Wat is er te doen aan geweld in huis?

WIE zou willen ontkennen dat geweld thuis een ernstige zaak is die onmiddellijke aandacht verdient? Wat is er in de praktijk echter aan te doen wanneer een gezin door uitbarstingen van geweld geteisterd wordt?

Eerst even een vraag: Welke emotie brengt u met geweld thuis in verband? Woede, niet waar? In betrekkelijk weinig gezinnen komt geweld voor omdat een van de partners het prettig vindt wreed te zijn en de ander pijn te doen. In de meeste gevallen is geweld thuis veeleer het gevolg van onbeheerste woede, die onder meer kan voortspruiten uit frustratie, jaloezie, eenzaamheid of onzekerheid.

Wij hebben reeds gezien dat wij allemaal zonde en onvolmaaktheid hebben geërfd (Rom. 5:12). Gebrek aan volledige beheersing van onze emoties is daar één triest gevolg van. Wie van ons is dan ook nog nooit zo kwaad geworden dat hij iets heeft gezegd of gedaan waarvan hij later spijt had? De bijbel bevat een aantal verslagen over dienstknechten van Jehovah God die met deze zwakheid te kampen hadden. — Gen. 34:1-31; 49:5-7; Jona 4:1, 9.

Mogen wij dan verwachten dat in een zo nauwe relatie als het gezin nooit woede de kop op zal steken? Eerlijk gezegd, neen. Woede kan oplaaien, ook al is het maar uit verontwaardiging omdat een van de andere onvolmaakte gezinsleden in gebreke blijft iets te doen wat juist, attent of liefdevol is. (Vergelijk 1 Samuël 20:34; Job 32:3.) In feite geeft de bijbel christenen de realistische raad: „Wordt toornig en zondigt toch niet; laat de zon niet ondergaan terwijl gij in een geërgerde stemming verkeert.” — Ef. 4:26.

Als u kwaad wordt, moet u dan echter uw woede de vrije teugel laten en „stoom afblazen”? Mogelijk hebt u gelezen of gehoord dat dit de weg is. Zo schreef de psycholoog George Bach bijvoorbeeld:

„Een woordenstrijd tussen man en vrouw is . . . zeer wenselijk. Echtparen die met elkaar vechten zijn echtparen die bij elkaar blijven — mits zij weten hoe zij moeten vechten.” — The Intimate Enemy.

Is het, te oordelen naar wat u in het leven hebt gezien, echter werkelijk raadzaam dat iemand zijn woede lucht met boze woorden? Volgens een onderzoek door Dr. Murray A. Straus, een hoogleraar in de gezinssociologie, is dat niet het geval. Hij kwam tot de volgende conclusie:

„Dat echtelieden hun agressiviteit op elkaar afreageren, en daarmee kwijtraken, draagt niet alleen weinig bij tot het oplossen van gezinsconflicten, maar ’er zou ook wel eens het gevaar kunnen bestaan dat dit als een veel te eenvoudige oplossing wordt voorgesteld, waardoor het leven van miljoenen er de narigheid van ondervindt’. . . . Zowel mannen als vrouwen reageerden haast altijd ook op scherpe en vijandige opmerkingen van anderen in dezelfde trant.”

Het is net een ongecontroleerde nucleaire kettingreactie die ten slotte tot een explosie leidt. Dr. Straus concludeerde:

„Bij echtparen die elkaar vaak met woorden bestoken, is de kans veel groter dat zij ten slotte ook lichamelijk geweld zullen gebruiken. . . . Het wordt ook steeds gemakkelijker, zegt hij, om eerst je echtgenoot met woorden pijn te doen en dan als volgende stap hem of haar lichamelijk pijn te doen”. — McCall’s, oktober 1975.

Dus ongeacht welke psychologische theorie opgeld doet, de feitelijke menselijke ervaring bewijst ons de wijsheid van Gods raad woede te bedwingen: „Een man die snel toornig is, verwekt twist, en al wie tot woede geneigd is, begaat menige overtreding.” „Als een opengebroken stad, zonder [beschermende] muur, is de man die zijn geest niet in bedwang heeft.” „Laat af van toorn en laat de woede varen; betoon u niet verhit enkel om kwaad te doen” (Spr. 29:22; 25:28; Ps. 37:8). Iedereen die thuis zijn toevlucht heeft genomen tot geweld (of het zelfs bijna zover heeft laten komen), bewijst zichzelf en zijn gezin een goede dienst door Gods raad inzake woede en zelfbeheersing te bestuderen en oprecht toe te passen.a

