Oraanga Kerititiano e te Angaanga Orometua—Au Manako ke Mai
ME 4-10
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 36-37
“Takinoia a Iosepha no te tu Vareae o Tona ai Tuakana”
(Genese 37:3, 4) E e akaperepere maata to Iseraela ia Iosepha i tana au tamariki ravarai, no te mea e tamaiti aia no tona ruaine anga ra: e kua tui aia i tetai kakau tipurepure nona. 4 E kite akera tona ai tuakana e, e akaperepere maata to ratou metua iaia i te au tuakana ravarai nana ra, kua makitakita maira ratou iaia, e kare i tika ia ratou kia tuatua maru mai kiaia.
“E Akarongo Mai Ana Kotou i Teianei Moe”
Karanga te Pipiria: “E kite akera tona ai tuakana e, e akaperepere maata to ratou metua iaia i te au tuakana ravarai nana ra, kua makitakita maira ratou iaia, e kare i tika ia ratou kia tuatua maru mai kiaia.” (Genese 37:4) E tika kua vareae ratou, inara kare i te mea meitaki no te ai tuakana o Iosepha kia rave i ta ratou i manako. (Maseli 14:30; 27:4) Kua tupu ainei te vareae kia koe te akangateiteiia anga tetai ke e kare ko koe? Akamaara i to Iosepha ai tuakana. No to ratou vareae, kua rave ratou i tetai apinga tei tataraara ratou i muri mai. Riro ta ratou i rave i te akamaara ki te au Kerititiano e e meitaki atu kia “rekareka kotou i te aronga e rekareka ra.”—Roma 12:15.
Kua kite a Iosepha e kua riri tona ai tuakana. Inara ka uuna ainei aia i tona kakau manea me vaitata mai ratou kiaia? Penei kua timataia aia kia rave i te reira. E akamaara, kua oronga a Iakoba i tera kakau ei akairo akangateiteianga e te aroa. Inangaro a Iosepha i te akaari e ka rauka rai i tona metua tane i te irinaki iaia, no reira kua aao ua rai aia i te kakau. E akaraanga puapinga teia no tatou. Noatu kare to tatou Metua i te rangi e papakitai ana, tetai taime ka akataka mai aia i tona tavini tiratiratu e ka akaperepere aia ia ratou. Pera katoa, ka pati aia ia ratou kia riro ei akara anga tuke ki teia ao kino e te tau kore. Mei to Iosepha kakau manea rai, e tuke te tu o te au Kerititiano mou ki to te tangata takapini ia ratou. Tetai taime, ka akatupu teia tu i te vareae e te riri. (1 Petero 4:4) Ka uuna ainei tetai Kerititiano i tona tu tikai ei tavini no te Atua? Kare—mei ia Iosepha rai kare i uuna ana i tona kakau.—Luka 11:33.
(Genese 37:5-9) E moe ta Iosepha, e kua akakite atura ki tona ai tuakana: maata roa maira to ratou makitakita iaia. 6 Kua karanga atura aia kia ratou, E akarongo mai ana kotou i teianei moe, i moeia e au nei: 7 I na oki, te ruru ra tatou i te ruru sitona i te kainga, e i na, kua tu akera taku ra ruru, tu ua maira ki runga; e i na, kua tu akapini maira ta kotou au ruru e kako roa ake, e kua tupou maira ki taku ra ruru. 8 Kua tuatua maira tona au tuakana kiaia, E mana ainei koe ki rungao ia matou nei? e riro tika aina koe ei tutara no matou? Maata rava atura to ratou makitakita iaia i nga moe nana, e te tuatua nana. 9 Kua moe akaou iora oki aia i tetai moe, e kua akakite atura ki tona ai tuakana, na ko atura, I na, kua moe akaou rai au i tetai moe; e i na, ko te rā, e te marama, e nga etu okotai ngauru ma tai ra, tei tupou mai ïa kiaku nei.”
(Genese 37:11) Kua vareae maira tona ai tuakana iaia; kareka tona metua tane, vaoo marie iora i taua tuatua ra.
“E Akarongo Mai Ana Kotou i Teianei Moe”
No ko mai te moemoea i te Atua ko Iehova. E totou te reira, e kua inangaro te Atua ia Iosepha kia akakite i te karere i roto i te reira. Mei tera te tu, ka rave a Iosepha i ta te au peroveta katoatoa ka rave me akakite ratou i te karere e te au akavaanga a te Atua ki Tona iti tangata akarongo kore.
Akakite a Iosepha ki tona ai tuakana: “E akarongo mai ana kotou i teianei moe, i moeia e au nei.” Mārama ratou i te aiteanga o te moemoea, kare ra ratou e reka ana i te reira. Karanga mai ratou: “E mana ainei koe ki rungao ia matou nei? e riro tika aina koe ei tutara no matou?” Akakite te tataanga: “Maata rava atura to ratou makitakita iaia i nga moe nana, e te tuatua nana.” Akakite anga a Iosepha i te rua o te moemoea ki tona metua tane e ki tona ai tuakana, kare ratou i mareka ana. Te karanga ra: “Kua kauvae maira tona metua tane iaia, Eaa tenana moe i moe ei koe na? Ko au aina, e to metua vaine, e to ai tuakana, te ka aere atu ka tupou tika atu ei ki raro i te one, ki mua ia koe na?” Inara kua akamanako ua rai a Iakoba i te reira. Te tuatua maira ainei a Iehova ki teia tamaiti?—Genese 37:6, 8, 10, 11.
Kare ko Iosepha te tavini mua me kore te openga ta Iehova i pati kia akakite i tetai karere totouia tei riro ei mea mareka koreia e tei taki atu ki te takinokinoanga. Ko Iesu te tangata kave karere maata rava atu, e kua akakite aia ki tana au pipi: “I takinga-kino ana ratou iaku ra, e takinga-kino katoa ratou ia kotou.” (Ioane 15:20) Maata ta te au Kerititiano katoatoa ka apii mai mei to Iosepha tu akarongo e te ngakau toa.
(Genese 37:23, 24) E tae ua mairā Iosepha ki tona au tuakana ra, kua kiriti iora ratou i to Iosepha kakau ra, koia oki taua kakau tipurepure nona i runga iaia ra; 24 Kua arataki atura ratou iaia, titiri atura ki raro i te vaarua: kare ua ra o roto i taua vaarua ra, kare e vai o roto.
(Genese 37:28) E tei te aerenga mai taua au tangata oko no Midiana ra i vaitata, kua totō maira ratou ia Iosepha ki runga mei raro mai i te vaarua ra, e kua oko atura ia Iosepha ki te ngati Isemaela, i nga ario okotai takau ra: kua kave atura ratou ia Iosepha ki Aiphiti.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 36:1) Teia te tuatua ia Esau, koia oki a Edoma.
Edoma
(Eʹdoma) [Muramura], Ngati Edoma (Ngati Eʹdoma).
