თავისუფლების დაცვა — როგორ?

ინდონეზიის პატარა მრავალეროვანი ქალაქი რენასდენკლოკი წლების განმავლობაში მშვიდობიანი ქალაქი იყო. მაგრამ გარეგნული შემწყნარებლობა 1997 წლის 30 იანვარს დასრულდა. ძალადობამ თავი რელიგიური დღესასწაულის დღეს იჩინა, გამთენიისას, როცა სამი საათი სრულდებოდა და ერთ-ერთმა მორწმუნემ დოლის დაკვრა დაიწყო. ატეხილი ხმაურის გამო მას სხვა რელიგიის წარმომადგენელმა მეზობელმა ლანძღვა დაუწყო. ატყდა ჩხუბი და ერთმანეთისთვის ქვების სროლა. როცა კარგად გათენდა, მათ სხვებიც შეუერთდნენ და ჩხუბი აურზაურში გადაიზარდა. დღის მიწურულს ბუდისტთა ორი ტაძრისა და ოთხი ქრისტიანული ეკლესიის ნანგრევებიღა იყო დარჩენილი. გაზეთი ამ ინციდენტის შესახებ შემდეგი სათაურით იუწყებოდა: „შეუწყნარებლობის ნაპერწკლით ჩნდება ეროვნული არეულობის ხანძარი“ (International Herald Tribune).

მრავალ ქვეყანაში ეროვნულ უმცირესობათა უფლებები კანონითაა დაცული, მაგრამ მათ მიმართ შეუწყნარებლობა მაინც ხშირია. კანონით თავისუფლების უზრუნველყოფა ძირფესვიანად ვერ აბათილებს შეუწყნარებლობის ძირითად მიზეზებს. ფაქტი, რომ შეუწყნარებლობა შეფარულია, სულაც არ ნიშნავს რომ აღარ არსებობს. თუკი მდგომარეობა იცვლება და იქმნება არასასურველი ატმოსფერო, შეფარული შეუწყნარებლობა აშკარა ხდება. ხალხს რომ არ დევნიდნენ კიდეც, შეიძლება მტრულად ეპყრობოდნენ და მათს აზრებს გასაქანს არ აძლევდნენ. როგორ შეიძლება ყოველივე ამის თავიდან აცილება?

შეუწყნარებლობის მიზეზი

ბუნებრივი თვისებაა, უგულებელვყოთ ან ეჭვით შევხედოთ განსხვავებულსა და უჩვეულოს, განსაკუთრებით კი შეხედულებებს, რომლებიც ჩვენი თვალსაზრისისგან განსხვავდება. ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ შემწყნარებლობა გამორიცხულია? გაეროს პუბლიკაციაში გაუთვითცნობიერებულობა და ურთიერთგაგების დეფიციტი მოხსენიებულია „შეუწყნარებლობისა და დისკრიმინაციის ყველაზე მთავარ მიზეზთა შორის რელიგიისა და რწმენის საკითხში“ (Elimination of All Forms of Intolerance and Discrimination Based on Religion or Belief). მაგრამ შეუწყნარებლობის ერთ-ერთი მიზეზის, გაუთვითცნობიერებულობის, დამარცხება შესაძლებელია. როგორ? განათლებით. „განათლება დისკრიმინაციასა და შეუწყნარებლობასთან ბრძოლის ძირითადი საშუალებაა“, — აღნიშნულია გაეროს ადამიანის უფლებათა კომისიის მოხსენებაში.

რა უნდა იყოს განათლების მიზანი? ერთ ჟურნალში ნათქვამია, რომ „განათლება შემწყნარებლობის მისაღწევად შიშის ჩანერგვისა და სხვათა იგნორირების წინააღმდეგ უნდა იყოს მიმართული და ახალგაზრდებს უნდა ეხმარებოდეს დამოუკიდებელი მსჯელობის, საღი აზროვნებისა და მაღალზნეობრივად ფიქრის უნარის განვითარებაში, ნაცვლად იმისა, რომ ხელი შეუწყოს რელიგიური მოძრაობების უარყოფას“ (UNESCO Courier).

