Landa tifwani tia Yehova—bâ na mabanza ma delakana

1. Mu bwe Bakristo bafweti bêla ntiana muti? (Tala mpe tifwani.)

NGANO weka mona muti wa kokoti mu titembo? Mbo wufumbamaka, kâ ka wutiamukaka ko. Tifu tio tia mfunu mbo tibakisaka miti mu tatamana mu bâ ngolo bu pupaka titembo tia ngolo. Beto mpe tufweti bâ na mabanza ma delakana misamu bu mikwizi bâka mpasi mu luzingu lweto ngatu tatatamana mu sarila Yehova na nsayi yayansoni. Mu bwe? Tufweti bâ na mabanza ma delakana, bu tuyukunu mu ntangu yi sobaka misamu mieto, mpe bu tuzitisa mbanzulu na nzengolo za bantu bakaka.

2. Ntia bifu bitubakisa mu yukunu na nsobolo za luzingu, mpe nti tutaluzula mu timoko ti?

² Bu twena bisari bia Yehova, tuzololo tabâ na mabanza ma delakana. Tuzololo mpe tabâ ba kuluka na tiari tia mutima. Mu timoko ti, mbo tumona ka bwe bifu bio biabakisila Bakristo bakaka mu yukunu na nsobolo zi babwabana na zo. Mbo tumona mpe ka bwe bifu bio bilendi tu bakisila. Kâ ntete-ntete, tabakeno malongi mu Yehova na Yezu, bawu bê bifwani bia lunga mu tifu tia bâ na mabanza ma delakana.

YEHOVA NA YEZU MABANZA MA DELAKANA ME NAWU

3. Bwe tuzabiri ti Yehova mabanza ma delakana me nandi?

³ Yehova mbo bamutâka “Tari” mu bungu ti wa kangama wena, ka ninganaka ko. (Lub. 32:4) Kâ, mabanza ma delakana me nandi. Misamu bu mikwe sobe mu nza, Nzambi’eto mbo katatamanaka mu sa nsobolo ngatu kalungisa kani diandi. Yehova wasala bantu mu tifwani tiandi na lenda dia yukunu mu nsobolo. Wahana mitieno mia Bibila milembolo mpasi mitubakisaka mu bonga nzengolo za ndwenga mu misamu ni misamu mia mpasi mi tulendi bwabana na mio. Tifwani tia Yehova na mitieno mi katuhanaka, bidimbu biena bisongelaka ti ni bu sa ti Yehova “Tari” diena, mabanza ma delakana me nandi.

4. Hana tifwani tisongelaka ti Yehova mabanza ma delakana me nandi. (Levitike 5:7, 11)

⁴ Nzila za Yehova za lunga mpe za delakana zena. Kena na misamu mia ngolo ko kwe bantu. Mu tifwani, tataleno ka bwe Yehova kasongela mabanza ma delakana kwe bala ba Israele. Keri’â lombaka mukayulu wumosi kwe bantu babansoni ko, kwe bamvwama na kwe bamputu. Ntangu zakaka, mbo keri hanaka nzila kwe bantu mu hana makabu buna bweri têlaka lubaku lwawu.—Tanga Levitike 5:7, 11.

5. Hana tifwani tisongelaka ti Yehova wa kuluka wena mpe tiari tia mutima tie nandi.

⁵ Tifu tia kuluka na tiari tia mutima mbo bitumaka Yehova mu bâ na mabanza ma delakana. Mu tifwani, kuluka kwandi kwamoneka mu ntangu yi kabonga nzengolo ya fukisa bankwa-mbi ba ku Sodome. Mu nzila ya mbazi zandi, Yehova walwengesa Lote weri wa sungama mu dioka ku miongo. Lote bunkuta bweri nandi mu kwenda kûna. Buna walomba ti yandi na kanda diandi baswamina ku Zoare, weri mumvuka wa fioti wu bafweti fukisa. Yehova mbo kaketi tuma Lote mu ngolo mu landa ntumunu buna bu kahanina yo. Kâ, watambula ndombolo ya Lote, ni bu sa ti wafweti toko bika mu fukisa mumvuka wa Zoare. (Mba. 19:18-22) Ha manima ma mbandu zazingi, Yehova wasongela tiari kwe Bisi-Ninive. Watambika mbikuri Yonase mu têla bankwa-mbi ti mbo bafuka na mumvuka wawansoni. Kâ Bisi-Ninive bu basoba mabanza, Yehova wabafwila tiari mpe ka vutu’â fukisa mumvuka ko.—Yon. 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Hana tifwani tita songela ka bwe Yezu kalandila mabanza ma delakana ma Yehova.

