Mulangidi KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE
Mulangidi
KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE
Kimbundu
  • BIBIDYA
  • MADIVULU
  • YÔNGE
  • w20 Mbeji Ia Kasamanu jimb. 2-7
  • Kizukutisu Kyanda Tunda ku Thunda!

O vidyu iwasolo seku luwa.

Tuloloke, kwamoneka kibhidi mu kujikula o vidyu.

  • Kizukutisu Kyanda Tunda ku Thunda!
  • O Mulangidi U Bhana Ngolokela ia Utuminu Ua Jihova (Phala ku di Longa)—2020
  • Tudyambu
  • Milongi Yadifu
  • IMA IWANA YALUNGULULA O UKEXILU WETU WA KUTENDELA
  • KIKI KILOMBOLOLA IHI?
  • NJIMBU YAMBOTE
  • IHI YA LUNGULUKA?
  • Kaiela o Phangu ia Jipolofeta—Jouele
    Kikalakalu Kietu Kia Utuminu—2013
O Mulangidi U Bhana Ngolokela ia Utuminu Ua Jihova (Phala ku di Longa)—2020
w20 Mbeji Ia Kasamanu jimb. 2-7

MILONGI YA 14

Kizukutisu Kyanda Tunda ku Thunda!

‘Mu ixi yetu mwa bokona kifuxi kyengi.’—JOWE. 1:6.

MWIMBU 95 O Mukengeji Uya ni ku di Bandekesa

ITWANDADILONGAa

1. Phange Russell ni akwá exile mu dilonga kyebhi o Bibidya, ni mukonda dyahi yiyi yexile ndunge yambote?

HAMA ya mivu kudima ndenge, Phange Charles Taze Russell ni makamba mê, kibuka kyofele kya adilongi a Mak’â Nzambi, a mateka ku dyongeka mudyâ. Ene a mesenene kumona se atena kutendela o kidi kilonga o Bibidya kyalungu ni Jihova Nzambi, Jezú Kidistu, ibhita ni athu kyoso kya fwa, ni sata ya kukula. O ukexilu wâ wa kudilonga, ki wabhonzele. Muthu ubhanga kibhwidisu, a sota o jivelusu joso ja lungu ni kibhwidisu. Ku disukilu, exile mu soneka o ima ya dilongo mu kitokwesu kya bhangele. Ni kikwatekesu kya Jihova, o mala ya a dilongo ima yavulu ya zongo ilonga o Bibidya. O kidi kya dilongo ene, katé lelu kyala hanji ni valolo.

2. Ihi itena ku tu tondalesa kyoso ki twa mu sota kutendela polofesiya ya Bibidya?

2 Maji o adilongi ya a Bibidya, a tonginina kwila, kibhonza dingi kutendela kyambote o jipolofesiya ja Bibidya, o kutendela o milongi yadyanga ya Bibidya ndenge. Kiki kibhita mukonda dyahi? Mukonda, mu veji javulu, o polofesiya ya Bibidya a itendela dingi kyambote mu kithangana ki idikumbidila, mba kyoso kizubha o kudikumbidila. Maji sayi dingi kima kyengi. Phala kutendela kyambote o polofesiya, kwa bhingi kutanga o jivelusu joso jamukwá, kikale kudima kikale kupholo. Se tu tala ngó kima kimoxi, anga tu jimba o ima yamukwá, tutena kutondala mu ukexilu wa ku tendela o polofesiya. Kiki kyene kya bhiti ni polofesiya i tu sanga mu divulu dya Jowele. Kindala twanda bhitulula o polofesiya yiyi. Twanda zwela we se mukonda dyahi kwa bhingi kulungulula o ukexilu u twene mu i tendela.

3-4. Katé kindala kiki, kyebhi ki twexile mutendela o polofesiya i tu sanga mu divulu dya Jowele 2: 7-9?