აშკარაა, რომ საინფორმაციო საშუალებებს მნიშვნელოვანი როლის შესრულება შეუძლიათ „საღი აზროვნებისა და მაღალზნეობრივად ფიქრის უნარის განვითარებაში“. მრავალი საერთაშორისო ორგანიზაცია აღიარებს საინფორმაციო საშუალებების ძალას თვალსაზრისის ჩამოყალიბებისა და ურთიერთგაგების საკითხებში. თუ საინფორმაციო საშუალებებს ზოგისგან განსხვავებით სურთ, ხელი შეუწყონ შემწყნარებლობას და არა შეუწყნარებლობას, მაშინ პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ობიექტური ჟურნალისტიკა მოეთხოვებათ. დროდადრო ჟურნალისტები საერთო აზრის საწინააღმდეგოდ უნდა წავიდნენ. მათ ობიექტურად უნდა გააანალიზონ მოვლენები და მიუკერძოებელი შენიშვნები გააკეთონ. მაგრამ კმარა მხოლოდ ეს?

შეუწყნარებლობასთან ბრძოლის საუკეთესო საშუალება

შემწყნარებლობა არ ნიშნავს, რომ აუცილებლად ერთი და იგივე აზრი უნდა გვქონდეს. ცხადია, რომ ყველას საკუთარი თვალსაზრისი აქვს. ერთს შეიძლება მთელი გულით სჯეროდეს, რომ მეორის აზრი ძალიან მცდარია. ისინი შეიძლება დაუფარავადაც საუბრობდნენ თავიანთ განსხვავებულ შეხედულებებზე. მაგრამ, სანამ მიკერძოებული აზრების გაღვივების მიზნით არ ავრცელებენ სიცრუეს, ეს შეუწყნარებლობაში არ ჩამოერთმევათ. შეუწყნარებლობა ვლინდება ნებისმიერი ჯგუფის დევნით, სპეციფიკური კანონებით მიზანში ამოღებით, უგულებელყოფით, ოფიციალური აკრძალვით ან რწმენის თანახმად ცხოვრების სხვა ხელისშემშლელი საშუალებებით. შეუწყნარებლობის ყველაზე უკიდურესი ფორმისას ზოგი კლავს და ზოგსაც რწმენის გამო სიკვდილი უწევს.

როგორ შეიძლება შეუწყნარებლობაზე გამარჯვება? შეუწყნარებლობა საჯაროდ სამხილებელია ისევე, როგორც პავლემ ამხილა რელიგიური წინამძღოლების შეუწყნარებლობა პირველ საუკუნეში (საქმეები 24:10–13). თუმცა, როცა კი არის საშუალება, შეუწყნარებლობის დამარცხების საუკეთესო მეთოდია წინდახედულება. თუ გვინდა ხელი შევუწყოთ შემწყნარებლობას, უნდა ვასწავლოთ ხალხს უკეთ გაუგონ სხვებს. შეუწყნარებლობასთან ბრძოლის გაეროს ზემოხსენებულ მოხსენებაში ნათქვამია: „რადგანაც რელიგიური შეუწყნარებლობისა და დისკრიმინაციის ნებისმიერი ფორმა ადამიანთა გონებიდან მომდინარეობს, მსგავსი მოქმედება გონებაშივე უნდა მოითოკოს“. ასეთმა განათლებამ შეიძლება უბიძგოს კიდეც ადამიანს, რომ შეამოწმოს საკუთარი რწმენა.

ფედერიკო მაიორი, იუნესკოს გენერალური დირექტორი, წერდა: „შემწყნარებლობა მტკიცე რწმენის მქონის ღირსებაა“. დომინიკელი მღვდელი კლოდ ჯეფრი ერთ ჟურნალში წერდა: „ნამდვილი შემწყნარებლობა დაფუძნებულია ძლიერ რწმენაზე“ (Reforme). საკუთარი რწმენით კმაყოფილი პიროვნება სხვების რწმენით არავითარ ხიფათს გრძნობს.

იეჰოვას მოწმეები მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ შემწყნარებლობის ხელშემწყობი შესანიშნავი საშუალება სხვადასხვა რწმენის ადამიანებთან საუბარია. იეჰოვას მოწმეები სერიოზულად ეკიდებიან იესოს წინასწარმეტყველებას, რომ „ექადაგება ეს სახარება სასუფეველზე მთელს მსოფლიოს ყველა ხალხისთვის დასამოწმებლად“ და ისინი კარგად არიან ცნობილი თავიანთი სამქადაგებლო საქმიანობით (მათე 24:14). ამ მსახურებით მათ აქვთ შესაძლებლობა, მოისმინონ სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენლების, აგრეთვე ათეისტების, შეხედულებები. თავის მხრივ, იეჰოვას მოწმეებიც მზად არიან, საკუთარი რწმენა გააცნონ მოსმენის მსურველებს. ამგვარად, ისინი ხელს უწყობენ ცოდნის გაღრმავებასა და გაგებას. ასეთი ცოდნა და გაგება შემწყნარებლობას მეტ გასაქანს აძლევს.