Ko Edoma te rua o te ingoa me kore tetai akaou ingoa tei orongaia kia Esau, te maanga o Iakoba. (Gene. 36:1) Tau teia ingoa kiaia no tei oko atu aia i tona tikaanga tama mua no tetai kai muramura. (Gene. 25:30-34) Pera katoa, e tangata muramura a Esau tona anau mai anga (Gene. 25:25), e e muramura katoa te enua tana e ta tona uanga e noo ra.
(Genese 37:29-32) Kua oki aturā Reubena ki taua vaarua ra; e i na, kare ra Iosepha i roto i taua rua ra; kua aae iora aia i tona kakau. 30 Kua oki maira aia ki tona ai taeake, na ko maira, Kare rai te tamaiti nei; ko au nei oki e, ka aere tika au nei kiea? 31 Kua rave iora ratou i te kakau o Iosepha ra, ko iora i tetai punua puaka-nio, e kua takū iora i taua kakau ra ki roto i te toto ra: 32 Kua akau atura ratou i taua kakau tipurepure, e kua apai atura ki to ratou metua tane ra, e kua karanga atura, Kua kitea e matou teianei kakau, ka akara koe, ko te kakau aina o to tamaiti, me kare?
Tiaki
Me karanga tetai tiaki mamoe me kore tiaki manu e ka apai aia me kore ka paruru aia i tetai anana manu, te āriki ra aia i te akono i te reira. E akapapu anga te reira ki te pu e ka angai aia i te au manu e kia kore e keiaia, me kare ka tutaki aia i te reira. Inara, kare tana apainga e akatinamouia, ka takoreia te ture no te akaapa i te tangata tiaki me tupu tetai apinga kare e rauka i te tangata i te akatere, me tamateia tetai manu e te manu taetaevao. Kia kore aia e akaapaia, ka akaari aia i tetai akapapu anga ki te pu no tei tupu, mei te kopapa manu tei veteveteia. Ka akara te pu i te au akapapu anga, e ka anoanoia aia kia akakite ki te tangata tiaki e kare e nona te tarevake.
Ka taangaanga katoaia teia kaveinga ki tetai apinga tei tukuia ki tetai tangata, e pera i roto i te ngutuare tangata, ei akaraanga, ka riro te tamaiti anau mua ei tiaki no tona ai teina me kore au tuaine. No reira rai a Reubena, te tamaiti anau mua, i manata ei no te oraanga o Iosepha, tei akakiteia ia Genese 37:18-30, te tuatua anga tona ai teina e ka tamate iaia. “Kua karanga atura, Auraka tatou e tamate rava iaia. . . . Auraka kia taʼe te toto. . . . auraka ra e ta; te akakoro ra aia e akaora iaia i to ratou rima, ka tono akaou atu ei ki tona metua tane ra.” Te kite anga a Reubena e kua ngaro a Iosepha, kua taitaia maata tikai aia e “kua aae iora aia i tona kakau” e kua tuatua atura: “Kare rai te tamaiti nei; ko au nei oki e, ka aere tika au nei kiea?” Kua kite aia e koia te ka akaapaia no tei ngaro a Iosepha. Kia kore aia e akaapaia, kua kimi ratou i tetai apinga kia manakoia e kua taiaia a Iosepha e tetai manu taetaevao. Kua tuku ratou i to Iosepha kakau tei veveteia ki roto i te toto o te puakanio. E kua oronga ratou i te reira kia Iakoba, to ratou metua tane e te akava, tei takore atu i te akaapa anga ia Reubena no te mea, kia tau ki te kakau o Iosepha e te toto tei orongaia ei akapapu anga, kua karanga a Iakoba e kua tamateia rai a Iosepha.—Gene. 37:31-33.
(Genese 36:1-19) Teia te tuatua ia Esau, koia oki a Edoma. 2 No te au vaine Kanaana ta Esau puke vaine i te rauka anga; ko Ada te tamaine a Elona ngati Heta ra, e ko Aholibama te tamaine a Ana, te tamaine a Zibeona ngati Hevi ra; 3 E ko Basemata te tamaine a Isemaela, e tuaine no Nebaiota. 4 E anau akera ta Ada ia Esau, ko Eliphaza ïa; e anau akera oki ta Basemata, ko Reuela; 5 E anau akera ta Aholibama, ko Ieusa, e ko Iaalama, e ko Kora: ko nga tamariki ïa a Esau, tana i anau i te enua ra i Kanaana. 6 Kua rave akerā Esau i nga vaine nana, e nga tamariki tamaroa, e nga tamaine, e te au tangata katoa o tona ra ngutuare, e tana anana, e te au puaka katoa nana, e te au apinga katoa nana ra, i tei rauka iaia i te enua ra i Kanaana; aere atura aia ki tetai enua, mei mua atu i te aroaro o tona teina ra, ko Iakoba. 7 Kare akera oki i tika ia raua kia noo i te ngai okotai, i te maata anga o to raua apinga; kare raua i o i te enua ta raua i tuitarere ua na, i te rai o ta raua au puaka. 8 Noo aturā Esau i te maunga ra i Seira. Ko Esau ra ko Edoma ïa. 9 Teia oki te tuatua ia Esau, ko te metua o te ngati Edoma i te maunga ra i Seira: 10 Teia te ingoa o te au tamariki tamaroa a Esau ra; ko te tamaiti a te vaine a Esau ra a Ada, ko Eliphaza ïa: te tamaiti a te vaine a Esau ra a Basemata, ko Reuela ïa. 11 Ko ta Eliphaza ra tamariki, ko Temana ïa, e ko Omara, e ko Zepho, e ko Gatama, e ko Kenaza: 12 E ta te tamaiti a Esau ra vaine tavini ta Eliphaza, ko Timena ïa; e anau maira tana ia Eliphaza, ko Amaleka: ko nga mokopuna ïa a te vaine a Esau ra a Ada. 13 Teia oki nga tamariki a Reuela; ko Nahata ïa, e ko Zera, e ko Sama, e ko Miza: ko nga mokupuna ïa a te vaine a Esau ra a Basemata. 14 Teia nga tamariki a Aholibama, te tamaine a Ana, te tamaine a Zibeona, te vaine a Esau ra, ta Esau i anau iaia: ko Ieusa ïa, e ko Iaalama, e ko Kora. 15 Teia te aronga mataiapo i anau i te tamariki a Esau ra; ta te tama mua a Esau ra tamariki ta Eliphaza; ko te mataiapo ra ko Temana, te mataiapo ra ko Omara, te mataiapo ra ko Zepho, te mataiapo ra ko Kenaza, 16 Te mataiapo ra ko Kora, te mataiapo ra ko Gatama, te mataiapo ra ko Amaleka: ko nga mataiapo ïa ta Eliphaza i anau i te enua ra i Edoma; ko nga mokopuna oki eia no Ada. 17 Teia nga tamariki a Reuela te tamaiti a Esau ra; ko te mataiapo ra ko Nahata, te mataiapo ra ko Zera, te mataiapo ra ko Sama, te mataiapo ra ko Miza: ko nga mataiapo ïa ta Reuela i anau i te enua ra i Edoma: ko nga mokopuna ïa a te vaine a Esau ra a Basemata. 18 Teia oki nga tamariki a te vaine a Esau ra a Aholibama; ko te mataiapo ra ko Ieusa, te mataiapo ra ko Iaalama, te mataiapo ra ko Kora: ko nga mataiapo ïa ta te vaine a Esau ra, ta Aholibama te tamaine a Ana, i anau. 19 Ko nga tamariki eia a Esau ra, koia oki ko Edoma, e ko nga mataiapo teia no ratou.
