აბიათარი

[მამა აღმატებულობისა; მამა საკმარისზე მეტისა (სიუხვისა)]

მღვდელმთავარ ახიმელექის ვაჟი, ლევისტომელი, ელის საგვარეულოდან (1სმ. 14:3; 22:11; 23:6); ის ცხოვრობდა საულის, დავითისა და სოლომონის მმართველობის პერიოდში. მღვდელმთავარი გახდა დავითის მეფობის დროს; ჰყავდა ორი ვაჟი — იონათანი და ახიმელექი (ეს სახელი ერქვა აბიათარის მამასაც) (2სმ. 15:27, 36; 8:17).

აბიათარი ცხოვრობდა იერუსალიმთან ახლოს ნობში, „მღვდლების ქალაქში“, როცა მეფე საულმა ედომელ დოეგს მოაკვლევინა აბიათარის მამა, მღვდელმთავარი ახიმელექი, და სხვა მღვდლები (სულ 85 კაცი), რადგან ეგონა, რომ დავითს უჭერდნენ მხარს. დოეგმა ქალაქის მოსახლეობაც ამოწყვიტა. მხოლოდ აბიათარმა მოახერხა გაქცევა. სავარაუდოდ, ის გაიქცა ნობიდან სამხრ.-დას-ით დაახლოებით 30 კმ-ში მდებარე კეილაში დავითთან, რომელიც თვითონაც გაურბოდა საულს. ვინაიდან დავითი ფიქრობდა, რომ გარკვეულწილად მასაც მიუძღოდა ბრალი ამ ტრაგედიაში, აბიათარს უთხრა: „იმ დღესვე მივხვდი, ედომელი დოეგის დანახვისას, რომ ამბავს მიუტანდა საულს. მე ვარ დამნაშავე ყველას წინაშე მამაშენის სახლში. ჩემთან იყავი, ნუ გეშინია, ვინც ჩემს სულს დაეძებს მოსაკლავად, ის შენსასაც დაეძებს. შენ ჩემი მფარველობა გჭირდება“ (1სმ. 22:12—23; 23:6).

აბიათარი დავითთან დარჩა მთელი მისი ხიზნობის განმავლობაში და მღვდლად მსახურობდა დავითის ხალხში. 1 სამუელის 23:6-დან ვიგებთ, რომ მას თან ჰქონდა ეფოდი. თუმცა მღვდლებს ჩვეულებრივ სელის ეფოდი ემოსათ (1სმ. 22:18), იმავე თავის მე-9—12 მუხლებიდან ჩანს, რომ აბიათარს ჰქონდა მამის, მღვდელმთავარ ახიმელექის ეფოდი, რომელშიც ურიმი და თუმიმი იდო.

დავითისა და სოლომონის მეფობის დროს. როგორც ჩანს, დავითის გამეფების შემდეგ აბიათარი მღვდელმთავრად დაინიშნა. ზოგი ბიბლეისტის აზრით, მღვდელმთავარი ახიმელექის სიკვდილის შემდეგ მეფე საულმა მის ნაცვლად ცადოკი დააყენა მღვდელმთავრად და ამგვარად არ ცნო აბიათარი, რომელიც დავითთან, საულის ტახტის მემკვიდრესთან იყო. ისინი ფიქრობენ, რომ გამეფების შემდეგ დავითმა მღვდელმთავრობა ცადოკთან ერთად აბიათარსაც მიანიჭა. ამ შეხედულებას საფუძვლად, როგორც ჩანს, ის ფაქტი უდევს, რომ ცადოკი და აბიათარი ხშირად მოიხსენიება ერთად და ისეთი შთაბეჭდილება იქმნება, თითქოს ორივეს ერთდროულად ეკავა ეს მაღალი მდგომარეობა (2სმ. 15:29, 35; 17:15; 19:11; 20:25; 1მფ. 1:7, 8, 25, 26; 4:4; 1მტ. 15:11). მაგრამ ბიბლიაში არსად წერია, რომ საულის მეფობის დროს ცადოკი მღვდელმთავრად დანიშნეს. შესაძლოა, ცადოკზე იმიტომ მახვილდება მეტი ყურადღება, რომ ის წინასწარმხილველი ანუ წინასწარმეტყველი იყო, ისევე როგორც წინასწარმეტყველი სამუელი, რომელზეც ბიბლიიდან უფრო მეტი ვიცით, ვიდრე მის დროს მცხოვრებ მღვდელმთავარზე (2სმ. 15:27). ფაქტები მოწმობს, რომ დავითის მეფობის დროს მხოლოდ აბიათარი მსახურობდა მღვდელმთავრად, ცადოკს კი შედარებით დაბალი მდგომარეობა ეკავა (1მფ. 2:27, 35; მრ. 2:26).

