Wara ngia na yâ mbilimbili ti Jéhovah

“Zo so atambela na lege ti mbilimbili na nzobe, lo wara fini, mbilimbili, na yango-iri.”​—APROVERBE 21:21.

NA SALANGO tënë ti lege so mingi ti azo laso ayeke mû, mbeni mato ti Bible atene: “Mbeni lege ayeke so ayeke nzoni na lê ti zo, me nda ti lege so ayeke lege ti si na kui.” (aProverbe 16:25). Tënë so ayeke tâ tënë biani! Mingi ni, azo aye ti sala gi ye so ayeke nzoni na lê ti ala, na ala pensé oko pëpe même tâ gi na akete ye so atia amba ti ala (aProverbe 21:2). Ala yeke tene so ala bata andia ti kodoro ti ala; me nde na so, lakue ala yeke gi alege kue ti kpe na mayele andia ti kodoro ni. Lengo ti pekoni ayeke mbeni bungbi ti azo so akangbi kirikiri, na so agi li ti ala gbä na ndo gigi ti kekereke.​—2 Timothée 3:1-5.

² Teti nzoni ti e mveni, nga teti siriri na nzoni duti ti azo kue, e yeke tâ na kota bezoin ti duti na mbeni ndia so ayeke mbilimbili, na so azo kue ayeke ndulu ti yeda na ni nga ti bata ni. Me ti bâ ni nzoni, atâa ndara na hingango ye so azo ayeke na ni, ala lingbi pëpe ti mû mbeni ndia tongaso (Jérémie 10:23; aRomain 3:10, 23). Tongana mara ti ndia tongaso ayeke dä biani, a lingbi ti wara ni na ndo wa? Nga a yeke duti tongana nyen? Me peut-être kota hundango tënë ni ayeke so: Tongana mara ti ndia tongaso ayeke dä, fade mo yeke wara ngia dä na mo yeke bata ni na bê ti mo kue?

Lege ti wara ndia so ayeke mbilimbili

³ Ti wara mbeni ndia so a yeda na ni, na so aga na nzoni na zo kue, a lingbi e bâ ndo na mbage ti mbeni zo so abi bê oko pëpe na ndo tënë ti mara, ti ngobo ti salango ye, na ti poroso; nga, a lingbi ndara nga na ngangu ti zo ni ahon ti so azo ayeke na ni. Gi zo wa alingbi na aye so a hunda ge so? Kite ayeke pëpe so a yeke Jéhovah Nzapa, Wasalango ye so ayeke na ngangu ahon kue; a yeke Lo si atene: “Teti legeoko tongana ayayu ayeke na nduzu ahon sese, tongaso lege ti Mbi ayeke na nduzu ahon lege ti i, na bibe ti Mbi ayeke na nduzu ahon bibe ti i.” (Esaïe 55:9). Na ndo ni, Bible afa Jéhovah tongana “Nzapa ti be-biani, Lo yeke na sioni oko pëpe, Lo yeke mbilimbili na nzoni-kue.” (Deutéronome 32:4). Na yâ Bible kue, e kiri e wara tënë so: “L’Eternel ayeke mbilimbili”. (Exode 9:27; 2 Chronique 12:6; Psaume 11:7; 129:4; Toto ti Jérémie 1:18). Biani, e lingbi ti bâ ndo na mbage ti Jéhovah ti wara ndia so ayeke nzoni ahon tanga ti andia kue. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Jéhovah ayeke be-biani nga mbilimbili.

⁴ Mingi ti azo ayeke na nzoni bango ndo pëpe na ndo ala so abâ tele ti ala mbilimbili, wala nzoni ahon tanga ti azo kue; na même a yeke bâ mara ti azo tongaso na sioni lê mingi. Me ti bâ ni nzoni, tongana Bible asala tënë ti “mbilimbili”, a ndu tënë ti salango ye na lege ni, dutingo na nzoni tambela, na tënë pëpe na li, na siokpari oko pëpe, batango ndia ti Nzapa na ndo nzoni salango ye. Kite ayeke dä pëpe so mo yeke yeda ande na mbeni mara ti ndia tongaso. Ni la pëpe?

