പ്രതി​സന്ധി രൂക്ഷമാ​യി​രി​ക്കു​ന്നി​ടം

ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽ താമസി​ക്കുന്ന മേരി ഷവറി​നു​കീ​ഴെ​നി​ന്നുള്ള ഒരു കുളി​യോ​ടെ​യാണ്‌ തന്റെ ദിവസം ആരംഭി​ക്കു​ന്നത്‌. പിന്നെ അവൾ പൈപ്പ്‌ തുറന്നി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു പല്ലു​തേ​ക്കു​ന്നു, കക്കൂസിൽ പോയ​ശേഷം വെള്ള​മൊ​ഴി​ക്കു​ന്നു, എന്നിട്ട്‌ കൈ കഴുകു​ന്നു. ഇതി​നെ​ല്ലാം​കൂ​ടി, പ്രാത​ലി​നു​മു​മ്പു​തന്നെ അവൾ ശരാശരി വലിപ്പ​മുള്ള 10 ബക്കറ്റ്‌ നിറയാ​നാ​വ​ശ്യ​മാ​യത്ര വെള്ളം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും. വൈകു​ന്നേ​ര​മാ​കു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽ താമസി​ക്കുന്ന മറ്റു പലരെ​യും​പോ​ലെ മേരി 350 ലിറ്ററി​ലേറെ വെള്ളം, അതായത്‌ 25 ബക്കറ്റ്‌ വെള്ളം, ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കും. അവളെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ശുദ്ധജലം ഏറ്റവും അടുത്തുള്ള പൈപ്പിൽനിന്ന്‌—എപ്പോ​ഴും—ലഭ്യമാണ്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അവൾക്കത്‌ അത്ര വലിയ കാര്യമല്ല.

പശ്ചിമാ​ഫ്രി​ക്ക​യിൽ താമസി​ക്കുന്ന ദെദെ​യു​ടെ സാഹച​ര്യം തികച്ചും വ്യത്യ​സ്‌ത​മാണ്‌. നേരം പുലരു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പു​തന്നെ അവൾ എഴു​ന്നേൽക്കു​ന്നു. വസ്‌ത്രം​മാ​റി, തലയിൽ ഒരു വലിയ കുടവു​മേന്തി അവൾ ഏറ്റവും അടുത്തുള്ള നദിയി​ലേക്കു പോകു​ന്നു. എട്ടു കിലോ​മീ​റ്റർ നടന്നു​വേണം അവി​ടെ​യെ​ത്താൻ. അവിടെ വെച്ച്‌ അവൾ കുളി​ക്കു​ന്നു, കുടം നിറയ്‌ക്കു​ന്നു, വീട്ടി​ലേക്കു മടങ്ങുന്നു. ഏതാണ്ട്‌ നാലു മണിക്കൂർ വേണ്ടി​വ​രുന്ന ദിനചര്യ. അടുത്ത ഒരു മണിക്കൂർ നേര​ത്തേക്ക്‌ അവൾ ചെയ്യു​ന്നത്‌, പരാദ​ജീ​വി​കളെ നീക്കം ചെയ്യാ​നാ​യി വെള്ളം അരിച്ച​ശേഷം അത്‌ മൂന്നു പാത്ര​ങ്ങ​ളി​ലാ​ക്കി വെക്കു​ക​യാണ്‌—ഒന്ന്‌ കുടി​ക്കാൻ, ഒന്ന്‌ വീട്ടാ​വ​ശ്യ​ത്തിന്‌, മറ്റൊന്ന്‌ അവൾക്ക്‌ സന്ധ്യക്കു കുളി​ക്കാൻ. തുണി അലക്കാ​നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ നദിക്ക​ര​യി​ലേക്കു പോകണം.

“ഇവിടെ ജലദൗർല​ഭ്യം ഞങ്ങളെ കൊന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌,” ദെദെ പറയുന്നു. “വെള്ളം കൊണ്ടു​വ​രു​മ്പോൾത്തന്നെ ഏതാണ്ട്‌ ഉച്ചയാ​കും. കൃഷി ചെയ്യാ​നോ മറ്റു പ്രവർത്ത​ന​ങ്ങൾക്കോ പിന്നെ എത്ര സമയം ബാക്കി​യുണ്ട്‌?”

ദെദെ​യു​ടെ സാഹച​ര്യം അസാധാ​ര​ണമല്ല. ലോകാ​രോ​ഗ്യ സംഘടന (ഡബ്‌ളി​യു​എച്ച്‌ഒ) പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌, മിക്ക​പ്പോ​ഴും മലീമ​സ​മായ, ദൂരെ​യുള്ള ഉറവു​ക​ളിൽനിന്ന്‌ വെള്ളം കൊണ്ടു​വ​രാൻ സ്‌ത്രീ​ക​ളും കുട്ടി​ക​ളും പ്രതി​വർഷം ചെലവി​ടുന്ന മൊത്തം സമയം ഒരു കോടി​യി​ലേറെ വർഷത്തി​നു തുല്യ​മാണ്‌!