⁶ Yezu walanda tifwani tia Yehova mu tifu tia bâ na mabanza ma delakana. Bamutambika ha mutoto mu samuna kwe bimeme biawumuka bia kanda dia Israele. Wasongela ti mabanza ma delakana me nandi bu kalungisa dema di bamuhana. Lumbu timosi, mukento wumosi walembo bâ mwana wa Israele wamulemberela mu wasisa mwana’andi wa mukento wu bakotela kwe demo. Na tiari tia mutima, Yezu walungisa ndombolo ya mukento wo bu kawasisa mwana’andi. (Mat. 15:21-28) Tabongeno tifwani tiakaka. Buna kwa bu kabatika tisalu tiandi, Yezu watâ: ‘Wô kunkala [. . .], meno mpe mbo nimukala.’ (Mat. 10:33) Kâ ngano wakala Piere, yandi wamukala mbala tatu? Kâni. Yezu wakipa nsobolo mabanza na timinu tia Piere. Ha manima ma mvumbukulu’andi kwe ba fwa, Yezu wamonekena Piere, mpe kampe wamusongela ti yandi kalemvokela, mpe yandi kwa keri zoloko.—Like 24:33, 34.

7. Tintwari na Bisi-Filipe 4:5, bwe tuzololo bantu batubongela?

⁷ Tumweni ti Yehova Nzambi’eto na Yezu Kristo mabanza ma delakana me nawu. Ngano bwe tutâ mu bungu dia beto? Yehova zololo ti tabâ na mabanza ma delakana. (Tanga Bisi-Filipe 4:5.) Mbangululu yimosi yitâka ti: “Mu ndiatulu’eno, songeleno ti mabanza ma delakana me neno.” Tulendi tiyula: ‘Ngano bantu mbo babanzaka ti mabanza ma delakana me nani, mpe ka ndiena na yiribita ko? Peleko mbo bakumbongelaka ntiana muntu we na mabanza ma ngolo peleko we na tungu? Ngano mbo nisaka tiya ngatu bantu bakaka basarila misamu buna bu nibanzilaka mio? Peleko mbo niwirikilaka bampwana’ani, mpe mbo nitambulaka mbanzulu zawu tala ti zidelakane?’ Mpila yi tubêlaka na mabanza ma delakana mbo yisongelaka ka bwe tulandilaka tifwani tia Yehova na tia Yezu. Tataluzuleno misamu miole mi tufweti bêla na mabanza ma delakana—mu ntangu yi sobaka misamu mu luzingu lweto na mu ntangu mbanzulu na nzengolo za bantu bakaka zibâka za swaswana na za beto.

BÂKA NA MABANZA MA DELAKANA BU KU BÂKA NSOBOLO MU LUZINGU

8. Nti bilendi tu bakisa mu bâ na mabanza ma delakana bu sobaka misamu mu luzingu lweto? (Tala mpe note.)

⁸ Tufweti bâ na mabanza ma delakana bu sobaka misamu mu luzingu lweto. Nsobolo zo zilendi tu natina misamu mia mpasi mi talembo banza. Mu ta-pulukusu, tikolela tieto tilendi beba. Peleko tulendi bwabana na nsobolo za ta-pulukusu, zitariri lubaku lwa moko peleko misamu mia politike ku mbuka yi tubêlaka, zilendi tûla luzingu lweto mu mpasi. (Ekl. 9:11; 1 Kor. 7:31) Wulendi bâ mpe musamu wa mpasi bu batulombaka mu soba mpila peleko mbuka ya sarila tisalu tieto tia timpeve. Mu musamu ni musamu, tulendi lenda mu yukunu mu misamu mia môna tala ti tusariri malongi ema ma mayà: 1) tambula mpila yeka misamu, 2) tûla mabanza mu bilumbu bia ku matu, 3) tûla mabanza mu misamu mia mbote, mpe 4) yirika misamu mu bungu dia bantu bakaka.b Tataleno mwa bifwani bia bantu mu bangula ka bwe malongi mo malendi tu bakisila.