„Alles goed en wel”, zal menigeen zeggen, „maar wat doe ik als ik werkelijk woedend op mijn vrouw (of man) wordt?” Eén mogelijkheid is deze: Als u nu eens 60 seconden zou wachten — ja, werkelijk langzaam tot 60 (of zelfs verder) zou tellen? Als u erin slaagt uw woedeaanval op te schorten, is de kans kleiner dat het tot een uitbarsting komt. Denk ook eens na over deze goddelijke raad: „Het begin van twist is als iemand die aan wateren de vrije loop laat; verwijder u dus, vóórdat de ruzie is uitgebroken.” Nee, dat wil niet zeggen dat u uw huwelijkspartner moet verlaten. Maar hebt u, wanneer u geïrriteerd of zelfs woedend was, wel eens geprobeerd u te excuseren en even weg te lopen, naar een andere kamer of een blokje om, om af te koelen? Dit is vooral een goed idee voor een man, omdat de ogenschijnlijke onredelijkheid, humeurigheid of uitval van zijn vrouw wel eens niet opzettelijk geweest kunnen zijn. Het is misschien slechts een tijdelijke uiting van hormonale veranderingen waardoor het haar moeilijk valt haar gevoelens te beheersen. — Spr. 17:14; 19:11.

Als het daarentegen uw huwelijkspartner is die zijn irritatie de vrije loop laat of u met boze woorden bestookt, wat kunt u dan doen? Een wijze raad is deze: „Een zacht antwoord keert woede af” (Spr. 15:1). Zou dat niet geholpen hebben in het geval dat door de jongen op pagina 6 wordt verteld? Neen, het is niet gemakkelijk. Maar hoeveel beter en praktischer is het niet, een zacht antwoord te geven dan verontwaardigd te reageren op een manier die tot geweld in het gezin kan leiden en misschien al heeft geleid.

Het kan succes hebben!

De bovengenoemde op de bijbel gebaseerde aanbevelingen zijn niet louter theorie als het gaat om het tegengaan van geweld in het gezin. In talrijke gevallen zijn ze effectief gebleken. Tom bijvoorbeeld, een man woonachtig in Cincinnati, Ohio, had driftbuien die zich uitten in geweld. Dit is zijn verhaal:

„Ik was al zo vaak in woedeuitbarstingen met mijn vuist door de wand gegaan, dat ik ten slotte aangaf waar de dwarslatten zaten zodat ik mijn hand niet weer zou bezeren.” In het weekend bedronk hij zich vaak. Op een keer, toen hij en zijn vrouw een bijzonder hevig dronkemansgevecht hadden gehad, besloot hij te zien of God hem zou helpen. Een tijdje ging hij regelmatig naar de methodistenkerk. Nadat hij op een dag oprecht had gebeden, stapten er twee van Jehovah’s Getuigen op hem af toen hij buiten het huis aan het werk was. Een tijdlang bestudeerde hij de bijbel met hen en probeerde die in praktijk te brengen. Zijn vrouw dreef soms de spot met hem en verscheurde zelfs zijn bijbelse lectuur. Maar hij reageerde niet woedend en met geweld. Hij verklaart: „De waarheid heeft werkelijk grote veranderingen in mij teweeggebracht. Anders zou ik NOOIT zo kalm gebleven zijn en zo vriendelijk tegen mijn vrouw.”

Andere stappen

Het toepassen van Gods raad over woede is een positieve stap bij het overwinnen van het probleem van gezinsgeweld. Er zijn echter nog meer stappen.

In het geval van Tom en in andere gevallen hebben we bemerkt dat alcohol vaak een rol speelt. Zelfs als het drinken er niet de oorzaak van is dat iemand gewelddadig wordt, kan het toch de weg ervoor banen. Het kan, bij wijze van spreken, het hout voorverwarmen, zodat de eerste vonk een laaiend vuur doet opvlammen.

Indien uw gezin geteisterd is door geweld, denk er dan over na of alcohol daar wel eens een rol bij heeft gespeeld. De bijbel veroordeelt een bescheiden gebruik van alcohol niet, maar waarschuwt wel: „Wijn is een spotter, bedwelmende drank is onstuimig, en iedereen die daardoor afdwaalt, is niet wijs” (Spr. 20:1; Ps. 104:15; Ef. 5:18). Indien de drank ertoe geleid heeft dat iemand in het gezin zich tot geweld heeft laten verleiden, dan zou daar iets aan gedaan kunnen — ja, moeten — worden. Uit liefdevolle zorg voor het behoud van het gezin en om fysiek letsel of moord te voorkomen, zou onderling besloten kunnen worden dat er een absolute grens wordt gesteld aan het tijdstip waarop men drinkt en de hoeveelheid. En als uit toekomstige ervaringen of situaties die ’op het kantje af’ waren, blijkt dat de limiet te hoog gesteld is, verlaag die dan. In sommige gevallen kan het zelfs nodig zijn de alcohol helemaal op te geven. Maar is dat niet beter dan verder weggezogen te worden in de maalstroom van gezinsgeweld?