ചിലർക്കു സുലഭം, ചിലർക്കു ദുർലഭം

അങ്ങനെ, ലോക​വ്യാ​പ​ക​മാ​യി ജലം ധാരാ​ള​മു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും അത്‌ ഒരേ​പോ​ലെ വിതരണം ചെയ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നില്ല. പ്രധാന പ്രശ്‌നം അതാണ്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ലോക​ത്തി​ലെ തടാക​ങ്ങ​ളെ​യും നദിക​ളെ​യും പോഷി​പ്പി​ക്കുന്ന ജലത്തിന്റെ 36 ശതമാനം ഏഷ്യയി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും ലോക​ജ​ന​സം​ഖ്യ​യു​ടെ 60 ശതമാ​ന​വും വസിക്കു​ന്നത്‌ ആ ഭൂഖണ്ഡ​ത്തി​ലാ​ണെന്നു ശാസ്‌ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാർ കണക്കാ​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഇതിനു വിപരീ​ത​മാ​യി, ലോക​ന​ദീ​ജ​ല​ത്തി​ന്റെ 15 ശതമാനം ആമസോൺ നദിയി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും അത്‌ ഉപയു​ക്ത​മാ​ക്കാൻ തക്കവണ്ണം ലോക​ജ​ന​സം​ഖ്യ​യു​ടെ 0.4 ശതമാനം മാത്രമേ അവിടെ വസിക്കു​ന്നു​ള്ളൂ. വിതര​ണ​ത്തി​ലുള്ള ഈ അസമത്വം മഴയുടെ കാര്യ​ത്തി​ലും ബാധക​മാണ്‌. ഭൂമി​യി​ലെ ചില പ്രദേ​ശങ്ങൾ ഏതാണ്ട്‌ എല്ലായ്‌പോ​ഴും ഉണങ്ങി​വ​ര​ണ്ട​താണ്‌; മറ്റു ചിലയി​ടങ്ങൾ എപ്പോ​ഴു​മൊ​ന്നും വരണ്ടതാ​യി​രി​ക്കു​ക​യി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും അവിട​ങ്ങ​ളിൽ ഇടയ്‌ക്കി​ടെ വരൾച്ച ഉണ്ടാകു​ന്നു.

മഴ ഉൾപ്പെ​ടെ​യുള്ള, കാലാ​വ​സ്ഥ​യി​ലെ ചില മാറ്റങ്ങൾക്കു കാരണ​ക്കാർ മനുഷ്യ​രാ​ണെന്ന്‌ ഒട്ടേറെ വിദഗ്‌ധർ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. വനനശീ​ക​രണം, അമിത​മായ കൃഷി, അമിത​മായ കാലി​മേ​യ്‌ക്കൽ എന്നിവ​യെ​ല്ലാം മണ്ണിനെ അനാവൃ​ത​മാ​ക്കു​ന്നു. അങ്ങനെ സംഭവി​ക്കു​മ്പോൾ ഭൂതലം കൂടുതൽ സൂര്യ​പ്ര​കാ​ശത്തെ അന്തരീ​ക്ഷ​ത്തി​ലേക്കു പ്രതി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​യി ചിലർ നിഗമനം ചെയ്യുന്നു. ഫലമോ: അന്തരീ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ ചൂടു കൂടുന്നു, മേഘങ്ങൾ അങ്ങിങ്ങാ​യി ചിതറി​പ്പോ​കു​ന്നു, അങ്ങനെ മഴ കുറയു​ന്നു.

തരിശു​നി​ല​ങ്ങ​ളും മഴയുടെ തോത്‌ കുറയു​ന്ന​തിന്‌ ഇടയാ​ക്കി​യേ​ക്കാം. കാരണം, വനങ്ങളിൽ പെയ്യുന്ന മഴയി​ല​ധി​ക​വും, സസ്യങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌—വൃക്ഷങ്ങ​ളു​ടെ​യും കുറ്റി​ച്ചെ​ടി​ക​ളു​ടെ​യും ഇലകളിൽനിന്ന്‌—ബാഷ്‌പീ​ക​രിച്ച ജലമാണ്‌. മറ്റു വിധത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ, സസ്യങ്ങൾ, മഴവെള്ളം വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ക​യും പിടി​ച്ചു​വെ​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്ന ഒരു വലിയ സ്‌പോ​ഞ്‌ജു​പോ​ലെ വർത്തി​ക്കു​ന്നു. വൃക്ഷങ്ങ​ളും കുറ്റി​ച്ചെ​ടി​ക​ളും നീക്കം ചെയ്‌താൽ കാർമേ​ഘങ്ങൾ രൂപം​കൊ​ള്ളാൻ വേണ്ട വെള്ളം ലഭിക്കു​ക​യില്ല.

മനുഷ്യ​ന്റെ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ മഴയെ എത്ര ഗുരു​ത​ര​മാ​യി ബാധി​ക്കു​ന്നു എന്നുള്ളത്‌ ഇന്നും ഒരു തർക്കവി​ഷ​യ​മാണ്‌; ഇനിയും ഗവേഷ​ണങ്ങൾ നടത്തേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഒന്നു തീർച്ച​യാണ്‌: ജലദൗർല​ഭ്യം വ്യാപ​ക​മാണ്‌. ഇപ്പോൾത്തന്നെ ജലദൗർല​ഭ്യം 80 രാജ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ സാമ്പത്തി​ക​ഭ​ദ്ര​ത​യ്‌ക്കും ആരോ​ഗ്യ​ത്തി​നും ഭീഷണി ഉയർത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി ലോക ബാങ്ക്‌ മുന്നറി​യി​പ്പു നൽകുന്നു. കൂടാതെ, ഇപ്പോൾത്തന്നെ ലോക​ത്തി​ലെ നിവാ​സി​ക​ളു​ടെ 40 ശതമാ​ന​ത്തിന്‌—200 കോടി​യി​ലേറെ ജനങ്ങൾക്ക്‌—ശുദ്ധജ​ല​മോ ശുചിത്വ സംവി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളോ ലഭ്യമല്ല.

