ejtíl max kʼwajat ti tʼojnal tin elébil an templo espiritual. An eyextaláb axi tsʼejkadhak kʼal i cobre ani in kwaʼalak i jáʼ, u eynal abal an takudhchik kin tʼilaʼ abal kwaʼal ka kʼwajiy tʼokat tin tamét a Jehová, pero jayej wawáʼ tu tʼilchal abal kwaʼal ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh. Pero, ¿juʼtáj ti kʼwajat in tʼójonchal a Jehová an púlik mudhél i atikláb? An abatwálej Juan in tsuʼuw jun i púlik mudhél i atikláb, «kubat tin tamét in lej tsʼalat koytal a Dios ani kʼwajatchik in kʼakʼnál a Jehová kʼicháj ani akal». Jajáʼchik kʼwajat in tʼójonchal a Jehová tin puwél an tsabál ani pel ejtíl max kʼwajat in tʼójonchal a Jehová al kʼeʼat i patio axi kʼwajat más wéʼ eléb ban templo espiritual (Apoc. 7:​9, 13-15). I lej kʼakʼnál kom a Jehová tu jilchal ki tʼojonchij al jun i pejach in kʼál an templo espiritual. w23.10 28 párrs. 15, 16

A Jehová jayej in eyendhál an ókʼnomchik abal tu ku pidhaʼ an tsapláb axi i yéjenchal (Is. 32:​1, 2). Jaxtám, tam ka atsʼaʼ tʼeʼpidh, ka tʼilmay an ókʼnomchik ani max jajáʼchik kin uluw abal in léʼ ti tólmiy, ka batsʼuw nixéʼ xi tolmixtaláb, kom kʼwajat ti eyendháb kʼal a Jehová abal ti tólmiy ka koʼoy i tsapláb. An aychixtaláb axi tu ólchal an Biblia pel abal ku kʼwajiy abal etsʼey. Talchik neʼets ka kʼalej ti éb, ani kʼeʼatchik neʼets ka jilkʼon ti kʼwajíl ban tsabál. Nixéʼ xi aychixtaláb tu tólmiyal abal ki koʼoy i tsapláb ani ki ejtow ki tamétnaʼ an kʼibataláb axi i kwaʼal. Jayej tu tólmiyal abal ki áynanchij ki ólnaʼ an alwaʼ kaw ani ki putuw kʼal an uchbiláb axi u pidhnének ti tamkuntaláb (1 Tes. 1:3). Ki tsuʼuw jantʼiniʼ ti kanatbedháj an abatwálej Pablo kʼal nixéʼ an aychixtaláb. Jajáʼ in uluw abal junchikíl in atsʼálak lej tʼeʼpidh, u odhnábak ani ma ayoknáj, ani junchikíl yab in exlálak jantʼoj kin tʼajaʼ. Jayej, junchikíl ma wéʼ ka tsemdháj (2 Cor. 4:​8-10). A Pablo in ejtow kin koʼoy i tsapláb kom kʼwajiy in tsalpayal kʼal an aychixtaláb axi in kwaʼalak (2 Cor. 4:​16-18). An abatwálej Pablo etsʼey in tʼilálak nixéʼ xi lablixtaláb ani jaxtám in atsʼálak abal chudhél chudhél u tsaplinchábak in ejatal kʼal a Dios. w23.10 15, 16 párrs. 14-17

Junchikíl walám wawáʼ ki tsalpay abal in tomnálits tu ku tókʼtsiy ani tu ku pidhaʼ jawaʼ i konchámal, pero a Jehová in exlál más alwaʼ jaykʼiʼ in tomnál tu ku pidhaʼ (Heb. 4:16). Max a Jehová yab tu ku pidhaʼ dhúbatkʼij jawaʼ i konchámal, walám ki tsalpay abal yab jaykʼiʼ neʼets tu ku pidhaʼ, pero walám a Jehová expidh kʼwajat tu uchál «ka aychij wéʼ». Ki tʼilaʼ juníl an kwitól axi in kónchalak a Jehová abal ka jeldháj. Max a Jehová in jeldhamalak, a Satanás in éjtowalak kin uluw abal an kwitól expidh in kʼakʼnál a Jehová kom jeldháj (Job 1:​9-11; 2:4). Pero ki tʼilaʼ abal a Jehová in kwaʼalits bíjidh jaykʼiʼ ti neʼets kin talabédhaʼ patal an yawʼláts (Is. 33:24; Apoc. 21:​3, 4). Jaxtám yab i aychal abal a Jehová tu ku tixkʼanchíts xowéʼ an yawʼláts axi i kwaʼal. Tam, ¿jantʼoj in éjtowal kin konoy ti oláb axéʼ an kwitól? In éjtowal kin konchij a Jehová i tsapláb ani ka tólmiyat abal yab ka lej tʼeʼpin, antsanáʼ neʼets kin ejtow kin áynanchij kin kʼakʼnaʼ a Jehová belits abal u yaʼul. w23.11 24 párr. 13

