Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuypi yanapawaqninchik qillqapa sapaq yachachikuyninkuna
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 21
Casado vidapi kusisqa kawsakunapaq bibliapi sumaq consejokuna
w03-S 15/10 pag. 4 § 5
¿Imaynatam imapaqpas allinta tantiachwan?
Hawanpi ukunpi imapaqpas tantiaspaqa mana yuyayniyuq hinam mana allinta tantiaruchwan. Proverbios 21:5 niwanchik: “Llamkakuq runapa imapas tantiasqanqa allinpunim kanqa, mana tantiaspa chaylla imatapas ruwaqmi ichaqa wakchayaypi kanqa”, nispa. Wakin musu-sipaskunaqa sunquntam suwarachikunku hinaspam chaylla riqsinakuyta munanku, ichaqa allintam tantiaykunanku sichu casarakunankupaq listoña kasqankuta, manachayqa ñakakunmankum. Chaynatam nirqa yaqa 300 wata ñawpaqtaraq kawsakuq ancha riqsisqa William Congreve runa, paymi nirqa: “Hawanpi ukunpi casarakuqkunaqa qipakunamanmi ñakakunqaku”, nispa.
g-S 7/08 pag. 7 § 2
¿Imaynam casado vidapi kusisqa kawsakuchwan?
Mana hatuntukuqmi kananchik. Bibliapim nin: “Amayá imatapas ruwaychikchu atipanakuspaqa utaq kikillaykichikpaq imatapas munaspaqa, aswanqa ama hatuntukuspayá qamkunamantapas aswan allinpaqraq wakinkunata qawaychik”, nispa (Filipenses 2:3). ¿Imanasqataq casado vidapiqa qaqchanakuy, peleay kan? Imapas sasachakuy kaptin iskayninku allichanankumantaqa hatuntukuspanku tumpanakusqankuraykum. Chaymi imapipas mana acuerdopi kaspaqa humilde kana, chaynapi nisqanchik allin kasqanta mana hikutakunapaq.
w06-S 15/9 pag. 28 § 13
“Musullaraq kaspa casarasqayki warmillaykiwan [...] kusikuy”
13 Casado vidankupi nanay simiwan rimapayanakuspankuqa manam allinñachu kanqaku, chayna kaspankuqa kallpanchakunankum sumaqllata rimapayanakunankupaq (Proverbios 12:18). Chaynalla kaspankuqa mana allinpim tukurunmanku. Bibliapim nin: “Chunniqpi yachayraqmi aswan allinqa kutipakuqllaña warmiwan hinaspa chaylla piñakuq warmiwan yachaymantaqa”, nispa (Proverbios 21:19). Casada warmi kaspaykiqa, ichapas chayna sasachakuypi tarikuchkanki hinaspaqa nikuwaqmi: “¿Chaylla piñakuqchu kani, nanay simichu kani chaychu qusaypas manaña ñuqawan kuska kaytaqa munanchu?”, nispa. Qusakunatapas bibliapim kaynata nin: “Qusakuna warmikichikta hinalla kuyaychik, amayá qaqchakachariychikchu”, nispa (Colosenses 3:19). Chaymi qusa kaspaykiqa nikunayki: “¿Imaynataq warmichaywanqa kachkani? ¿Puntata hinachu kuyakuywan rimapayachkani icha manañachu, chaychu huk qarikunamanña imayna sientekusqanmanta willakuyta munan?”, nispa. Casadokuna chayna kaspankuqa manam chayraykuqa huchapakuymanqa wichiykunankuchu. Chaymi huchapakuyman manaraq wichiykuchkaspanku iskayninku rimananku imayna sientekusqankumanta.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Tukuy tiempoyá pacienciakuq kasunchik
9 Pacienciakuq kaspaqa allintataqmi imapaqpas tantiakusun. Manam loco hinachu mana piensarispa ruwasun, aswanqa tiempochakusunmi “¿kaytachu icha waktachu ruwayman? ¿Mayqintaq allin kanman?” nispa allinta tantiarinapaq (leey Proverbios 21:5). Ichapas llamkayninchik mana kasqanrayku ima llamkaytañapas chaskikuchwan, huñunakuyman wakinpi mana rinanchik kaptinpas utaq as horallataña Diosmanta willakunanchik kaptinpas. Pacienciakuq runa kaspam ichaqa sumaqta piensarisun maypi llamkanamanta, hayka hora llamkanamanta, hinaspa Diosninchikwan chaynataq familianchikwan llamkayninchikrayku imayna kanamanta. Chaykunapi pacienciawan piensaspaqa allintam tantiakusun.
14-20 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPA PROVERBIOS 22
Warmakunata imaynata uywanapaq bibliapi sumaq consejokuna
¿Jehova Diostachu yupaychanqaku wiñaruspanku?