ജലദൗർല​ഭ്യം നേരി​ടു​മ്പോൾ, സമ്പന്ന രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങൾക്കു സാധാ​ര​ണ​ഗ​തി​യിൽ ഗുരു​ത​ര​മായ പ്രശ്‌നങ്ങൾ ഒഴിവാ​ക്കാൻ സാധി​ക്കു​ന്നു. അവർ അണകൾ കെട്ടു​ക​യോ ലഭ്യമായ ജലം പുനരു​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ വേണ്ടി ചെല​വേ​റിയ സാങ്കേ​തിക വിദ്യകൾ ഉപയു​ക്ത​മാ​ക്കു​ക​യോ കടൽവെ​ള്ള​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഉപ്പു നീക്കു​ക​യോ ചെയ്യുന്നു. ദരിദ്ര രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ അത്തരം പോം​വ​ഴി​ക​ളൊ​ന്നു​മില്ല. മിക്ക​പ്പോ​ഴും, ഒന്നുകിൽ പുരോ​ഗ​തി​യെ തടസ്സ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടും ഭക്ഷ്യോ​ത്‌പാ​ദ​നത്തെ കുറച്ചു​കൊ​ണ്ടും അവർ ശുദ്ധജ​ല​ത്തി​ന്റെ ഉപയോ​ഗം വെട്ടി​ച്ചു​രു​ക്കേ​ണ്ട​താ​യി​വ​രും. അല്ലെങ്കിൽ രോഗം പടർന്നു​പി​ടി​ക്കാ​നി​ട​യാ​കും​വി​ധം ഉപയോ​ഗിച്ച വെള്ളം​തന്നെ വീണ്ടും അവർക്ക്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കേ​ണ്ട​താ​യി​വ​രും. വെള്ളത്തി​നു വേണ്ടി​യുള്ള ആവശ്യം എല്ലായി​ട​ത്തും വർധി​ച്ചു​വ​രവേ ഭാവി തികച്ചും ഇരുണ്ട​താ​യി കാണ​പ്പെ​ടു​ന്നു.

പ്രത്യാ​ശ​യു​ടെ ഒരു പതിറ്റാണ്ട്‌

1980 നവംബർ 10-ന്‌ ഐക്യ​രാ​ഷ്‌ട്ര പൊതു​സഭ, വരാൻ പോകുന്ന “സാർവ​ദേ​ശീയ കുടി​വെള്ള വിതരണ-ശുചിത്വ ദശക”ത്തെക്കു​റിച്ച്‌ വളരെ ദൃഢവി​ശ്വാ​സ​ത്തോ​ടെ സംസാ​രി​ച്ചു. 1990-ഓടെ വികസ്വര രാജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ ജീവി​ക്കുന്ന എല്ലാവർക്കും ശുദ്ധജ​ല​വും ശുചിത്വ സംവി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളും ലഭ്യമാ​ക്കു​ക​യാണ്‌ ലക്ഷ്യ​മെന്ന്‌ പൊതു​സഭ പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു. ദശകത്തി​ന്റെ അവസാ​ന​ത്തോ​ടെ, 100 കോടി ആളുകൾക്കു ശുദ്ധജലം എത്തിച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​നും 75 കോടി ആളുകൾക്ക്‌ മാലി​ന്യ​നിർമാർജന സൗകര്യ​ങ്ങൾ ഏർപ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​നു​മാ​യി 13,400 കോടി ഡോളർ ചെലവ​ഴി​ച്ചി​രു​ന്നു.—ഇത്‌ നല്ലൊരു നേട്ടം​തന്നെ.

എങ്കിലും, വികസ്വര രാജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലെ ജനസംഖ്യ 80 കോടി​യാ​യി വർധി​ച്ച​തോ​ടെ ഈ നേട്ടങ്ങ​ളെ​ല്ലാം കാറ്റിൽ പറന്നു. അങ്ങനെ 1990 ആയപ്പോൾ, ശുദ്ധജ​ല​വും ആവശ്യ​ത്തിന്‌ ശുചിത്വ സംവി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളും ലഭ്യമ​ല്ലാ​ത്ത​വ​രാ​യി 100 കോടി​യി​ലേറെ ആളുകൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ഈ വിഷമാ​വസ്ഥ, കുട്ടി​കൾക്കുള്ള കണ്ണാടി​യി​ലൂ​ടെ (ഇംഗ്ലീഷ്‌) എന്ന കഥയിലെ രാജ്ഞി ആലീസി​നോ​ടു പറഞ്ഞതി​നെ പ്രതി​ധ്വ​നി​പ്പി​ക്കു​ന്നു: “നോക്കൂ, ഇപ്പോ​ഴത്തെ നില തുടര​ണ​മെ​ങ്കിൽ നീ ആവുന്നത്ര വേഗത്തിൽ ഓടണം. നിനക്ക്‌ മുമ്പോ​ട്ടു പോക​ണ​മെ​ങ്കിൽ കുറഞ്ഞത്‌ ഇതിന്റെ രണ്ടിരട്ടി വേഗത്തി​ലെ​ങ്കി​ലും ഓടണം!”