ME 11-17
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 38-39
“Kare Rava a Iehova i Akaruke Ana ia Iosepha”
(Genese 39:1) Kua apaiia aturā Iosepha ki Aiphiti; e na tetai tangata Aiphiti, ko Potiphara, e tangata taoonga i o Pharao, e rangatira no te vaeau, i oko mai iaia i te ngati Isemaela, ko tei arataki iaia ki reira.
“Eaa Oki au e Tikaʼi Kia Rave i Tenana Kino Maata?”
“Kua apaiia aturā Iosepha ki Aiphiti; e na tetai tangata Aiphiti, ko Potiphara, e tangata taoonga i o Pharao, e rangatira no te vaeau, i oko mai iaia i te ngati Isemaela, ko tei arataki iaia ki reira.” (Genese 39:1) I teia au tuatua, te akakite maira te Pipiria i te taakaakaia anga tetai tane mapu na te oko akaouia anga aia. Mei tetai apinga ua rai aia na tetai ke! Akamanako ana ia Iosepha e aru ra i tona pu ou, e tangata Aiphiti taoonga teitei, na roto i te au ngai okooko o te oire e tae ua atu ki te kainga ou o Iosepha.
Kainga! Kare teia i vaitata atu ki te kainga ta Iosepha i matau. Kua utuutuia mai aia i roto i te puakapa e ka neke tona kopu tangata mei tera ngai ki tera ngai ma te akono i ta ratou anana mamoe. I teia ngai, e noo ana te au tangata Aiphiti apinga nui mei ia Potiphara rai ki roto i te au are manea tikai. Akakite te aronga kimikimi apinga taito, e e reka ana te iti tangata Aiphiti i taito i te au ngai akamanea teitei, au tumu rakau tamarumaru e te au ngai vai no te tanu raupo, rarokakao, e te au rakau o te vai. E porotito mamaata to tetai au are, e maramarama teitei to ratou, maata te au pia moe, kapiti mai te ngai mamaata no te kaikai e te au ngai moe anga no te au tavini.
(Genese 39:12-14) Kua opu maira taua vaine ra iaia i tona kakau, na ko maira, E moe ana taua. Kua akaruke atura aia i tona kakau i tona rima, e oro maira, e tae maira ki vao. 13 E kia akara mai aia ra e, kua akaruke aia i tona kakau i tona rima, e kua oro ki vao, 14 Kua kapiki iora aia ki te au tavini tane nona ra, kua tuatua maira kia ratou, na ko maira, I na, i arataki mai nei aia i taua ngati Ebera ki o tatou nei, ei kanga mai ia tatou! i aere mai oki aia kiaku nei e moe iaku kua kapiki nui atura au.
(Genese 39:20) Kua rave akera taua pu o Iosepha ra iaia, e kua tuku atura iaia ki roto i te are tapekaanga, ki te ngai i tapekaiaʼi te au tangata i tapekaia e te ariki ra: i reira aia i taua are tapekaanga ra.
“Eaa Oki au e Tikaʼi Kia Rave i Tenana Kino Maata?”
Kare i maata ta tatou i kite mai no te tu o te are auri i Aiphiti i tera tuatau. Kua kiteaia mai ra e te aronga kimikimi apinga taito e—e are mamaata teia e tona au pia rikiriki, e te au vaarua poiri. Kua akataka mai a Iosepha i teia ngai e e “vaarua,” te akapapu maira e e ngai poiri e te puapinga kore te reira. (Genese 40:15) Roto i te puka ko Salamo, kua kite mai tatou e kua takinokinoia atu rai a Iosepha: “I mamae tona vaevae i te tapeka, i roto oki aia i te auri.” (Salamo 105:17, 18) Tetai taime e tapeka ana te au tangata Aiphiti i te rima o te au mouauri, mei to ratou poro rima, ki muri i to ratou tua; tetai pae ka tamouia tetai auri ki runga i to ratou kaki. E takinokino maata tikai teia i tupu kia Iosepha—noatu kare ona tarevake!
Kare teia i tetai takinokinoanga poto ua. Akakite te Pipiria e kua vai ua rai “i reira [a Iosepha] i taua are tapekaanga.” Kua pou iaia tetai au mataiti i roto i teia ngai! E kare aia i kite me ka tukuia mai rai aia ki vao. Pou anga te au rā, te au epetoma, te au marama, akapeea aia te kopae anga i te akatupu i te manako puapinga kore e te taitaia?
Oronga mai teia tua Pipiria i te pauanga pumaana: “Te vaitata rā Iehova ia Iosepha, e kua takinga-meitaki maira iaia.” (Genese 39:21) Kare e are auri, kare e tapekaanga, kare e vaarua poiri e arai i to Iehova aroa tiratiratu me akaari aia i te reira ki tona au tavini. (Roma 8:38, 39) Penei ka akamanako tatou ia Iosepha e akakite ra i tona mamae na roto i te pure ki tona Metua i te rangi e te rauka anga mai te tu au e te tu maru ta “te Atua nona anake te pumaana” i oronga mai. (2 Korinetia 1:3, 4; Philipi 4:6, 7) Eaa atu ta Iehova i rave no Iosepha? Kite mai tatou e kua “akaperepereia mai [a Iosepha] e te tiaki i taua are tapekaanga.”
(Genese 39:21-23) Te vaitata rā Iehova ia Iosepha, e kua takinga-meitaki maira iaia, e i akaperepereia mai aia e te tiaki i taua are tapekaanga ra. 22 E kua tuku maira taua tiaki i te are tapekaanga ra, i te au tangata katoa i tapekaia i roto i taua are tapekaanga ra, kia Iosepha; e te au mea ravarai ta ratou i rave i reira ra, na Iosepha ïa i rave ei. 23 Kare rava taua tiaki are tapekaanga ra i akara ua atu i te au mea katoa i tona rima ra; tei iaia oki a Iehova, e tana i rave ra, na Iehova ïa i akariro ei mea meitaki.
“Eaa Oki au e Tikaʼi Kia Rave i Tenana Kino Maata?”