⁵ Na ndo lengo ti mbilimbili, mbeni kota bakari (Encyclopaedia Judaica) atene so a lingbi a bâ lengo ti mbilimbili gi tongana mbeni senge ye tongaso pëpe; a yeke mbeni lengo so a hunda na zo ti sala ye na lege ni na yâ songo kue so lo yeke na ni na amba ti lo. Na tapande, mbilimbili ti Nzapa ayeke gi pëpe mbeni senge lengo so ayeke na yâ bê ti lo, wala mbeni lengo so lo yeke na ni, tongana lengo ti dutingo ti lo ti nzoni-kue nga na sioni oko pëpe. Nde na so, mbilimbili ti Nzapa andu fango na gigi salango ye ti lo na yâ alege so ayeke mbilimbili. A lingbi ti tene so teti Jéhovah ayeke nzoni-kue nga na sioni oko pëpe, ye kue so lo sala nga ye kue so alondo na lo ayeke mbilimbili. Tongana ti so Bible atene, “L’Eternel ayeke mbilimbili na lege ti Lo kue, na Lo sala kusala ti Lo kue na nzobe.”​—Psaume 145:17.

⁶ Bazengele Paul agboto lê mingi na ndo tënë so na yâ mbeti ti lo na aChrétien ti Rome. Lo tene na ndo ti ambeni Juif so amä na bê pëpe: “Ala hinga mbilimbili ti Nzapa pëpe, na ala gi lege ti sala ala mveni mbilimbili, ala yeda na mbilimbili ti Nzapa pëpe.” (aRomain 10:3). Ngbanga ti nyen Paul atene so azo so “[a]hinga mbilimbili ti Nzapa pëpe”? Ngbanga ti so atâa so azo amanda Ndia ti Moïse na ndo akpengba-ndia ti Nzapa so ayeke mbilimbili, mingi ti ala abâ lengo so tongana mbeni ye so zo alingbi ti wara ni gi tongana lo bata ngangu andia so andu lege ti vorongo; ala bâ ni pëpe tongana mbeni ndia so ayeke fa lege na ala na yâ asalango ye ti ala na ambeni zo. Legeoko na amokonzi ti vorongo ti ngoi ti Jésus, ala bâ pëpe ye so mbilimbili aye biani ti tene.​—Matthieu 23:23-28.

⁷ Ti Jéhovah, lege so lo yeke fa na mbilimbili ti lo ayeke nde mingi: Lege so lo yeke fa na mbilimbili ti lo asigigi polele na yâ asalango ye ti lo kue. Teti so lo ndoye mbilimbili, lo yeke kanga lê pëpe na ndo siokpari ti ala so ayeke doro ndia ti lo na mbana. Ye oko, a sala pëpe si lo dë na yâ asalango ye ti lo, na lo yeke hunda ye ahon ndo ni pëpe; nga lo yeke Nzapa ti ziango mbito na bê ti zo pëpe, wala mbeni Nzapa so zo alingbi pëpe ti ga ndulu na lo. Nde na so, na lege ti mbilimbili ti lo, lo zia na sese ye so alingbi ti mû lege na azo ti ga ndulu na Nzapa, na ti hon na ngangu asioni ye ti peko ti siokpari. Tongaso, a yeke tâ na lege ni so a fa Jéhovah tongana “Nzapa ti mbilimbili, na Sauveur”.​— Esaïe 45:21.

Mbilimbili na salut

⁸ Ti bâ na nene ni kamba so ayeke na popo ti mbilimbili ti Nzapa na salut so Lo yeke mû na lege ti ndoye, zia e bâ tënë ti Ndia so Nzapa amû lani na mara ti Israël na lege ti Moïse. Ndia ni so ayeke lani mbilimbili; kite oko ayeke dä pëpe. Na yâ andangba tënë ti lo na mara ti Israël, Moïse adabe ti mara ni tongaso: “Kota mara nyen ayeke na kpengba-ndia na kpengba-tene so alingbi na mbilimbili ti Ndia kue so mbi zia na gbele i laso?” (Deutéronome 4:8). Asiècle mingi na pekoni, Gbia David ti mara ti Israël atene: “Mbito ti L’Eternel ayeke nzoni, a ngbâ lakue; ngbanga ti L’Eternel ayeke biani na mbilimbili kue.”​—Psaume 19:10.