1990 മുതൽ, ലോകാ​രോ​ഗ്യ സംഘടന പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌, വെള്ളവും ശുചിത്വ സംവി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളും ഇല്ലാത്ത ആളുക​ളു​ടെ അവസ്ഥ മെച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ കൈവ​രി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആകമാന പുരോ​ഗതി “മോശ​മാണ്‌.” വേൾഡ്‌വാച്ച്‌ ഇൻസ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ടി​ലെ ഗവേഷണ വിഭാ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വൈസ്‌ പ്രസി​ഡ​ന്റാ​യി​രുന്ന കാലത്ത്‌ സാൻഡ്ര പോസ്റ്റൽ ഇപ്രകാ​രം എഴുതി: ‘120 കോടി ജനങ്ങൾക്ക്‌ രോഗ​ത്തി​ന്റെ​യോ മരണത്തി​ന്റെ​യോ ഭീഷണി​യി​ല്ലാ​തെ വെള്ളം കുടി​ക്കാ​നാ​കു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നതു കൊടിയ ധാർമിക അപരാ​ധ​മാ​യി അവശേ​ഷി​ക്കു​ന്നു.’ മിക്ക​പ്പോ​ഴും ജലദൗർല​ഭ്യ​മോ സാങ്കേ​തി​ക​വി​ദ്യ​യു​ടെ അപര്യാ​പ്‌ത​ത​യോ അല്ല, മറിച്ച്‌, ദരി​ദ്ര​രു​ടെ അടിസ്ഥാന ആവശ്യങ്ങൾ തൃപ്‌തി​പ്പെ​ടു​ത്താ​നുള്ള സാമൂ​ഹി​ക​വും രാഷ്‌ട്രീ​യ​വു​മായ പ്രതി​ബ​ദ്ധ​ത​യു​ടെ അഭാവ​മാണ്‌ കാരണം. നമ്മിൽ മിക്കവ​രും നിസ്സാ​ര​മാ​യി​ട്ടെ​ടു​ക്കുന്ന സംഗതി​കൾ—ശുദ്ധമായ കുടി​വെ​ള്ള​വും മാലി​ന്യ​നിർമാർജ​ന​ത്തി​നുള്ള ഒരു ശുചി​ത്വ​സം​വി​ധാ​ന​വും—മുഴു മാനവ​രാ​ശി​ക്കും ലഭ്യമാ​ക്കാൻ പ്രതി​വർഷം ഏതാണ്ട്‌ 3,600 കോടി ഡോളർ വേണ്ടി​വ​രും. ലോക സൈനിക ചെലവു​ക​ളു​ടെ ഏതാണ്ട്‌ 4 ശതമാ​ന​ത്തി​നു തുല്യ​മാണ്‌ ഈ തുക.”

പെരു​കുന്ന ജനസംഖ്യ, വർധി​ക്കുന്ന ആവശ്യം

മറ്റൊരു പ്രശ്‌ന​വും ജല വിതര​ണ​ത്തി​ലെ അസമത്വ​ത്തെ സങ്കീർണ​മാ​ക്കു​ന്നു: ജനസംഖ്യ പെരു​കു​ന്ന​തോ​ടൊ​പ്പം വെള്ളത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള ആവശ്യ​വും വർധി​ക്കു​ന്നു. ലോക​മൊ​ട്ടാ​കെ പെയ്യുന്ന മഴയുടെ അളവ്‌ ഏറെക്കു​റെ സ്ഥിരമാ​ണെ​ങ്കി​ലും ജനസംഖ്യ കുത്തനെ ഉയരുന്നു. ജലത്തിന്റെ ഉപഭോ​ഗം ഈ നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ കുറഞ്ഞതു രണ്ടിര​ട്ടി​യെ​ങ്കി​ലു​മാ​യി ഉയർന്നി​ട്ടുണ്ട്‌. അടുത്ത 20 വർഷം​കൊണ്ട്‌ അത്‌ വീണ്ടും ഇരട്ടി​ച്ചേ​ക്കാ​മെന്നു ചിലർ കണക്കു​കൂ​ട്ടു​ന്നു.

തീർച്ച​യാ​യും, ജനസംഖ്യ വർധി​ക്കു​ന്ന​തോ​ടെ കൂടുതൽ കുടി​വെള്ളം മാത്രമല്ല, കൂടുതൽ ആഹാര​വും ആവശ്യ​മാ​യി വരുന്നു. ഭക്ഷ്യോ​ത്‌പാ​ദ​ന​ത്തി​നു വളരെ​യ​ധി​കം ജലം ആവശ്യ​മാണ്‌. കൃഷിക്ക്‌ ജലം ആവശ്യ​മാ​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾത്തന്നെ വ്യവസാ​യ​ശാ​ല​കൾക്കും ആളുകൾക്കും ജലം ആവശ്യ​മാണ്‌, അങ്ങനെ ഒരു മത്സരം​തന്നെ നടക്കുന്നു. നഗരങ്ങ​ളും വ്യവസാ​യ​മേ​ഖ​ല​ക​ളും വികസി​ക്കു​ന്ന​തോ​ടെ മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഈ ഏറ്റുമു​ട്ട​ലിൽ പരാജയം സംഭവി​ക്കു​ന്നതു കൃഷി​ക്കാ​യി​രി​ക്കും. “ആഹാരം എവി​ടെ​നി​ന്നു​ണ്ടാ​ക്കും?” ഒരു ഗവേഷകൻ ചോദി​ക്കു​ന്നു. “500 കോടി ആളുക​ളു​ടെ ആവശ്യത്തെ തൃപ്‌തി​പ്പെ​ടു​ത്താൻ കഴിയാ​തി​രി​ക്കെ, യഥാർഥ​ത്തിൽ കൃഷി​ക്കാ​വ​ശ്യ​മായ ജലം മറ്റു കാര്യ​ങ്ങൾക്കാ​യി ഉപയോ​ഗി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രുന്ന സ്ഥിതിക്ക്‌, നാം 1,000 കോടി ജനങ്ങളു​ടെ ആവശ്യത്തെ എങ്ങനെ തൃപ്‌തി​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാണ്‌?”

ജനസം​ഖ്യ​യി​ലെ വർധനവ്‌ ഏറ്റവു​മ​ധി​കം അനുഭ​വ​പ്പെ​ടു​ന്നത്‌ ഇപ്പോൾത്തന്നെ ജലദൗർല​ഭ്യം നേരി​ടുന്ന വികസ്വര രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളി​ലാണ്‌. സങ്കടക​ര​മെന്നു പറയട്ടെ, ഈ രാജ്യ​ങ്ങൾക്ക്‌ ജലസം​ബ​ന്ധ​മായ പ്രശ്‌ന​ങ്ങളെ സാമ്പത്തി​ക​മാ​യും സാങ്കേ​തി​ക​മാ​യും കൈകാ​ര്യം ചെയ്യാ​നുള്ള കഴിവ്‌ തീരെ കുറവാ​ണു​താ​നും.