Belits abal a Sansón ukʼpin, yab in walbaʼ tin baʼ. Jajáʼ in léʼak kin áynanchij kin putuw kʼal an tʼojláb axi pidhan kʼal a Jehová, kin talabedhaʼ an filisteos (Juec. 16:​28-30). Jaxtám in lej konchij a Jehová axéʼ: «Ti kin tólmiy abal ku talabedhaʼ an filisteos». A Sansón atsʼanchat in olábil kʼal a Jehová ani wichbanchat in tsap. A Sansón in tsemdhámalits yan i filisteos, pero al nixéʼ a kʼicháj in tsemdhaʼ más yan. A Sansón in lej yajchiknaʼ kom ukʼpin, pero belits antsanáʼ in tsápnanchij kin putuw kʼal an tʼojláb axi bijchinének kʼal a Jehová. Walám jun a kʼicháj wawáʼ jayej u ukʼpinének, i yejenchij ku boliyat ani ma walám i kʼibaʼ jun i uchbíl axi i kwaʼalak tin bichówil a Jehová, pero yab in tomnál ki walbaʼ ti baʼ. Yab ki ukʼchiy abal a Jehová etsʼey in léʼ tu ku pakwlanchij (Sal. 103:​8, 9). Wawáʼ i éjtowal ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová belits max ku ukʼpin, antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ a Sansón. w23.09 6 párrs. 15, 16

A Jehová yab in kulbetnál abal wawáʼ ki watʼaʼ i kʼibataláb, jawaʼ in kulbetnál játs kin tsuʼuw abal i kúxuyal. I atsʼál lej kulbél ki exlaʼ abal max ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová ani ki koʼoy i kuxudhtaláb, neʼets ki tʼajaʼ abal Jajáʼ ka kulbéj (Sal. 5:12). Ki tsalpay kʼal a Abrahán. A Jehová kulbéj kʼal jajáʼ, kom a Abrahán in kuxuy an kʼibataláb axi in tamétnaʼ. A Jehová in batsʼuw tin jaʼúb ani in tsuʼuw jantʼiniʼ jun i inik axi etsʼey in tʼajaʼ jawaʼ tekedh (Gén. 15:6; Rom. 4:​13, 22). Aniyej wawáʼ, a Jehová yab neʼets tu ku tʼajchij ti kwéntaj jay i tʼojláb i tʼajámal, o an uchbíl axi i kwaʼal ti tamkuntaláb. Jawaʼ neʼets tu ku tʼajchij ti kwéntaj játs max ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ ani ki kuxuy. Játs neʼets tu ku tʼajchij ti kwéntaj abal kin batsʼuw an kʼakʼnaxtaláb axi i pidhál. Patal i éjtowal ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová ani ki koʼoy i kuxudhtaláb, belits max u payeblábits, max u tsákamej o max yab i witʼál ki tʼajaʼ yan jantʼoj. ¿Kʼwajat a tametnál xokʼij jun i kʼibataláb? Ka tʼilaʼ abal max ki kʼwajiy putudh kʼal a Jehová, Jajáʼ neʼets kin batsʼuw an kʼakʼnaxtaláb axi a pidhál. Tam ki tsalpay abal a Jehová in bátsʼuwal an kʼakʼnaxtaláb axi i pidhál, i atsʼál más kulbél ani u tsapnél más an aychixtaláb axi i kwaʼal. w23.12 11 párrs. 13, 14