⁹ Na lege ti Ndia ti Moïse, Jéhovah afa polele na gigi akpengba-ndia ti lo na ndo tënë ti nzoni na ti sioni. Ndia so ayeke lani polele mingi, na lo fa tongana nyen si azo ti Israël alingbi ti voro Nzapa, ti de buze, ti lê songo na yâ mariage, ti te ye na ti duti na nzoni seni, nga ti fâ ngbanga na lege ni. Ndia afa nga mara ti ngbanga wa a lingbi a fâ na ndo ala so ake ndia, même tongana ngoi na ngoi a hunda ngbanga ti kuâ.a Me tongana a bâ aye ti mbilimbili so Jéhovah ahunda na yâ ti Ndia so, a ne lani mingi azo ni? Azo mingi laso atene so mara ti andia tongaso ayeke buba liberté na ngia ti azo; a yeke tâ tënë biani?

¹⁰ Ala so andoye Jéhovah awara kota ngia mingi na yâ andia na akpengba-ndia ti mbilimbili so lo mû. Na tapande, tongana ti so e bâ awe, Gbia David ahinga lani so afango ngbanga ti Jéhovah ayeke tâ tënë na mbilimbili; me lo ngbâ gi ge pëpe: lo ndoye na lo yekia nga lani mingi andia so. Lo sû tënë so na ndo andia nga na afango ngbanga ti Jéhovah: “A lingbi nzala ti tënë so asala zo ahon nzala ti lor, même ahon lor mingi ti nzoni; tënë ni anzere ahon ngu-lavu, même ahon ngu-lavu ti nzoni mingi. Biani, boi ti Mo amä wango na lege ti tënë so, na lo wara futa nzoni na lege ti bata tënë ni.”​—Psaume 19:8, 11, 12.

¹¹ Asiècle mingi na pekoni, Paul agboto lê na ndo mbeni mbage ti Ndia ti Moïse, so ayeke même kota mingi ahon. Na yâ mbeti so lo sû na aGalate, lo tene: “Ndia ayeke tongana sinziri ti amolenge ti fa lege na e ti si na Christ, si e lingbi ga mbilimbili na lege ti mabe.” (aGalate 3:24). Na ngoi ti Paul, mbeni zo so ayeke sinziri ti amolenge ayeke lani mbeni wakua wala ngbâa na yâ mbeni sewa so akono mingi. Lo yeke lani na kungba ti bata amolenge na ti gue na ala na ekole. Legeoko nga, Ndia ti Moïse abata lani azo ti Israël na gbele atambela na vorongo so ayeke sioni na so awara na yâ amara so angoro ala (Deutéronome 18:9-13; aGalate 3:23). Na ndo ni, Ndia ti Moïse amû lege na azo ti Israël ti hinga sioni dutingo so ala yeke na yâ ni, na nene ti wara pardon teti siokpari ti ala na ti wara salut (aGalate 3:19). Asandaga so a yeke mû lani afa nene ti wara mbeni sandaga so a mû tongana kota ngele; lo mû nga mbeni molongo ti afä so amû lege ti hinga na tâ Messie ni (aHébreu 10:1, 11, 12). Na lege so, tongana Jéhovah afa mbilimbili ti lo na lege ti Ndia, lo sala ni teti nzoni ti azo, nga teti salut ti ala ti lakue lakue.

Azo so Nzapa adiko ala lani tongana azo ti mbilimbili

¹² Teti Ndia so Jéhovah amû lani ayeke mbilimbili na yâ alege kue, tongana azo ti Israël abata ni, Nzapa alingbi ti diko ala tongana azo ti mbilimbili. Tongana azo ti Israël ayeke ndulu ti lï na Sese ti Zendo, Moïse amû dango bê so na ala: “Fade a ga mbilimbili ti e tongana e bata na e sala akomandema so kue na gbele L’Eternel Nzapa ti e, legeoko tongana Lo komande e.” (Deutéronome 6:25). Na ndo ni, Jéhovah amû zendo so: “A lingbi i bata kpengba-ndia ti Mbi na kpengba-tene ti Mbi; tongana zo asala tongaso, fade lo yeke na fini na lege ti tënë so, Mbi yeke L’Eternel!”​—Lévitique 18:5; aRomain 10:5.