മലിനീ​ക​ര​ണം

ജലദൗർലഭ്യ പ്രശ്‌ന​ങ്ങൾക്കും വർധി​ക്കുന്ന ജനസം​ഖ്യ​യു​ടെ ആവശ്യ​ങ്ങൾക്കും പുറമേ ബന്ധപ്പെട്ട മൂന്നാ​മ​തൊ​രു പ്രശ്‌ന​മുണ്ട്‌: മലിനീ​ക​രണം. “ജീവജ​ല​നദി”യെക്കു​റിച്ച്‌ ബൈബിൾ പറയുന്നു. എന്നാൽ ഇന്നത്തെ പല നദിക​ളും മരണന​ദി​ക​ളാണ്‌. (വെളി​പ്പാ​ടു 22:1) ഒരു കണക്കനു​സ​രിച്ച്‌, ഓരോ വർഷവും വീടു​ക​ളിൽനി​ന്നും വ്യവസാ​യ​ശാ​ല​ക​ളിൽനി​ന്നും ലോക​മെ​മ്പാ​ടു​മുള്ള നദിക​ളി​ലേക്ക്‌ ഒഴുകി​യെ​ത്തുന്ന മലിന​ജലം 450 ഘന കിലോ​മീ​റ്റ​റോ​ളം വരും. പല നദിക​ളി​ലെ​യും അരുവി​ക​ളി​ലെ​യും ജലം മുഴുവൻ മലീമ​സ​മാണ്‌.

ലോക​ത്തി​ലെ വികസ്വര രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളിൽ അസംസ്‌കൃത മാലി​ന്യ​ങ്ങൾ പ്രമുഖ നദിക​ളെ​യെ​ല്ലാം​തന്നെ മലീമ​സ​മാ​ക്കു​ന്നു. റഷ്യയി​ലെ 200 പ്രമുഖ നദിക​ളു​ടെ സർവേ എടുത്ത​പ്പോൾ 10-ൽ 8 എണ്ണത്തിൽ വീതം ബാക്‌ടീ​രിയ-വൈറസ്‌ വാഹക​രായ ജീവികൾ വളരെ ഉയർന്ന അളവിൽ ഉള്ളതായി കണ്ടെത്തി. വ്യവസാ​യ​വ​ത്‌കൃത രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളി​ലെ നദിക​ളി​ലും ഭൗമജ​ല​വി​താ​ന​ങ്ങ​ളി​ലും അഴുക്കു​വെള്ളം നിറഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും മിക്ക​പ്പോ​ഴും അവ കാർഷി​ക​വ​ള​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു വരുന്ന​വ​യുൾപ്പെ​ടെ​യുള്ള അപകട​കാ​രി​ക​ളായ രാസവ​സ്‌തു​ക്ക​ളാൽ വിഷലി​പ്‌ത​മാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. ലോക​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങ​ളി​ലും​തന്നെ കടലോര രാജ്യങ്ങൾ അസംസ്‌കൃത മാലി​ന്യ​ങ്ങൾ കടൽത്തീ​ര​ത്തോ​ട​ടുത്ത ആഴംകു​റഞ്ഞ ഭാഗ​ത്തേക്ക്‌ ഒഴുക്കി​വി​ടു​ന്നു. ഇത്‌ കടലോ​ര​ങ്ങളെ ഗുരു​ത​ര​മായ വിധത്തിൽ മലീമ​സ​മാ​ക്കു​ന്നു.

അതു​കൊണ്ട്‌, ജല മലിനീ​ക​രണം ഒരാ​ഗോള പ്രശ്‌ന​മാണ്‌. ഈ സാഹച​ര്യ​ത്തെ സംക്ഷേ​പി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഒഡബെൻ സൊ​സൈ​റ​റി​യു​ടെ ഒരു ചെറു​പു​സ്‌ത​ക​മായ ജലം: അനിവാ​ര്യ​മായ വിഭവം (ഇംഗ്ലീഷ്‌) ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “മനുഷ്യ​രാ​ശി​യു​ടെ മൂന്നി​ലൊ​രു ഭാഗം മലിന ജലം നിമി​ത്ത​മു​ണ്ടാ​കുന്ന രോഗ​ങ്ങ​ളാ​ലോ വൈക​ല്യ​ങ്ങ​ളാ​ലോ സ്ഥിരമാ​യി ദുരി​ത​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു; മൂന്നി​ലൊ​രു ഭാഗം രാസവ​സ്‌തു​ക്കൾ ജലത്തി​ലേക്കു പുറന്ത​ള്ള​പ്പെ​ടു​ന്നതു നിമി​ത്ത​മുള്ള അപകടത്തെ അഭിമു​ഖീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു, അവയുടെ ദീർഘ​കാല പരിണ​ത​ഫ​ലങ്ങൾ അജ്ഞാത​മാണ്‌.”

അഴുക്കു ജലം, മോശ​മായ ആരോ​ഗ്യം

മുമ്പു പരാമർശിച്ച ദെദെ, “ജലദൗർല​ഭ്യം ഞങ്ങളെ കൊന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌” എന്നു പറഞ്ഞത്‌ അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നില്ല. എന്നാൽ, മാലി​ന്യ​മി​ല്ലാത്ത ശുദ്ധജ​ല​ത്തി​ന്റെ അഭാവം തികച്ചും അക്ഷരീ​യ​മാ​യി​ത്തന്നെ ആളുകളെ കൊന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌. അവളെ​യും അവളെ​പ്പോ​ലുള്ള മറ്റു ജനകോ​ടി​ക​ളെ​യും സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അരുവി​ക​ളി​ലെ​യും നദിക​ളി​ലെ​യും വെള്ളം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ക​യ​ല്ലാ​തെ മറ്റു പോം​വ​ഴി​ക​ളൊ​ന്നു​മില്ല. അവയാ​കട്ടെ, മിക്ക​പ്പോ​ഴും തുറന്ന അഴുക്കു​ചാ​ലു​ക​ളാ​ണു​താ​നും. ജലസം​ബ​ന്ധ​മായ രോഗം നിമിത്തം ഓരോ എട്ട്‌ സെക്കൻഡി​ലും ഒരു കുട്ടി വീതം മരിച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണെന്ന്‌ ലോകാ​രോ​ഗ്യ സംഘടന പറയു​ന്ന​തിൽ തെല്ലും അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല!