7 Churi-wawayuq kayta munaspaykichikqa kaytam tapukunaykichik: “¿Joseywan Maria hinachu kanchik, chaynapi churi-wawanchikta Jehova Diospa munasqanman hina uywanapaq?”, nispa (Sal. 127:3, 4). Churi-wawayuq kaqkunañataqmi tapukunaykichik: “¿Churi-wawanchikta yachachinchikchu allin llamkaq kanankupaq? (Ecl. 3:12, 13). ¿Tukuytachu ruwanchik imapas mana allinkuna mana pasarunanpaq utaq imapas mana allinkunaman mana wichiykunanpaq?”, nispa (Prov. 22:3). Manamá lliw sasachakuykunamantachu harkaytaqa atinkichik. Chaywanpas, kuyakuywanmi yachachiwaqchik imapas sasachakuy kaptin bibliapa yanapakuyninta maskanankupaq (qaway Proverbios 2:1-6). Chaymi ayllumanta pipas Dios serviyta manaña munaptinqa churi-wawaykichikta bibliawan qawachiwaqchik Diosman sunqu kay imanasqa ancha allin kasqanmanta (Sal. 31:23). Pi ayllupas wañukuptinñataqmi bibliawan yanapaspa churi-wawaykichikpa sunqunta tiyaykachiwaqchik (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).
Jehova Diosta kuyanankupaq hinayá churi-wawanchikkunataqa uywasun
17 Kunanmantapunim churi-wawanchikkunamanqa yachachinanchik (Prov. 22:6). Timoteotapas uchuychanmantam mamanwan abuelan Jehova Diosmanta yachachirqaku (2 Tim. 1:5; 3:15). Chaymi Timoteo wiñaruspanqa apostol Pablopa puriqmasinña karqa.
18 Costa de Marfil lawmanta iñiqmasinchikkunapas suqtan warmankutam yanaparqaku Jehova Diosta kuyanankupaq. ¿Imam yanaparqa llapan warmankuta allinta uywanankupaq? Timoteopa mamantawan abuelanta qatipakusqankum. Paykunam ninku: “Uchuychanmantapacham Jehova Diosmanta yachachirqaniku”, nispa (Deut. 6:6, 7).
19 Sapa kutillam churi-wawanchikkunamanqa yachachinanchik, chaynapi sumaqta Jehova Diosmanta yachanankupaq. Chaypaqqa churi-wawanchikkunawan kuskam maytapas rinanchik utaq imatapas ruwananchik. Hina kaqllamanta rimapayasqanchikrayku manaña atiqpaq hina hapikuspapas churi-wawanchikkunataqa hinallam yanapananchik Jehova Diosta kasukunankupaq.
cl-S pag. 100 § 10
Jehova Diostayá qatipakusun imatapas ruwanapaq kamachisqa kaspaqa
10 Jehova Diosmi tayta-mamakunata kamachirqa imaynata churi-wawankuta uywanankupaq, chaymi bibliapi kaynata nin: “Qamkunapas taytakuna, churikichiktaqa amayá piñachiychikchu, aswanqa sumaqllatayá uywaychik Jehova Diospa yachachisqanman hina hinaspa rimapayasusqaykichikman hina”, nispa (Efesios 6:4). Jehova Diosmi tayta-mamakunata nin churi-wawankuta sumaqllata uywanankupaq. Allin yuyayniyuqta warmankuta uywanankupaqqa yachachinankum imakunata mana ruwanankupaq hinaspapas correginankum. Ichaqa bibliapa nisqanman hinaqa correginankum kuyakuyllawan (Proverbios 13:24). Chaynaqa, corregispaqa manam nanay simiwanchu correginan nitaq nisyullay-nisyutaqa maqaparunanchu (Proverbios 22:15; 29:15). Warmankuta nanay simiwan, rabiakuspa, mana kuyakuywan corregispankuqa manam Jehova Diospa kamachisqanman hinañachu corregichkanku, warmankupas mana kuyasqam, mana valeqpaqñam hapikunmanku (Colosenses 3:21). Sumaqta corregiptinkum ichaqa warmankuqa cuentata qukunqaku kuyasqankurayku hinaspa allin runa kananta munasqankurayku corregisqanta.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Diospaq tukuy ruwasqaykimantayá kusikuy
11 Ñuqanchikpas aswan kusisqam tarikusun ima ruwaypipas yanapakunapaq niwasqanchikta tukuy sunqunchikwan ruwaspaqa. Diosmanta willakunapaqwan iñiqmasinchikkunawan kuska Diosta yupaychanapaqyá anchata kallpanchakusun (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Iñiqmasinchikkunata kallpanchanapaqyá huñunakuykunapipas rimarisun. Allin yachachiq kanapaq niq huñunakuypi ñawpaqman lluqsinapaq utaq ima ruwaypipas yanapakunapaq niwaptinchikqa allinta ruwanapaqyá kallpanchakusun. Amayá nisunchu yanapakunapaq wakin niwasqanchikkuna tiemponchikta usuchinapaq kasqantaqa (Prov. 22:29). Diospaq ima ruwaypipas tukuy sunqunchikwan yanapakuspaqa paywan kuyachikusqanchikraykum aswan kusisqa kasun (Gal. 6:4). Chaykunapi kallpanchakuspaqa manam hukmanyasunchu imapi yanapakuy munasqanchikta haypayta mana atispapas utaq huk kaqnin iñiqmasinchikta chaypi yanapakunanpaq niptinkupas (Rom. 12:15; Gal. 5:26).