¹³ Mawa ni ayeke so, mara ti Israël ‘abata lani pëpe akomandema so kue na gbele Jéhovah’ na tongaso adeba nzoni so a mû zendo ni na ala, ala wara ni pëpe. Ala bata pëpe akomandema ti Nzapa kue ngbanga ti so Ndia ti Nzapa ayeke mbilimbili-kue, me ala yeke ti ala lani mbilimbili-kue pëpe. Fade e yeke tene so a yeke na lege ni pëpe wala mbilimbili pëpe teti Nzapa ti sala tongaso? Oko pëpe. Paul asû na mbeti: “Tongaso, fade e tene nyen? Nzapa asala kirikiri? Kete pëpe!” (aRomain 9:14). Ye ni ayeke so Nzapa adiko lani ambeni zo tongana azo ti mbilimbili, atâa so ala yeke mbilimbili-kue pëpe; na lo sala tongaso kozoni si lo mû Ndia ti Moïse, nga na pekoni. Na popo ti azo so akpe mbito ti Nzapa tongaso, a lingbi ti wara Noé, Abraham, Job, Rahab, na Daniel (Genèse 7:1; 15:6; Job 1:1; Ezéchiel 14:14; Jacques 2:25). Tongaso, hundango tënë ni ayeke so: Ye nyen amû lege na Nzapa ti diko ala lani tongana azo ti mbilimbili?

¹⁴ Tongana Bible atene so mbeni zo ayeke “mbilimbili”, a ye ti tene pëpe so zo ni ayeke na siokpari oko pëpe, wala lo yeke mbilimbili-kue. Nde na so, a ye ti tene so zo ni ayeke yö na lege ni akungba ti lo na gbele Nzapa nga na gbele azo. Na tapande, a hiri lani Noé “zo ti mbilimbili” na a tene so “lo lingbi kue na popo ti awagame ti lo”. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so “ye kue so Nzapa akomande lo, lo sala tongaso.” (Genèse 6:9, 22; Malachie 3:18). Zacharie na Élisabeth so ayeke lani ababâ na mama ti Jean Wabatizengo zo “ayeke mbilimbili na lê ti Nzapa, ala tambela na lege ti komandema na kpengba-tene kue ti Seigneur, na tënë oko ayeke na li ti ala pëpe.” (Luc 1:6). A tene nga so mbeni turugu ti kodoro ti Italie so iri ti lo ayeke Corneille na so ayeke Juif pëpe ayeke “zo ti mbilimbili, lo so akpe mbito ti Nzapa”.​—Kusala 10:22.

¹⁵ Na ndo ni, mbilimbili so azo ayeke na ni andu gi pëpe salango ye so Nzapa ahunda; me mingi ni, a ndu ye so ayeke na yâ bê ti zo, so ti tene ndoye nga na yekiango ndo so zo ni ayeke na ni na mbage ti Jéhovah nga na ti azendo ti lo. Mbeti ti Nzapa atene so Abraham “[a]mä na bê na L’Eternel, na Lo diko so na lo tongana mbilimbili.” (Genèse 15:6). Abraham amä na bê so Nzapa ayeke dä biani; me lo sala mingi ahon so: lo mä na bê nga na zendo so Nzapa amû na ndo “hale” ni (Genèse 3:15; 12:2; 15:5; 22:18). Jéhovah alingbi ti luti na ndo mabe so, nga na akusala ti pekoni, ti lë songo na Abraham nga na ambeni be-ta-zo nde, nga ti hiri deba nzoni na ndo ala, atâa so ala yeke mbilimbili-kue pëpe.​—Psaume 36:11; aRomain 4:20-22.