Patal an epchal inik in tomnál kin exóbnaʼ ka tʼilmáts kʼal axi más. Neʼets kin ejtow kin tʼajaʼ max kin tsápnanchij kin otsʼówiy axi kʼeʼatchik, jayej max kin tsápnanchij kin exlaʼ jantʼoj in atsʼál ani in tsálpayal axi más (Prov. 20:5). A éjtowal ka exlaʼ jantʼiniʼ tin atsʼál jun i atikláb max ka tʼajaʼ ti kwéntaj in káwintal, max ka tʼajchij ti kwéntaj in wal ani max ka metʼaʼ jantʼiniʼ in yátsiyal in kʼubak. Axéʼ neʼets ka exóbnaʼ ka tʼajaʼ biyat más a tʼilmayal an atiklábchik. Max expidh a tʼilmayal an atiklábchik kʼal i mensaje ani kʼal i correo, neʼets ka atsʼaʼ lej kʼibat ka tʼilmay tam ka koʼoy ta tamét. Jaxtám, ka tsápnanchij ka junkuw an atiklábchik ani ka tʼilmay (2 Juan 12). Jun i inik axi kʼwajat in tsápnanchal kin nitsʼbiy a Cristo in exlál kin béletnaʼ tin kwetémtal ani kin béletnaʼ in yanél (1 Tim. 5:8). Lej alwaʼ ka exóbnaʼ jun i tʼojláb axi ti tólmiy ka elaʼ an tumín axi a yéjenchal abal ka watʼaʼ a kʼicháj (Hech. 18:​2, 3; 20:34; Efes. 4:28). Ka tsápnanchij ka tʼajaʼ alwaʼ an tʼojláb ani ka putundhaʼ. Antsanáʼ neʼets kit exláj abal it ikʼax ani yab neʼets ka atsʼaʼ kʼibat ka elaʼ jun i tʼojláb. w23.12 27 párrs. 12, 13

An Biblia in eyendhál an kaw «in kʼichájil a Jehová», abal kin bíjiy an kʼicháj tam neʼets kin talabédhaʼ an pójkaxchik ani kin kʼaniy in tʼojnálil. Ti biyál, a Jehová in talabédhaʼ talchik i bichow kʼal axi tu tomolnábak (Is. 13:​1, 6; Ezeq. 13:5; Sof. 1:8). Tam ka ulits «in kʼichájil a Jehová», okʼox neʼets kin talabédhaʼ a Babilonia la Grande ani talbél neʼets ka tujey a Armagedón. Max i léʼ ki jékʼondhaʼ i ejatal, kwaʼalits ku kʼwajiy tʼojojodh. A Jesús in uluw abal «kwaʼal ku lej tsʼejkokon» okʼxidh ka tujey an púlik yajchiktaláb ani axéʼ játs jawaʼ etsʼey kwaʼal ki tʼajaʼ (Luc. 12:40; Mat. 24:21). Ti Primera a los Tesalonicenses, an abatwálej Pablo in eyendhaʼ talchik i tʼiplab abal kin tólmiy an epchalchik, abal ka tʼojojon okʼxidh ka ulits in kʼichájil a Jehová. An abatwálej Pablo in exlálak abal ejetej abal ka ulits in kʼichájil a Jehová (2 Tes. 2:​1-3). Pero in uchaʼ an epchalchik abal ka tʼojojon ejtíl max lej utatits in kʼichájil a Jehová. Wawáʼ jayetsej in tomnál ki tʼajaʼ xowéʼ. w23.06 8 párrs. 1, 2