Oronga mai teia tua Pipiria i te pauanga pumaana: “Te vaitata rā Iehova ia Iosepha, e kua takinga-meitaki maira iaia.” (Genese 39:21) Kare e are auri, kare e tapekaanga, kare e vaarua poiri e arai i to Iehova aroa tiratiratu me akaari aia i te reira ki tona au tavini. (Roma 8:38, 39) Penei ka akamanako tatou ia Iosepha e akakite ra i tona mamae na roto i te pure ki tona Metua i te rangi e te rauka anga mai te tu au e te tu maru ta “te Atua nona anake te pumaana” i oronga mai. (2 Korinetia 1:3, 4; Philipi 4:6, 7) Eaa atu ta Iehova i rave no Iosepha? Kite mai tatou e kua “akaperepereia mai [a Iosepha] e te tiaki i taua are tapekaanga.”
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 38:9, 10) No te mea ra kua kite a Onana e, kare ïa tamariki e tuatuaia e nana uaorai; kua akakore aia i te tamariki, kare i akaanau ei tamariki na tona tuakana, moe uaʼi aia i taua vaine a te tuakana ra. 10 E mea kino roa ra tana i rave ki mua i te aroaro o Iehova ra; i tamate katoa atu ei aia iaia.
Onana
(Oʹnana) [te aite anga “te maroiroi maata; te ririnui maata”].
E tamaiti na Iuda, te rua o tana tamaiti na te tamaine ngati Kanaana, ko Sua. (Gene. 38:2-4; 1 Para. 2:3) Muri ake te tamate anga a Iehova i tona tuakana ko Era no te rave i te kino, kua akakite a Iuda kia Onana kia akaipoipo i te vaine a Era, ia Tamara. Me anau mai tetai tamaiti, kare aia e kapikiia e ko te tama mua a Onana, e ka aere te tuanga a te tama mua kiaia ei tamaiti na Era; me kare ra e tamaiti e anau mai, ka orongaia te tuanga a te tama mua kia Onana. Te moe anga a Onana kia Tamara, kua akakore aia i te tamariki na te tuku anga i tona tatea ki runga i te one, kare ki roto i te vaine. Kare a Onana i amirimiri ua i te mero kopapa, akakite te Pipiria, “moe uaʼi aia i taua vaine a te tuakana ra” e kua akamaringi i tona tatea ki vao. Kapikiia teia e “coitus interruptus,” e mea akakoro na Onana kia kore e tuku i tona tatea ki roto ia Tamara. No tona tu akarongo kore ki tona metua tane, tona tu noinoi, e tana ara i akatupu no te akanoonooanga o te akaipoipo, kare a Onana tamariki i anau mai ana, e kua tamateia atu aia e Iehova.—Gene. 38:6-10; 46:12; Nume. 26:19.
(Genese 38:15-18) E kite aturā Iuda iaia, kua manako aia e, e vaine akaturi; kua tapoki oki aia i tona mata. 16 Kua tapae atura aia kiaia ra, kua karanga atura, Teia taku tuatua kia koe, o atu au ki ko na kia koe na; kare oki aia i kite e, ko te unonga ïa nana. Kua tuatua maira aia, Eaa taau e o mai naku, kia tukuia mai koe ki ko nei kiaku nei? 17 Kua karanga atura aia, E akau atu au kia koe i tetai punua puaka-nio no roto i te anana akera. Kua tuatua maira aia, E oronga mai ainei koe i tetai apinga ei akairo naku e kia akau mai koe i taua puaka ra? 18 Kua karanga atura aia, Eaa taku apinga e apai atu ei akairo naau? Kua tuatua maira aia, Toou sigilo, e to tatua na, e to rakau i to rima na. Kua apai atura aia i taua au apinga ra kiaia, e kua aere atura ki roto iaia ra, e kua to iora aia iaia ra.
Au Uianga a te Aronga Tatau
Kua rave a Iuda i te tarevake i te mea kare aia i oronga ia Tamara ki tana tamaiti kia Sela i tei taputouia ana. Kua piri katoa atu aia ki tetai vaine tana i manako ana e e vaine akaturi o te iero. E tuke teia ki ta te Atua akakoroanga, koia oki kia piri ainga anake ua te tane ra i roto i te akapapaanga akaipoipo. (Genese 2:24) Te tika anga, i reira, kare a Iuda i piri ana ki tetai vaine akaturi. Mari ra, kare i akakoroia ana kia mono aia i te ngai o tana tamaiti ko Sela i te akonoanga i te akaipoipo taokete e no reira kua riro mai ei metua tikai no te uanga.
No Tamara, kare tana ravenga ei ravenga tau kore. Kare tana nga tamaroa maanga e manakoia ana e e nga tamariki no te akaturi. Te rave anga a Boaza o Betelehema ia Ruta ngati Moabi i roto i te akaipoipoanga taokete, kua tuatua akameitakiia e te aronga pakari o Betelehema ta Tamara tamaiti ra ko Phareza, i te tuatua anga kia Boaza e: “E kia riro toou ngutuare mei te ngutuare o Phareza, ta Tamara i anau ia Iuda ra, i te tamariki ta Iehova e oronga mai naau i teianei vaine ou.” (Ruta 4:12) Kua akapapa katoaia mai a Phareza i rotopu i te ui tupuna o Iesu Karaiti.—Mataio 1:1-3; Luka 3:23-33.