9. Bwe bantu bole ba kwelana bê bamisionere balendela mu telamana mpasi zi balembo kekolo?

⁹ Tambula mpila yeka misamu. Emanuele na Francesca babatambika mu sala tisalu tia timisionere ku nsi ya nzenza. Buna kwa bu babatika mu longoka zu dia nsi yo, mpe bu babatika mu yukunu na timvuka tiawu tia môna, timbevo tia COVID-19 tiayizi batika, mpe wafwanakana babâ ha bawu kaka. Ha manima, mu ta-pulukusu, nguri ya Francesca yayizi fwa. Francesca wadinga mu bâ tintwari na kanda diandi, kâ pandémie yamukabakasa mu sa nzietolo. Ngano bwe kasa mu misamu mia mpila yo minôkesaka? Musamu wa ntete, Emanuele na Francesca bayizi sambila mu baka ndwenga mu telamana misamu mia mpasi lumbu batêle lumbu, na mu lembo kota mu maniongo ma yôka. Yehova wahana mvutu mu tusambulu twawu mu ntangu yifwanane mu nzila ya organizasio’andi. Mu tifwani, bayizi baka lutindusu mu nzila ya mpangi yimosi ya bakala mu video watâ ti: “Na manzangu mamansoni bu tutambula misamu mia môna, nsayi’eto mbo yikâla mu ntinu mpe tulendi yirika mio mi tulenda mu misamu mieto mia môna.”c Wa nzole, bayizi bonga nzengolo ya tomesa tisalu tiawu tia samuna mu nzila ya telefone, babatika mpe ndongokolo za Bibila. Wa ntatu, na nsayi yayansoni bayizi tambula lutindusu na lubakusu lwa bampangi. Mpangi yimosi ya yikento ye na nsayi yeri ba tambikilaka message bilumbu biabiansoni, mu kati na verse ya Bibila tûka mvula mosi. Bu tutambulaka misamu mia môna, mbo tubakaka nsayi mu mio mi tulendi lenda mu yirika.

10. Bwe mpangi yimosi ya yikento kayizi yukunu mu nsobolo ya yinene mu luzingu lwandi?

¹⁰ Tala ku matu, mpe tûla mabanza mu misamu mia mbote. Christina, mpangi ya yikento ye Roumaine yibâka ku Japon, wayizi nionga bu bahonda timvuka tia Anglais ti kabâ. Kâ, ka yizi’â tûla mabanza mandi ko mu mio miayôka. Kani kasila bo, wayizi bonga nzengolo ya sa mio mi kaketi lenda mu timvuka tia zu dia Japonais bu keri salaka bwabwingi mu tizunga tio. Wayizi lomba kwe mpwana’andi yi beri salaka mu ntama kamubakisa ngatu katomo zaba mu zonza Japonais. Mukento wo watambula mu sarila Bibila na mukanda wa Bâ mu nsayi ntangu zazansoni! mu longesa zu dia Japonais kwe Christina. Buna, Christina wayizi tomo zaba mu zonza zu dia Japonais, kâ wuyôkele mfunu, mukento wo wayizi zolo mu zaba misamu miamingi mitariri Bibila. Bu tutalaka ku matu mpe bu tutûlaka mabanza meto mu mio mia mbote, nsobolo zi tulembo kêlaka zilendi tu natina tusakumunu tu talembo kekolo.

11. Bwe bantu bole ba kwelana batelamana musamu wa mbaya wu babwabana na wo?

¹¹ Yirika misamu mu bungu dia bantu bakaka. Bantu bole ba kwelana babâka ku nsi yimosi yi bayiminaka tisalu tieto, bayizi bâ ku mbaya mu bungu ti nsi’awu yakota ku mbaya. Bwe bayizi yukunu? Musamu wa ntete, bayizi yêla mu sarilaka mbongo za fioti mu luzingu lwawu. Ha manima, kani batûla mabanza mawu mu misamu miawu, babonga nzengolo ya tûla mabanza mawu mu lubakusu lu baketi hana kwe bantu bakaka, na mu bâ na tisalu tiatingi mu tisalu tia samuna. (Bis. 20:35) Bakala ditêle: “Mu bungu ti ntangu yayingi tweri yôkesa mu tisalu tia samuna, ka tayizi’â bâ na ntangu yayingi ko ya tûla mabanza meto mu misamu mieto, kâ tayôkesa ntangu yayingi mu yirika mio mi zololo Nzambi.” Misamu mieto bu misobaka, tufweti bambukaka mfunu ya tatamana mu bakisa bantu bakaka, nsungula mu tisalu tia samuna.

