Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr24 Tɛɛkpaa p. 1-13
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2024
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • TƐƐKPAA 1-7
  • TƐƐKPAA 8-14
  • TƐƐKPAA 15-21
  • TƐƐKPAA 22-28
  • TƐƐKPAA 29–DOŊDOŊNDO 4
  • DOŊDOŊNDO 5-11
  • Tɛfɛlaŋ
  • DOŊDOŊNDO 12-18
  • Nɔ Tiindaŋndo Maa o Tonyaa Niŋ Kɛsɛ Ŋ Cho Ni
  • DOŊDOŊNDO 19-25
  • A Nɔ Pa Balika Melaa le Nyɛm Mɛlɛka Ke Num Ndoŋ?
  • A Cho Pa “Wana Tamasi Kɛndɛ . . . A Mɛɛ Ŋ Suaa Yɛ”?
  • DOŊDOŊNDO 26–FUOO 3
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2024
mwbr24 Tɛɛkpaa p. 1-13

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

TƐƐKPAA 1-7

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHOOBU 32-33

Dɛɛniaa Wanaa Cho a Kɔlta Tambɛilaŋ Nda

it-1-E 710

Ɛlihu

Ɛlihu waŋnuŋ teŋgeŋ, nduyɛ o kindiŋ le chɔmndo maa o cho wana kɛndɛ ɔɔ mbo saŋgala wana o wana le. Mbo sina maa a puuloo nda toosiaa ndu ni maa Choobu, nduyɛ maa Mɛlɛka Kpou Kpou wo toosiaa ndu ni. Ɛlihu kindiŋ le Choobu siooŋnde lueiyo le, kɛ mbo soliŋ diola Choobu laŋ kpeku mɛɛ o wa suɛi o ndulo le chɔmndo maa Chaŋndɔ kpeekpeiyo o cho ni. Nduyɛ hei kpeekpei Ɛlifaasi, Bilidaa a Sofaa ndaa kɛɛ le tosaa ni.—Choobu 32:​21, 22; 33:​1, 6.

w14-E 6/15 25 ¶8-10

Baa Mɛɛ Chɛhowa Che Dialuŋ Vilɛi Acheleŋnda yɛ Num Bɛɛ Che Muŋ Ni?

8 Ŋ nɔla miŋ chɔɔlu nyɛiye nɔ le puaapiliaa a ndepiliaa naa te o yɔŋ pɛ miŋ sina bahawɛila cho nda choo laŋ. Le tamaseliiyo, mɛɛ kɛndiaa lepɛŋndo, waa o yuŋgu piɔuwaŋndo niŋ, a sɔɔŋ kɔl tambɛi cheleŋ cho nuaa yɛ. Naa bɛɛ bahawɛila waa nuaa la nɔla mi la komal naa. Tuupa mi Isɔluɛiya luɛi o lɛŋnde Mɛlɛka chuel nda buŋgɛi leŋ niŋ, ma sɔla loonuŋndo maa, a wa paandu wanaa tambɛiya o lɛŋnde Ichipileŋ niŋ. Lelaŋ, te wanaa tambɛiya wa nya pɛ tɛɛŋ “la tosa kakaa a nda, mi la tosal nda sɔŋgbɔɔŋndo le”. Chɛhowa ndoo yeema nda ma che wanaa tambɛiya maa wanaa yeema malaa wa nda cho ni.—Di 15:​7, 11; Lɛvi 25:​35-38.

9 Yɔŋii naŋ wa acheleŋnda yamɛi kilullo, o bɛnda miŋ mala nda o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, nduyɛ miŋ dɛɛniaa nda kɔltaŋ le simulta nda ve kɔl te laŋ biuwɔŋndo. (Choobu 33:​6, 7; Mat 7:​1) Le tamaseliiyo, te wana kua a kandoo wo del pɛ a ndu nduyɛ mbo yɔŋuluŋ okoŋ ma kuɛi a ndu o fondaŋ chiɔuwaa, baa a teleŋ koŋ wanaa chiɔuwaa nɔ ni ma sim nyuuniaalaŋ le sinaa mɛɛ o looku delɔɔ yɛ ni? Sako, kɛ ma sɔɔŋguu chɔ chɔ le ndu chiɔuwo. O nɛi pilɛ koŋ choo, te chaaŋ naa laalaŋndo yɔŋnuŋ pɛ pɔmpɔm o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, le mɛɛ bahawɛilaŋ la cho ndu choo yɛ, kpeleŋ naa nɔ mbo wa le ndu malaa o yeema o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo kioo chɔ chɔ ni.—Nuawɔ 1 Tɛsaloniaŋ 5:​14.

10 Te ŋ chua pɛ teleŋndo le yiyaŋndo a bahawɛila cho puaapiliaa a ndepiliaa naa choo laŋ okɔɔ, miŋ che nda o nɛi teŋgeŋndo choo. Yiyaŋndɔ a ndepilɛnɔ cho niŋ simultaŋ biuwɔŋndo o yuŋgoo niŋ le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wo. Mi waŋnda apum chɔm maa a nɔ kaa tusiaŋndo, nduyɛ ma wa naŋ chaa nyɛ laandii kindu piɔl te ve. Kɛ baa mi sɔɔŋ nda tosa woŋ chɔm pa maa a nɔ laalaŋ kala kalaa vɛlɛ a yoomuaŋ? Te a che kala chua nɔ pɔnɔ le wo hunɔɔ lɔɔ o lɔɔ o bɔŋaŋndaŋ a chua ndɔɔ ɔɔ chuauwaa nduaa pɛ, baa hei pilaŋ num kɔllo le laalaŋ kala kala o cho chɔmndo wo le? Ɔɔ niŋ feleŋgɔnɔ bii tonyaa kpiŋ mi che bɛɛ mi sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ wa ndu ŋ balaa o sukuu silɔ woŋ? O hei niŋ kpou, mi wanaa naŋ cha maa a nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ nda, wa wanaa nɔ “laalaŋndo tau” mbo hiau wanaa cho a nɔ bahawɛila tau le wa.—Che 2:​5.

w20.03 23 ¶17-18

Teleŋ Kuɛɛ o Bɛnda yɛ Miŋ Soo?

17 Ɛlihu wa wana hiɔɔlu ndɔ kuɛ Choobu yilɔɔ wo ni. Wanayɛi Ebilahamnde finyaa hoo wa ni. Teleŋ Choobu a chaaŋaa nduaa yaawa wa suɛiyo, ndu suu kposoŋ te. Mbo yaŋ nilaŋ nyɛkɛndɛi o nyɛ nda wa dimioo wo. Nduyɛ, keŋ mala ndu ni mbo ke Choobu sila yeemaŋndo le ndu miŋgioo o nɛi. Mi keŋ mala Choobu mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ. (Choobu 33:​1, 6, 17) Nyɛ wa o sɔvɛ le Ɛlihu wo cho le Chɛhowa saŋgalaa ni, kɛ o ve le ndupila ɔɔ wana o wana cheleŋ saŋgala le. (Choobu 32:​21, 22; 37:​23, 24) Tamasi Ɛlihu wo pɛɛku naa maa teleŋndaŋ lapum, ŋ nɔ miŋ mei nduyɛ miŋ yaŋ chaaŋaa naa nilaŋ. (Chemi. 1:​19) Ŋ pɛɛku vɛlɛ maa te ŋ wa pɛ waŋndo silaa kioo, yeemɛi nɛi cho le mi Chɛhowa sɔla saŋgalaa ni, kɛ o cho naapila le.

18 Chɛhowa ke naa sondoo ni le suɛi. Ŋ chɔm maa ŋ nɔ balika melaa le kioo hoo te ŋ tol pɛ sila Baabuiyo kɔɔli le sinaa teleŋ naŋ nɔ miŋ soo wo, vɛlɛ a mɛɛ naŋ nɔ miŋ soo yɛ. Mi Mɛlɛka dimul Masaa Sɔlɔmɔŋ le mbo poonyiaa aa: “Suɛi tonyɛi dimioo a teleŋ i nɔ le dimiŋndo wo, o cho machuaa mɛɛ nda bɛɛndiaa nuaa nyɔɔ o kɛndɛ kɛndɛ a kooliiye ma kɛsi ndu o nyɛ nda bɛɛndiaa a kanii humbueiyo niŋ yɛ.” (Pulɔ. 25:​11) Ŋ nɔ miŋ yaŋ chaaŋaa naa nilaŋ nyɛkɛndɛi nduyɛ miŋ yiyaŋ tuupa miŋ soo. Te ŋ tosa lende pɛ, nyɛ naŋ dimi wo cho wa mɛɛ nyɛ nda bɛɛndiaa koŋ a kooliiye wo wa o sɔvɛ nduyɛ mbo naŋ nua yɛ. O yɔŋ bɛɛ miŋ soo tau ɔɔ nyɛɛmbɔ, nyɛ naŋ suaa wo cho waŋnda dɛɛniaa, nduyɛ mi hei nɛŋi Chɛhowa kɔl. (Pulɔ. 23:​15; Ɛfi. 4:​29) O nɛiyo hoo choo naŋ chɔm balika melaa ni le ke Mɛlɛka ke naa hoo wo!