(Genese 38:1-19) Tei taua tuatau ra, to Iuda vaoo anga i tona ai taeake, e aere atura e tapae iora ki o tetai tangata Adulama, ko Hira tona ingoa. 2 E kite aturā Iuda i tetai tamaine i reira, na tetai ngati Kanaana ra, ko Sua tona ingoa; e kua akaipoipo iora aia iaia, e moe atura iaia. 3 Kua to iora oki aia, e anau maira, e tamaiti; tapa iora aia i tona ingoa ko Era. 4 Kua to akaou iora oki aia, e anau maira, e tamaiti; tapa iora i tona ingoa ko Onana. 5 Kua anau akaou mairai oki aia i tetai tamaiti; tapa iora i tona ingoa ko Sela: tei Keziba oki aia, ka anau ei aia iaia. 6 Kua rave iorā Iuda i tetai vaine na tana tama mua ra na Era, ko Tamara tona ingoa. 7 E e tangata tuatua kino taua tama mua a Iuda ra, ko Era, i mua i te aroaro o Iehova; e mate iora aia ia Iehova. 8 Kua karanga aturā Iuda kia Onana, Ka tiki e akaipoipo i te vaine a toou tuakana, ka akaanau tama ei tamariki na toou tuakana. 9 No te mea ra kua kite a Onana e, kare ïa tamariki e tuatuaia e nana uaorai; kua akakore aia i te tamariki, kare i akaanau ei tamariki na tona tuakana, moe uaʼi aia i taua vaine a te tuakana ra. 10 E mea kino roa ra tana i rave ki mua i te aroaro o Iehova ra; i tamate katoa atu ei aia iaia. 11 Kua karanga aturā Iuda ki tana unonga kia Tamara, E noo takaua i te are o toou metua nei, e kia pakari taku tamaiti nei ko Sela: karanga oki aia e, Ko te mate katoa aea aia, mei ona nga tuakana i mate ra. Aere aturā Tamara, noo atura i te are o tona metua ra. 12 E manganui akera te rā, mate iora taua tamaine a Sua ra, te vaine a Iuda; e mao akera to Iuda aue, e aere atura aia ki te au tangata pakoti mamoe nona ra ki Timenata, koia, e tona oa ra ko Hira i Adulama. 13 Kua akakiteia mairā Tamara, na ko maira, I na, te aere ra to metua ongoai ki Timenata e pakoti i tana au mamoe ra. 14 Kua kopae atura aia i tona kakau takaua ra, e kua kakau iora ki te kakau tapoki vaî iora iaia uaorai, noo iora i te ngutupa i Enaima, i te arataa ki Timenata ra: kua kite oki aia e, kua pakari a Sela, kare ra aia i o atuia ei vaine nana. 15 E kite aturā Iuda iaia, kua manako aia e, e vaine akaturi; kua tapoki oki aia i tona mata. 16 Kua tapae atura aia kiaia ra, kua karanga atura, Teia taku tuatua kia koe, o atu au ki ko na kia koe na; kare oki aia i kite e, ko te unonga ïa nana. Kua tuatua maira aia, Eaa taau e o mai naku, kia tukuia mai koe ki ko nei kiaku nei? 17 Kua karanga atura aia, E akau atu au kia koe i tetai punua puaka-nio no roto i te anana akera. Kua tuatua maira aia, E oronga mai ainei koe i tetai apinga ei akairo naku e kia akau mai koe i taua puaka ra? 18 Kua karanga atura aia, Eaa taku apinga e apai atu ei akairo naau? Kua tuatua maira aia, Toou sigilo, e to tatua na, e to rakau i to rima na. Kua apai atura aia i taua au apinga ra kiaia, e kua aere atura ki roto iaia ra, e kua to iora aia iaia ra. 19 Kua tu akera aia ki runga, aere ke atura, e kopae atura i tona kakau tapoki ra, e kua kakau iora ki te kakau vaine takaua nona ra.
ME 18-24
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 40-41
“Akaora a Iehova ia Iosepha”
(Genese 41:9-13) Kua karanga atura te rangatira raverave-wina kia Pharao, na ko atura, Kua maaraia e au taku nei apa i teianei rā: 10 Riri akerā Pharao i nga tavini nona iaku e te rangatira rave-kai, e kua tuku iora ia maua ki roto i te are tiaki a te rangatira vaeau ra: 11 E moe ta maua, ko au e koia katoa, okotai rai po; nana tana moe, e naku rai taku, e e ariteanga tikai to aua nga moe a maua ra. 12 E i reira katoa tetai tangata ou, e ngati Ebera, e tavini no te rangatira vaeau ra: e kua akakite atura maua kiaia, e kua akakite maira aia kia maua i te ariteanga o a maua moe; ta tetai ra moe, e ta tetai, tana ïa i akakite mai e tau marie akera. 13 E kua tupu tika io nei oki tana i akakite maira: kua akaoki mai aia iaku ki taku ra taoonga, e kua akanonoa aia iaia.
“Kare Ainei no ko Mai i te Atua ra te au Aiteanga Moe?”
Penei kua ngaropoina a Iosepha e te tangata raverave wina, inara kare a Iehova i akangaropoina iaia. Tetai po, kua oronga aia e rua moemoea kia Pharao. Mea mua, kua kite atu te ariki e itu puakatoro ua memeitaki, e te matu, mei raro mai i te Kauvai Nile, aru mai i te reira e itu puakatoro ua kikino, e te ikoke. Kua kai atu te mea kikino e te ikoke, i te mea memeitaki e te matu. Te rua, kite atu a Pharao e itu kaui sitona memeitaki, ki runga i te tumu okotai. Inara e itu kaui sitona tupu akenakena, e kua pāpāia e te maoake ra, i tupu mai e kua kai akera nga kaui meitaki. I te popongi akera, tumatetenga a Pharao i teia nga moemoea, e kua kapiki i tona aronga pakari e te aronga purepure katoa kia akakite i te aiteanga o te reira. Kare i rauka ia ratou. (Genese 41:1-8) Penei kare ratou i kite eaa tikai te reira me kore e tuke tuke ta ratou akamārama anga, kare tatou i kite. Inara, kare a Pharao i mataora ana—kua inangaro maata aia i te kite i te pauanga o te reira.
I reira, kua maara atura i te tangata raverave wina ia Iosepha! Kua kinokino tona akava ngakau, e kua akakite kia Pharao no runga i te tangata mapu i roto i te are auri tei akakite i te aiteanga o tana moemoea e te moemoea a te raverave kai, e rua mataiti i topa ake nei. Tono atura a Pharao kia arataki vivikiia mai a Iosepha mei te are auri.—Genese 41:9-13.
(Genese 41:16) Kua tuatua mairā Iosepha kia Pharao, na ko maira, Kare rai iaku nei: na te Atua ra e tuku mai kia Pharao i te tuatua au.
(Genese 41:29-32) I na, teia ka tupu nga mataiti mou maata roa e itu, e pini ua ake te enua katoa nei ko Aiphiti: 30 E i muri ake i te reira, ko nga mataiti onge ïa e itu; e ka ngarapoina taua mou maata i te enua nei i Aiphiti; ka pou roa oki te enua i te onge; 31 Kare rava oki taua mou maata i te enua ra e manakoia, i te onge i muri ake; ka riro oki i te onge maata roa. 32 Kareka ko te tu rua anga mai i taua moe kia Pharao ra; no te mea kua tika roa ïa tuatua i te Atua, e kua vaitata i te akatupuia e te Atua ra.
“Kare Ainei no ko Mai i te Atua ra te au Aiteanga Moe?”
E inangaro ana a Iehova i te aronga ngakau akaaka, e te tiratiratu, no reira aia i oronga ai i te pauanga kia Iosepha e kare ki te aronga pakari e te au taunga. Akamārama a Iosepha e okotai ra ïa nga moe a Pharao. Na te akakite anga i te karere e rua taime, te akakite maira a Iehova e “kua tika roa ïa tuatua”—kua papu e ka akatupuia te reira. Te akatutu maira te puakatoro ua matu e te kaui sitona memeitaki, e itu mataiti ka maata te kai i Aiphiti, e te akatutu maira te puakatoro ua ikoke e te kaui sitona akenakena, e itu mataiti onge ka aru mai i te reira. Ka pou roa oki te enua i te onge maata.—Genese 41:25-32.