Niet vechten, maar praten

Zoals reeds eerder besproken, gaan achter gewelddadigheid in het gezin vaak frustratie, jaloezie en onzekerheid schuil. Wat is daaraan te doen? Een van de beste remedies is betere communicatie. „De meeste echtparen”, was de conclusie van een socioloog, „luisteren niet naar elkaar, en velen raken daardoor slaags met elkaar.”

We hebben allemaal onze frustraties. Sta eens stil bij deze situatie: Een man droomde ervan zeeman te worden en de wereld te zien, maar hij trouwde en heeft bejaarde ouders die zijn steun niet kunnen missen. Dus werkt hij in een schoenveterfabriek, aan één plaats gekluisterd, bestookt door herrie en dwarsgezeten door een trotse voorman. Denkt u dat hij nooit gefrustreerd thuiskomt? Zijn vrouw had zich voorgesteld drie leuke kinderen groot te brengen op een vredige boerderij. Toch heeft zij geen kinderen kunnen krijgen en moet zij nu in een stad wonen om bij de bejaarde familieleden in de buurt te zijn. Zullen frustraties haar vreemd zijn? — Gen. 30:1; 1 Sam. 1:4-11.

Indien man en vrouw er echter een gewoonte van maken over hun activiteiten en gevoelens van gedachten te wisselen, dan is het onwaarschijnlijk dat de frustraties die het onvolmaakte leven in dit samenstel eigen zijn, langzaam maar zeker het punt van een heftige uitbarsting zullen bereiken. Wanneer zij bijvoorbeeld kalm het feit bespreken dat zijn werk, hoewel moeilijk, hen helpt Gods wil te volbrengen in verband met de zorg voor de familie, zal zijn frustratie wegebben (1 Tim. 5:8). Zij kunnen troost putten uit het feit dat zij elkaar hebben, alsook uit de wetenschap dat zij de bejaarde ouders goeddoen. Misschien zullen zij ook plannen maken voor een vakantie aan de kust, samen gaan vissen of de mogelijkheden van een andere baan overwegen. Al even belangrijk is het dat de man zijn vrouw verzekert van zijn liefde en dat hij haar gevoelens begrijpt en haar zelfopoffering waardeert. Dat zal haar frustratie helpen verdrijven. Het is zelfs nog doeltreffender als hij zijn armen om haar heen heeft wanneer hij dit zegt.

Communicatie zal ook waardevol zijn op het moment dat een gevecht licht zou kunnen losbarsten. Deze vrouw voelt bijvoorbeeld zodra haar man thuiskomt aan, dat hij kwaad is of ongewoon gespannen. Omdat zij zijn omstandigheden door vroegere gesprekken begrijpt, is zij wellicht in staat medelevende, kalmerende woorden te gebruiken. Zij „steekt de lont niet in het kruitvat”, maar zorgt voor een weldadige verademing. Ze zou vriendelijk kunnen vragen: ’Was je baas vandaag onredelijk?’ of: ’Was het druk in het verkeer?’ Aan de andere kant kunnen de meeste mannen leren de stemmingen en emoties van hun vrouw beter aan te voelen, zodat zij op het juiste moment zeggen en doen wat dan het beste is. — Vergelijk Spreuken 25:11

Iets wat ook bijdraagt tot geweld thuis, is de neiging ons alleen maar met onze eigen gevoelens bezig te houden (Fil. 2:4). Een vrouw verwacht dat haar man haar nieuwe kapsel opmerkt en er iets over zegt zonder dat ze hem erop attent maakt. Maar als hij thuiskomt, vindt hij het bijna vanzelfsprekend dat zij als door een wonder weet hoe vast het verkeer zat. Dat zouden de ingrediënten kunnen zijn voor een fikse ruzie die op geweld uitloopt. Toch zal op zo’n moment meer openheid helpen. Hij zegt: ’Het is een opluchting na een dag als vandaag weer thuis te zijn’, of zij zegt: ’Ik heb vandaag fijn m’n haar kunnen laten knippen en permanenten.’ In plaats van te wachten totdat uw huwelijkspartner uw gevoelens ter sprake brengt, doet u dat zelf. Zulke verklarende, inleidende woorden kunnen tot een gesprek leiden waardoor geweld wordt voorkomen.