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w13-E 1/15 19 ¶10

Hiou Lachi a Chɛhowa Sɔɔŋguu wo Ikɛi Kpɛɛluŋ

10 A tonya, i cho suɛi sɔvɛ le miŋ handu kɔllo a mɛɛ dialuŋ naŋ cho yɛ okɔɔ. Kɛ ŋ nɔ miŋ kɛɛ le sɔɔŋ tosaa ma ŋkaasoŋ te. Sɔɔŋ muŋ tosaa chɔm maa kaasoŋnda naŋ cho ni, ŋ nɔ bɛɛleŋ, nduyɛ ŋ naŋ tau o kaa niŋ. Le tamaseliiyo, Baabuiyo dimi aa: “Yuluŋii waŋndo sɔla hei o yuuwɛi ndɛi niŋ nde, bɛɛleŋ pila i nɔ ni. Kani fondole, waa wanaa kɛndɛ, ndu tosa ni mi waŋndo yuuwa mbo suŋgu yuluŋndeŋ.” (Pulɔ 16:​31) Lende kpeekpei Chɛhowa che naa ni, nduyɛ naa bɛɛ nɔ miŋ kindiŋ miŋ chenuŋ naapila lende. (Nauwɔ 1 Pitɛ 3:​3, 4) Baa I cho pa suɛi taasi le ma yambu naa ɔɔ miŋ tosa dandalaŋ lapum le mi dialuŋ naŋ siŋgaŋ okoŋ te waŋnda che naa pɛ a hɛnaŋ a naa? ‘Kɔl nyulu Mɛlɛka Yaawɛɛ ke naa wo’ cho nyɛ kpeekpei tosa miŋ naŋ o dialloŋ niŋndo ni, o yɔŋ bɛɛ miŋ wa niŋ a yuuwɛi ɔɔ miŋ nɔ kɛndiaa lepɛŋndo. (Nɛh 8:​10) O chieeŋ sɛnɛiyo niŋ kinɛi naŋ sɔla niŋ kɛndiaa walaŋndo ni, nduyɛ miŋ miiŋgu vɛlɛ o feleŋgɔyɛi nɛi niŋ ma paandu. (Choobu 33:​25; Ai 33:​24) Haaa a teleŋ koŋ, maa ŋ hiounuŋ lachi a taasioo vɛlɛ a laalaŋndo chɔmndo, kanifuule hei cho naa mala miŋ lo Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ nduyɛ miŋ soliŋ teleŋ naa kpeku a taasi.—1Ti 4:​8.

TƐƐKPAA 8-14

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHOOBU 34-35

Te Sɔɔŋ Wɔɔŋndo Kandu pɛ Wanaa Kɛndiaa Yɔŋnɔŋndo

wp19-E 1 8 ¶2

Yɛɛ Cho yɛ Hɛnaŋ Mɛlɛkaa?

Le teleŋ o teleŋ o nɛi sakpo choo Mɛlɛka tosa sɔɔŋ ni. A tonya, “Mɛlɛka nɔ kpaayaa kpou wo o cho wana lakafa le. O cho wana dɛnɛ wɔɔŋ te.” (Choobu 34:​10) O nɛi sakpoo choo o kialu yamaŋ ni. Mɛɛ wana ŋchondoo wa suɛi a Chɛhowa okɔɔ, mbo dimi aa: “O nɛi sakpoo choo ŋ kilul waŋnda yamaŋ o masale numndeŋ niŋ ni.” (Sam 67:​4) ‘Mɛlɛka o kɔllo niŋ di o tofa ni.’ Ŋ nɔla miŋ hui Mɛlɛka a diomnda yeelɛilaŋ te kanifuule, le teleŋ o teleŋ Mɛlɛka sina tonya cho o suɛi niŋndo nduyɛ mbo kelu yamɛi o nɛi sakpoo choo. (Saamiɛɛ Tasoo 16:​7) O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, Mɛlɛka sina te waŋnda chiee naa biyɔɔ le, nduyɛ o cho chɔɔ kafala kɛ kɛ cho hau yɔŋnɔŋndo o chieeŋndo choo. O mɛi lediom maa o cho suŋ “wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda . . . hunɔɔ faŋa o lɛŋndeŋ niŋ bau.”—Pulɔwaa 2:​22.

w17.04 10 ¶5

Te Masale Mɛlɛkaleŋ le Hiŋ Pɛ, Yɛɛ Cho yɛ Faŋaŋ?

5 Yɛɛ Chɛhowa cho yɛ tosa? Chɛhowa cho wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda teleŋndo kioo suŋ suŋ le ma siŋgaŋ. (Ai 55:​7) Mi che bɛɛ chieeŋndo hoo cho hunɔɔ suŋ tambei sɔla, kɛ a kilullɔ nda yamɛi mɛɛlɛi le. Te waŋnda kɛɛ pɛ le siŋgaŋndo, nduyɛ, ma lo chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo tooloo tei mi nyɛpalaa bɛndoo fuuluu, yɛɛ cho yɛ yɔŋnuŋ a wanaa kaŋ? Chɛhowa mɛi lediom maa o cho wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda kpou faŋa. (Nuawɔ Sam 37:​10.) Hau, wanaa bɔɔbɔɔ nɔ taasioo le vioŋɔɔ sɔɔŋ wɔɔŋ nda cho tosaa woŋ. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, a tuisi nda nyɛpalaa choo le sɔɔŋ wɔɔŋ nda tosa woŋ te. (Choobu 21:​7, 9) Kɛ Baabuiyo loonuŋ naa aa, “Ba o ba wana chioo o kɔ, hɔlte Mɛlɛka leŋ le cho ndu kɔɔli. Mɛɛ mɛɛ nyumndaŋ ma piimiaa mi ma wa tiŋgisi, wana dɛnɛ wɔɔŋndo nɔla mbo veŋnuŋ leniŋ mi Mɛlɛka kɛɛ ndu chɔ le.” (Choobu 34:​21, 22) Lelaŋ, wana viŋnuŋ Chɛhowa ba o ba le. O nɔla mbo che nyɛ o nyɛ wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda cho tosaa. Te Amakɛdɔŋ hiou pɛ fogbi, ŋ cho nua o fonda wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda wa wo, kɛ ŋ cho nda chɔ le. A cho tambei sɔla lefafɛɛŋ!—Sam 37:​12-15.

w21.05 7 ¶19-20

Chɛl mi Nyɛ o Nyɛ Kuuna Num Chiisu Tolɔɔ Kɔɔli Le

19 Baa nyɛpilɔɔ hoo cho pa hau yɔŋnɔŋndo? Ei. Mi wanaa bɔɔbɔɔ kɛɛ naa hau nilaŋ yaŋɔɔ kanifuule, ŋ wou laba o masale chieeŋndeŋ niŋ te. Ma yeema naa miŋ mal yaulaŋ le masaa chuaa. Kɛ ŋ sina maa te ŋ mal pɛ yaulaŋ le masaa chuaa, mɛɛ Chɛhowa naŋ cho koŋ kiɔɔ ni. (1 Saam. 8:​4-7) Ma wa naa kɔl le waŋnda malaa. Ma wa naa vɛlɛ kɔl le chiɛila sukuulaŋ a chiɛila chiɔuwaalaŋ taŋgullo. Ma kɛɛ naa nilaŋ yaŋɔɔ le mɛɛ naŋ handu kɔllo o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ choo, miŋ kɛɛ le bahawɛila chieeŋndo solioo yɛ.

20 Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le ma hiou lachi a Chiisu tolɔɔ kɔɔli? (Nuawɔ Maatiu 7:​21-23.) Nyɛ ŋ nɔ ma kɛsi kɔllo choo wo cho wali Chiisu ke naa le tosaa wo ni. (Maa. 28:​19, 20) Kindiŋndo le bahawɛila chieeŋndo solioo nɔ mbo faŋa num kɔllo o wali sɔviɔɔ hoo choo le. Nduyɛ yalale chieeŋndeŋ bɛɛ le nɔ mi le faŋa num kɔllo lechoo le. Mi che bɛɛ ŋ kaala waŋnda nduyɛ ŋ buulaŋ tau a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ, kɛ ŋ sina maa nɛi sɔviɔɔ le nda malaa cho nda pɛɛkoo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ vɛlɛ a nda malaa ma nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Mɛlɛka ni.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w17.04 29 ¶3

Maa Yɔŋgɔŋ Numndo Chuu Chɛhowa Saŋgalaa!