(Genese 41:38-40) Kua karanga aturā Pharao ki tona au tavini ra, E kitea ainei ia tatou tetai tangata mei iaia nei, tei roto iaia te vaerua o te Atua ra? 39 Kua karanga aturā Pharao kia Iosepha, No te mea kua akakite mai te Atua kia koe i taua tuatua katoa nei, kare atu e tangata i kite, e te karape, mei ia koe na: 40 Ei rungao koe i toku nei ngutuare, e ko taau te tuatua e akarongoia e te au tangata ravarai noku nei: ei runga au i te terono anake ra e maataʼi ia koe.
“Kare Ainei no ko Mai i te Atua ra te au Aiteanga Moe?”
Kua akatupu rai a Pharao i tana i tuatua. Kua akakakauia a Iosepha ki te kakau orongā meitaki roa. Oronga a Pharao i tetai ei kaki auro, te tapea rima, te kariota meitaki roa, e te taoonga teitei i Aiphiti kiaia e kia rave aia i tana i parani. (Genese 41:42-44) I roto i te okotai rā, kua aere a Iosepha mei roto i te are auri ki roto i te are o te ariki. Kua ara mai aia mei te moe ei mouauri akaaka, e kua moe atu ei tutara i raro ua ake ia Pharao. Taka meitaki, kua puapingaia ta Iosepha irinaki anga kia Iehova! Kua kite a Iehova i te au takinokino tei tupu ki tona tavini i te au mataiti ravarai. Kua akatikatika aia i te reira i te tuatau tau e na roto i te tu tau. Kare a Iehova i akatikatika ua i te au tarevake tei raveia kia Iosepha, mari ra kua paruru katoa aia i te iti tangata Iseraela o te tuatau ki mua. Ka apii tatou i te reira i roto i te au atikara ka aru mai.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 41:14) Kua tono aturā Pharao i te karere e tiki ia Iosepha; kua arataki viviki maira ratou iaia, mei roto mai i te vaarua ra: e ma akera aia i te varu, e kakau akera i tona kakau, kua tomo maira aia ki roto kia Pharao ra.
Kua Kite Ainei Koe?
Eaa a Iosepha i varu ei iaia i mua ake ka aere ei ki mua ia Pharao?
Kia tau ki te papaanga o Genese, kua tono aturā Pharao e tiki viviki atu i te mouauri Epera ra ko Iosepha e arataki mai iaia ki mua i tona aroaro kia uri i tana moemoea kino. I teia taime tikai, tei roto a Iosepha i te areauri no tetai au mataiti. Noatu to Pharao inangaro viviki kia aratakiia mai a Iosepha ki mua iaia, kua akanoo a Iosepha i tetai taime nona kia varu iaia. (Genese 39:20-23; 41:1, 14) I te mea kua taiku te tangata tata i teia manako rikiriki, te akaari maira e kua matau aia i te au peu o Aiphiti.
I rotopu i te au pa enua e manganui, e akatupu ana te au tane i to ratou uruuru vaa, kapiti mai to Epera. Tei tuke atu, “ko Aiphiti taito te enua Orieni tei kore i akatika i te uruuru vaa,” i karanga ai a McClintock and Strong’s Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.
Kua kotingaia ainei ki te varu anga i te uruuru vaa? Akakite te makatini Biblical Archaeology Review e e peu matauia na Aiphiti no tetai tangata kia akapapa no te tu ki mua ia Pharao mei te mea ka tomo aia ki roto i te iero. Mei teia te tu, ka tano rai i reira ka varu a Iosepha i te rauru i runga i tona upoko e te kopapa.
(Genese 41:33) E tenana, ka kimi a Pharao i tetai tangata kite e te akono meitaki, ka tuku ei iaia ei rungao i te enua nei ia Aiphiti.
Akaari i te Tu Meitaki ei Au Orometua no te Atua
14 E akapapu ana te au metua akamori Atua i te tuatau Pipiria e te apii ra ratou i ta ratou tamariki i te au tumu tau no te tu takinga meitaki i roto i te ngutuare. Akamanako ana i te tu maru te tuatua anga a Aberahama raua ko tana tamaiti ko Isaaka ki tetai e tetai i roto ia Genese 22:7. Te kite papu katoaia ra te tereni anga meitaki a tona nga metua i roto i to Iosepha turanga. Iaia i roto i te are auri, kua akaari katoa aia i te tu takinga meitaki ki tona au oa mouauri. (Gene. 40:8, 14) Te akaari maira tana au tuatua kia Pharao e kua apiiia aia na roto i te mataara tau no te tuatua anga ki tetai tangata e taoonga teitei tona.—Gene. 41:16, 33, 34.
(Genese 40:1-23) E muri akera i teianei au mea, ara iora te raverave-wina, e te ravekai a te ariki o Aiphiti, i to raua ra pu, te ariki o Aiphiti ra. 2 Riri roa akerā Pharao i nga tangata taoonga toko rua nona ra, i te rangatira raverave-wina, e te rangatira ravekai; 3 Kua tuku atura aia ia raua ki roto i te are tiaki a te rangatira vaeau ra, ki roto i te are tapekaanga, i te ngai i tapekaiaʼi a Iosepha ra. 4 Kua tuku atura te rangatira vaeau ia raua kia Iosepha ra ei tiaki, e nana e raverave ia raua: vaoo tapeka uaia iora raua i etai puke rā. 5 E e moe ta raua ravarai, e moe ke ta tetai, e moe ke ta tetai, okotai rai po, e e ariteanga tikai to aua nga moe ra, taua raverave-wina, e te ravekai a te ariki o Aiphiti, i roto i taua are tapekaanga raua i te tapeka angaia ra. 6 E popongi akera, kua aere mairā Iosepha ki roto kia raua ra, e kua akara ia raua, e i na, kua tumatetenga raua. 7 Kua ui maira aia ki nga tangata taoonga o Pharao i roto katoa i taua are tiaki o tona pu ra, na ko maira, Eaa i kinokino ei to korua mata i teianei ra? 8 Kua karanga atura raua kiaia, E moe ta maua, e kare rava e tangata ei akakite mai i te aiteanga. Kua tuatua mairā Iosepha kia raua, Kare ainei no ko mai i te Atua ra te au aiteanga moe? ka akakite mai ana korua kiaku. 9 Kua akakite atura te rangatira raverave-wina ra i tana moe kia Iosepha, na ko atura kiaia, I na, e vine tei mua iaku, i taua moe naku nei; 10 E toru mangamanga to taua vine ra: e mei te mea te kao ra, e te puaia ra; e para atura te kaui vine ra. 11 E tei toku rima te kapu a Pharao ra; kua rave atura au i taua au vine ra, kua kumu iora ki roto i taua kapu a Pharao ra, e kua tuku atura au i te kapu ki roto i te rima o Pharao. 