വേൾഡ്‌ വാച്ച്‌ മാഗസിൻ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌, വികസ്വര രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളിൽ 80 ശതമാ​ന​ത്തോ​ളം രോഗങ്ങൾ പടരു​ന്നത്‌ മലിന ജലത്തിന്റെ ഉപഭോ​ഗം നിമി​ത്ത​മാണ്‌. ജലജന്യ രോഗാ​ണു​ക്ക​ളും മലിനീ​ക​ര​ണ​വും പ്രതി​വർഷം രണ്ടര കോടി ആളുകളെ കൊല്ലു​ന്നു.

അതിസാ​രം, കോളറ, ടൈ​ഫോ​യിഡ്‌ എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ ജലസം​ബ​ന്ധ​മായ കൊല​യാ​ളി രോഗ​ങ്ങൾക്ക്‌ അധിക​വും ഇരയാ​കു​ന്നത്‌ ഉഷ്‌ണ​മേ​ഖ​ല​യി​ലു​ള്ള​വ​രാണ്‌. എങ്കിലും ജലജന്യ രോഗങ്ങൾ വികസ്വര രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളിൽമാ​ത്ര​മാ​യി ഒതുങ്ങി​നിൽക്കു​ന്നില്ല. 1993-ൽ, ക്ലോറി​നോട്‌ പ്രതി​രോ​ധ​ശേ​ഷി​യുള്ള ഒരു സൂക്ഷ്‌മാ​ണു അടങ്ങി​യി​രുന്ന പൈപ്പ്‌ വെള്ളം കുടി​ച്ച​തി​ന്റെ ഫലമായി ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളി​ലെ മിൽവൗ​കീ​യി​ലുള്ള വിസ്‌കോൺസി​നിൽ 4,00,000 ആളുകൾ രോഗ​ബാ​ധി​ത​രാ​യി. അതേ വർഷം​തന്നെ, അപകട​കാ​രി​ക​ളായ സൂക്ഷ്‌മാ​ണു​ക്കൾ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളി​ലെ മറ്റു പട്ടണങ്ങ​ളി​ലെ—വാഷി​ങ്‌ടൺ, ഡി.സി.; ന്യൂ​യോർക്ക്‌ നഗരം; മിസ്സോ​റി​യി​ലുള്ള കാബൂൾ—ജലവി​തരണ സംവി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേക്കു കടന്നു​കൂ​ടി​യതു നിമിത്തം അവിടത്തെ നിവാ​സി​കൾക്കു പൈപ്പു​വെള്ളം തിളപ്പി​ച്ചു കുടി​ക്കേ​ണ്ട​താ​യി വന്നു.

നദിക​ളി​ലെ ജലം പങ്കു​വെ​ക്കൽ

പരസ്‌പരം ബന്ധപ്പെട്ടു കിടക്കുന്ന ജലദൗർലഭ്യ പ്രശ്‌നങ്ങൾ, വർധി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കുന്ന ജനസം​ഖ്യ​യു​ടെ അടിയ​ന്തി​രാ​വ​ശ്യ​ങ്ങൾ, ആരോ​ഗ്യം ക്ഷയിക്കാ​നി​ട​യാ​ക്കുന്ന മലിനീ​ക​രണം എന്നിവ​യെ​ല്ലാം സംഘർഷ​ത്തി​ലേ​ക്കും ഏറ്റുമു​ട്ട​ലി​ലേ​ക്കും നയി​ച്ചേ​ക്കാ​വുന്ന ഘടകങ്ങ​ളാണ്‌. പാഴാ​ക്കി​ക്ക​ള​യാ​വുന്ന ഒന്നല്ലല്ലോ വെള്ളം. ജല പ്രതി​സ​ന്ധി​യോട്‌ മല്ലിട്ടു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന, സ്‌പെ​യി​നി​ലെ ഒരു രാഷ്‌ട്രീ​യ​ക്കാ​രൻ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “മേലാൽ അതൊരു സാമ്പത്തിക പോരാ​ട്ട​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നില്ല. പിന്നെ​യോ അതിജീ​വ​ന​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള ഒരു പോരാ​ട്ട​മാണ്‌.”

നദീജലം പങ്കു​വെ​ക്ക​ലാണ്‌ സംഘർഷ​ത്തി​ന്റെ ഒരു മണ്ഡലം. ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളി​ലെ ഒരു ഗവേഷ​ക​നായ പേറ്റർ ഗ്ലൈക്കി​ന്റെ അഭി​പ്രാ​യ​പ്ര​കാ​രം, ലോക ജനസം​ഖ്യ​യു​ടെ 40 ശതമാനം ജീവി​ക്കു​ന്നത്‌ 250 നദീത​ട​ങ്ങ​ളി​ലാ​യാണ്‌. ഒന്നി​ലേറെ രാഷ്‌ട്രങ്ങൾ ഇതിലെ ജലത്തി​നു​വേണ്ടി കടിപി​ടി കൂട്ടു​ന്നുണ്ട്‌. ബ്രഹ്മപു​ത്ര, സിന്ധു, മെക്കോങ്‌, നൈജർ, നൈൽ, ടൈ​ഗ്രിസ്‌ എന്നീ നദിക​ളിൽ ഓരോ​ന്നും പല രാജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യാണ്‌ ഒഴുകു​ന്നത്‌—ഈ രാജ്യങ്ങൾ അവയിൽനി​ന്നു സാധി​ക്കു​ന്നത്ര വെള്ളം ഊറ്റി​യെ​ടു​ക്കാൻ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു. ഇപ്പോൾത്തന്നെ ഇതി​നെ​ച്ചൊ​ല്ലി തർക്കങ്ങ​ളുണ്ട്‌.