3 Po feleŋgɔnɔɔ diolaŋ Ɛlihu wa nilaŋ yaŋɔɔ o suukaŋ Choobu wa nda puaa yaawa wo. Mɛɛ nda chii suukaŋndo, mi Ɛlihu dimul Choobu a Chɛhowa okɔɔ aa, “A yɔŋ bɛɛ ma wa wana sakpo, sakpoyɛi num keŋ i nɔla mi i mala Mɛlɛka le. Mɛlɛka yeema nyɛ o nyɛ num o ba le.” (Choobu 35:​7) Baa dimioo Ɛlihu bɛɛ wa ni maa nyɛ fondoo fuu kindi kindiŋ naŋ cho le Chɛhowa piɛiyo wo cho ni? Sako. Chɛhowa miŋgi Ɛlihu o nɛi mɛɛ o miŋgi puaa yaawa a piliaa o nɛi yɛ le. A nyɛ cheleŋ okɔɔ pɔ Ɛlihu wa suɛi ni. Dimioo o wa ni maa Chɛhowa beŋ naa le miŋ piɛi ndu le. Chɛhowa heu ba a nyɛ o nyɛ le. Nyɛ o nyɛ ŋ nɔla miŋ tosal ndu le mbo simnuŋ wana sulaa, ɔɔ wana kpaaya le. Nduyɛ pɛŋ, suiliŋ kɛndɛ kɛ kɛ ɔɔ ke kɛ kɛ naŋ nɔ, o Mɛlɛka lo o chɛŋ ni. Nduyɛ o sina mɛɛ naŋ soliŋ ndu kpeku yɛ.

TƐƐKPAA 15-21

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHOOBU 36-37

Le Yɛɛ Naŋ nɔ yɛ Miŋ Tiindaŋ Buŋgɛi Mɛlɛka Chua le Naa Yoomu Fafɛɛŋndo Kioo Ve?

w15-E 10/1 13 ¶1-2

Baa ŋ Nɔla pa Miŋ Saaluŋ Mɛlɛka?

MƐLƐKA CHO LE FƐƐŊ A FƐƐŊNDO: Mi Baabuiyo pɛɛku naa maa Mɛlɛka cho le “fɛɛŋ a fɛɛŋ.” (Sam 90:​2) O baa pilɔɔ choo, Mɛlɛka nɔ kandɔŋ te nduyɛ o nɔ la mɛɛlu le. O yiyaŋ wana chieeyaa niŋ, “Wana o wana nɔla ma chii sina a Mɛlɛka okɔɔ le, kɛlɛŋgaa niŋ te, mi wana sina mɛɛ kpɛ o cho paanduyɛi yɛ” le.—Choobu 36:​26.

Vɛɛ ŋ sɔla yɛ tɔnɔɔ: Mɛlɛka mɛi lediom le num yoomu fafɛɛŋndo kioo, te a sina ndu pɛ nyɛkɛndɛi. (Chɔŋ 17:​3) Vɛɛ naŋ laalaŋ yɛ diomnde mɛyaaleŋ ndeŋ te Mɛlɛka ndoo vɛ le fɛɛŋ a fɛɛŋ te? Mɛɛ “Masa cho le fɛɛŋ a fɛɛŋndo” mbo nɔla diomnde mɛyaale waa ndoo peelu.—1 Timoti 1:​17.

w20.05 22 ¶6

A Nɔ Pa Balika Melaa le Nyɛm Mɛlɛka Ke Num Ndoŋ?

6 Mɛŋma cho o chieeŋndo choo waŋ kpou nɔla mi ma simnuŋ kpuŋgbɛi le. Le yɛɛ? Kanifuule, Chɛhowa kɛsi bɔɔ paaleŋ o fondaŋ kɛndɛ. Te ndoo tusi leŋ pɛ tiŋ chobe, mɛŋma cho o chieeŋndo choo waŋ kpou ma wa ŋolɔɔ mi maa vesa nduyɛ mi nyɔɔŋ kpou muŋ ŋuɛ. Te ndoo heelu vɛlɛ pɛ leŋ tiŋ chobe, mɛŋndaŋ kpou ma wa nyulul haaa mi maa simnuŋ kpuŋgbɛi nduyɛ mi chieeŋndo ndoo liimaŋ. Kɛ le mɛɛ chieeŋndo cho o fonda bɛnda wo yɛ, waŋchieeya a nyaa yoomaa cheleŋ nɔla ma soliŋ mɛŋndaŋ kpeku. Mi mɛŋndaŋ maŋ ma kei o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ malaŋ naŋ sɔla maŋ. Le tamaseliiyo, te paaleŋ le fula pɛ, mi mɛŋma cho o peelo waŋ ma tuulu. Okoŋ, mi ma hel o halaa niŋ o haŋgul. Iwɔsi o iwɔsi, mɛŋma hel maŋ o halaa niŋ ndaŋ ma hiou mɛŋma cho o peela pɔmbɔla cho o chieeŋndo choo laŋ kpou. Mi ma chii suɛi palɛi tɔ o halaa niŋ tuupa mi ma hiŋ vɛlɛ o piɔɔ ɔɔ o mɔm. Te piɔɔ hoo sia pɛ, mɛŋndaŋ maŋ ma miiŋgu vɛlɛ pila o peelaŋ niŋ okoŋ, ma kandu vɛlɛ hiŋnɔŋndo o nɛi pilɔɔ hoo choo. Le hei, fɛŋ bɛɛ mɛŋma cho o chieeŋndo choo waŋ ma chuu le. Hei chɔm kɛsɛ maa Chɛhowa nɔ bɔɔ taasioo a kpaayaa.—Choobu 36:​27, 28; Ikili. 1:​7.

w22.10 28 ¶16

Hiou Lachi a Tiindaŋ Numndo Kindioo Poŋ

16 Tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo cho ke sɔviɔɔ opilɛ fulaa Mɛlɛka o ba. Ŋ cho lehɔl o nɛi le chila kɛndɛlaŋ sɔlaa. Nduyɛ ŋ sina maa nyɛ naŋ cho lehɔllo cho yɔŋnɔŋ. Tiindaŋ naŋ nɔ hoo wo cho ko maa chiliŋii simi dɛndɔɔ o peelo ve. Ndu simi naa yi ni te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ, ma tusi naa nyɛpalaa choo ɔɔ ma dimi le naa diyɔɔ. Tiindaŋ naa cho vɛlɛ ko maa mɔsil puaa chɔuwa wounuŋndo. Mbo manda naa le miŋ fafaŋ yiyaŋnda wɔɔŋndaŋ, nduyɛ miŋ tosa nyɛ cho o kɛndɔɔ wo. O mala naa vɛlɛ miŋ sɔɔŋguu Mɛlɛka ikɛi, nduyɛ mbo chɔm naa mɛɛ kpɛ Mɛlɛka kaala naa yɛ. Miŋ sɔla tɔnɔɔ tau te ŋ kindi pɛ tiindaŋ naa poŋ.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w22.12 2 ¶4

Ŋ Tiuba Miŋ Wa Yoomu Lefafɛɛŋ

Baa ma che ndi pa ikala le biyɔɔ bila maa Chɛhowa cho yoomu “le fɛɛŋ a fɛɛŋ”? (Aisaya 40:​28) Te lende ŋ yiyaŋ ni, mɛɛ kɛsiŋ o kɔl maa o cho ko num te nɔ yiyaŋ waa lende le. Mi Ɛlihu dimi a Mɛlɛka okɔɔ maa: “Wana sina mɛɛ kpɛ o cho paanduyɛi yɛ” le. (Choobu 36:​26) Kɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ maa, te o yɔŋ pɛ miŋ bii nyɔɔ bila le, keŋ chɔm nuaa maa nyɛ koŋ cho le le. Le tamaseliiyo, mi che bɛɛ ŋ bii bila mɛɛ nyɛ teŋgaa looku hunɔɔ yɛ le, kɛ baa keŋ sim ni maa nyɛ teŋgaa cho le? Sako. O nɛi pilɛ koŋ choo, naapum ŋ bii bila maa Chɛhowa cho chɔŋ o sindɔɔ niŋ, nduyɛ maa o cho wa lefafɛɛŋ te. Kɛ hei sim nuaa maa, Mɛlɛka cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ te le. O yɔŋ bɛɛ miŋ bii bila ɔɔ ŋ bii bila le, keŋ kuuna Wana Toosiaa naa wo sɔɔŋ tosaa le. (Luomaŋ. 11:​33-36) Tuupa mi halaa a nyɛm cho leniŋndoŋ wa, mɛɛ paaleŋ le cho nuaa yɛ, Chɛhowa wa fɛŋ. Ŋ sina maa “ndu toosiaa chieeŋndo . . . a kpaaya ndɔ bɛndoo ni.” A tonya, Chɛhowa wa fɛŋ malaŋ o “pɛŋgɛla halaa choo choo.” (Chɛlui. 51:​15; Walta. 17:​24) Ɔɔ sabu cheleŋ naŋ nɔ le laalaŋndo maa, ŋ tiuba miŋ wa yoomu lefafɛɛŋ ndo?