12 Kua tuatua mairā Iosepha kiaia, Teia te ariteanga i te reira: Aua nga mangamanga e toru ra, e rā ïa e toru nei: 13 Kia po toru ake ka akateitei a Pharao i toou upoko, e ka akaoki ia koe i taau na taoonga: e naau e tuku i te kapu a Pharao ki roto i tona rima, mei tei muatangana ko koe tona raverave-wina ra. 14 Kia meitaki ra koe ra, ka akamaara mai koe iaku nei, ka takinga-meitaki mai ei koe iaku nei, ko taku ïa tuatua kia koe na; e e akakite koe kia Pharao iaku nei, kia tukuia au e koe ki vao i teianei are: 15 I keiaia mai oki au mei te enua o te ngati Ebera; e kare rava aku e ara i rave i ko nei i tikaʼi i ia ratou kia tuku mai iaku ki roto i te vaarua nei. 16 Kite akera te rangatira ravekai ra e, e ariteanga meitaki tei taua moe ra, kua karanga atura aia kia Iosepha, E moe katoa oki taku, e i na, e puke inaki kiekie e toru tei runga i toku mimiti: 17 E tei te inaki i runga roao ra, e manganui te kai rikiriki i keu na Pharao; e kaingaia maira e te au manu i roto rai i te inaki i runga i toku mimiti ra. 18 Kua tuatua mairā Iosepha, na ko maira, Teia te ariteanga i te reira: Aua nga inaki e toru ra, e rā ïa e toru nei: 19 Kia po toru ake ka akateitei a Pharao i toou upoko e taka ke atu, e ka akanonoa aia ia koe ki runga i te rakau; e na te au manu e kai i to kiko i runga ia koe na. 20 E tae akera ki te toru o te rā, ko te rā anau anga īa no Pharao, kua akatupu iora aia i te kaingakai na te au tavini katoa nona ra; kua akateitei iora oki aia i te upoko o te rangatira raverave-wina, e te rangatira rave-kai, i te au tavini nona ra. 21 Kua akaoki aia i te rangatira raverave-wina i tana taoonga raverave-wina ra; kia apai rai aia i te kapu ki te rima o Pharao ra: 22 Kua akanonoa atura ra aia i te rangatira rave-kai, i ta Iosepha i akakite mai kia raua ra. 23 Kare akerai taua rangatira raverave-wina ra i akamaara mai ia Iosepha, ngaropoina atura aia iaia.
ME 25-31
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 42-43
“Akaari a Iosepha i te tu Akono Meitaki”
(Genese 42:5-7) Ko te au tamariki a Iseraela tei aere katoa ma te aronga i aere e oko sitona: kua onge oki taua enua ra ko Kanaana. 6 Ko Iosepha oki te tutara o te enua ra, e nana i oko i te sitona ki te tangata ravarai o taua enua ra. Kua aere maira te ai tuakana o Iosepha ra, kua tupou iora ratou ki raro roa i te one ki mua iaia. 7 E kia akara aturā Iosepha i te ai tuakana nona ra, kua kite atura aia ia ratou; kua akatangata ke atura ra aia ia ratou, e kua tuatua taivaiva atura kia ratou, na ko atura, Mei ea mai kotou na? Kua tuatua maira ratou, Mei te enua ra mei Kanaana mai, e oko i te kai.
“Tei Iaku Ainei ta te Atua ra?”
Akapeea a Iosepha? Kua kite atu aia i tona ai tuakana! Pera katoa, te kite anga aia ia ratou te tupou anga ki mua iaia, oki tona manako ki te tuatau o tona mapu anga. Karanga te Pipiria, “manako iorā Iosepha i nga moe nana” ta Iehova i oronga kiaia i tona mapu anga, te moemoea tei totou i tetai tuatau e ka tupou tona ai tuakana ki mua iaia—mei tana tikai rai e kite ra! (Genese 37:2, 5-9; 42:7, 9) Eaa ta Iosepha ka rave? Ka tatomo ainei aia ia ratou? Ka tutaki ainei i te kino ki te kino?
“Tei Iaku Ainei ta te Atua ra?”
Penei kare roa teia turanga e tupu kia koe. Inara, e maata te manamanata e te akatakake i roto i te ngutuare i teia tuatau. Me tupu ana te reira, penei ka akarongo tatou ki to tatou ngakau e ka rave manako kore i tetai angaanga. E mea meitaki kia aru tatou i te akaraanga o Iosepha e kia tauta kia kite i to te Atua manako no runga i te akono anga i te reira. (Maseli 14:12) E akamaara, e puapinga atu i te akatupu i te au kia Iehova e tana Tamaiti, i te akatupu i te au ki toou ngutuare tangata.—Mataio 10:37.
(Genese 42:14-17) Kua karanga atura rā Iosepha kia ratou, Ko taku rai oki i karanga atu kia kotou na e, 15 E aronga mata kotou: Teia te mea e kiteaʼi kotou: Te ora nei a Pharao ra, kare rava kotou e aere ke, mari ra kia tae mai to kotou teina openga ra ki ko nei. 16 Ka unga kotou i tetai o kotou e tiki i to kotou teina, e ka tapekaia kotou, kia kitea ta kotou tuatua i te tika anga; e kare ra, te ora nei a Pharao ra, e mata tika rai kotou na. 17 Kua tuku atura aia ia ratou kia tiaki naia, e kia po toru.
“Tei Iaku Ainei ta te Atua ra?”
Kua timata atu a Iosepha i tona ai tuakana kia kite i to ratou tu ngakau. Akamata aia na te tuatua riri anga kia ratou, na roto i tetai tangata uri reo, te akaapa anga ia ratou ei aronga mata mei tetai enua ke. Ei paruru ia ratou, akakite ratou kiaia no runga i to ratou kopu tangata—e pera te vaira to ratou teina openga i te kainga. Tauta a Iosepha i te uuna i tona tu rekareka. Te ora ra ainei tona teina? Kite a Iosepha eaa tana ka rave i teianei. Karanga aia: “Teia te mea e kiteaʼi kotou,” e oti akakite aia e ka inangaro aia i te kite i teia teina openga. Aere ua rai, kua akatika aia ia ratou kia oki e tiki mai i te teina openga me ka noo mai e tai ia ratou ki reira.—Genese 42:9-20.
(Genese 42:21, 22) Kua karanga iora ratou ratou uaorai, Kua ara tatou i to tatou teina ra; kua kite oki tatou i te mamae o tona ngakau, ka kaku mai ei aia kia tatou ra, e kare tatou i akarongo atu; i rokoia mai ei tatou e teianei tumatetenga. 22 Kua tuatua akerā Reubena kia ratou, na ko akera, Kare ainei ko au tei karanga atu kia kotou, i te na ko anga e, Auraka e rave kino i te tamaiti na? e kare akerai kotou i akarongo mai: i na, i umuumuia mai ei te oko i tona toto i tenana.