შემწყნარებლობა და არა მხოლოდ შემწყნარებლობა

ერთობლივი ძალისხმევისა და საუკეთესო ზრახვების მიუხედავად, რელიგიური შეუწყნარებლობა სადღეისოდ მაინც მთავარი პრობლემაა, რადგან ნამდვილი ცვლილებისთვის უფრო მეტი მოითხოვება. ფრანგული გაზეთი ხაზგასმით აღნიშნავდა პრობლემას: „დღევანდელი საზოგადოება უსაშველოდ ხშირად იტანჯება ემოციური და სულიერი სიცარიელით. კანონი რელიგიის თავისუფლებას მოწინააღმდეგეებისგან იცავს. მას შეუძლია და უნდა დაიცვას კიდეც ყველას თანასწორუფლებიანობა კანონის წინაშე ყოველგვარი თვითნებური დისკრიმინაციის გარეშე“ (Le Monde des débats).

წიგნში „დემოკრატია და შემწყნარებლობა“ (Democracy and Tolerance) აღნიშნულია: „მიზნის მისაღწევად დიდი გზა გვაქვს გასავლელი, რომ ურთიერთგაგება და პატივისცემა ქცევის მსოფლიო ნორმად ვაქციოთ“.

ბიბლია გვპირდება, რომ მალე კაცობრიობა გაერთიანდება ჭეშმარიტი ღვთის წმინდა თაყვანისმცემლობაში. ამ ერთობას მოჰყვება მსოფლიო ძმობა და ნამდვილი ურთიერთპატივისცემა. აღარ იქნება გაუთვითცნობიერებულობა, რადგან ღვთის სამეფო ყველას იეჰოვას გზებს ასწავლის, რითაც დაკმაყოფილდება ინტელექტუალური, ემოციური და სულიერი მოთხოვნილებები (ესაია 11:9; 30:21; 54:13). ნამდვილი თანასწორუფლებიანობა და თავისუფლება მთელ დედამიწაზე იქნება (2 კორინთელთა 3:17). ღვთის განზრახვების შესახებ ცოდნის შეძენა დაგეხმარებათ დაამარცხოთ გაუთვითცნობიერებულობა და შეუწყნარებლობა.

[ჩარჩო⁄სურათი 11 გვერდზე]

რელიგია საფრთხეშია

უკანასკნელ წლებში საფრანგეთში ხელისუფლება ცდილობს იეჰოვას მოწმეთა შევიწროებას, არ აძლევს ისეთივე უპირატესობებით სარგებლობის უფლებას, როგორიც სხვა რელიგიებს აქვთ. ახლახან დააკისრა დიდი გადასახადები იმ შესაწირავებზე, რომლებიც გაღებული იყო იეჰოვას მოწმეთა რელიგიური საქმიანობებისთვის. საფრანგეთის ხელისუფლებამ უსამართლოდ დააკისრა 50 მილიონი ამერიკული დოლარის გადახდა (როგორც გადასახადი და ჯარიმა) აშკარად იმ მიზნით, რომ საფრანგეთში შეავიწროონ აღნიშნული რელიგიის წევრი 200 000 ქრისტიანი და მათი მომხრეები. ეს რელიგიური მიკერძოების აღმაშფოთებელი მაგალითია, რაც თავისუფლების, ძმობისა და თანასწორუფლებიანობის ყველა პრინციპს ეწინააღმდეგება.

[სურათი 10 გვერდზე]

შეუწყნარებლობას ხშირად ძალადობა სდევს თან.

[სურათები 12 გვერდზე]

მიუხედავად იმისა, რომ იეჰოვას მოწმეები რელიგიური საქმიანობით არიან დაკავებული, საფრანგეთის ხელისუფლების ზოგი წარმომადგენელი აცხადებს, რომ ისინი არ წარმოადგენენ რელიგიას!