3 Tanga Jowele 2:7-9. Jowele wa kanena kwila, kweji kwiza mabhebhu a mahoho eji bwikisa o ixi ya Izalayele. O mazu ni jinganzwánzwa ja mahoho ya, edi kala a hoji. Ene anda dya o isasa ni yangu yoso mu ixi ya Izalayele! (Jowe. 1:4, 6) Mu mivu yavulu, twexile mu tendela kwila, o polofesiya yiyi, ya lungile ni mundu wa Jihova, weji boka jinga o njimbu yambote ni nguzu yoso, sé kwa fidisa, mukwa ni kibuka kya mahoho. Twexile mu tendela kwila, o kikalakalu kiki kyexile mu bwikisa o “ixi,” mba o athu a mu kayela o atwameni a jingeleja.b

4 Se tu tanga ngó o divulu dya Jowele 2:7-9, kyanda moneka kala, o kijimbulwilu kiki kya tokala mwene. Maji kyoso ki tu tanga ni kuxinganeka mu polofesiya yoso yiyi, twanda mona kwila, kwa bhingi mwene kulungulula o ukexilu wetu wa ku i tendela. Twanda mona ima iwana i tu bhangesa kulungulula o ukexilu wetu wa kutendela o polofesiya yiyi.

IMA IWANA YALUNGULULA O UKEXILU WETU WA KUTENDELA

5-6. Ibhwidisu yebhi imoneka, kyoso ki tu tanga (a) Jowele 2:20? (b) Jowele 2:25?

5 Kyadyanga, tala o kikanenu kya Jihova, kyalungu ni mabhebhu a mahoho: “Yó wa tokala ku suku [o mahoho] ngi mu bhangesa kuya dikanga n’a mi xisa.” (Jowe. 2:20) Se o mahoho a mu lombolola o Jimbangi ja Jihova a mu kumbidila o kitumu kya Jezú, kya kuboka ni kubhanga maxibulu, mukonda dyahi Jihova wa kanena kwa bhangesa kuya dikanga? (Ize. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Sé phata, Jihova ka mu kaya o jiselevende jê ja fiyele, kana. Maji wa mu kaya kima mba muthu wa mu tatesa o mundu wê.

6 Kayadi, xinganeka mu izwelu yala mu divulu dya Jowele 2:25. Mu velusu yiyi, Jihova wambe: “Mivu yoso ya mi jikinisa kihoho, ni kabôtwa, ni kajeja ni thothola, kifuxi kyami kya dikota ki nga mi tumikisine mu ku mi lwa enu, eme ngi mi vutwila-yu.” Tala kuma, Jihova wa kanena ku “vutwila” o ima yoso ya jikinisa mba yadi o mahoho. Se o mahoho a lombolola o mundu wa Jihova, kiki kyeji bhangesa kuxinganeka kwila, o njimbu yambote yene mu boka, ya mu bhekela kilwezu ku athu. Maji mu kidi, o njimbu yiyi ibhulula, ibhangesa o athu ayibha ku dyela. (Ize. 33:8, 19) O njimbu yambote, dibesá phala o athu!

7. Mu divulu dya Jowele 2:28, 29, o izwelu “kya kà bhita” i tu kwatekesa kutendela ihi?

7 Tanga Jowele 2:28, 29. Katatu, o ukexilu wa dikayela o izulukutu mu polofesiya yiyi. Tala kuma, mu jivelusu jiji, Jihova wambe: “Kyenyokyo phe anga kya kà bhita kwila, nga kà lundulwila o nzumbi yami”; kifwa, kyoso o mahoho kyanda zubha kubhanga o kikalakalu kyâ. Se o mahoho alombolola o aboki a Utuminu wa Nzambi, mukonda dyahi Jihova weji kwa lundulwila o nzumbi yê, kyoso kyeji zubha o kikalakalu kyâ kya kuboka? Mu kidi, se kexile ni kikwatekesu kya nzumbi ikôla ya Nzambi, ene keji tena kusuluka ni kuboka mu mivu yavulu, sumbala ene mu azukutisa ni kufidisa o ikalakalu yâ.

Jifoto ja mu jimbulula o kikalakalu kya kuboka m’ukulu. 1. Phange ya muhatu wa kwata mbwenga yala ni malola ayadi, yene yezala ni madivulu. 2. Jiphange akwata ji plaka ni jikalata. 3. Dikalu dya kuxika madiskulusu a kuboka. 4. Phange ya diyala wa kwata tu madivulu. 5. Phange Joseph F. Rutherford wa mu bhanga diskulusu mu kyonge kyadikota. 6. Phange wa mu xika njimbu yongalavale mu fonografu, akwa dibhata a mukwívwa.