Iosepha
No te au mea tei tupu, kua manako to Iosepha ai tuakana e te akautungaia nei ratou e te Atua no tei oko atu ratou iaia ei tuikaa. I mua ia Iosepha, tei kore ratou i kite e koia te reira, kua akakite ratou i ta ratou ara i rave. Te akarongo anga a Iosepha ia ratou e tataraara ra, kua akaruke aia ia ratou e kua aere atu ma te aue no tona mamae ngakau. Te oki anga mai aia, kua rave aia ia Simeona e kua tapeka atu iaia e tae ua atu ki te tuatau e oki mai ei ratou e to ratou teina openga.—Gene. 42:21-24.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 42:22) Kua tuatua akerā Reubena kia ratou, na ko akera, Kare ainei ko au tei karanga atu kia kotou, i te na ko anga e, Auraka e rave kino i te tamaiti na? e kare akerai kotou i akarongo mai: i na, i umuumuia mai ei te oko i tona toto i tenana.
(Genese 42:37) Kua karanga aturā Reubena ki tona metua tane, na ko atura, Kia kore au e akaoki mai iaia kia koe ra, e ta koe i aku akera puke tamariki tamaroa toko rua: ka tuku mai iaia ki toku nei rima, naku rai e akaoki atu iaia kia koe na.
Reubena
Kua akaari a Reubena i tona au tu meitaki na te akakite anga ki tona ai teina e iva kia titiri ia Iosepha ki roto i te vaarua e auraka e tamate iaia, e kua akakoro aia i te oki mai a muri ake i te kiriti mai ia Iosepha ki vao i te vaarua. (Gene. 37:18-30) Tere atu i te 20 mataiti i muri mai, te karanga anga te au teina e no tei takinga kino ratou ia Iosepha i akaapaia ai ratou i Aiphiti ei aronga mata, inara kua akamaara a Reubena kia ratou e kare aia i piri ana ki ta ratou i rave kia Iosepha. (Gene. 42:9-14, 21, 22) Te patoi anga a Iakoba i te tuku ia Beniamina kia aru i tona ai tuakana ki Aiphiti no te rua o te tere, kua oronga a Reubena i tana nga tamaroa e rua ei akapapuanga, e kua karanga: “Kia kore au e akaoki mai [ia Beniamina] kia koe ra, e ta koe i aku akera puke tamariki tamaroa toko rua.”—Gene. 42:37.
(Genese 43:32) Kua akanoonoo iora ratou i tana, koia anake uaorai, e ta ratou, ko ratou anake o, e ta to Aiphiti, ko tei kaikai i reira ra, ko ratou anake oki; kare oki to Aiphiti i kapiki katoa i ta ratou kaingakai i ta te ngati Ebera; e mea viivii oki te reira i ta to Aiphiti ra.
Au Manako Maata mei te Puka o Genese—II
43:32—Eaa ra i tau kore ei na to Aiphiti ra i te kaianga i te kai ma to Epera ra? Penei no teia au tu iriiri akonoanga me kare no te iti tangata akaparau. Kua akaviivii katoa to Aiphiti i te au tiaki mamoe. (Genese 46:34) No teaa ra? Penei teia au tiaki mamoe tei raro roa ratou i ta Aiphiti akapapaanga taoonga. Me kare kua kotingaia te enua no te tatanu, kua akavaavaa te aronga Aiphiti i te aronga te kimi ra i te ngai matie no te anana.
(Genese 42:1-20) E kite akerā Iakoba e, e sitona tei Aiphiti, kua tuatua mairā Iakoba ki tana au tamariki ra, Eaa kotou e akara uaʼi ki tetai ki tetai? 2 E kua tuatua maira aia, I na, kua rongo akenei au e, e sitona tei Aiphiti; e aere kotou ki reira, e oko i ta tatou; kia ora tatou, auraka ra kia mate. 3 Aere atura nga tuakana o Iosepha tino ngauru ki Aiphiti e oko i te sitona. 4 Kareka ko to Iosepha teina ko Beniamina, kare ïa i tono katoaia e Iakoba, e te ai tuakana; kua tuatua akera aia, Ko te rokoia aea aia e te kino. 5 Ko te au tamariki a Iseraela tei aere katoa ma te aronga i aere e oko sitona: kua onge oki taua enua ra ko Kanaana. 6 Ko Iosepha oki te tutara o te enua ra, e nana i oko i te sitona ki te tangata ravarai o taua enua ra. Kua aere maira te ai tuakana o Iosepha ra, kua tupou iora ratou ki raro roa i te one ki mua iaia. 7 E kia akara aturā Iosepha i te ai tuakana nona ra, kua kite atura aia ia ratou; kua akatangata ke atura ra aia ia ratou, e kua tuatua taivaiva atura kia ratou, na ko atura, Mei ea mai kotou na? Kua tuatua maira ratou, Mei te enua ra mei Kanaana mai, e oko i te kai. 8 Kite ua rai a Iosepha i taua ai tuakana nona ra, kare ra ratou i kite iaia. 9 Kua manako iorā Iosepha i nga moe nana ia ratou ra, e kua karanga atura kia ratou, E aronga mata kotou na; i aere mai kotou e akara i te au ngai vareakaua o te enua nei. 10 Kua tuatua maira ratou kiaia, Auraka, e to matou pu e, i aere maira toou au tavini nei e oko i te kai. 11 E tamariki matou ravarai na te tangata okotai; e aronga tiratiratu matou; kare toou au tavini nei i te mata. 12 Kua karanga atura aia kia ratou, Kare, i aere maira kotou e akara i te au ngai vareakaua o te enua nei. 13 Kua tuatua maira ratou, Tino ngauru ma rua toou au tavini nei, okotai rai kopu-tangata, e tamariki na te tangata okotai i te enua ra i Kanaana; e i na, te openga roa ake, tei to matou metua tane ra i teianei, e kare nei tetai. 14 Kua karanga atura rā Iosepha kia ratou, Ko taku rai oki i karanga atu kia kotou na e, 15 E aronga mata kotou: Teia te mea e kiteaʼi kotou: Te ora nei a Pharao ra, kare rava kotou e aere ke, mari ra kia tae mai to kotou teina openga ra ki ko nei. 16 Ka unga kotou i tetai o kotou e tiki i to kotou teina, e ka tapekaia kotou, kia kitea ta kotou tuatua i te tika anga; e kare ra, te ora nei a Pharao ra, e mata tika rai kotou na. 17 Kua tuku atura aia ia ratou kia tiaki naia, e kia po toru. 18 E tae akera ki te po toru ra, kua karanga aturā Iosepha kia ratou, E akapera kotou kia ora kotou; te mataku nei oki au i te Atua: 19 E aronga tiratiratu kotou na, e vaoo tetai o kotou kia tapeka uaia na ki roto i te are e tapekaiaʼi kotou nei; ka aere ei kotou, ka apai ei i te sitona ki to kotou au ngutuare, no te onge: 20 Ka arataki mai ana ra i to kotou teina openga ra ki ko nei kiaku nei, kia riro ta kotou tuatua ei tuatuamou; kia kore oki kotou e mate. E kua pera atura oki ratou.