Engebene Biblia

Yesu akufaki mpenza na ekulusu?

EKULUSU ezali moko ya biloko ya losambo oyo eyebani mingi. Bamilio ya bato basambelaka yango, bakanisaka ete ezali eloko mosantu oyo babomaki na yango Yesu. Adolphe-Napoleon Didron, moto moko ya Lingomba ya Katolike, oyo azali mokomi mpe ayekolaka biloko ya kala, alobaki boye: “Bato bakómá kosambela ekulusu kaka ndenge basambelaka Yesu, kutu ndenge basambelaka nzete wana ekeseni mingi te na ndenge oyo basambelaka Nzambe ye moko.”

Bato mosusu balobaka ete ekulusu esalisaka bango báyoka ete bazali penepene na Nzambe ntango bazali kosambela. Basusu basalelaka yango lokola nkisi, bakanisaka ete ekobatela bango. Kasi, baklisto basengeli mpenza kosambela ekulusu? Yesu akufaki mpenza na ekulusu? Biblia eteyaka nini na likambo yango?

Ekulusu emonisaka nini?

Liboso kutu Yesu abotama, bato ya Babilone bazalaki kosalela bikulusu ntango bazali kosambela Tamuz, nzambe na bango ya makambo ya kobota. Na nsima, bato ya Ezipito, ya Inde, ya Sulia mpe ya Chine bakómaki mpe kosalela yango. Bambula mingi na nsima, mpo na kosambela Yehova, Bayisalaele bakómaki kosalela biloko oyo bapakano bazalaki kosalela na losambo ya nzambe ya lokuta Tamuz. Yango ebebisaki mpenza losambo oyo bazalaki kosambela Yehova. Biblia elobi ete losambo ya ndenge wana ezali eloko ya ‘mbindo.’​—⁠Ezekiele 8:​13, 14.

Na Baevanzile oyo Matai, Malako, Luka, mpe Yoane bakomaki, basalelaki liloba ya Grɛki stauros ntango balobelaki eloko oyo babomaki na yango Yesu. (Matai 27:​40; Malako 15:​30; Luka 23:​26) Liloba stauros elakisi nzete ya semba to likonzí. Buku moko (The Non-Christian Cross) ya John Parsons, elimboli boye: “Na Grɛki ya kala, mokanda moko te kati na ebele ya mikanda ya Boyokani ya Sika ezali na maloba oyo emonisi polele to na mayele ete nzete (stauros) oyo babomaki na yango Yesu ezalaki ndenge mosusu; ezali mpe na liloba moko te oyo emonisi ete ezalaki nzete mibale oyo babaki na nsɛtɛ lokola ekulusu.”

Na Misala 5:​30, ntoma Petelo asalelaki liloba xulon, oyo elimboli “nzete,” mpe ekokani na liloba stauros. Maloba wana mibale ezali komonisa nzete moko ya semba to likonzí, kasi te nzete mibale oyo bakakisi moko likoló ya mosusu. Ezali kaka mbula soki 300 nsima ya liwa ya Yesu nde bato oyo balobaki ete bazali baklisto bakómaki kopanza likanisi oyo emonisi ete Yesu akufaki na ekulusu. Kasi, likanisi yango euti nde na mimeseno ya bato mpe na ndenge oyo basalelaki mabe liloba ya Grɛki stauros. Kutu, ezali na mayemi mosusu ya kala oyo emonisi ete Baloma bazalaki koboma bato na nzete moko ya semba to likonzí.

“Bókeba na bikeko”

Likambo ya ntina koleka mpo na baklisto ezali nde koyeba soki kosambela eloko oyo babomaki na yango Yesu, ezali malamu. Ata soki ezalaki nzete moko ya semba, ekulusu, litimbo, likɔnga, to mbɛli, esengeli mpenza kosalela biloko yango na losambo?

Kanisá ete babomaki ndeko to moninga na yo moko na mbɛli to na likɔnga, mpe tribunale ezwá mbɛli to likɔnga yango lokola elembo oyo emonisi ete babomaki ye koboma. Okoluka nde kozwa mbɛli to likɔnga yango ekóma ya yo? Okokanga nde yango fɔtɔ mpe okobimisa yango ebele mpo na kokabolela yango bato? Okoluka kosala mbɛli to makɔnga mosusu ya ndenge wana, ya minene mpe ya mike? Okosala yango biloko ya kolata na nkingo, na matoi to na lobɔkɔ? To okoluka básalela yo yango ebele mpo otɛkɛla baninga mpe bandeko na yo, mpo básambela yango? Emonani ete likanisi ya ndenge wana ekoki koyela yo ata moke te! Nzokande, yango nde oyo bato mosusu basalá mpe bazali kosala na ekulusu!

Longola yango, Biblia epekisi kosambela ekulusu mpo yango ekeseni te na losambo ya bikeko. (Exode 20:​2-⁠5; Deteronome 4:⁠25, 26) Ntoma Yoane amonisaki malamu mateya oyo baklisto ya solo balandaka ntango alobaki na baninga na ye baklisto boye: “Bana mike, bókeba na bikeko.” (1 Yoane 5:⁠21) Batosaki etinda yango ata ntango balingaki koboma bango na libándá ya masano ya Loma.

Nzokande, baklisto ya liboso bazalaki kopesa motuya mingi na liwa ya mbeka oyo Yesu akufaki. Lelo oyo mpe, atako baklisto ya solo basambelaka te eloko oyo babomaki na yango Yesu, kasi bakanisaka liwa ya Yesu mpo yango nde esali ete Yehova abikisa bato ya kozanga kokoka. (Matai 20:​28) Likambo wana oyo eleki makambo nyonso oyo emonisaka ete Nzambe alingaka bato, ekosala ete bato oyo balingaka mateya ya solo bázwa ebele ya mapamboli, bakisa mpe bomoi ya seko.​—⁠Yoane 17:⁠3; Emoniseli 21:⁠3, 4.

[Elilingi na lokasa 12]

Mayemi mosusu ya kala emonisi ete Baloma bazalaki koboma bato na nzete moko ya semba

[Eutelo ya bafɔtɔ]

Rare Books Division, The New York Public Library, Astor, Lenox and Tilden Foundations