Phange J. F. Rutherford ni jiselevende ja mukwa a undu, exile kupholo dya kilunga, a boko se wôma o ifundisu ya Nzambi phala o mundu yu wayibha (Tala o kaxi 8)

8. O mahoho o tumbule mu divulu dya Dijingunwinu 9:1-11 a lombolola a nanyi? (Tala o foto ya kapa.)

8 Tanga Dijingunwinu 9:1-11. Kindala tu mone o kima kyakawana. M’ukulu, twexile mu zwela kwila, o mabhebhu a mahoho a jimbulula Jowele, a lombolola o kikalakalu kyetu kya kuboka, mukonda dya polofesiya yengi ya difu we kiki, yala mu divulu dya Dijingunwinu. O polofesiya yiyi, ijimbulula mahoho ala ni jipholo jedi kala pholo ja athu, ku mitwe yâ ate ‘itundu yedi kala ya ulu.’ (Dij. 9:7) Ene a talesa hadi ku “athu oso [o jinguma ja Nzambi] a kambe o kidimbu kya Nzambi bhu dibhômo,” mu mbeji jitanu. O mahoho a kala ku mwenyu mu mbeji jitanu. (Dij. 9:4, 5) O izwelu yiyi, yedi kala ya mu lombolola o jiselevende ja Jihova a a undu. Ni kuswina kwoso, a boka o ifundisu ya Nzambi, yalungu ni mundu yu wayibha. O kikalakalu kiki, ki bhangesa o athu oso a tokala ku mundu ku divwa kyayibha.

9. Yalungu ni mahoho a mono Jowele ni mahoho a jimbulula Nzwá, ima yahi ki idifu?

9 Tu xikina kwila, sayi ima mu polofesiya ya Dijingunwinu ya difu ni polofesiya ya Jowele. Maji, kwala ima yamukwá ki idifu. Tala ngó: Mu polofesiya ya Jowele, o mahoho a bwikisa o yangu mba isasa. (Jowe. 1:4, 6, 7) Mu kisuma kya mono Nzwá, o mahoho a a fidisa ku ‘bhanga kima kyoso-kyoso kyayibha ku yangu.’ (Dij. 9:4) O mahoho a mono Jowele, a tundu ku suku mba kuthunda. (Jowe. 2:20) O mahoho a mono Nzwá a tundu mu mukyukuluku mba dikungu. (Dij. 9:2, 3) O mahoho a mono Jowele, a a kaye. Mu divulu dya Dijingunwinu, o mahoho ka akaye, kana. Maji a ehela kuzubha o kikalakalu kyâ. Ki kwala kima mu Bibidya kilondekesa kwila, Jihova ka sangulukile ni kikalakalu kyâ. Tala o kaxa “Jipolofesiya Jalungu ni Mahoho—O ku mbandu ya difu, ku mbandu ki ya difu.”

Jipolofesiya Jalungu ni Mahoho—O ku Mbandu ya Difu, ku Mbandu ki ya Difu

Jowele 1:4; 2:7-9, 20

  • Masoladi a Babilonya akwata jixibhata ni jisosa jâ. O kihoho kyala kudima dyâ.

    Ene a tunda ku suku

  • Ene a sasujula o yangu

  • Ene a a kaye

  • Ene a lombolola o kilombo kya Babilonya, kya bwika Jeluzaleme mu muvu wa 607 A.K.K.

Dijingunwinu 9:1-11

  • Jiphange ja kwata ji plaka ni jikalata, a mu boka. O kihoho kyala koxi a inama yâ.

    Ene a tunda ku mukyukuluku mba dikungu

  • Ene ka sasujula o yangu

  • Ene azubha o kikalakalu kyâ

  • Ene a lombolola o jiselevende a a undu, a boka o njimbu ya ifundisu ya Jihova ni kuswina kwoso

10. Bhana phangu mu Bibidya ilondekesa kwila o mahoho a tumbula Jowele ni Nzwá atena we kulombolola ima yengi.

10 O ima ya kambe o kudifwa mu polofesiya jiyadi jiji, ji tu bhangesa kuxinganeka kwila, jene ki ja mu lombolola kima kimoxi. Twa mu zwela kwila o “mahoho” a zwela Jowele ki a difu ni “mahoho” o tumbule mu divulu dya Dijingunwinu? Xe, kyene mwene. Mu Bibidya, sayi ithangana o kima kimoxi ki tena kulombolola ima yavulu. Mu kifika mu divulu dya Dijingunwinu 5:5, Jezú a mwixana “o Hoji ku mwiji wa Juda.” O mu mukanda 1 Phetele 5:8, Dyabu a mwixana “hoji yala mu zuma.” O ukexilu u twa mu tendela kindala, uvulumuna ibhwidisu yavulu. Kyenyiki-phe twa bhingi kusota ukexilu wengi wa kujimbulula o polofesiya ya Jowele. Kijimbwilwilu kyebhi?