21-27 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 23
¿Ima nintaq bibliaqa trago tomaymanta?
¿Tragota tomanmankuchu Diosta yupaychaqkuna?
Jehova Diosqa manam munanchu sinkanakama tomananchiktaqa hinaspa sapa kuti tomananchiktaqa (Galatas 5:21). Bibliapim nin: “Amayá vinota llumpay tomaqkunawan kuskaqa kaychu”, nispa (Proverbios 23:20). Chaynaqa amayá tomasunchu ruwasqanchikta hinaspa imapas rimasqanchikta mana yuyananchikkamaqa nitaq unqunanchikkamaqa. Mana controlakuyta atispanchikqa tantiakunanchikmi mana malliyllapas-malliykunapaq.
¿Imatam Diosqa nin trago tomaymanta?
Diosta serviqkunam ichaqa llumpay trago tomaymanqa mana qukunchikchu Diosta kasukusqanchikrayku. Bibliapim willawanchik llumpay trago tomayqa sasachakuykunata apamusqanta. Proverbios 23:29-35 nisqanpim willawanchik llumpayta tragota tomaq runa imayna tukusqanta. Europa lawmanta punta apaq iñiqmasinchik Danielmi willakun manaraq testigo kachkaptin vidan imayna kasqanmanta. Ninmi: “Manaraq Diosmanta yachachkaspayqa trago tomayllapim purikuq kani, chaymi mana allinkunata ruwarurqani. Chayta yuyarispaymi kunankama ñakakuni”, nispa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w04-S 1/11 pag. 31 § 2
Leeqkunapa tapukuyninkuna
¿Llumpayta mikuq utaq mikuyllapiña umayuq runaqa chaynallachu puqusqa utaq gordo runawanqa? Manam. Wakin runakunaqa puqusqaqa utaq gordoqa kanku llumpayta mikusqankuraykum utaq mikuyllapiña umayuq kasqankuraykum, wakinñataqmi gordo kanku imawanpas unqusqankurayku utaq familianku chayna puqusqa kasqankurayku. Wakinñataqmi maynataña mikuspanpas mana gordoyanchu, chaymi ninchik llumpayta mikuq utaq mikuyllapiña umayuq runaqa puqusqa runawanqa mana chaynalla kasqanta. Mikuyllamanña qukuruq utaq mikuyllapiña umayuqqa achka-achkata mikuspanpas wakinqa manam wirayanchu, chaywanqa manam piensananchu achka-achkata mikusqanqa pitapas mana imanasqantaqa. Hinaptinqa mikuyllapiña umayuq kayqa manam allinchu, hucham. Pipas mana puqusqa kachkaspanpas mikuyllapiña umayuqmi kachkanman.
28 JULIO–3 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 24
Kunanmantayá Diospi hapipakusun sasachakuy tiempokunapi mana hukmanyanapaq
“Mana imapa kuyurichinanyá kaychik”
15 Diospa palabranta estudiaspam yuyaymanananchik. Sacha imawanpas mana kunpakurunanpaqqa allin sapichasqam kanan. Ñuqanchikpas iñiyninchikpi mana kuyurinapaqqa Diospa palabranta leespanchikmi yuyaymanananchik. Sachaqa wiñasqanman hinam allpapi alli-allinta sapichakun, chaynam ñuqanchikpas bibliata leespa yuyaymanaspaqa Jehova Diospi astawan hapipakunchik. Manam iskayrayanchikchu yachachikuyninkuna allinninchikpaq kasqanmantaqa (Col. 2:6, 7). Yuyaymanananchikmi ñawpaq tiempopi Diosta serviqkuna kasukusqankurayku allinlla kasqankupi. Rimarisun Ezequielmanta. Payqa musquyninpi hinam atencionwan qawarqa huk angel Jehova Diospa templonta imayna tupusqanta. Chay qawasqanqa manam payllatachu kallpancharqa. Ñuqanchiktapas kallpanchawanchikmi Diosta munasqanman hina yupaychananchikpaq (Ezeq. 40:1-4; 43:10-12). Arí, Diospa tukuy ima yachachikuyninkunata estudianapaq tiempochakuyqa hinaspa chaykunapi yuyaymanayqa anchatam yanapawasun.
Hinallayá kusikusun sasachakuykuna kaptinpas
12 Bibliam nin: “Sasachakusqayki punchawpi hukmanyaruspaqa pisi kallpayuqñam rikurirunki”, nispa (Prov. 24:10). Nintaqmi runapa ‘sunqun llakisqa kaptin’ hukmanyasqa kananmanta (Prov. 15:13). Chaymi wakin cristianokunapas llumpay llakisqa kaspanku Biblia leeyta hinaspa leesqankupi yuyaymanayta saqirunku. Chaynataq, manañam tukuy sunqunkuwanchu mañakunku hinaspa iñiqmasinkumantapas karunchakunku. Chaymi mana allinchu unay tiempo hukmanyasqa tarikuyqa (Prov. 18:1, 14).