വെള്ളത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള ആവശ്യം വർധി​ക്കവേ, അത്തരം സംഘർഷ​ങ്ങ​ളും വർധി​ക്കു​ന്നു. ലോക ബാങ്കിന്റെ, പരിസ്ഥി​തി പരിരക്ഷക വികസ​ന​പ​ദ്ധ​തി​യു​ടെ വൈസ്‌ പ്രസി​ഡൻറ്‌ ഇങ്ങനെ പറയുന്നു: “ഈ നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ഒട്ടേറെ യുദ്ധങ്ങൾ അരങ്ങേ​റി​യത്‌ എണ്ണയെ ചൊല്ലി​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ അടുത്ത നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ജലത്തെ ചൊല്ലി​യാ​യി​രി​ക്കും യുദ്ധങ്ങൾ നടക്കു​ന്നത്‌.”

[XX-ാം പേജിലെ ചതുരം/ചിത്രങ്ങൾ ]

സഞ്ചരിച്ചു കൊണ്ടി​രി​ക്കുന്ന ഒരു തന്മാത്ര

അനന്തമാ​യി സഞ്ചരി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കുന്ന ഒരു ജലതന്മാ​ത്രയെ നമുക്ക്‌ അനുഗ​മി​ക്കാം. എഴുതി​യി​രി​ക്കുന്ന വിവര​ത്തോട്‌ ഒത്തുവ​ര​ത്ത​ക്ക​വണ്ണം നമ്പരി​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്തി​രി​ക്കുന്ന പിൻവ​രുന്ന ചിത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ പരമ്പര, ഒരൊറ്റ ജലതന്മാ​ത്ര അത്‌ വന്ന സ്ഥലത്തേ​ക്കു​തന്നെ തിരി​ച്ചു​പോ​കാ​നാ​യി സ്വീക​രി​ച്ചേ​ക്കാ​വുന്ന ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു പഥങ്ങളിൽ ഒന്നിനെ മാത്രം ചിത്രീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു.—ഇയ്യോബ്‌ 36:26; സഭാ​പ്ര​സം​ഗി 1:7.

സമു​ദ്രോ​പ​രി​ത​ല​ത്തി​ലുള്ള ഒരു തന്മാ​ത്ര​യിൽനിന്ന്‌ നമുക്കു തുടങ്ങാം.(1) സൂര്യന്റെ ചൂടേറ്റ്‌ ജലം ബാഷ്‌പീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടവേ, ഭൂമി​യിൽനിന്ന്‌ ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു മീറ്റർ ഉയരത്തി​ലെ​ത്തു​ന്ന​തു​വരെ ജലതന്മാ​ത്ര ഉയർന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.(2) ഇപ്പോൾ അത്‌ മറ്റു ജല തന്മാ​ത്ര​ക​ളു​മാ​യി യോജിച്ച്‌ ഒരു ചെറിയ ജലകണ​മാ​യി തീരുന്നു. ജലകണം കാറ്റി​നോ​ടൊ​പ്പം നൂറു​ക​ണ​ക്കി​നു കിലോ​മീ​റ്റ​റു​കൾ സഞ്ചരി​ക്കു​ന്നു. ക്രമേണ അത്‌ ബാഷ്‌പീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. തന്മാത്ര വീണ്ടും ഉയരുന്നു, ഒടുവിൽ അത്‌ നില​ത്തേക്കു വീഴാൻ മാത്രം വലുപ്പ​മുള്ള ഒരു മഴത്തു​ള്ളി​യോ​ടൊ​പ്പം ചേരുന്നു.(3) മഴത്തുള്ളി കോടി​ക്ക​ണ​ക്കിന്‌ മറ്റു മഴത്തു​ള്ളി​ക​ളോ​ടൊ​പ്പം ഒരു കുന്നിൻചെ​രു​വിൽ പതിക്കു​ന്നു; വെള്ളം ഒരു നദിയി​ലേക്കു കുത്തി​യൊ​ഴു​കു​ന്നു.(4)

പിന്നെ ഒരു മാൻ അരുവി​യിൽനി​ന്നു വെള്ളം കുടി​ക്കു​ന്നു, കൂട്ടത്തിൽ നമ്മുടെ തന്മാ​ത്ര​യെ​യും അകത്താ​ക്കു​ന്നു.(5) മണിക്കൂ​റു​കൾക്കു​ശേഷം മാൻ മൂത്ര​മൊ​ഴി​ക്കു​ന്നു, തന്മാത്ര മണ്ണി​ലെ​ത്തു​ന്നു. വൃക്ഷത്തി​ന്റെ വേരുകൾ അതിനെ വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്നു.(6) അവി​ടെ​നിന്ന്‌, തന്മാത്ര വൃക്ഷത്തി​ന്റെ മുകളി​ലേക്കു സഞ്ചരി​ക്കു​ന്നു. ഒടുവിൽ അത്‌ ഒരു ഇലയിൽനി​ന്നു വായു​വി​ലേക്കു ബാഷ്‌പീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു.(7) മുമ്പ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ അത്‌ മറ്റൊരു ചെറിയ ജലകണം രൂപീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടാൻ തക്കവണ്ണം ഉയർന്നു​പൊ​ങ്ങു​ന്നു. ജലകണം കാറ്റി​നോ​ടൊ​പ്പം തെന്നി​നീ​ങ്ങു​ന്നു. ഒടുവിൽ അത്‌ ഇരുണ്ട, കനത്ത ഒരു കാർമേ​ഘ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ചേരുന്നു.(8) വീണ്ടും നമ്മുടെ തന്മാത്ര മഴയോ​ടൊ​പ്പം താഴെ പതിക്കു​ന്നു, എന്നാൽ ഇപ്രാ​വ​ശ്യം അത്‌ ഒരു നദിയിൽ ചെന്നു​ചേ​രു​ന്നു. നദി അതിനെ ഒരു സമു​ദ്ര​ത്തി​ലേക്കു വഹിച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്നു.(9) ഉപരി​ത​ല​ത്തിൽ വന്ന്‌, ബാഷ്‌പീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെട്ട്‌, വീണ്ടും വായു​വി​ലേക്ക്‌ ഉയരു​ന്ന​തു​വരെ അവിടെ അത്‌ ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു വർഷങ്ങൾ കഴിച്ചു​കൂ​ട്ടി​യേ​ക്കാം.(10)