KIKI KILOMBOLOLA IHI?

11. Kyebhi Jowele 1:6 ni 2:1, 8, 11 i tu kwatekesa kutendela se o mahoho a lombolola nanyi?

11 Kyoso ki tu tonginina o jivelusu ja mukwá mu polofesiya ya Jowele, tu tendela kwila, mwene wexile mu zwela ya lungu ni kilombo kya masoladi kyeji kwiza mu bhanga o ita. (Jowe. 1:6; 2:1, 8, 11) Jihova wambe kwila, weji tumina o “kifuxi kyê kya dikota” (masoladi a Bibilonya) phala kubazela akwa Izalayele, abhukumukine. (Jowe. 2:25) O kilombo kiki akixana kya “suku mba thunda,” mukonda, Babilonya weji kwatela akwa Izalayele ku mbandu ya thunda. (Jowe. 2:20) O kilombo kiki a ki sokesa ni kihoho kya disokejeka kyambote. Yalungu ni ene, Jowele wambe: “[disoladi] ni [disoladi] mu kanjila kê. . . . A ká bokona mu mbonge, a kà lenga-lenga ku thandu dya imbaka, jinzu a kà ji kanduka ni ku bokwena bhu jinjanena kala ki bhanga o mwiyi.” (Jowe. 2:8, 9) Utena kuxinganeka kyebhi kya bhiti o izulukutu yiyi? Masoladi ala mu jimbandu joso. Séku kididi phala kudisweka. Ki kwexile muthu wa tena kulenga o xibhata ya akwa Babilonya!

12. Kyebhi kya dikumbidila o polofesiya ya Jowele, ya lungu ni mahoho?

12 Mukwâ ni mahoho, akwa Babilonya (mba, Jikaldewu) eza mu bwika Jeluzaleme mu muvu wa 607 A.K.K. O Bibidya yamba: “Sobha ya jikaldewu kubanda o minzangala yâ, mwene yu wa i jibha ku xibhata. . . . O minzangala ya mala mwene ka i kwatela dingi henda mba o ilumba, mba adyakime a kuka kyá, mba ikulakaji ya kukidila; maji ene oso wa a bhakula bhu lukwalu lwê. O inzu ya Jihova anga a i oha, o imbaka ya Jeluzaleme hé a i bula-bula; o jinzu jê joso ja matala a ji oha mu túbhya, ni itutu yê yoso ya makembu a i jikinisa we.” (2 Mal. 36:17, 19) Kyoso akwa Babilonya kya zubha kubwika o ixi, o athu exile mu zwela kya ngó: “Ya di bhange kikangalakata, ki mu moneka athu mba yama; a i bhakula kyá bhu lukwaku lwa Kaldeya!”—Jel. 32:43.

13. Jimbulula se Jelemiya 16:16, 18 ilombolola ihi.

13 Kyoso Jowele kya soneka o polofesiya yiyi, kwa bhiti 200 ja mivu, Jihova wa tumina Jelemiya kubhanga we kikanenu kya lungu ni kibwikilu kiki. Mwene wambe kwila, o masoladi a Babilonya eji sota mwene kyambote akwa Izalayele abhangele o ima yayibha, ki kweji subhuka muthu. “‘Talesa, nganda ku tuma atona a nzungule, eme Jihova, ene anda ku atamba; anga ngi kasa kyuwa nzungule ya manyanga ene anda ku atomba ku milundu yoso, ni ku tu-thuthulundu twoso katé ni mu mabanda ku jindanji . . . nganda ku abhana futu luyadi mu kuyibha kwâ ni kituxi kyâ.’” Kikale o kalunga mba o muxitu, ki yeji tena kusweka akwa Izalayele, a kambele o kudyela o ituxi, ku kibwikilu kya akwa Babilonya.—Jel. 16:16, 18.