13 Ichaqa, imaña kaptinpas mana hukmanyaymi yanapawasun allin kaqkunapi piensaspa hawkayaytawan kusikuyta tarinapaq. Ejemplopaq, rey Davidmi kaynata qillqarqa: “Diosnilláy, munachkanim munallasqaykiman hina ruwallayta”, nispa (Sal. 40:8). Hinaptinqa, sasachakuypi tarikuspaqa amayá Diospa niwasqanchikkuna ruwaytaqa saqisunchu, chay ruwaymi yanapawasun llakisqa kasqanchikta atipanapaq. Jehova Diosqa niwanchikmi Palabranta sapa kuti estudiaspa kusisqa kananchikmanta (Sal. 1:1, 2; Sant. 1:25). Bibliata leespa chaynataq huñunakuyman rispam, ‘miel hina miskillaña’ rimaykunamanta yachanchik chaymi kusichiwanchik hinaspa kallpanchawanchik (Prov. 12:25; 16:24).
Astawan yachay munaqkunapaq
Proverbios 24:16 nisqanpim kaynata nin: ‘Allin ruwaq runaqa qanchis kutikamaña wichispanpas hatarinqam’, nispa. ¿Kaywanqa rimachkan sapa kuti huchaman wichiptinchik Dios pampachawananchikmantachu?
Manam chaymantachu rimachkan. Rimachkanqa sapa kuti sasachakuypi kaspanchik mana hukmanyaruspa hinalla kallpanchakusqanchikmantam.
Chaynaqa, Proverbios 24:16 nisqanpi “wichiy” nisqanqa manam rimachkan sapa kuti huchallikuymantachu, aswanqa sapa kuti sasachakuypi tarikuymantam. Sasa tiempopi kawsakusqanchikraykum allin ruwaq runakunapas unqurunmanku utaq ima sasachakuypipas tarikunmanku. Wakinkuqa autoridadkunapa ñakarichisqanmi kanmanku. Chaywanpas, Jehova Dios yanapaptinmi mana llumpaytachu hukmanyarunqaku. Diosta serviqkunapaqa yaqa llapanpim imapas ruwasqanchikqa allin. ¿Imanasqa? Bibliam niwanchik: “Diosqa ñakariqkunatam kallpanchan, wichisqakunatam hatarichin”, nispa (Sal. 41:1-3; 145:14-19).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Leeqkunapa tapukuyninkuna
Ñawpaq tiempopiqa wasita ruway munaq utaq casarakuyta munaq qariqa manaraq casarakuchkaspanmi tapukunan karqa: “Señoray hinaspa churiykuna kaptin, ¿preparasqachu kachkani mantienenaypaq?”, nispa. Manaraq casarakuchkaspanmi chakranpi llamkanan karqa. Chaymi La Palabra de Dios para Todos sutiyuq Bibliaqa chay versiculota kaynata tikran: “Manaraq wasikita ruwachkaspa chakraykipi llamkay chaynataq ruwanaykikunata arreglay”, nispa. ¿Hinallachu kasukuna Bibliapa kayna nisqanta?
Arí kasukunam. Casarakuy munaq qariqa preparasqam kanan casarakuspan ruwayninkunata cumplinanpaq. Llamkananmi, unquspallachá manaqa. Chaymantapas familiantam tukuypi atiendenan, bibliam nin qariqa familianta mantienenanpaq, kusirichinanpaq hinaspa Diosmanta yachachinanpaqpas, chaykunata mana ruwaspanqa mana iñiq runamantapas aswan mana allinmi kanman (1 Tim. 5:8). Casarakuspa familiayuq kayta munaq musuqa tapukunanmi: “¿Preparasqachu kachkani familiayta mantienenaypaq? ¿Preparasqachu kachkani familiaypi uma kaspay Diospa nisqanta cumplinaypaq? ¿Atisaqchu familiaywan Bibliata sapa semana estudiayta?”, nispa. Bibliaqa sutillatam qawachin chayna tapukuyqa ancha allin kasqanta (Deu. 6:6-8; Efe. 6:4).
Yachamusqanchikman hinaqa, casarakuy munaq qariqa allintam tantianan Proverbios 24:27 nisqanpi. Warmipas tapukunanmi: “¿Atisaqchu casada kaspay ima ruwayninkunata cumpliyta hinaspa warmakuna uywaytapas?”, nispa. Wawa-churiyuq kayta piensaspankupas tapukunankum: “¿Preparasqachu kachkanchik?”, nispa (Luc. 14:28). Casarakunapaq Diospa nisqanta kasukuymi sasachakuykunamanta harkan hinaspa yanapan ayllupi kusikuy kananpaq.