ഈ പരിവൃ​ത്തിക്ക്‌ അന്തമില്ല: ജലം കടലിൽനി​ന്നു ബാഷ്‌പീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു, കരയ്‌ക്കു മീതെ​കൂ​ടി സഞ്ചരി​ക്കു​ന്നു, മഴയായി പെയ്യുന്നു, കടലു​ക​ളി​ലേക്കു തിരികെ ഒഴുകു​ന്നു. അപ്രകാ​രം ചെയ്യു​ന്ന​തു​വഴി, ജലം ഭൂമി​യി​ലുള്ള എല്ലാ ജീവജാ​ല​ങ്ങ​ളെ​യും പുലർത്തു​ന്നു.

[9-ാം പേജിലെ ചതുരം/ചിത്രം]

നിർദേശിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്‌

ഉപ്പു നീക്കൽ നിലയങ്ങൾ പണിയൽ. ഇവ കടൽവെ​ള്ള​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഉപ്പു നീക്കം​ചെ​യ്യു​ന്നു. സാധാ​ര​ണ​മാ​യി വെള്ളം താഴ്‌ന്ന മർദത്തി​ലുള്ള അറകളി​ലേക്കു പമ്പു ചെയ്‌താണ്‌ ഇതു നിർവ​ഹി​ക്കു​ന്നത്‌. അവിടെ വെള്ളം തിളയ്‌ക്കു​ന്ന​തു​വരെ ചൂടാ​ക്കു​ന്നു. ബാഷ്‌പീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന ജലം മറ്റൊരു സ്ഥലത്തേക്കു നീക്കം ചെയ്യ​പ്പെ​ടും. ഉപ്പു പരലുകൾ അവശേ​ഷി​ക്കും. ഇത്‌ ചെല​വേ​റിയ ഒരു പ്രക്രി​യ​യാണ്‌, പല വികസ്വര രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങൾക്കും നടപ്പി​ലാ​ക്കാൻ പറ്റാത്ത ഒരു കാര്യം.

ഹിമാ​നി​കൾ ഉരുക്കൽ. മാലി​ന്യ​മി​ല്ലാത്ത ശുദ്ധജലം അടങ്ങി​യി​രി​ക്കുന്ന കൂറ്റൻ ഹിമാ​നി​കൾ അൻറാർട്ടി​ക്കിൽനിന്ന്‌ വലിയ ടഗ്‌ബോ​ട്ടു​കൾ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ കെട്ടി​വ​ലി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​വന്ന്‌ ഉരുക്കി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു​വഴി ദക്ഷിണാർധ​ഗോ​ള​ത്തി​ലുള്ള ഊഷര​രാ​ജ്യ​ങ്ങൾക്കു വെള്ളം പ്രദാനം ചെയ്യാ​നാ​കു​മെന്നു ചില ശാസ്‌ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാർ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഒരു പ്രശ്‌ന​മുണ്ട്‌: ലക്ഷ്യസ്ഥാ​ന​ത്തെ​ത്തു​ന്ന​തി​നു​മുമ്പ്‌ ഹിമാ​നി​യു​ടെ പകുതി ഭാഗ​ത്തോ​ളം കടലിൽവെ​ച്ചു​തന്നെ ഉരുകും.

ജലഭര​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു വെള്ളം വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കൽ. ഭൂമി​യിൽ ആഴത്തി​ലുള്ള ജലവാ​ഹി​ക​ളായ പാറക​ളാണ്‌ ജലഭരങ്ങൾ. ഇവയിൽനിന്ന്‌ ഏറ്റവും ഉണങ്ങി​വരണ്ട മണലാ​ര​ണ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​പോ​ലും വെള്ളം പമ്പു ചെയ്യാൻ സാധി​ക്കും. എന്നാൽ ഈ ജലം വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കുന്ന പ്രക്രിയ ചെല​വേ​റി​യ​താ​ണെന്നു മാത്രമല്ല, അത്‌ ഭൂഗർഭ ജലവി​താന നിരപ്പ്‌ താഴ്‌ത്തു​ക​യും ചെയ്യും. മറ്റൊരു ദോഷ​വശം: മിക്ക ജലഭര​ങ്ങ​ളും പൂർവ​സ്ഥി​തി പ്രാപി​ക്കു​ന്നത്‌ സാവധാ​ന​ത്തി​ലാണ്‌—ചിലതാ​കട്ടെ പൂർവ​സ്ഥി​തി പ്രാപി​ക്കു​ന്ന​തേ​യില്ല.

[8-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ത്തിന്‌ കടപ്പാട്‌]

Photo: Mora, Godo-Foto

[5-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

വെള്ളം കൊണ്ടു​വ​രാൻ ഓരോ ദിവസ​വും നാലു മണിക്കൂർ എടു​ത്തേ​ക്കാം

[8-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

450 ഘന കിലോ​മീ​റ്റ​റോ​ളം അഴുക്കു​വെള്ളം ഓരോ വർഷവും നദിക​ളി​ലേക്ക്‌ ഒഴുകു​ന്നു