In tʼajál watʼadh 40 i támub tujey ti tsʼejkáb jun i atáj lej tʼekʼat ti Tokio (Japón). Axéʼ xi atáj in kwaʼalak 60 i pisos. Tam an atiklábchik in tsuʼtalak an atáj, in tsálpayalak max walám kin kuxuy kom tanáʼ wilkʼidh u yátsnal an tsabál. Pero axéʼ xi atáj in lej kuxuyámal, ¿jaleʼ? An atiklábchik axi in ókʼnaʼ an tʼojláb, in tsalpay alwaʼ jantʼiniʼ kin tsʼejkaʼ, abal ka jílkʼon tsapik ani alwaʼ kubat. Jayej in tsalpaychik abal tam an tsabál ka yatsin, an atáj expidh ka onkʼaláts ani ka wéʼ paklan, pero yab ka kwajlan. Patal axi i tʼójonchal a Jehová, i bájuwal ejtíl nixéʼ xi atáj, ¿jaleʼ? Patal jitaʼchik in tʼójonchal a Jehová kwaʼal ka kʼwajiy alwaʼ kubat ani junchikíl neʼets kin yéjenchij ka wéʼ paklan. Neʼets ka tejwaméj abal kʼwajat alwaʼ kubat max etsʼey kin bélkaʼ jawaʼ a Jehová tu konchal. Jun i atikláb axi kʼwajat alwaʼ kubat in kwaʼalits tsalpadh jantʼoj kin tʼajaʼ abal etsʼey kin bélkaʼ a Jehová ani yab jaykʼiʼ kin kʼibchij. Pero jayej, junchikíl kwaʼal ka wéʼ paklan, kom kwaʼal kin wéʼ jalkʼuy jawaʼ in tsálpayal (Sant. 3:17). Lej alwaʼ max i tsálpayal antsanáʼ, kom nixéʼ neʼets tu ku tólmiy abal etsʼey ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani yab neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki jalkʼuy i tsalápil max kwaʼal ki tʼajaʼ. w23.07 14 párrs. 1, 2

Tam ti a Jesús pélakits jun i inik in koʼoy kin tomolnaʼ a Satanás, kom taknáj ani ma nixoknáj abal kin kʼibchij a Jehová (Mat. 4:​1-11). A Satanás in léʼak abal a Jesús kin kʼibchij a Jehová abal yab kin ejtow kin bínaʼ in ejatal ani yab kin ejtow tu ku kʼaniy kʼal an walabtaláb ani an tsemláj. Tam ti a Jesús in tujchij ti ólnom in tamétnaʼ pílchik i kʼibataláb. Jun i tʼiplab, jajáʼ ayoknáj kʼal axi tu kʼwíynalak ani ma u leʼnabak ka tsemdháj (Luc. 4:​28, 29; 13:31). Jayej, koʼoy kin kúxunchij in aykolil, kom jajáʼchik u lej ukʼpinalak (Mar. 9:​33, 34). Ani tam ti neʼdháj tin tamét an eyalchik abal ka jólbiyat, odhnáj ani telan. Jayej tsemdháj jantʼiniʼ jun i atikláb axi pojkax ani in lej yajchiknaʼ (Heb. 12:​1-3). Ani tam ti kʼwajatits abal neʼets ka tsemets, yabáts tólmiyat kʼal a Jehová ani koʼoy kin kuxuy jajáʼ kwetém an yajal (Mat. 27:46). A Jesús in lej yajchiknaʼ abal kin ejtow tu ku kʼaniy kʼal an walabtaláb ani an tsemláj. Tam ku kʼwajiy ki tsalpay kʼal patal jawaʼ a Jesús in tʼajaʼ abal tu ku kʼaniy, nixéʼ in tʼajál abal ki kʼanidhaʼ más. w24.01 10-11 párrs. 7-9

An kʼayaʼtaláb tu tólmiyal abal ku neʼdhaxin alwaʼ kʼal axi más, jayej tu tólmiyal abal ki lej otsʼówiy tam jitaʼ kʼwajat ti kaw (Sant. 1:19). Max u kʼayaʼlidh, neʼets ku tólmixin abal axi kʼeʼatchik jayej ka kʼwajiy koyat. Ani tam u dhúbelits abal ki tʼajaʼ jun i tʼojláb, yab neʼets ki tʼajchikiy, nibal neʼets ki uluw i kaw axi kin yajbedhaʼ axi kʼeʼatchik. Jaye, max ku itʼixbedháj, yab neʼets ku tsákuy dhubat, nibal neʼets ki wichbaʼ. Tam, ¿jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ? Neʼets ki kʼayanaʼ ani neʼets ki pákwlanchij jitaʼ tu odhnámal (Col. 3:​12, 13). An kʼayaʼtaláb jayej tu tólmiyal abal ki tsalpay alwaʼ kʼal jawaʼ neʼets ki tʼajaʼ, kom yab neʼets ki takuy jantʼoj jun dhúbatkʼij. Jun i tʼiplab, max u xeʼets i aliyal i tʼojláb, walám ki léʼnaʼ ki batsʼuw an kʼaʼál axi ku ólchin.Pero max i kwaʼal i kʼayaʼtaláb, neʼets ki tsalpay max neʼets ku jolkʼan ku kʼwajiy kʼal i yanél ani ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová. Tam, max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb etsʼey neʼets ki takuy ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh. w23.08 22 párrs. 8, 9