TƐƐKPAA 22-28

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHOOBU 38-39

Baa ma Chua pa Teleŋndo le Nyɛm Chɛhowa Toosiaa Woŋ Mɛɛndaŋndo?

w21.08 9 ¶7

A Cho Pa o Bɛɛndiaŋ le Chɛhowa Chumndo?

7 Baabuiyo tɛɛsial naa sɔɔŋ ŋpum ŋ Chɛhowa tosa woŋ mɛɛ o wa chieeŋndo toosiaa. Mbo suaa a ‘suŋgbuaŋ, pouwo’ vɛlɛ a mɛɛ Mɛlɛka “tuu chieeŋndo” yɛ okɔɔ. (Choobu 38:​5, 6) Mbo chua pɛŋ teleŋndo le nyɛm o toosiaa woŋ mɛɛndaŋndo. (Chɛ. 1:​10, 12) Yiyaŋndɔ mɛɛ maalikɛiya wa sinaŋndo yɛ mɛɛ nda wa chɔɔ mi Chɛhowa wa nyɛm kɛndɛ kɛndɔŋ toosiaa o chieeŋndo choo. O kpeekpei niŋ, a wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ! Nduyɛ pɛŋ, a wa “deŋioo a nyaaloo” kpeekpei. (Choobu 38:​7) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o hei niŋ? Mi che bɛɛ mi Chɛhowa chua wɔsilaŋ waalaŋ o waalaŋ niŋ le nyɔɔŋ toosiaa, kɛ mɛɛ o mɛɛndaŋ nyɛm o toosiaa muŋ kpou o chieeŋndo choo woŋ, mbo dimi maa ŋ “bɛnda tau.”—Chɛ. 1:​31.

w20.08 14 ¶2

Tiindaŋ Fulasɛiniŋndo Chɔm Maa Mɛlɛka Nɔ Kaalaa, Taasioo a Biuwɔŋndo

2 Chiisu fɛŋ Chɛhowa toosiaa le ma tosa wallo diompilɛ. Po ndɔ tasoo hoo o soliŋ kpeku le toosiaa maalikɛiyaa cho o miiliɔŋndaŋ niŋnda a “nyɛ o nyɛ fee” ni. (Kolo. 1:​16) Chiisu wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ le wallo diompilɛ nda Finya ndɔ. (Pulɔ. 8:​30) Maalikɛiya bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ tau kanifuule, nda o hɔl Chɛhowa nda Chiisu toosiaa choo choo a lɛŋndeŋ ni. Yɛɛ maalikɛiya ndaa tosa yɛ mɛɛ nda che nyɛm Chɛhowa nda Chiisu wa toosiaa woŋ? Baabuiyo dimi maa “kiilaa Mɛlɛkaa a wa deŋioo a nyaaloo” mɛɛ Chɛhowa toosiaa lɛŋndeŋ. Ma hiau dɔɔ lachi a hei tosaa mɛɛ o wa nyɛm cheleŋndoŋ toosiaa. Nduyɛ mɛɛ o chii niko wanachioo piiliaŋ o mɛɛlulaŋ, ma hiau dɔɔ ba a ndu saŋgalaa. (Choobu 38:​7; Pulɔ. 8:​31) Nyɛm Chɛhowa toosiaa muŋ ndoŋ ŋ kɛ kɛ chɔm maa o nɔ kaalaa a taasioo.—Sam 104:​24; Luomaŋ. 1:​20.

w23.03 17 ¶8

A Tiuba Ma Pɛɛku Tau a Chɛhowa Okɔɔ te a Mɛɛndaŋ pɛ Nyɛm o Toosiaa Woŋ

8 Chɛhowa yeema naa miŋ dɔu tiindaŋndo o ndu niŋ. Mbo mala Choobu le mbo chɔɔlu tiindaŋndo dɔwɔɔ o ndu niŋ. (Choobu 32:​2; 40:​6-8) Mɛɛ o wa baltaŋ dɔwɔɔ a Choobu, mbo suaa a nyɛm o toosiaa woŋ okɔɔ tau, mɛɛ looŋ, halaa a taŋndaŋ ma cho nuaa yɛ. Mbo suaa vɛlɛ a visiaa okɔɔ, mɛɛ chiiyo a soo cho nuaa yɛ. (Choobu 38:​32-35; 39:​9, 19, 20) Mi hei kpou mala Choobu le sinaa maa Chɛhowa nɔ ko kpaayaa le, kɛ o nɔ vɛlɛ taasioo a kaalaa. Balta Chɛhowa dɔu a Choobu laŋ la wa bɔɔ la sɔvɛ kanifuule, mi Choobu pɛɛku le mbo dɔu tiindaŋndo o ndu niŋ mbo hiou maa paandu. (Choobu 42:​1-6) O nɛi pilɛ koŋ choo, te ŋ pɛɛku pɛ a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ okɔɔ, mi keŋ loonuŋ naa a taasi ndɔɔ vɛlɛ a mɛɛ o cho wana kpaaya bɛndu mbo hiau naa yɛ okɔɔ. Nduyɛ maa, o tiuba mbo faŋa sɔɔŋ palaŋ cho naa choo woŋ, vɛlɛ maa o cho ndi tosa. Hei sinaa mala naa miŋ chɔɔlu tiindaŋ naa kindi o ndu niŋ poŋ.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 222

Wana ke Naa Sawalaŋ Ndo

Chɛhowa cho wana ke naa sawalaŋ ndo ni. Chɛhowa cho wana kpeekpei ke naa sawalaŋ ndo ni. Kaa Chɛhowaa opilɛ cho ni, le nyɛm o toosiaa woŋ sawalaŋ kioo mɛɛ ŋ nɔ le wallo tosaa yɛ. Nyɛm cho yoomu woŋ, (Choobu 38:​4-38; Sam 104:​5-19; vɛlɛ a nyɛm nɔ yoomu le woŋ. (Choobu 39:​1-30) Waŋchieeya bɛɛ, cho o sawalaŋ ndaŋ bɛŋgu. Chɛhowa toosiaa naa o nɛi teŋgeŋndo choo. Nduyɛ ŋ nɔ taasioo le sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ tosaa vɛlɛ a chuaŋ chuaa tosaa a ba naa. Hei kpeekpei tosa ni miŋ wa o sawala Mɛlɛka ke waŋchieeya laŋ bɛŋgu ni. (Luo 12:​1; 1Kɔ 2:​14-16) Le handɔɔ le choo, Maalikɛiya o choo choo niŋ bɛɛ cho o sawala Chɛhowalaŋ bɛŋgu.—Sam 103:​20; 2Pi 2:​4, 11.

Sawala Chɛhowa handu a nyɛm o toosiaa woŋ feŋaŋ le choo le. (Chɛlui 33:​20, 21) Nyɛm Chɛhowa toosiaa miŋ wa muŋ chɔɔ woŋ nɔ sawalaŋ, nduyɛ sawalaŋ ndaŋ la siŋgaŋ te. Wanaa sinaa dɛniaa sina sawalaŋ ndaŋ lapum a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ okɔɔ. Nduyɛ ma soliŋ nyɛm ma puuloŋ kpeku le sinaa mɛɛ paŋgei, chieeŋndo, a nyɛm cheleŋ cho o hueiye niŋndoŋ hiŋnuŋ yɛ. Te o yɔŋ pɛ mi waŋndo kɛɛ le sawala cho a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ diikɔŋndo, o lepilɛ niŋ kpe, mbo sɔla fulamakɔɔlila wɔɔŋndaŋ. Lende koni sawala Mɛlɛka ke waŋchieeya laŋ la cho ni te o hiŋ pɛ a kaala naalaŋ okɔɔ. Sawalaŋ ndaŋ bɛɛ la siŋgaŋ kposoŋ te, mi che bɛɛ lepum ŋ sɔla fulamakɔɔlioo o foofo le sawalaŋ ndaŋ tɛɛmbuu wo le, kɛ kɛsiŋ o kɔl maa “Wana mem Mɛlɛka le. Kanifuule, nyɛ waŋndo saŋ ndo, ndu o kuau ni”.—Kal 6:​7; 1Ti 5:​24.

TƐƐKPAA 29–DOŊDOŊNDO 4

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHOOBU 40-42

Tamaseliila Naŋ Pɛɛku o Nyɛ Yɔŋnuŋ Choobu wo Niŋndo

w10-E 10/ 15 3-4 ¶4-6

“Nɛɛnɛ Nɔla yɛ Mbo Sina Yiyaŋ Chɛhowaa?”