12. Bwe tifwani tia ntumwa Paulo tilendi tu bakisila mu yukunu na nsobolo mu tisalu tieto tia samuna?

¹² Tufweti bâka na mabanza ma delakana mu tisalu tieto tia samuna. Mbo tubwabanaka na bantu bê na nkwikulu mpe na bifu bia swaswana, mpe batûkaka mu mbuka zazingi. Ntumwa Paulo mabanza ma delakana meri nandi, mpe tulendi longoka mu tifwani tiandi. Yezu wanoma Paulo ‘ntumwa ya makanda.’ (Rom. 11:13) Mu dema dio, Paulo wasamuna kwe Bayuda, kwe Bagreke, kwe bantu ba mayela, ba mpamba-mpamba, kwe bamfumu na kwe mitinu. Ngatu kasimba mitima mia bantu ba swaswana, Paulo ‘wayizi bâ biabiansoni mu bungu dia bantu ba mpila na mpila.’ (1 Kor. 9:19-23) Wakipa bikulu, ntûkulu na nkwikulu za bantu ba keri samuninaka, mpe wadelakasa nsangu zandi. Beto mpe tulendi bâ ngolo mu tisalu tia samuna, tala ti tubêle na mabanza ma delakana, mpe tudelakase nsangu zeto na nsatu za bantu ba tusamuninaka.

ZITISAKA MABANZA MA BANTU BAKAKA

13. Ntia musamu bazonzelaka mu 1 Bisi-Korente 8:9 tufweti sila keba tala ti tuzololo tazitisa mabanza ma bantu bakaka?

¹³ Mabanza ma delakana mbo matubakisaka mpe mu zitisa mbanzulu za bantu bakaka. Mu tifwani, mpangi zeto zakaka za zikento mbo zizoloko mu sa bumpala (maquillage), kâ zakaka kâni. Bakristo bakaka mbo bazoloko mu nwa malavu mu mpila ya delakana, kâ bakaka kâni. Bakristo babansoni mbo bazoloko mu bâ na tikolela tia mbote, kâ mbo basolaka mpila za swaswana mu bukusu. Tala ti tubenzi ti ntangu zazansoni mabanza ma beto ni ma mbote, mpe tudingiri mu wisa mpangi zeto mu sila bo, tulendi ba têsa makuba mpe tulendi singasa tihambula mu timvuka. Diangana ka tuzololo’â ko tasarila bo! (Tanga 1 Bisi-Korente 8:9; 10:23, 24) Tataleno bifwani biole bisongelaka ka bwe mitieno mia Bibila milendi tu bakisila mu bâ na mabanza ma delakana na mu simbirila tidzunu.

14. Ntia mitieno mia Bibila mifweti tu twarisa mu ndwatulu’eto na mu mpila ya sila bumpala?

¹⁴ Ndwatulu na mpila ya tikwafila. Yehova ka tu têlaka ko ka nti tufweti lwata, Kâ mbo katuhanaka mitieno mi tufweti landa. Tufweti lwatila mu mpila yifwanane kwe bisari bia Nzambi, bu tubâ na mabanza ma delakana, bu tuzaba ndilu, na bu tubâ na bunsungu. (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pi. 3:3) Buna, ka tulwatila ko mu mpila yisa ti bantu batala kwa beto. Mitieno mia Bibila mbo mibakisa bakuluntu mu lembo hana misiku mia bawu beni mu mpila ya lwatila na ya tikwafila. Mu tifwani, bakuluntu ba timvuka timosi beri dingaka mu bakisa mpangi za bakala za ntwenia zayizi landa mpila ya kwafusulu ya bantwenia bakaka beri ba zungirilaka, beri sisaka nsuki za nkufi mpe zeri ni tsatsa. Bakuluntu bwe baketi sa mu ba bakisa, na mu lembo hana misiku mia bawu beni? Munkengi wa tizunga walonga bakuluntu mu tâ kwe mpangi zo ti: “Tala ti ha estrade lwena mpe bantu ni beno kwa bata tala kani bateka kutu mu mio mi luta tâ, wuzololo tâ ti mpila’eno ya lwatila na bumpala bweno ka biena bia delakana ko.” Mpila yo ya bangurila musamu yabakisa bampangi mu bakula ka nti baketi sa kani bakuluntu babahana misiku.d