2 სამუელის 8:17 ბადებს კითხვებს, რადგან მასში ნათქვამია, რომ „ცადოკი, ახიტუბის ვაჟი, და ახიმელექი, აბიათარის ვაჟი, მღვდლები იყვნენ“, აბიათარს კი საერთოდ არ მოიხსენიებს მღვდელმთავრად. ზოგი მიიჩნევს, რომ გადამწერმა შეცდომით გადაანაცვლა ახიმელექისა და აბიათარის სახელები და სინამდვილეში აქ უნდა წერებულიყო „აბიათარი ახიმელექის ვაჟი“, ისევე როგორც სირიულ ფეშიტაში. მაგრამ მასორული ტექსტის ამ მუხლში მოყვანილ სახელთა თანმიმდევრობას ადასტურებს მუხლები „პირველი მატიანედან“ (18:16; 24:3, 6, 31). ამგვარად, მეტად სავარაუდოა, რომ ცადოკი და ახიმელექი მოხსენიებულნი არიან მღვდელმთავარ აბიათარის დამხმარე მღვდლებად, თავად აბიათარის მდგომარეობის ხაზგასმა კი აუცილებლობას აღარ წარმოადგენდა (1მტ. 16:37—40; შდრ. რც. 3:32).

სხვა მღვდლებთან ერთად აბიათარს წილად ხვდა პატივი, ობედ-ედომის სახლიდან იეჰოვას კიდობანი იერუსალიმში გადაეტანა (2სმ. 6:12; 1მტ. 15:11, 12). მღვდელმთავრობასთან ერთად ის დავითის მრჩეველთაგანიც იყო (1მტ. 27:33, 34).

დავითის მეფობის ბოლო წლებში აბესალომმა შეთქმულება მოუწყო მეფეს. აბიათარს არ მიუტოვებია მეფე, როცა მას იერუსალიმიდან გაქცევა მოუწია. ყოფილი მრჩევლის, მოღალატე ახითოფელის გეგმის ჩასაშლელად დავითმა ერთგული მღვდლები, აბიათარი და ცადოკი გაგზავნა იერუსალიმში, რათა მისთვის აჯანყებული შვილის გეგმები შეეტყობინებინათ (2სმ. 15:24—36; 17:15). აბესალომის სიკვდილის შემდეგ აბიათარი და ცადოკი დედაქალაქში დასაბრუნებლად ხალხთან შუამავლობდნენ მეფეს (2სმ. 19:11—14).

თუ გავითვალისწინებთ, რომ საულისგან დევნილ დავითთან ერთად აბიათარიც ერთგულად იტანდა მრავალ განსაცდელს, მასთან იყო აბესალომის აჯანყების დროს და თითქმის 40 წლის მანძილზე სარგებლობდა დავითის ნდობითა და კეთილგანწყობით და მის მეგობრად ითვლებოდა, გასაკვირია, რომ მან ადონიას მხარე დაიჭირა, როცა ამ უკანასკნელმა დავითის ტახტის მიტაცება სცადა. თუმცა შეთქმულებას ჯარის მეთაური იოაბიც უჭერდა მხარს, ის მაინც ჩაიშალა. დავითის მითითებით ერთგულმა მღვდელმა ცადოკმა სოლომონი სცხო მეფედ (1მფ. 1:7, 32—40). აბიათარის ვაჟმა იონათანმა, რომელიც აბესალომის აჯანყების დროს დავითს ატყობინებდა მოვლენების განვითარების შესახებ, ახლა ადონიას ამცნო შეთქმულების ჩაშლა. მეფე სოლომონი არ ჩქარობდა აბიათარის დასჯას. მაგრამ მოვლენებმა ცხადყო, რომ აჯანყება ისევ ღვიოდა, ამიტომ სოლომონმა ბრძანა, სიკვდილით დაესაჯათ ადონია და იოაბი, მღვდელი აბიათარი კი განდევნა იერუსალიმიდან და უთხრა: „წადი ანათოთში, შენს მამულში! სიკვდილის ღირსი ხარ, მაგრამ დღეს არ მოგკლავ, რადგან უზენაესი უფლის, იეჰოვას კიდობანი ატარე დავითის, მამაჩემის წინაშე და მამაჩემთან ერთად გამოიარე გაჭირვება“ (1მფ. 2:26). აბიათარის ნაცვლად, მან მღვდელმთავრად ცადოკი დანიშნა. ასე რომ, მღვდელმთავრობა აარონის ვაჟის, ელეაზარის საგვარეულოს დაუბრუნდა და 1 სამუელის 2:31-ში ჩაწერილი წინასწარმეტყველების თანახმად, ელის სამღვდელო საგვარეულო ხაზმა სამუდამოდ შეწყვიტა არსებობა (1მფ. 2:27; 1სმ. 3:12—14).