4 Mɛɛ naŋ hiau lachi a yiyaŋndo a walta Chɛhowalaŋ okɔɔ fau, lende koni naŋ nɔ ni miŋ fafaŋ Chɛhowa yamɛi kilullo o yiyaŋ iwana chieeyaa niŋ. A kaa hoo okɔɔ Chɛhowa soo o Sam 50:​21 niŋ ni. Mbo dimi aa: “nyɛ koŋ nya yiyaŋ ni maa mɛɛ nya cho yɛ koni ya cho ni.” I cho ko mɛɛ wana pɛɛkaa Baabui pilɛ dimi yɛ, nduyɛ wɔsilaŋ 175 la hiou okoŋ kɔɔli ni, mbo dimi aa: “Mi waŋchieeya kindiŋ le Mɛlɛka yamɛi kilullo te a mɛɛndaŋ pɛ nyɛm o toosiaa woŋ, nduyɛ maa bii bila le sabu o handu sawala le nyɛm pum ndo le.”

5 Ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii sina pɛŋgu naa tosa miŋ simul sawala Chɛhowalaŋ okoŋ miŋ tosa sɔɔŋ mɛɛ naŋ yeema yɛ. Le yɛɛ hei cho yɛ suɛi sɔvɛ? Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, miŋ kandu yiyaŋndo maa mɛɛ Chɛhowa tosa sɔɔŋ yɛ bɛnda tau le, okoŋ miŋ yeema le sɔɔŋ tosaa a ba naa. Mi nyɛ waa nuaa yɔŋnuŋ a Isɔluɛiya o sindɔɔ niŋ. Nda bɛɛ ma kandu yiyaŋ waa nuaa nɔɔ okoŋ ma mɛɛlu pɛŋ dimi maa Chɛhowa ve nda chaa biyɔɔ le. Ŋ tofaŋndɔ nyɛ Chɛhowa ndoo dimul nda wo: “Nyɛ koŋ nya dimi ni maa, Masanɔɔ Mɛlɛka sendu o sɔɔŋ tosaa niŋ te? Kɛ mi dimul nya waŋnda Isɔluɛi, o cho ya le kɛɛ sandei le, nya sandu le ni.”—Isikiaa 18:​25.

6 Nyɛ mala naa le miŋ fafaŋ luɛiyɔɔ o yaŋɔɔleŋ niŋ te o hiŋ pɛ a Chɛhowa yamaŋ kilullo le sɔɔŋ tosaa a ba naa wo cho, sinaa maa yiyaŋ naa nɔ kpeleŋndo, nduyɛ maa mi yiyaŋ naa nɔ biondɔŋndaŋ tau teleŋndaŋ lapum. Choobu ndoo nɔ mi ndoo pɛɛku nyɛ o hei niŋ. Teleŋ o wa o nyɛkindilaa bɛŋgu wo mbo saŋga tau, nduyɛ o ndupila choo kinɛi ndoo kɛsi kɔllo ni. O hendu kɔllo o suɛi tɔɔmɛi wa yɔŋnɔŋndo ve choo le. Kɛ mi Chɛhowa mala ndu o nɛi kalaa niŋ le yiyaŋ ndɔɔ siŋgaa. Mi Chɛhowa nyuna Choobu nyunalaŋ hiouwɔɔ 70, kɛ opilɛ bɛɛ o nɔla muli le. Mi Chɛhowa sina mɛɛlula sinapɛŋgu Choobu wo. Okoŋ mi Choobu chɔm kaa tusiaŋndo nduyɛ mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ.—Nauwɔ Choobu 42:​1-6.

w17.06 25 ¶12

Muli Hɔlla o Suɛi Tɔɔmɛi

12 A saŋgala keeku Choobu choo laŋ fau, baa Chɛhowa ndoo chiee isɔɔ o ndulo le? Sako. Choobu bɛɛ ndoo yiyaŋ lende le. Mi Choobu bii bila nduyɛ mbo cha sila Chɛhowaa o sɔvɛ. Mbo dimi pɛŋ aa, “Nyɛ o nyɛ ya ii dimi I dimi lɛ le. Nyɛ koŋ ya I chal o chundoo niŋ a o pultaŋ niŋ ni le chɔmndo maa I tosa yɔŋ wɔɔŋndo a num.” (Choobu 42:​1-6) O tasela ndɔ, mi po feleŋgɔnɔɔ diolaŋ Ɛlihu mala vɛlɛ Choobu le mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ. (Choobu 32:​5-10) Mɛɛ Choobu yaŋ nilaŋ o sila kaalaa Chɛhowaa nduyɛ mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ, mi Chɛhowa dimul acheleŋnda maa o hini kɔl a tiindaŋ Choobu dɔu o ndu niŋndo.—Choobu 42:​7, 8.

w22.06 25 ¶17-18

“Dɔu Tiindaŋ Numndo o Chɛhowa Niŋ”

17 Choobu cho waŋndo opilɛ o buɛiyaa Chɛhowaa tɛɛŋ a chɔm kɔl simulaa nduyɛ ma biunuŋ nyɛkindilaa kala kalaa wa. Mɛɛ Pɔɔl wa Hibuluiya yauwo poonyiallo, mbo suaa a buɛiyaa Chɛhowaa haa apum okɔɔ. Mbo veelu nda pɛŋ aa ‘seiyaa faŋga bɛnduaa.’ (Hibu. 12:​1) Mi nyɛkindila kala kalaa komal waŋnda haa kpou. Kɛ ma lo o laalaŋ ndaa choo haaa ma sɔla piɔmndo. (Hibu. 11:​36-40) Baa biuwɔŋ ndaa a wali kala kala nda tosa wo wa pa fondo fuu? Sako. Mi che bɛɛ teleŋ nda wa yoomu wo a chi mɛɛla Mɛlɛkalaŋ kpou o peelɔŋndo le, kɛ ma hiau lachi a tiindaŋ ndaa dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ. Nduyɛ le mɛɛ ndaa nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa hini kɔl a nda yɛ, mi keŋ mala nda ma laalaŋ kɛsɛ maa a cho mɛɛla ndɔlaŋ chɔ o peelɔŋndo. (Hibu. 11:​4, 5) Tamaseliilaŋ ndaŋ la nɔla mi la luei naa yoomuaŋ le hiouwɔɔ lachi a tiindaŋndo dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ.

18 Hau, chieeŋndo cho hiouwɔɔ lachi a wɔuleŋ. (2 Timo. 3:​13) Nduyɛ, Setana cho hiouwɔɔ lachi a wanaa Mɛlɛkaa nyɛpalaa tusioo choo. Mɛɛ mɛɛ sɔɔŋ palaŋ komal naa o chilaŋ niŋ, maa ŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le hiouwɔɔ lachi a wallo tosaa kalaŋ le Chɛhowa. Ŋ nɔŋnuŋ laalaŋndo kɛsɛ maa, “o Mɛlɛka cho yoomu wo niŋ naŋ dɔu tiindaŋ naa ni.” (1 Timo. 4:​10) Loonuŋ maa, mi Mɛlɛka fanda Choobu le mɛɛ o lo o laalaŋ ndɔɔ choo yɛ. Nduyɛ mi keŋ chɔm maa, “wana inyiɛɛyo a wana ikɛndɔɔ [o] cho ni.” (Chemi. 5:​11) Maa naa bɛɛ chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo, nduyɛ miŋ nɔ tiindaŋndo maa, “mbo fanda wanaa cho ndu nuuviaa wa.”—Nuawɔ Hibuluiya 11:​6.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 808