¹⁶ Na nda ni, a lingbi ti tene so mbilimbili so zo ayeke na ni ague oko na sandaga ti kota ngele ti Jésus Christ. Paul asû mbeti so na ndo aChrétien ti kozo siècle: “Na lege ti grâce ti [Nzapa], so ayeke matabisi, A diko ala azo ti mbilimbili, na lege ti ton e na yâ Christ Jésus”. (aRomain 3:24). Paul ayeke sala tënë gi ti ala so a soro ala ti ga afon héritier ti Christ na yâ Royaume ti yayu. Me, sandaga ti kota ngele ti Jésus azi nga lege na ambeni zo kutu mingi ti ga mbilimbili na lê ti Nzapa. Bazengele Jean abâ na suma “azo mingi so asi singo, so zo oko alingbi diko ala pëpe, . . . ala yeke luti na gbele trône, na gbele Molenge Ti Ngasangbaga, ala yü vulu bongo”. Vulu bongo so ala yü aye ti tene so Nzapa abâ ala tongana mbilimbili nga na sioni oko pëpe teti so “ala sukula bongo ti ala awe, na ala sala si bongo ti ala avulu na lege ti mênë ti Molenge Ti Ngasangbaga.”​—Apocalypse 7:9, 14.

Wara ngia na yâ mbilimbili ti Jéhovah

¹⁷ Tongana a tene so ndoye apusu Jéhovah ti mû Molenge ti lo, Jésus Christ, tongana sandaga so amû lege na azo ti ga mbilimbili na lê ti Lo, so aye pëpe ti tene so zo ayeke ga mbilimbili gi tongaso. A yeke ti zo ni ti duti na mabe na yâ sandaga ti kota ngele ti Christ, ti sala si fini ti lo ague oko na ye so Nzapa aye, ti mû tele ti lo na Jéhovah, na ti wara batême. Na pekoni, a lingbi zo ni angbâ lakue ti gi lengo ti mbilimbili nga na ambeni lengo ti yingo nde. Timothée, so ayeke lani mbeni Chrétien so awara batême awe nga na beku ti gue na yayu, awara wango na mbage ti Paul so atene na lo: “Gi lege ti wara ye so: mbilimbili, batango tënë ti Nzapa, mabe, ndoye, be-nze-pepe, na tâ be-ti-molenge.” (1 Timothée 6:11; 2 Timothée 2:22). Jésus agboto lê nga mingi na ndo nene ti ngbâ lakue ti sala ngangu tongana lo tene: “I gi royaume ti Nzapa na mbilimbili ti Lo kozoni”. E lingbi peut-être ti sala kusala ngangu ti gi adeba nzoni ti Royaume ti Nzapa; me e yeke sala nga kusala ngangu tongaso ti gi alege ti Jéhovah so ayeke mbilimbili?​—Matthieu 6:33.

¹⁸ Biani, ti gi mbilimbili ayeke ngangu mingi. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so e kue e yeke mbilimbili-kue pëpe, na bibe ti e ayeke pusu e na mbage ti ye ti sioni (Esaïe 64:5). Na ndo ni, azo so angoro e abâ alege ti mbilimbili ti Jéhovah tongana senge ye. Aye so asi na e akpa mingi aye so asi na Lot, so ayeke lani na yâ Sodome, mbeni gbata so a hinga ni giriri ndali ti sioye ti azo ni. Bazengele Pierre afa ngbanga ti nyen Jéhovah abâ so a yeke na lege ni ti zi Lot si lo wara futingo nga pëpe. Pierre atene: “Teti zo ti mbilimbili so aduti na popo ti ala, lo sala sana na âme ti lo lâ na lâ tongana lo bâ na lo mä kusala ti kengo-ndia ti ala” (2 Pierre 2:7, 8). Tongaso, e oko oko kue e yeke sala nzoni ti hunda tele ti e: ‘Mbi yeke yeda kamême kete na yâ bê ti mbi na aye ti pitan so azo ayeke sala na tele ti e? Tongana azo ayeke mû mbage na angia wala aye ti awanguru so andu salango ye na ngangu mingi, mbi yeke bâ ni tongana gi ye so anzere pëpe? Wala âme ti mbi ayeke na sana, legeoko tongana ti Lot, tongana mbi yeke bâ mara ti aye ti sioni tongaso?’