მიუხედავად იმისა, რომ მოგვიანებით, 1 მეფეების 4:4-ში, „ცადოკი და აბიათარი“ ისევ ერთად მოიხსენიებიან სოლომონის მმართველობის დროს მომსახურე მღვდლებად, აბიათარი, როგორც ჩანს, ძველი დამსახურების ან ისტორიული ფაქტის გამო მოხვდა ცადოკის გვერდით. ზოგიერთი ბიბლეისტის აზრით, დაქვეითების შემდეგ სოლომონმა აბიათარი ცადოკის დამხმარედ დანიშნა— როცა ერთი მღვდელი სიონის მთაზე ასრულებდა მსახურებას, სადაც შეთანხმების კიდობანი იდგა, მეორე მსახურობდა კარავში, რომელიც ტაძრის აგებამდე გაბაონში რჩებოდა (იხ. 1მტ. 16:37—40). მაგრამ 1 მეფეების 2:26-ის თანახმად, სოლომონმა თავის მამულში, ანათოთში გაგზავნა აბიათარი და იმის მიუხედავად, რომ ანათოთი გაბაონთან ახლოს იყო, სოლომონის ბრძანებით, აბიათარს უფლება არ ჰქონდა, მღვდლის რომელიმე მოვალეობა შეესრულებინა.

იმის თანახმად, რაც თარგმანთა უმეტესობაში მარკოზის 2:26-ში წერია, იესო ამბობდა, რომ „აბიათარ მღვდელმთავრის დროს“ დავითი მივიდა ღვთის სახლში და ჭამა წარსადგენი პური. ვინაიდან ამ მოვლენის დროს მღვდელმთავარი აბიათარის მამა, ახიმელექი იყო, ასეთი თარგმანი ისტორიული უზუსტობაა. აღსანიშნავია, რომ ძველ ხელნაწერთა ნაწილში ეს ფრაზა არ გვხვდება, ის არ არის პარალელურ მუხლებში — მათეს 12:4-სა და ლუკას 6:4-ში. მაგრამ მსგავსი გრამატიკული წყობა გვხვდება მარკოზის 12:26-ისა და ლუკას 20:27-ის ბერძნულ ტექსტში. სხვადასხვა თარგმანში ის გადმოცემულია სიტყვებით „-ის შესახებ მონაკვეთში“ (RS; AT; JB). ამგვარად, ყველანაირი საფუძველი არსებობს იმისთვის, რომ მარკოზის 2:26-ში ჩაწერილი სიტყვები ზუსტად ისე გადმოიცეს, როგორც ეს „ახალი ქვეყნიერების თარგმანშია“: „როგორ შევიდა [დავითი] ღვთის სახლში, უფროსი მღვდლის, აბიათარის შესახებ მონათხრობის თანახმად“. ეს თარგმანი ისტორიულად ზუსტია, რადგან აბიათარის საგმირო საქმეების შესახებ თხრობა მალევე იწყება მას შემდეგ, რაც ნათქვამია, რომ დავითი შევიდა ღვთის სახლში და ჭამა წარსადგენი პური, და მოგვიანებით, დავითის მმართველობის დროს, აბიათარი მართლა გახდა ისრაელის მღვდელმთავარი.