Mamɔɔ

Choobu wa sakpo nduyɛ mbo lo o pimbi ndɔ simiaa choo, mi che bɛɛ waŋnda wa ndu mamɔɔ. Mbo kandu yiyaŋ wɔɔŋndo nɔɔ a Mɛlɛka okɔɔ, okoŋ mbo bianduŋ a ndu, kɛ mi Mɛlɛka sila ndu. Mi Ɛlihu dimul ndu aa: “Wana maa vɛɛnɛ Choobu cho yɛ o ke hoo Mɛlɛka lebɛɛ le wo mbo dimi lende?” (Choobu 34:​7) Mi Choobu handu kɔllo le ndupila mandaa mbo hiau Mɛlɛka. Nduyɛ mbo kindiŋ le chɔmndo maa wana sandaa o cho ni, mbo hiau Mɛlɛka. (Choobu 35:​2; 36:​24) Mɛɛ Chaaŋaa nduaa yaawa maŋ ndu, yɔŋii Choobu ndoo muli hɔlla o Mɛlɛka lo le malaa yɛ, mbo kindiŋ le tiindaŋndo dɔwɔɔ o ndupila niŋ. O hei niŋ i wa ko maa ndupila wa mamnɔŋndo ni. I wa ko mɛɛ waŋndo wa nuaa mɛŋndaŋ kolɔɔ mbo wa maŋ tueiyɔɔ yeela yɛ. Mi Mɛlɛka mɛɛlu Choobu dimul maa wanaa wa ndu mamɔɔ wa ve tonya dimi a ndu okɔɔ kposoŋ te. (Choobu 42:​7) O nɛi pilɛ koŋ choo, mɛɛ Isɔluɛiya nyuna le masaa, mi Chɛhowa dimul Saamiɛɛ wana ndoo suaa le ndu wo aa: “O cho num te nda kɛɛ le, ya Mɛlɛka pila nda kɛɛ ni maa I wa nda choo Masa le” (1Sa 8:​7) Mi Chiisu dimul buɛiyaa nduaa aa: “A bii niŋ nya ma tusi nya nyɛpalaa choo nduyɛ ma dii nya. Waŋnda kpou a cho nya yɛleŋ tul le diola nilaŋ.” Sɔɔŋ muŋ kɛsiŋndo o kɔl mala Kilisiɔŋnɔɔ le mbo biuŋ mamɔɔ nda cho ndu wo, mbo nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ a ndupila okɔɔ, nduyɛ mbo suliŋ le mbo huŋ sɔla fandaa le biuwɔŋ ndɔɔ.—Luk 6:​22, 23.

DOŊDOŊNDO 5-11

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAM 1-4

Sim Yi le Masale Mɛlɛkaleŋ

w21.09 15 ¶8

‘I Cho Lɛŋnde o Chieeŋndo Niŋ Kpou Hiiluu’

8 Vɛɛ waŋnda yiyaŋ yɛ a yooŋgu kɛndɛ naŋ dimul nda wo okɔɔ? Mi a bɔɔbɔɔ kɛɛ le naa nilaŋ yaŋɔɔ. (Nuawɔ Sam 2:​1-3.) Mi apum dɔɔnuŋ pɛŋ tumbe a naa. O dimi niŋ, a kɛɛ Masa Chɛhowa pila yulu iso wo tooloo. Le hei, a chi yooŋgu naŋ dimul nda wo maa ‘yooŋgu kɛndɛ’ le. Le handɔɔ lechoo, o lɛŋnde ipum niŋ, masaa bɔɔbɔɔ kuuna niŋ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ. Mi che bɛɛ mi masaa bɔɔbɔɔ dimi maa Mɛlɛka nda cho piɛiyo ni, kɛ a chɛl le ma faŋaŋ o masale ndaleŋ choo le. Maa masaa lelɛŋnda o teleŋ Chiisu wo niŋ, hau bɛɛ mi masaa waa simul wana Chɛhowa pɔya wo, sanaa a mɛɛ nda cho wanaa nduaa nyɛpalaa tusioo choo yɛ.—Walta. 4:​25-28.

w16.04 29 ¶11

Luei Laba o Sɔɔŋ leMasa Chieeŋndo Hoo Niŋ Te

11 Hɔlte nyɛsɔlaa bɛndoo. Te ŋ chua pɛ kaniei a nyɛm naŋ nɔ woŋ nyɛ sɔvɛ bɛndu o yoomu naa niŋ, i wa ikala le loo yuŋyeŋ. Mɛɛ wɔsi 1970 ve i hiou, ma poondiaa nyɛ o nyɛ Seiyaa Chɛhowaa ndaa nɔ o lɛŋnde Malawileŋ niŋ, le mɛɛ nda kɛɛ kunda ndoo sim le masaleŋ ndo tooloo yɛ. I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa mi apum kɛɛ le yoomu ndaa lueiyo o saŋgaa niŋ. Mi ndepilɛnɔɔ diolaŋ Lutu loonuŋ nyɛ yɔŋnuŋndo. Mbo dimi aa, “Miŋ nyaanuŋ naa waŋnda apum latulu, kɛ o koŋ kɔɔli ma miiŋgu le wanaa sim le masaleŋ nda tooloo kanifuule, ndaa yeema ma wa saŋgaa o dɔɔŋgɔ naŋ kɔ vionuŋndo niŋ te.” Kɛ o cho lende le wanaa Mɛlɛkaa a bɔɔbɔɔ cho le. Ma lo yuŋyeŋ, o yɔŋ bɛɛ ma nɔ kanii bɔɔ le ɔɔ mi nyɛm nda nɔ woŋ hɛluŋ nda.—Hibuluiya 10:​34.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 425

Tɛfɛlaŋ

Boola kumbu kulloŋ le muŋ mandaa wo la kala kala la wa ni, mɛɛ boola witiiyoŋ a baliiyoŋ choo nuaa yɛ. Mi che bɛɛ Yaula soo a Baabuiyo okɔɔ laŋ la cho suɛi a tɛfɛlaŋ okɔɔ, kɛ o kpeekpei niŋ la cho chɔmndo mɛɛ waŋnda ndaa tosa wali ichiɔɔ o sindɔɔ niŋ le baliiyoŋ a witiiyoŋ kouwɔɔ yɛ. Te ndaa chii pɛ baliiyoŋ a witiiyoŋ kowɔɔ ma lɔɔ muŋ, a chi lɛ tɛfɛla lo laŋ ndaŋ nyɛ sɔvɛ le. La sim le nyɛ waŋnda che maa o cho fefele, nduyɛ maa o cho o sɔvɛ le wo. Waŋnda nɔ pɛŋ iyeema o laŋ niŋ te. Ma kindiŋ le laŋ solioo o nyɛ cho o kɛndɔɔ wo tɛɛŋ okoŋ ma viou laŋ.

O kandɔŋndo, mi tɛfɛlaŋ la mal kulloŋ a teleŋ nda wa muŋ lɔɔ woŋ. A teleŋ hɛyaa mi tɛfɛlaŋ la wa kɔŋndaŋ mɛɛ chundoo wa nuaa o huiye niŋ yɛ. (Tofa WINNOWING.) Hei tɛɛsiaa mɛɛ Chɛhowa Mɛlɛka soli niŋ wanaa simul piɛile tonyaleŋ nda, wanaa nduaa tɛɛŋ yɛ. Okoŋ mbo dɔu wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda a lɛŋii simul ndu ve kpou naapilɛ. (Choobu 21:​18; Sam 1:​4; 35:​5; Ai 17:​13; 29:​5; 41:​15; Hoo 13:​3) Masale Mɛlɛkaleŋ le cho hunɔɔ wana dɛnɛ wɔɔŋnda tɛɛmbuu, mbo chuii nda mululu mɛɛ tɛfɛla nda hɛi mi la chɛŋ o huiye niŋndaŋ la wa nuaa yɛ.—Daa 2:​35.

Tɛfɛla nda heu lɛ ba a laŋ te laŋ ndaa luam o yiŋ ni, yɔŋii laa muuliaŋ vɛlɛ a kuluŋ nda chii hɛiyoŋ. O nɛi pilɛ koŋ choo, mi Chɔŋ wana yiŋaa suaa a mɛɛ wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda vɛlɛ a wanaa cho o piɛiyii lachoowɛi niŋnda sɔla niŋ tambɛi yɛ. Wana kuauwaa bɛndoo, Chiisu Kiliti, cho hunɔɔ witiiyoŋ dɔwɔɔ diompilɛ “kɛ tɛfɛlaŋ ndaŋ, mbo lom ndaŋ o yiŋnde nyum te leŋ niŋ.”—Mat 3:​7-12; Luk 3:​17. tofa YASABA LUAA ŊWITIIYO.

DOŊDOŊNDO 12-18

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAM 5-7

Chɔm Lo Lechoo wo o Yɔŋ Bɛɛ mi Waŋnda wa Sɔɔŋ Cheleŋndoŋ Tosaa

w21.03 15 ¶7-8

Vɛɛ Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ Mala yɛ Naa Miŋ wa Wanaa Biuwaŋ?

7 Baa chaaŋ num ɔɔ wana nya cho o yuŋgoo niŋndo tɛɛmbuu num niŋ pa kɔllo? Te lende i cho ni, mɛɛ a tiuba ma pɛɛku tau o nyɛ Masaa Deeve tosa wo niŋ, mɛɛ po ndɔɔ Abisalɔŋ tɛɛmbuu ndu kɔl, nduyɛ mbo wa kindiŋndo le mbo simnuŋ masaa.—2 Saam. 15:​5-14, 31; 18:​6-14.