¹⁹ Na yâ angoi ti kpale na ti kite tongaso, so beku oko ayeke dä pëpe, ti wara ngia na yâ mbilimbili ti Jéhovah ayeke mû lege na zo ti duti nzoni na nga ayeke bata zo. Ti kiri tënë na hundango tënë: “O L’Eternel, fade zo nyen aduti na Tabernacle ti Mo? Fade zo nyen aduti na Hoto ti Mo ti nzoni-kue?”, Gbia David atene: “[A yeke] Lo so atambela mbilimbili, na lo sala kusala ti mbilimbili”. (Psaume 15:1, 2). Tongana e yeke gi mbilimbili ti Nzapa, na e wara ngia dä, e lingbi ti bata nzoni songo so e yeke na ni na lo; lo yeke ngbâ ti yeda na e, na ti hiri deba nzoni na ndo e. Na salango tongaso, fade e yeke wara tâ ngia, nengo tele, nga na siriri ti bibe na yâ fini ti e. Mbeti ti Nzapa atene: “Zo so atambela na lege ti mbilimbili na nzobe, lo wara fini, mbilimbili, na yango-iri.” (aProverbe 21:21). Na ndo ni, tongana e sala kue ti sala ye so ayeke mbilimbili na yâ aye ti e kue, fade e lë songo na azo na yâ ngia, na fini ti e ayeke ga nzoni ahon, na lege ti mitele nga na ti yingo. Wasungo psaume atene: “Ngia ayeke na ala so asala ye mbilimbili, na ala so asala mbilimbili lakue.”​—Psaume 106:3.

[Kete Tene na Gbe Ni]

Mo lingbi ti fa pekoni?

• Mbilimbili andu nyen?

• Na lege wa salut ague oko na mbilimbili ti Nzapa?

• Tongana Nzapa adiko ambeni zo tongana azo ti mbilimbili, lo luti na ndo nyen?

• Tongana nyen e lingbi ti wara ngia na yâ mbilimbili ti Jéhovah?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1. Fa lege so azo ayeke mû laso me so aga na akpale mingi.

2. Ye wa azo ayeke na bezoin ni teti nzoni ti ala?

3. Zo wa alingbi biani ti mû mbeni ndia so a lingbi ti yeda na ni, na so alingbi ti ga na nzoni na zo kue? Ngbanga ti nyen?

4. “Mbilimbili” andu tënë wa?

5. Tongana Bible asala tënë ti lengo ti mbilimbili, a ndu ye wa?

6. Tënë wa si Paul atene na ndo ti ambeni Juif so amä na bê pëpe ti ngoi ti lo? Ngbanga ti nyen?

7. Jéhovah ayeke fa mbilimbili ti lo na lege wa?

8, 9. Na yâ alege wa Ndia ti Moïse afa na gigi mbilimbili ti Nzapa?

10. Ala so andoye Jéhovah abâ andia ti lo tongana nyen?

11. Na lege wa Ndia aga mbeni “sinziri ti amolenge ti fa lege . . . ti si na Christ”?

12. Tongana azo ti Israël abata fade Ndia ti Moïse nzoni, ye nyen ala lingbi fade ti wara?

13. Jéhovah ahunda lani na azo ti lo ti bata mbeni Ndia so ayeke mbilimbili-kue; ti mo, a yeke lani na lege ni teti Nzapa ti sala tongaso?

14. Tongana Bible asala tënë ti mbeni zo tongana “zo ti mbilimbili”, a ye ti tene nyen?

15. Mbilimbili ague oko na ye wa?

16. Mabe na yâ sandaga ti kota ngele ti Jésus azi lege na nyen?

17. Aye wa e lingbi ti sala tongana e yeke gi mbilimbili?

18. (a) Ngbanga ti nyen gingo peko ti mbilimbili ayeke senge ye pëpe? (b) Ye nyen e lingbi ti manda na ndo tapande ti Lot?

19. Tongana e wara ngia na yâ mbilimbili ti Nzapa, anzoni ye ti pekoni ayeke so wa?

[Afoto na lembeti 15]

Gbia David afa ngia ti bê ti lo teti andia ti Nzapa

[Afoto na lembeti 16]

Nzapa adiko lani Noé, Abraham, Zacharie na Élisabeth, nga na Corneille tongana azo ti mbilimbili. Mo hinga ngbanga ti nyen?