4-10 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 25
Rimayninchik allin kananpaq bibliapi sumaq consejokuna
Yachaywanmi imatapas allinta rimananchik
6 ¿Imanasqam ancha allin haykapi rimanapaq tanteayninchikqa? Bibliapim niwanchik, chaynata tantiaspa rimayqa qullqimanta alhajakunapa chawpinpi qurimanta manzana hina sumaqllaña kasqanta (Prov. 25:11). Kaywanqa, ¿ima niytam munachkan? Qurimanta ruwasqa manzanaqa kuyayllapaqmi. Aswan kuyayllapaqraqmi qawakun qullqimanta ruwasqa alhajapa hawanpi churaykusqaqa. Chaynam allinta tanteaspa piwanpas rimayninchikqa. Ichaqa aswan allinraqmi kanman haykapi rimanapaq tantiaykuspa piwanpas rimayninchikqa. Qatiqninpiyá qawasun iñiqmasinchikkuna chayta imayna ruwasqankumanta.
7 Haykapi rimanapaq mana tantiaykuspa rimaptinchikqa ichapas runakunaqa mana entiendewasunchu utaq manapas uyariyta munanqakuchu (leey Proverbios 15:23). Japon nacionpim 2011 watapi marzo killapi allpa pacha llumpayta kuyuptin, lamar qucha lluqsiramuspa achka llaqtakunata yaqalla chinkarachirqa. Chaypim 15.000 masnin runakuna wañururqaku. Achka iñiqmasinchikkunapapas ayllunkunawan amistadninkunam chaypi wañurqaku. Chayna llakipi tarikuspankupas llaqtamasinkunatam bibliawan kallpanchayta munarqaku. Ichaqa tantiarurqakum hamuq tiempopi runakuna kawsarimunankumanta mana willakunankupaq. ¿Imanasqa? Chaypi achka runakuna budismo religionniyuq kasqankurayku hinaspa bibliamanta mana ancha yachasqankuraykum. Chaymi iñiqmasinchikkunaqa kallpancharqaku, imanasqa tukuy mana allinkuna pasakusqanmanta willaspa.
Yachaywanmi imatapas allinta rimananchik
15 Yachamusqanchikman hinaqa, manaraq imatapas rimachkaspam ima ninapaqpas allintaraq tantiana. Tantianataqmi imayna ninapaqpas. Jesuspa rimasqantaqa achka runakunam uyariyta munaqku. ¿Imanasqa? Llampu simillawan hinaspa kuyakuyllawan rimasqanraykum (Luc. 4:22). Sichum ñuqanchikpas chayna kuyakuyllawan rimaptinchikqa pipas uyariwasunmi, hinaspapas imapas nisqanchiktam chaskikunqa (Prov. 25:15). ¿Imam yanapawasun kuyakuywan rimanapaq? Runamasinchiktam allinpaq hapinanchik hinaspam imayna tarikusqanpi piensana. Chaytam Jesuspas ruwarqa. Huk kutipim achka runakuna Jesuspa yachachisqanta uyariyta munaspanku payta maskaq rirqaku, chay ruwasqankuta qawaspanmi llakipayaykuspan tiempochakuykurqa hinaspam yachaykachirqa (Mar. 6:34). Achka kutipim Jesustaqa runakuna kamirqaku, chaywanpas manam kutipakurqachu (1 Ped. 2:23).
16 Llapanchikmi ayllunchikkunatawan amistadninchikkunataqa anchata kuyanchik. Ichaqa riqsinakusqanchikraykum mana allinta tantiarispa rimaruchwan. Wakinpiqa rimasqanchikwanmi hukmanyarachichwan. Chaymi ancha allin kanman Jesuspa ruwasqanpi yuyaymanay. Payqa llampu simillawan hinaspa kuyakuyllawanmi amistadninkunawanqa rimaq. Huk kutipim qatiqninkunaqa rimaspa atipanakuchkarqaku pim llapankumanta aswan allin riqsisqa kasqanmanta, chaypim Jesusqa llapankuta kuyakuyllawan rimapayarqa. Ama chaynata piensanankupaqmi Jesusqa yachachirqa warmachawan tupanachispa (Mar. 9:33-37). Diospa llaqtanpi ancianokunapas Jesustam qatipakunanku hinaspam iñiqmasinkunata kuyakuyllawan yanapananku (Gal. 6:1).