8 (1) Piɛileŋ. Te o yɔŋ pɛ mi waŋndo tɛɛmbuu num kɔl nduyɛ ma veelu diomndaŋ o Baabuiyo niŋ a suɛi waa lende okɔɔ, dimul Chɛhowa mɛɛ ŋ cho sinaŋndo yɛ. (Sam 6:​6-9) Dimul Chɛhowa nyɛ kpeekpei tɛɛmbuu num kɔllo wo, nduyɛ ma nyuna ndu mbo mala num ma che sawala mandaala Baabuiyo, la mala num ma sina nyɛ ŋ nɔ ma tosa o suɛi keŋ niŋndo.

w20.07 8-9 ¶3-4

Nɔ Tiindaŋndo Maa o Tonyaa Niŋ Kɛsɛ Ŋ Cho Ni

3 Kaala cho wanaa Mɛlɛka tɛɛŋndo suee nɔla mbo tosa miŋ nɔ tiindaŋ kala kalaa le. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Yɛɛ ŋ cho yɛ tosa te chaaŋ num laalaŋndo mɛɛ bɛndu kundaa ɔɔ kɔɔfanɔɔ cho nuaa yɛ, tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo? Yɛɛ ŋ cho yɛ tosa te o yɔŋ pɛ mi puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ pilaŋ num tana? Ɔɔ te o wa yɛ mi waŋndo mal tonyaa mbo wa keiyo tɔɔ Seiyaa Chɛhowaa tɛɛmbuuwo maa o choolaŋ choo nda cho ni. Baa a cho pa kɔl tambu ma mal Chɛhowa piɛiyo? Kɛsiŋ hei o kɔl: A nɔ ma kindiŋ le chaŋyɛi kpɛɛluŋnde nɔɔ a Chɛhowa le ma nɔ tiindaŋ kala kalaa o ndu niŋ. Te tiindaŋ numndo tɔlnuŋ pɛ o sɔɔŋ waŋnda tosa woŋ choo, mɛɛ o cho wa o kala le. Kaala cho wanaa Chɛhowaa tɛɛŋndo a kaa nda kɛndɔɔ nɔla mbo mala num ma nɔ tiindaŋ pɔmbɔ. Kɛ le ma nɔ tiindaŋ kala kalaa, mɛɛ ma pɛɛku Baabuiyo nyɛkɛndɛi nduyɛ ma bii nyɛ ŋ cho pɛɛkoo wo bila. A nɔ vɛlɛ ma tosa yaasiaa le ma sina kɛsɛ maa tonyaa ŋ cho pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ ni.—Luomaŋ. 12:​2.

4 Mi Chiisu dimi maa waŋnda apum cho tonyaa tueiyɔɔ ma chɛl ndu a “kɔl kɛndɛ.” Kɛ maa tiindaŋ ndaa cho yɔŋyɔla te bahawɛilaŋ la komal nda pɛ. (Nuawɔ Maatiu 13:​3-6, 20, 21.) Naapum waŋnda haa ndaa bii ndi bila maa te waŋndo simnuŋ pɛ buɛi Chiisu wo, sɔɔŋ palaŋ nɔ le ndu komal lo le. (Maa. 16:​24) Ɔɔ kɛlɛŋgaa ndaa yiyaŋ ko maa te wana simnuŋ pɛ Kilisiɔŋnɔɔ, yoomoo tuŋ ŋ tuɛi yeela ni nduyɛ, bahawɛi kɛ kɛ komal lɛ num te. Kɛ o cho chieeŋ koŋ te cho hoo le. Lepum mi sɔɔŋ naŋ ve kɔl te woŋ komal naa o yoomoo niŋ nduyɛ, miŋ tambu kɔl tau.—Sam 6:​6; Ikili. 9:​11.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 995

Sɛiyo

O Luomaŋnda 3:​13 niŋ, mi Kiilanɔɔ Pɔɔl tuu nyɛ dimiŋ o Sam 5:​9 niŋndoŋ a wanaa lachoowaa vɛlɛ a wanaa dɛnɛ wɔɔŋaa dimi sɔɔŋ wɔɔŋndo nda, maa a cho ko maa “wanaa yaa chaaŋaa ndaa o piɔmndo niŋ nda nda cho ni.” Mɛɛ sɛiyo wa nuaa le waŋvilɛiya wouwo leniŋ yɛ, lende koni wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda choola nda dimi a chaaŋaa ndaa okɔɔ laŋ, la yaa chaaŋaa ndaa kaŋ o piɔmndo niŋ ni.—Tuwɔɔ Mat 15:​18-20.

DOŊDOŊNDO 19-25

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAM 8-10

“Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ I Cho Num Saŋgala a Kɔl Nuu Kpou”!

w21.08 3 ¶6

Chua Foofo Ŋ Nɔ o Yuŋgu Chɛhowaa Niŋndo o Sɔvɛ

6 Mi Chɛhowa toosiaa fondaŋ kɛndɛ kɛndɔɔ le naa. Tuupa mbo toosiaa Adam, o toosiaa fɛŋ chieeŋndo nyɛkɛndɛi le waŋnda chieeya. (Choobu 38:​4-6; Chɛlui. 10:​12) Nduyɛ le mɛɛ o nɔ kɛndɛi yɛ, mbo toosiaa nyɛm bɔɔbɔɔ le halikpeŋ miŋ tuei yoomoo yeela. (Sam 104:​14, 15, 24) Lepum, mi ndoo chua teleŋndo le nyɛm kɛndɛŋ o toosiaa woŋ mɛɛndaŋndo. Nduyɛ mbo cha maa ŋ “bɛnda.” (Chɛ. 1:​10, 12, 31) Mi Chɛhowa chɔm maa wanachioo cho o sɔvɛ ndu o hɔl kanifuule, mbo tosa mi nyɛ o nyɛ fee o chieeŋndo choo “wa ndu o ba bɛŋgu.” (Sam 8:​6) Tuu Mɛlɛkaa wa ni, le mi wanaa walaŋnda ndaa tuei wali o ke nda le tosaa wo yeela lefafɛɛŋ. Ndu cho ni, chieeŋndo biyɔɔ o kɛndɛ kɛndɛ. Baa ma mel pa Chɛhowa balika teleŋ o teleŋ le hei?

w20.05 23 ¶10

A Nɔ Pa Balika Melaa le Nyɛm Mɛlɛka Ke Num Ndoŋ?

10 Vɛɛ naŋ chɔm yɛ balika melaa le sondo Mɛlɛka ke naa le suɛiyo? Wanaa bɔɔbɔɔ laalaŋ maa o cho Mɛlɛka le toosiaa nyɔɔŋ te. Ŋ nɔ miŋ soliŋ kioo hoo kpeku le waŋnda haa malaa ma sina sabu naŋ laalaŋ maa Mɛlɛka toosiaa nyɔɔŋ kpou ni wo. (Sam 9:​1; 1 Pitɛ 3:​15) Wanaa cho laalaŋndo hoo pɛŋgɛlaa wa yeema naa miŋ laalaŋ maa nyɔɔŋ kpou a ba ndɔ ŋ hiŋ ni. Ŋ nɔla miŋ soliŋ Baabuiyo kpeku a sɔɔŋ naŋ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋndoŋ le nda chɔmndo maa Mɛlɛka toosiaa nyɔɔŋ ni. Te ŋ tosa lende pɛ, wanaa cho naa nilaŋ yaŋɔɔ wa nɔla ma sina le sabu naŋ laalaŋ maa Chɛhowa cho Wana Toosiaa choo choo a lɛŋndeŋ ndo ni.—Sam 102:​25; Aisaya 40:​25, 26.

w22.04 7 ¶13

A Cho Pa “Wana Tamasi Kɛndɛ . . . A Mɛɛ Ŋ Suaa Yɛ”?

13 Soli chondoŋ o bɔŋaŋndo a kɔllo kpou. Te ŋ wa pɛ chonduŋ leMasaŋ solioo o bɔŋaŋndo, nyɛ naŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔllo cho yeemɛi naŋ nɔ le Chɛhowa saŋgalaa wo ni. Mi ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Sala yiyaŋ maa o chiee chondoŋ solioo le. Kɛ o yeema mbo saŋgala Chɛhowa o chondoŋ niŋ. Le hei, o bɛɛndiaŋ fɛŋ nyɛkɛndɛi o ndu lo bɛɛ, mɛɛ o bɛɛndiaa pɛlta cheleŋ le bɔŋaŋndo yɛ. Mbo soli chondoŋ muŋ, nduyɛ mbo kindiŋ le sinaa mɛɛ diomnda cho leniŋ ndaŋ la chɛlaŋ a nyɛ nda cho lakɔ pɛɛku o bɔŋaŋndo wo yɛ. Mbo dimi aa: “Hei mala ya mi handu kɔllo o diomnda cho o chondei niŋndaŋ choo, nduyɛ mi faŋa kɔllo a mɛɛ ya cho ndi soli yɛ.”