NJIMBU YAMBOTE

14. Kithangana kyebhi kya dikumbidila Jowele 2:28, 29?

14 Kindala Jowele wala ni njimbu yambote, isangulukisa. O ixi ku hádya ya ka kwima dingi ibundu. (Jowe. 2:23-26) Mu kusuluka, ku hádya kwanda kala kudya kwavulu mu nzumbi. Jihova wambe: “Nga kà lundulwila o nzumbi yami ku thandu dya xitu yoso, an’enu a mala ni an’enu a ahatu a kà zambula . . . Ngà kà lundulwila we o nzumbi yami ku abhika a mala ni ku abhika ahatu.” (Jowe. 2:28, 29) Maji Nzambi ka lundulula o nzumbi yê ku akwa Izalayele, kyoso kya tundu mu Babilonya, anga a vutuka mu ixi yâ. Mu veji dya kiki, kya bhiti ngó mu kubhita jihama ja mivu, mu Pendekoxi ya 33 K.K. Kyebhi ki twejiya o maka enya?

15. (a) Kala kilondekesa Ikalakalu 2:16, 17, izwelu yebhi ya lungulula Phetele, kyoso kya tumbula o divulu dya Jowele 2:28? (b) Kiki kilondekesa ihi?

15 Bhu kaxi ka nzumbi ikôla, poxolo Phetele wa tumbula o izwelu ya Jowele 2:28, 29, mu kuzwela o izulukutu ya bhiti mu kizuwa kya Pendekoxi. Mu divwa dya ola, mu kamene, Nzambi walundulula o nzumbi yê ikôla ku Jikidistá. Oso a tambwile o nzumbi ikôla, andeka kuzwela “o ima ya makota ya Nzambi!” (Ika. 2:11) Bhu kaxi ka nzumbi ikôla, Phetele wa tumbula o polofesiya ya Jowele, mu izwelu yengi. Eye wa mono se Phetele wa lungulula-bhu izwelu yebhi? (Tanga Ikalakalu 2:16, 17.) Mu veji dya kutumbula o kikanenu kya Jowele ni izwelu “kya kà bhita,” Phetele wambe: “Mu izuwa ya kà suka-ku,” kifwa, mu izuwa ya sukidilaku ya Jijudé, Nzambi weji lundulula o nzumbi yê “ku thandu dya athu oso.” Kiki kya londekesa kwila, kwa bhiti kithangana kyasoko ande dya ku dikumbidila o kikanenu kya Jowele.

16. Kikwatekesu kyahi kya bhana o nzumbi ikôla ya Nzambi ku kikalakalu kya kuboka, kikale mu hama yadyanga, kikale mu izuwa ya lelu?

16 Kyoso Nzambi kya lundulula o nzumbi yê ku Jikidistá mu hama yadyanga, ene a mateka kikalakalu kya kuboka kyeji bhixila mu jixi joso ku mundu. Mu muvu wa 61 K.K., kyoso Phawulu kya soneka o mukanda ku akwa Kolose, mwene wa tenene kuzwela, o njimbu yambote ya di mwange, a mu “i kola mu ngongo yoso.” (Kol. 1:23) Mu izuwa ya Phawulu, o kizwelu “mu ngongo yoso,” kyexile mu lombolola o jimbandu ja jixi, mwatenene ku bhixila Phawulu ni athu amukwa. Ni kikwatekesu kya nzumbi ikôla ya Jihova, o kikalakalu kya kuboka kya dimwange dingi mu izuwa yetu—“katé ku maxokololo.”—Ika. 13:47; tala o kaxa “Nga kà Lundulwila o Nzumbi Yami.”

“Nga kà Lundulwila o Nzumbi Yami”

Mu Pendekoxi ya muvu wa 33 K.K., 3.000 a mala ni ahatu, a abatizala kala maxibulu a Jezú Kidistu. Sé kulaleka, ene a mateka we kulonga o kidi kya lungu ni Jezú ku athu engi. O kwila Jihova wa besowala o kikalakalu kyâ? Xe, wa ki besowala! “Jimidi ni jimidi” a kituka maxibulu a Kidistu.—Ika. 2:41; 21:20.