Diospa punchawnin hichpallaña kasqanraykuyá astawan kallpanchanakusunchik
10 Punta apaqkunaqa hukkunatam kallpanchananku, ichaqa manam paykunallachu chaytaqa ruwanmanku. Apostol Pablom lliw iñiqkunata niwarqanchik: “Aswanqa necesitakusqanman hinayá kallpanchanapaq allin rimaykunallata rimaychik, chaynapi uyariqnikichikkunapa allinninpaq kananpaq”, nispa (Efes. 4:29). Chaynaqa, llapallanchikmi qawarinakuykunanchik, chaynapi llakiyuqkunata utaq imawanpas sasachakuqkunata kallpanchaykunapaq. Apostol Pablom hebreo casta iñiqmasinkunaman nirqa: “Utisqa makikichikyá kallpata hapichun, mana kallpayuq muquykichiktapas kallpanchaychikyá. Purinaykichikpaq ñannikichiktapas hinallayá allichaychik, chaynapi wistukunapas muqunkuta mana muyurachinankupaq aswanqa sanoyanankupaq”, nispa (Heb. 12:12, 13). Mozo-sipaskunapas atinmankum hukkunata sumaq simiwan kallpanchaykuytaqa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 149
Llampu sunqu
Llampu sunqu runaqa Diospi hapipakusqanraykum hinaspa Dios yanapaptinmi chayna llampu sunqu. Pi imanaruptinpas manam chayllaqa piñakurunchu utaq rabiakurunchu. Chaylla piñakuruq runam ichaqa mana chaynachu ¿imanasqa? Diospi mana hapipakusqanraykum, iskayrayasqanraykum, munasqanman hina imapas mana kasqanraykum hinaspa mana pacienciakusqanraykum. Chayna runamantam bibliapi kaynata nin: “Chaylla piñakuq runaqa murallan taqmasqa llaqta hinam”, nispa (Pr 25:28). Imaynam murallasqa llaqta tuñiriruspan mana defensayuqña kaptinqa imapas yaykurunman, chaynam chaylla piñakuruq runapa umanmanpas utaq sunqunmanpas mana allin piensamientokuna yaykurunman hinaptinmi ima mana allintapas ruwarunman utaq ima huchamanpas wichiykunman.
11-17 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 26
Mana yuyayniyuq ruqru uma runakunawanqa amayá hukllawakusunchu
it-2-S pag. 249 § 1
Para tiempo
Paranan tiempo, usyanan tiempo. Diospa prometesqan allpapiqa sutillam paranan tiempoqa hinaspa usyanan tiempoqa (tupachiy Sl 32:4 nisqanwan; Can 2:11). Chawpi killa abrilmanta chawpi killa octubrekamaqa manañam anchatañachu paran, chay killakunapiqa cosechapiñam kanku. Proverbios 26:1 nin: “Lastaqa manam chiraw ukuqa chayamunmanchu, paraqa manam cosecha tiempoqa chayamunmanchu, chaynam ruqru uma runapas hatunchasqaqa mana kanmanchu”, nispa (tupachiy 1Sa 12:17-19 nisqanwan). Chay lawpiqa paranan tiempopiqa manam sapa punchawchu paran, wakin punchawqa kicharayanmi. Chay tiempopiqa chirikuntaqmi, chaymi paramuptinqa runakunaqa hawapi kaytaqa mana munankuchu (Esd 10:9, 13). Wasi ukupi utaq maypipas llantupi kayqa ancha allinmi (Is 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8).
w87-S 1/10 pag. 19 § 12
Pipas corregisqaqa allin runayanmi
12 Wakin runakunaqa astawanmi correginata, anyanata utaq azotenatapas necesitanman, chaynatam Proverbios 26:3 nin: “Latigoqa caballopaqmi, hakimaqa asnopaqmi, azoteñataqmi mana yuyayniyuq runakunapaq”, nispa. Ñawpa tiempopim Israel runakuna sapa kuti Diosta mana kasukusqankurayku ñakarirqaku, chayna kanankutam Jehova Dios saqirqa. Bibliapim nin: “Chaynaqa karqaku Diospa nisqankunata mana kasukuspankum. Hanaq pacha taytapa munayninta mana ruwaspankum. Chaynapim payqa ñakariyta kachaykuspa paykunata pinqayman churarqa. Wichiptinkupas manam pipas hatarichirqachu. Llakisqa kaspankum Jehova Diosta mañakurqaku yanapaykunanpaq. Hinaptinmi payqa sasachakuyninkupi yanapaykurqa”, nispa (Salmos 107:11-13). Chaywanpas wakin ruqru uma runakunaqa sunqun rumiyaruptinmi corregisqapas utaq anyasqapas mana kasukunkuchu. Chaymi bibliapi nin: “Achka kutikama qaqchasqa kaspanpas rumi sunquyaruq runaqa mana pipa yanapasqanmi qunqaymanta chinkarunqa”, nispa (Proverbios 29:1).