Ook de gezinsfinanciën moeten besproken worden. Neem er de tijd voor dit te doen in plaats van ze een bron van wrevel of spanningen te laten zijn. Een onderzoeker bemerkte dat „28 percent van de gevallen van vrouwenmishandeling verband hield met geldproblemen”. Het doet vooral heftige ruzies oplaaien wanneer een vrouw haar man steeds weer te kennen geeft dat hij niet in staat is haar financieel gelijke tred te laten houden met de buren of het haar niet mogelijk maakt de dingen te kopen die zij wil. Dit leidt ertoe dat de echtgenoot zich inferieur gaat voelen, gaat denken dat hij als kostwinner te kort schiet. Een prima grondslag voor een gezinsbespreking van het inkomen en eventuele uitgaven is de geïnspireerde raad in 1 Timótheüs 6:6-10, 17-19 en Matthéüs 6:24-34. Na die verzen samen hardop gelezen te hebben, zou het echtpaar ertoe kunnen overgaan tot in details de aanschaf van nieuwe meubelen, kledingstukken of andere artikelen te overwegen.

Perioden van kalme communicatie zijn ook de beste gelegenheid om gevoelens als jaloezie ter sprake te brengen, zoals jaloezie in verband met een andere man of vrouw, aandacht voor een familielid of zelfs de baan van de man. Bij het reeds genoemde onderzoek werd bevonden dat „35 percent [van de gevallen van vrouwenmishandeling] te maken had met jaloezie”. Spreuken 6:34 en de context van dit bijbelvers laten zien dat wanneer er werkelijk een basis is voor jaloezie, woede en het verlangen naar wraak algemeen zijn. Maar diezelfde gevoelens, gepaard met gewelddadigheid in het gezin, kunnen zelfs voortvloeien uit jaloezie die zo goed als of helemaal ongefundeerd is. Dus in plaats van de jaloezie ernstige vormen te laten aannemen — zoals de druk in een stoomketel stijgt totdat er een hevige explosie volgt — is het beter rustig (niet beschuldigend) zijn gevoelens te berde te brengen tijdens een kalm gesprek tussen man en vrouw. Het kan werkelijk moeite kosten het gesprek kalm te houden, maar als daardoor vorderingen worden gemaakt in het wederzijds begrijpen van elkaars gevoelens, dan zal het een reusachtige stap voorwaarts betekenen bij het vermijden van geweld. — Spr. 14:30; 27:4.

Indien u het moeilijk vond gezinsaangelegenheden en uw gevoelens met uw man of vrouw te bespreken en er sprake is geweest van geweld, overweeg dan eens de hulp in te roepen van iemand die rijp en evenwichtig is en die aanwezig kan zijn als neutrale maar belangstellende partij. De socioloog John E. O’Brien, die een onderzoek instelde naar „Geweld in gezinnen met grote kans op echtscheiding”, merkt op:

„Het is het beste om, wanneer deze zorgwekkende gevoelens de kop opsteken, ze vroegtijdig te berde te brengen en te bespreken. Indien het de echtelieden niet mogelijk is zich onder vier ogen openhartig uit te spreken dan moeten zij een tussenpersoon zoeken.”

Bedienaren van Jehovah’s Getuigen hebben, wanneer hun dat werd gevraagd, vaak hulp kunnen bieden aan bijbelstudenten en zelfs aan leden van de gemeente die met huwelijksproblemen kampten. Op verzoek van de man en vrouw is een christelijke bedienaar wellicht in staat het echtpaar te helpen hun gevoelens of problemen kalm te bespreken en ze te bezien in het licht van de bijbel, die nuttig is om „dingen recht te zetten”. — 2 Tim. 3:16, 17.

Waarom de bijbel?

Het is u waarschijnlijk wel opgevallen dat veel van de beste en meest praktische raad voor het bestrijden of voorkomen van geweld in het gezin uit Gods Woord afkomstig was. Dat is te verwachten, want bij de Auteur van de bijbel vond ook het gezinsleven zijn oorsprong en hij heeft in de loop van de menselijke geschiedenis zowel door geweld geteisterde als vreedzame gezinnen gadegeslagen. In de Schrift heeft hij raad gegeven waarmee men het beste opgewassen is tegen het toenemende probleem van geweld thuis.

Zo legt de bijbel er herhaaldelijk de nadruk op dat man en vrouw zichzelf moeten zien als „één vlees” (Gen. 2:24; Mark. 10:8; Ef. 5:31). Als een echtpaar de ware geest indrinkt van wat God daar zegt, is het onwaarschijnlijk dat het tot uitbarstingen van geweld in hun gezin zal komen. Efeziërs 5:28, 29 weidt erover uit met de woorden: „Wie zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief, want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het.” Kunt u inzien hoe waar die woorden zijn? Bent u ooit zo woedend op uw hand geweest dat u een pot of hamer pakte om erop te slaan of zo kwaad op uw hals dat u hem dichtkneep?