Kya bhiti kyebhi, phala o “jimidi ni jimidi” ja athu ku kituka Jikidistá? O Bibidya ki ijimbula. Maji né mwene kudisukilu dya hama yadyanga, kwa kambele kyavulu phala o Jikidistá kutenesa 144.000. Mu thembu yoyo, Jihova wexile mu sola mala ni ahatu mu ixi, phala kukala jisobha mu Utuminu wa dyulu. Maji, avulu dingi a a solo ngó mu thembu yetu yiyi. Né kiki, o ukudilu wa sidivisu ya kuboka mu hama yadyanga, ilondekesa kwila, Jihova wa lundulwile o nzumbi yê ikôla ku maxibulu adyanga.—Ika. 2:16-18.

O kwila sayi kima kilondekesa kuma, Jihova wa mu lundulula o nzumbi yê ikôla ku jiselevende jê mu izuwa ya lelu? Kyene mwene! Xinganeka ngó: Kala kilondekesa o mikanda i twala nayu, mu muvu wa 1919 kwexile ngó 6.000 a aboki ku mundu woso. Né kiki, Jihova wa besowala o sidivisu ya kuboka. Tundé mu muvu wa 1983, 144.000 a athu ndenge ene mu a batizala kala Jimbangi ja Jihova, mu mivu yoso! Sé phata, Jihova wa mu kumbidila o kikanenu kya bhange ku jiselevende jê: “Nga kà lundulwila o nzumbi yami”!—Jowe. 2:28, 29.

IHI YA LUNGULUKA?

17. O ukexilu wetu wa kutendela o polofesiya ya Jowele yalungu ni mahoho walunguluka kyebhi?

17 Ihi ya lunguluka? Kindala twa mu tendela dingi kyambote o polofesiya ya Jowele 2:7-9. Mu kidi, o jivelusu jiji ki ja mu tumbula o kuswina kwa kuboka kwetu, maji o kifuxi kya akwa Babilonya kya bwika akwa Jeluzaleme mu muvu wa 607 A.K.K.

18. Ima yebhi ki yalunguluka yalungu ni mundu wa Jihova?

18 Ima yebhi ki yalunguluka? O mundu wa Jihova, wa mu suluka ni kuboka o njimbu yambote mu ididi yoso, ene a bhanga kiki bhu kaxi ka jindunge javulu ja kuboka. (Mat. 24:14) Séku kifidisu kya jinguvulu ki tena ku tu zozesa kukumbidila o kikalakalu kyetu kya kuboka. Ni mabesá a Jihova, etu twa mu swina dingi mu kubhanga o kikalakalu kyetu kya kuboka o njimbu yambote ya Utuminu! Etu ni kulenduka kwoso tu suluka mu kusota o kikwatekesu kya Jihova phala kutendela o polofesiya ya Bibidya, twa dyelela kwila mu kithangana kya tokala Jihova wanda kutwijidisa o “kidi kyoso.”—Nzwá 16:13.

UTENA KUJIMBULULA?

  • Mukonda dyahi sayi kithangana twa bhingi kulungulula o ukexilu wetu wa kutendela o jipolofesiya ja Bibidya?

  • Ihi ya kanena o polofesiya ya Jowele 2:7-9?

  • Mukonda dyahi u divwa kwila kulungulula o ukexilu wetu wa kutendela kukolesa o kixikanu kyetu?

MWIMBU 97 O Mak’â Nzambi, a tu Bhana Mwenyu

a Mu mivu yavulu, twexile mu xinganeka kwila, o polofesiya yala mu ibatulu 1 ni 2, mu divulu dya Jowele, yalungile ni kikalakalalu kyetu kya kuboka, mu izuwa ya lelu. Maji, kwala ima iwana i tu bhangesa kulungulula o ukexilu wetu wa kutendela o mbandu yiyi ya polofesiya ya Jowele. Ima yebhi?

b Mu kifika, tala o milongi “A criação revela a sabedoria de Jeová” mu A Sentinela 15 Abril de 2009, mafwe 14-16.

    Madivulu Muoso Kimbundu (2008-2025)
    Kutunda
    Kubokona
    • Kimbundu
    • Kuwanena akwenu
    • Yakuwabhela
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ijila
    • Kikutu Kyetu
    • Definições de privacidade
    • JW.ORG
    • Kubokona
    Kuwanena akwenu