it-1-S pag. 502 § 4
Wistu
Proverbios qillqapi nisqanmanta. Yachayniyuq Salomonmi Proverbios 26:6 nirqa: “Imaynam chakinta kuchukuruspan hurqukuruq runaqa kikillan mana allinta ruwakun, chaynam ima ruwaytapas ruqru uma runapa makinpi saqiykuq runaqa”, nispa. Arí, kaypi nisqanman hina pipas ruqru uma runata imatapas ruwananpaq makinpi saqiruspanqa kikillantam mana allinta ruwakuchkanman, chayqa chakinta kuchukuruq utaq wisturuq hinam kanman. Sutillatach qawanqa tukuy llamkasqanqa mana allinpi tukusqanta.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Llampu simi kayqa ancha allinmi
18 Manam imamantapas sumaqta yachasqanchikraykuchu pipas uyariwasunqa, aswanqa sumaq simillawan rimapayaptinchikmi (leey Colosenses 4:6). Imapi creesqanchikmanta piwanpas rimayqa pelotata haywanakuy hinam. Chamqaykuptinchikqa manam chaskiwasunchu. Sumaqllata haywaykuptinchikmi ichaqa chaskiykuwaspanchik ñuqanchikwan pukllayta munanqa. Chaynallataqmi llampu simillawan imapas creesqanchikmanta willakuptinchikqa wakinqa uyariwasun hinaspam astawan yachayta munanqa. Chaynata rimachkaptinchikpas wakinqa ñuqanchikwan atipanakuytam utaq burlakuytam munanqa hinaptinqa pasakunam (Prov. 26:4). Ichaqa manamá lliw runachu chaynaqa kanku, wakinqa uyariwasunmi.
18-24 DE AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 27
¿Imakunapim yanapawanchik kuyawaqninchik amistadninchikkunaqa?
Jehova Diosqa anchatam kuyan uchuychakuqkunataqa
12 Uchuychakuq utaq mana hatun tukuq runaqa, rimapayaykusqankumantam agradecekun. Ñuqanchikqa, ¿yaqachu chayta ruwachwan? Imam pasanman iñiqmasinchikkunawan kusisqallaña rimachkaptinchik, huk kaqnin iñiqmasinchik qayaykuwaspanchik, “kiruykipim mikuy kachkan” niykuwaptinchik. Chaywanqa yaqapaschá pinqaparikusun, ichaqa agradecekusunchá niykuwasqanchikmanta. Ichapas sunqunchikpiqa nichwanraq: “Ñaqaraq pipas niykullawanman karqa”, nispa. Chaynam sunqumanta agradecekunanchik pipas pantasqanchikmanta rimapayaykuwaptinchikqa. Amayá nisunchu: “Chiqniwasqanraykum chaynataqa niwachkan”, nispaqa. Aswanqa nisunyá: “Kuyawasqanraykum chaykunamantaqa rimapayawachkan”, nispa (qaway Proverbios 27:5, 6; Gal. 4:16).
it-2-S pag. 1185 § 6
Vecinonchik, runamasinchik
Proverbios qillqam niwanchik kuyakuq amistadkunaqa confianzapaq kasqankuta hinaspa ima sasachakuypas kaptin paykunata qayakunapaq. Proverbios 27:10 nin: “Amayá kuyasuqniki runataqa nitaq taytaykipa kuyasqan runataqa saqiruychu, amataqyá sasachakuypi kaspaqa wawqikipa wasinmanqa riychu, karupi kaq wawqikimanta aswan allinqa hichpaykipi kaq kuyasuqniki runam [scha·kjén]”, nispa. Kaypim niwanchik familianchikpa kuyasqan amistadninchikta kuyanapaq hinaspa ima sasachakuypas kaptin karupi kaq wawqi-paninchikmantaqa, turi-ñañanchikmantaqa amistadninchikta maskanapaq. Familianchik karupi kaspankuqariki manam yanapaykuyta atiwasunchu hichpallanchikpi kaq amistadninchik hinaqa.
Warmakuna, ¿hatunyaspayki imayna kawsakuytataq munawaq?
7 Jehoas hina mana tukunapaqqa kaytam ruwananchik. Jehova Diosta tukuy sunqunkuwan kuyaqkunallatam amistadninchikpaqqa akllananchik. Diosta kuyaq amistadninchikqa manam wiñaymasillanchikchu kanan. Jehoaspa amistadnin Jeoyadapas yuyayniyuq señorñam karqa. Amistadnikikuna imayna kasqanpi piensariy. ¿Yanapasunkichu Jehova Diospi astawan hapipakunaykipaq? ¿Kallpanchasunkichu kamachikuyninkunata kasukunaykipaq? ¿Willasunkichu Diosmanta hinaspa bibliata estudiasqanmanta? ¿Munanchu Dios kasukuyta? ¿Pantaptikipas corregiykusunkichu icha munasqallaykitachu nisunki? (Prov. 27:5, 6, 17). Amistadnikikuna Diosta mana kasukuspanqa sasachakuymanmi apasunki, chayraykum paykunamantaqa karunchakunayki. Diosta kuyaspa kasukuqkunam ichaqa allin kawsakunaykipaq yanapasunki, chayna amistadnikikunamantaqa amayá karunchakuychu (Prov. 13:20).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w06-S 15/9 pag. 19 § 12
Proverbios qillqamanta yachachikuykuna
Proverbios 27:21. Pipas alabaykuwaptinchik imayna kasqanchikwanmi sutilla kanqa humilde utaq hatun tukuq kasqanchik. Humilde kaspanchikqa riqsikusunmi ima yachasqanchikpas Jehova Diosmanta kasqanta hinaspa payta astawan serviyta munasun. Alabaykuwaptinchik pimantapas aswan allinpaq hapikuptinchikñataqmi sutilla kanqa mana humilde kasqanchik.