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 832

Suei

O dimi niŋ, Mɛlɛka tosa walta kɔndɔfiltaŋ tau a “sooŋ” ndɔŋ, mɛɛ sawala tɔla o ke Isɔluɛiya nduyɛ mbo poonyiaa laŋ o pouta yɛndɛla tiɔɔŋndaŋ choo, (Ɛs 31:​18; Di 9:​10) kaamaala o tosa laŋ (Ɛs 8:​18, 19), vɛlɛ a nyɛm cho o halaa niŋndo toosiaa cho nuaa yɛ (Sam 8:​3). ‘Sooŋ Mɛlɛka’ soliŋ kpeku le waltaŋ tosaa wo cho nyina ndɔ diandaa ni ɔɔ nyina Mɛlɛkaa, o yau Chɛnɛsee soo a toosiaa Mɛlɛkaa okɔɔ wo. Naa o dimi aa nyina Mɛlɛkaa wa heeloo a tuusoo o mɛŋndaŋ choo. (Chɛ 1:​2) Mi Maatiu haaa Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ tɛɛsiaa suɛi kulle le miŋ bii bila nyɛ hei sim ndo. Mi kona cho o yau Maatiu wo niŋndo tɛɛsial naa maa mi Chiisu tuau nyinaa wɔɔŋnda sanaa, a ‘nyinaa diandaa Mɛlɛkaa’ nduyɛ mi yau Luku wo dimul naa maa a “Suei Mɛlɛkɛi” o tou nyinaa wɔɔŋnda ni.—Mat 12:​28; Luk 11:​20.

DOŊDOŊNDO 26–FUOO 3

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAM 11-15

Chɔŋnuŋ Numpila o Chieeŋ Kɔl Nyulu Mɛlɛkaa Niŋ

w06-E 5/15 18 ¶3

Sɔɔŋ Kulloŋ le Buŋgɛi Tasei o Yau Sam Ndo Niŋ

11:​3—Sɔɔŋ kuɛɛ waŋchieeya che hau chɔdɔ? Mi che bɛɛ sandei, sawalaŋ, nɛila chɔmaalaŋ la cho hau nyɛ kpeekpei saa waŋchieeya wo ni, kɛ te o yɔŋ pɛ mi wooluŋ wooluŋndo yɔŋnuŋ, waŋnda tullɛ nɛila chɔmaalaŋ kɔɔli le, a bii lɛ sawalaŋ te, nduyɛ sandei ve lɛ le. Wana cho Mɛlɛka o hɔl sakpo wo nɔ mbo dɔu tiindaŋ ndɔɔ kpou o Mɛlɛka niŋ a teleŋnda waa nuaa.—Sam 11:​4-7.

wp16.4 11

Baa Chieeŋ Nɔ Latanda le wo Huŋ Niŋ Pa?

Baabuiyo dimi maa Mɛlɛka cho suŋ niilu latandaa faŋa o chieeŋndo choo. “Paale Mɛlɛka kɔɔsaa niŋ a waŋnda kpou, nduyɛ mbo tɛɛmbuu wanaa kɛɛ ndu wa leŋ” le cho le kɛɛsiaa le chieeŋ niilu latandaa hoo. (Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 3:​5-7) Pesiŋ bɛɛ wanaa niilu latandaa saaŋgiaa lɛ niŋ waŋchieeya le. Yɛɛ ke naa tiindaŋndo maa Mɛlɛka cho niilu latandaa faŋa?

Baabuiyo dimi aa: “wanaa kei sɔŋgɔlaŋ mɛlioo wa, yɛleŋ pila [Mɛlɛka] tul nda ni.” (Sam 11:​5) Wana Toosiaa naa wo nɔ lakafa le, nduyɛ o yeema kɔl nyuloo. (Sam 33:​5; 37:​28) Le saboo hoo, o chɛl niŋ mi wanaa niilu latandaa wa lefafɛɛŋ te.

w17.08 6 ¶15

A Nɔ pa Yeemɛi le Ma Biuŋ Chumndo?

15 Le yɛɛ Deeve chɛllɛ mbo biuŋ chumndo? O ke naa mulioo o Sam pilɔɔ niŋ kpe, naa o nyuna bɛmbɔɔ leyaa wa aa: “Vɛɛnɛ kpɛ?” Mbo dimi aa, “Kɛ I dɔu tiindaŋ nuu kpou o num niŋ Mɛlɛka, fondole, kaala ŋ nɔ le ya wo, kaala cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo o cho ni. I cho chondoŋ soli le num saŋgalaa Mɛlɛka Yaawɛɛ, fondole, le sɔɔŋ kɛndɛŋ bɛnduŋ ŋ tosal la woŋ.” (Sam 13:​5, 6) Mi Deeve sina maa Chɛhowa kaala ndu, nduyɛ maa fɛɛŋ bɛɛ o feŋaŋ ndu kɔɔli le. Mbo yiyaŋ a teleŋnda Chɛhowa mala ndu o paandoo niŋndaŋ, nduyɛ mbo chum le teleŋ Chɛhowa soli ndu o nyɛpalaa niŋndo. Mi Deeve sina maa i wa suɛi kɛndɛ le chumndo le salala Chɛhowalaŋ.

kr-E 236 ¶16

Masaleŋ Mɛlɛkaleŋ le Cho Tosa mi Hɛnaŋ Ndɔɔ Yɔŋnuŋ o Chieeŋndo Choo

16 Hɛnɛkɛyɛi. Le teleŋ vilɛi niŋ, ŋ cho yiyaŋndo a diomnda kɔl dɛɛniaa la cho o Aisaya 11:​6-9 niŋndaŋ, nduyɛ ŋ cho chɔ a mɛɛ i nɔ le hunɔɔ peelɔŋndo o chilaŋ niŋ yɛ. Wana pɔnɔ ni, wana lanɔ ni, chuaambɔ ni, nda kpou cho wa hɛnɛkɛ le kelaa o chieeŋndo choo. Nyɛ yoomaa kɛ kɛ yɔŋgul lɛ niŋ wana o wana le, o yɔŋ bɛɛ aa waŋchieeya ɔɔ visiaa. Yiyaŋndɔ mɛɛ chieeŋndo hoo kpou wa niŋ fondaŋ kɛndɛ kɛndɛ le naa yɛ. Naa ŋ wa niŋ saanaa o peela bɛndaŋ, peela pɔmbɔ laŋ, a pee mɛŋma ihɛllo, kelaa o pembuŋ choo, nduyɛ ma wa balɔɔ o billo niŋ siooŋii ve nuŋ le nyɛ o nyɛ le yɛ. Nduyɛ a ve a buulaŋ le mɛɛ nyumndaŋ ma tol lɛ le. Diomnda cho o Isikiaa 34:​25 laŋ la cho peelɔŋ, mi i yɔŋnuŋ maa wanaa Mɛlɛkaa “ma waŋnuŋ o lɛŋnde polteŋ niŋ o ba ndaa choo yɛlɛkɛlɛɛ, maa lɔlnuŋ yondolaŋ niŋ.”

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w13-E 9/15 19 ¶12

Baa a Siŋga Niŋ pa Kaala Numndaŋ

12 I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa wanaa kiilanɔɔ Pɔɔl soo a nda okɔɔ wa cho naa a balaa silɔ o chieeŋndo hoo choo. Waŋnda haa yiyaŋ maa sɔɔŋ paandoŋ i cho le sawala mandaala Baabuiyo dɔwɔɔ o wali niŋ ni. Wanaa pɛɛkaa, a kalaŋ chuauwaa bɔɔbɔɔ nɔ yiyaŋndo maa, wana o wana nɔla mbo tosa sɔɔŋ mɛɛ o yeema yɛ. Le nda a yiyaŋ maa nyɛ o nyɛ bɛnda. Hali a dimi maa wanaa Mɛlɛkaa nda cho ni wa bɛɛ nɔ yiyaŋ waa nuaa le sɔɔŋ tosaa mɛɛ nda che maa ŋ bɛnda le nda yɛ. Nduyɛ maa i cho kaŋgalaŋ le ma diikuŋ Mɛlɛka ɔɔ sawala ndɔlaŋ te. (Sam 14:​1) Mi kaalaŋ ndaŋ la wa simullo le Kilisiɔŋaa tonyaa. Wanaa waa ndoo chue walta nda ke nda le tosaa o kundaa niŋndaŋ la sɔvɛ le. A chɛl le kɛɛsiaala tosaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo tolɔɔ kɔɔli le. Nduyɛ ma kandu ŋɔɔchiaŋndo a sɔɔŋ muŋ okɔɔ le mɛɛ ŋ chɛlaŋ a hɛnaŋ ndaa le yɛ. Ɔɔ ma kandu kafɛilaŋ yɔŋgoo a sawala mandaala Baabuiyo, te o hiŋ pɛ a yelelaŋndo tosaa, intanɛtiiyo soliŋndo kpeku, vɛlɛ a dɛnɛ sinaa bɛndoo sɔlaa okɔɔ.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2025)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share