Junchikíl walám neʼets ki atsʼaʼ wéʼ tʼeʼpidh kom walám i atsʼál abal yab neʼets ki ejtow ki tʼajaʼ etsʼey jawaʼ tekedh. Pero max ki tʼilaʼ jawaʼ i uchaʼ a Jehová tam ti pidhaʼ i ejatal, nixéʼ neʼets tu ku tólmiy abal yab tu ku ataʼ an takaxtaláb. Antsanáʼ yab neʼets ki atsʼaʼ kʼibat tam ki tamétnaʼ jun i takaxtaláb. ¿Jaleʼ? Tam ti pidhaʼ i ejatal a Jehová wawáʼ i uchaʼ abal yabáts neʼets ki tʼajaʼ jawaʼ wawáʼ i kulbetnál. Xowéʼ abal okʼox expidh neʼets ki tʼajaʼ jawaʼ Jajáʼ tu ku konchij, belits max kwaʼal ki jilaʼ ki tʼajaʼ jantʼoj axi i kulbetnálak (Mat. 16:24). Tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb yabáts neʼets ku kʼwajiy ki tsalpay jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ, kom jawaʼ i léʼ játs ki tʼajchij in kulbétal a Jehová. Nixéʼ jats jawaʼ i takuy ki tʼajaʼ tam ti pidhaʼ i ejatal a Jehová ani u pujan. Tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb neʼets ki léʼnaʼ ki tʼajaʼ jantʼiniʼ a Job, jajáʼ in uluw: «Etsʼey neʼets kin kʼwajiy putudh kʼal a Jehová» (Job 27:5). w24.03 9 párrs. 6, 7

A Jehová pel «jun i Dios axi tu lej kʼanidhál» (2 Cor. 13:11). Jajáʼ in léʼ abal ku kʼwajiy alwaʼ, jaxtám i lej belál abal a Jehová etsʼey neʼets tu ku kʼanidhaʼ (Sal. 32:10). Biyat más ki tsalpay jantʼiniʼ a Jehová in tejwamedhál abal tu kʼanidhál, más neʼets ki belaʼ kʼal Jajáʼ ani neʼets ki léʼnaʼ ki jaʼúbnaʼ. Jaxtám, ki ólonchij ani ki ólchij patal jawaʼ i atsʼál, jayej ki uchaʼ abal i yéjenchal abal kin áynanchij tu ku kʼanidhaʼ. Tam ki ólonchij, ki ólchij patal jawaʼ tu tʼeʼpindhál, kom Jajáʼ in exlál jantʼoj i atsʼál ani in léʼ tu ku tólmiy (Sal. 145:19). Tam lej tsamay u utel ban kʼamal kom i léʼ ki atsʼaʼ kʼidhim. Jayej, an kʼanidhomtaláb axi tu koʼonchal a Jehová, tu tólmiyal ki atsʼaʼ alwaʼ tam kʼwajat i tametnál jun i kʼibataláb. Jaxtám, ka jilaʼ abal a Jehová ti tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb, abal ka atsʼaʼ kanat ani koyat a ichích. Antsanáʼ, patal wawáʼ neʼets ki ejtow ki uluw: «Nanáʼ u kʼanidhál a Jehová» (Sal. 116:1). w24.01 31 párrs. 19, 20