Is het ook niet zo dat we de zwakheden of eigenaardigheden van ons lichaam leren kennen en er rekening mee houden, met een slecht gehoor bijvoorbeeld? Zo’n aanpassingsvermogen moet er ook in het huwelijk zijn. Toch ligt aan veel gezinstwisten het idee ten grondslag: ’Waarom lijk je niet meer op mij? Waarom zie je de dingen niet op mijn manier of doe je ze niet zoals ik het zou doen?’ Natuurlijk hoeft die gedachte niet in die bewoordingen geuit te worden. Misschien uit ze zich in deze vorm: ’Waarom heb je de tafel niet afgeruimd voordat je voor de tv ging zitten?’ of: ’Waarom laat je je vuile sokken in je schoenen zitten in plaats van ze bij de vuile was te doen?’ De gedachte die eraan ten grondslag ligt, is dezelfde. Maar een man of een vrouw die Gods zienswijze heeft dat partners één vlees zijn, accepteert de ander gemakkelijker als een individu met zijn of haar eigen eigenaardigheden of zwakheden die liefdevol opgevangen moeten worden terwijl hij eraan werkt ze te verbeteren. De bijbel maakt de wijze opmerking: „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan”. — Spr. 19:11.

Een echtpaar dat de bijbel aanvaardt en toepast, zal ook regelmatig samen in gebed gaan (1 Petr. 4:7). Bedenk eens hoe versterkend het voor man en vrouw is om lichamelijk en emotioneel dicht bij elkaar te zijn als zij God nederig om hulp en barmhartigheid vragen. Het is interessant dat de Newyorkse psycholoog S. Didato in verband met geweld thuis schreef:

„Ik zeg echtparen vaak op de avond van hun trouwdag te bidden. Als zij zich deze gewoonte eigen maken, is het naar mijn mening veel moeilijker voor hen geweld te gebruiken.”

Het gebed werd, naast het toepassen van bijbelse beginselen, een onderdeel van het leven van Zoila en David. Het verhaal van Zoila, een Peruaanse van geboorte, luidt:

„Ons huwelijk was een complete ramp. Elke avond liet David me alleen en ging uit; hij gaf al zijn geld uit en vaak ontbrak het me aan het hoogst noodzakelijke. Dikwijls sloeg hij me en zelfs toen ik zwanger was liep ik met blauwe ogen en een gebroken vinger rond. Ik moest m’n buik beschermen uit angst dat onze ongeboren baby iets zou overkomen.” Na verloop van tijd bracht Davids tante, een van Jehovah’s Getuigen, hun een bezoek en begon een bijbelstudie. David ging inzien hoe verkeerd hij had gehandeld, hij huilde er zelfs om, alsook om het besef dat als hij niet veranderde, hij niet kon verwachten dat Jehovah’s gunst op hem zou rusten als God de goddelozen van de aarde wegvaagt. Door de bijbel in praktijk te brengen, brachten zij veranderingen aan in hun persoonlijkheid en gewoonten. Nu is geweld in het gezin voor hen iets wat tot het verleden behoort.

Dus ook al blijven nieuwsberichten er de aandacht op vestigen hoe vaak er in het gezin geweld voorkomt — mishandeling van vrouwen, mannen en kinderen — het behoeft geen onoplosbaar of onvermijdelijk probleem te zijn. Indien u er het slachtoffer van bent geweest, of u er zelfs aan schuldig hebt gemaakt, kunt u stappen doen om Gods volmaakte raad toe te passen, zodat ook in uw leven geweld thuis tot het verleden kan behoren.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 18]

„Wanneer u, als volwassene, een meningsverschil met iemand hebt, moet u leren uw emoties te beheersen en taal te gebruiken die bij volwassen personen past. Als u uw toevlucht tot fysiek geweld neemt en elkaar aftuigt, als u schreeuwt en met voorwerpen gooit, . . . gedraagt u zich als een kind. U slaat op een blinde, redeloze manier naar iets dat u woedend maakt. U moet dat niet doen. Uiteindelijk zal zo’n gedrag u alleen maar te gronde richten.” — „First Aid for the Happy Marriage”, door Dr. Rebecca Liswood.

[Inzet op blz. 18]

„Een woedend man verwekt twist, maar wie langzaam tot toorn is, brengt ruzie tot bedaren.” — Spr. 15:18.