15. Ntia misiku mpe ntia mitieno mia Bibila mifweti tu twarisa bu tusolaka mpila yi batubukila? (Bisi-Rome 14:5)

¹⁵ Mpila ya bukila. Muna Mukristo fweti bonga nzengolo ka bwe kakipila tikolela tiandi. (Nga. 6:5) Bakristo bu basolaka mpila yi balendi ba bukila, bafweti zitisa misiku mia Bibila mitariri menga na bunganga. (Bis. 15:20; Nga. 5:19, 20) Nsololo zakaka muna muntu zitarilaka. Bantu bakaka mbo bazoloko kwa mu kwenda ku lupitalu mu bukusu, bakaka mbo bazoloko mpila zakaka za bukusulu. Nsololo ni nsololo yi tuzololo, tufweti zitisaka nswa wa bampangi mu bonga nzengolo za bawu beni zitariri mpila ya bukusulu. Mu bungu dia musamu wo, misamu emi tufweti lunda mu mabanza meto: 1) Timfumu tia Nzambi kwa tiwasisa bimbevo mankululu. (Iza. 33:24) 2) Muna Mukristo fweti bâ na lukwikulu mu mio miyôkele bubote mu bungu dia yandi bu kabongaka nzengolo yitariri tikolela tiandi. (Tanga Bisi-Rome 14:5.) 3) Ka tufweti’â tafundisaka bantu bakaka ko, mpe ka tufweti’â tabatêsa makuba ko. (Rom. 14:13) 4) Bakristo mbo basongelaka luzolo mpe mbo babakulaka ti bumosi bwa timvuka buyôkele mfunu na mabanza ma bawu beni. (Rom. 14:15, 19, 20) Tamana bâ na mabanza mo, mbo tubâ na tindiku tia mbote na mpangi zeto mpe mbo tusingasa tidzunu mu timvuka.

16. Bwe mukuluntu wulendi songela ti mabanza ma delakana me nandi mu mbelo’andi na bakuluntu bakaka? (Tala mpe bifwani.)

¹⁶ Bakuluntu bafweti songela tifwani tia mbote mu tifu tia bâ na mabanza ma delakana. (1 Tim. 3:2, 3) Mu tifwani, mukuluntu ka fweti’â kakêlaka ko ti batambulaka mabanza mandi ntangu zazansoni mu bungu ti ni yandi we wa kula mu bakuluntu bakaka. Fweti bakula ti Yehova lendi tuma mukuluntu ni mukuluntu mu tâ mabanza mabakisa mu bonga nzengolo ya ndwenga. Mpe tala ti ka badieti’â mutieno wa Bibila ko, bakuluntu bê na mabanza ma delakana mbo batambulaka nzengolo ya bantu babîngi mu timvuka tia bakuluntu na nsayi yayansoni, ni bu sa ti nzengolo ya swaswana bata zolo.

NDANDU ZI TUBAKAKA BU TUBÂKA NA MABANZA MA DELAKANA

17. Bwe tulendi bakila tusakumunu bu tubâka na mabanza ma delakana?

¹⁷ Bakristo tusakumunu twatwingi babakaka bu babâka na mabanza ma delakana. Mbo tubâka na bindiku bia mbote na mpangi zeto, mpe timvuka mbo tibâka mu tidzunu. Mbo tuyangalalaka mu bifu na bikulu bia swaswana bie mu kanda dia Yehova die mu bumosi. Wuyôkele mfunu, nsayi ye neto mu zaba ti mbo tulandaka tifwani tia Nzambi’eto ye na mabanza ma delakana, Yehova.