A Jesús yab expidh in uchaʼ an judios abal in bij a Dios pel Jehová kom nixéʼ jajáʼchik in exlálakits. Tam ti a Jesús xeʼtsin tejéʼ ban tsabál, jawaʼ in tʼajaʼ játs tu ku tejwamédhanchij «in lej ey a Dios» (Juan 1:​17, 18). Jun i tʼiplab, an Escrituras Hebreas in ulalak abal a Jehová lej alwaʼ inik ani u lej yajnanchix (Éx. 34:​5-7). Pero a Jesús in wilkʼaʼ más alwaʼ axéʼ xi exobchixtaláb tam tin tʼilaʼ tin kwéntaj an kwitól axi xeʼetsak kʼíbenek. Tam ki ajiy axéʼ xi tʼilab, i tʼajál ti kwéntaj abal «tam ti talej ow» an kwitól, tsuʼtat kʼal in papá ani «lej yajnanchat». Jayej in ulal abal «adhláts in tátaj, in batsʼuw an kwitól», in mutsʼuknaʼ ani in pakwlanchij. Axéʼ xi tʼilab tu tólmiyal ki exbay abal a Jehová chubax alwaʼ inik ani u yajnanchix (Luc. 15:​11-32). A Jesús in tólmiy an atiklábchik abal kin exlaʼ jantʼiniʼ játs in ey a Jehová. w24.02 10 párrs. 8, 9

¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki yajnanchij axi más ani ki tsáplinchij in ichích antsanáʼ jantʼiniʼ in tʼajál a Jehová? Max ki nitsʼbiy jantʼiniʼ in ey a Jehová. Ki tsuʼuw talchik i tʼiplab. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki áynanchij ki kʼanidhaʼ axi más ani ki tsáplinchij in ichích? (1 Tes. 4:18). Kwaʼal ki tsápnanchij ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ in atsʼálchik, ki kʼanidhaʼ ani ki tʼajaʼ tu alwaʼ inik (Col. 3:12; 1 Ped. 3:8). Max wawáʼ ki tsápnanchij ki tejwamédhaʼ axéʼ ti ejatal, yab neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki tsáplinchij in ichích jitaʼ kʼwajat in yajchiknál. A Jesús in uluw axéʼ xi kaw: «Jantʼinits a lej ichích, antsanáʼ neʼets ka uluw ta wiʼ, axi alwaʼ inik in ulal jawaʼ alwaʼ kom alwaʼ in ichích» (Mat. 12:​34, 35). Kʼal axéʼ i exobnál abal lej exbadh ki tsáplinchij in ichích an epchalchik, kom antsanáʼ i tejwamedhál abal i kʼanidhál. w23.11 10 párrs. 10, 11

I yéjenchal tolmidh abal ki ejtow ki exbay an kʼej kaw axi ti Biblia. Ka tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab. Tatáʼ it kʼwajat al jun i bichow axi yab a exlál, pero ti junál jun a lej jaʼúb axi u kʼwajíl tanáʼ ani in alwaʼ exlál an bichow, jajáʼ in exlál jawaʼ tam bél in tomnál ka yakʼwaʼchik. Tatáʼ yab i jikʼél kit xeʼtsin al nixéʼ an bichow kom a exlál abal a jaʼúb yab neʼets ti kʼíbedhaʼ. Axéʼ tu tólmiyal ki exbay abal a Jehová in alwaʼ exlál jawaʼ kʼwajat ti watʼel xowéʼ ban xeʼtsintaláb ani jawaʼ neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj. Jaxtám, max i léʼ ki exbay an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia, lej exbadh ki konchij a Jehová tu ku tólmiy (Dan. 2:28; 2 Ped. 1:​19, 20). Jun i tataláb etsʼey in tsalpayal jantʼiniʼ kin tólmiy in tsakámil abal yab kin yajchiknaʼ tam ka púwey ani a Jehová pel ejtíl nixéʼ xi tataláb, Jajáʼ in léʼ abal etsʼey ku kʼwajiy alwaʼ (Jer. 29:11). Pero, a Jehová in éjtowal kin tʼajaʼ jantʼoj axi an tatalábchik yab in éjtowal, Jajáʼ in exlál jantʼoj neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj. Jaxtám in abnaʼ ka dhuchan ti Biblia axéʼ xi kʼej kaw abal wawáʼ jayej ki exlaʼ jantʼoj neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj (Is. 46:10). w23.08 8 párrs. 3, 4