25-31 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ PROVERBIOS 28
¿Imaynataq allin ruwaq runaqa mana allin ruwaq runamantaqa?
w93-S 15/5 pag. 26 § 2
¿Tukuy sunquykiwanchu Diosta servichkanki?
Proverbios 28:1 nin: “Allin ruwaq runakunam ichaqa leon hina mana imatapas manchakunkuchu”, nispa. Arí, allin ruwaq runakunaqa Diosllapim hapipakunku, Diospa palabranpa ima nisqanman hinam imatapas ruwanku hinaspa ima sasachakuy kaptinpas Jehova Diostam hinalla servinku.
¿Noey, Daniel hinaspa Job hinachu Jehova Diosta riqsinki?
TUKUPAY punchawkunapiñam kawsachkanchik. ‘Mana allin runakunañataqmi qura hinaraq ikllirichkanku’ (Sal. 92:7). Chaymi achka runakuna Diospa kamachikuyninkunataqa mana allinpaq qawanku. Apostol Pablom iñiqmasinkunata nirqa: “Yuyayniyuq runakuna hinayá piensaychik, warmachakuna hinaqa kaychik mana allin ruwaykunapaqyá”, nispa (1 Cor. 14:20). ¿Imaynatam ñuqanchikpas chayta ruwachwan?
2 Chaymanta yachananchikpaq qawaykusun Proverbios 28:5 nisqanta, chaypim nin: “Diosman hapipakuqkunam ichaqa tukuy imatapas yachanku”, nispa. Arí, tukuy imatam yachachwan imaynata Jehova Diosta kusichinapaq. Proverbios 2:7, 9 versiculokunaqa nintaqmi ‘Diosqa allin kawsakuqkunaman yachayta qunanmanta’, chaynapi ‘allin kawsakuytawan allin ruwayta yachanankupaq’.
it-1-S pag. 1244 § 4
Diosman sunqu runa, Diospa munasqanman hina kawsakuq
Diosman sunqu hinalla kanapaqqa manam kikillanchikmantachu, aswanqa Diospi hapipakusqanchikraykum hinaspa yanapawananchikmanta mana iskayrayasqanchikraykum (Sl 25:21). Jehova Diosqa ninmi payman sunqu kaqkunataqa ‘imamantapas harkaykuwananchikmanta’ hinaspa “hatun pirqayuq wasi hina” waqaychaykuwananchikmanta (Pr 2:6-8; 10:29; Sl 41:12). Diospa chaskisqan kayta maskaqkunaqa hawkallam, allinllam kawsakunku (Sl 26:1-3; Pr 11:5; 28:18). Ichaqa sasachakuypi kaspan Jobpa nisqanman hinaqa allin ruwaqkunaqa wakinpim ñakarinmanku utaq wañunmankupas, chaynaqa kanman mana allin runakuna kamachisqanraykum. Wañukuptinkupas Jehova Diosqa manam qunqanchu allin ruwaq runakunataqa, aswanqa ninmi hamuq tiempopi kawsarimuspan wiñaypaq kawsakunankumanta (Job 9:20-22; Sl 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10). Jobqa apum karqa, ichaqa Diosman sunqu kasqanwanmi allin qawasqa, kuyasqa, respetasqa karqa, manam apu kasqanraykuchu. Chaynaqa, Diosman sunqu kaspam aswan kuyasqaqa, respetasqaqa kasunchik apu kaymantaqa (Pr 19:1; 28:6). Allin ruwaq, Diosman sunqu taytakunapa churinkunatam nichwan ancha kusisqa kasqankuta (Pr 20:7). Paykunapasriki taytanpa imayna kawsakusqankuta qatipakuspankum respetasqa kanku.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
¿Imam kaqtachu imamantapas yachanchik?
14 Yachamusqanchikman hinaqa sasam kanman imamantapas imam kaqta yachayqa. Chaypaqqa sasachawachwantaqmi pantaq runa kasqanchikpas. Kaypi yuyaymanasun: Ichapas achka wataña Diosta servisqanchikrayku allin yuyayniyuq kanchik chaymantapas iñiqmasinchikkunapa ancha respetasqan kanchik. Chayna kaptinchikpas, ¿imataq pantaq runa kasqanchikrayku pantarachiwachwan?
15 Ichapas yachayllanchikman hapipakuyta qallaykuspa imamantapas nichwan: “Kaytaqa yachaniñam imayna ruwayta, imapaqñamá hukkunataqa tapukusaqraq”, nispa. Chayqa llumpay mana allinmi kanman. Chayraykum bibliapi niwanchik: “Kikikipa yachayllaykipiqa amayá hapipakuychu”, nispa (Prov. 3:5, 6; 28:26).