Mandango Ye: Mbeni Kusala so Anzere na Aga na Futa

“Tongana mo ngbâ ti gi ni . . . , fade mo wara tâ hingango ye ti Nzapa.”​—APROVERBE 2:4, 5, NW.

1. Tongana nyen dikongo ye ti hu tele alingbi ti ga na e kota ngia?

AZO mingi ayeke diko mbeti gi ti wara ngia dä. Tongana mbeti ni ayeke nzoni, dikongo ni alingbi ti duti lingu ti hungo tele so asala nzoni na zo. Nde na programme ti ala ti dikongo Bible so ala sala lakue, ambeni Chrétien ayeke wara tâ ngia na lege ti dikongo gi na mbeni ndo so ala ye aPsaume, aProverbe, tondo ti aÉvangile, wala ambeni mbage nde ti Bible me na yâ molongo ni pepe. Ta pendere ti kode ti lekengo atene ni nga bibe so ayeke na yâ ni aga na ala nzerengo tele so akono mingi. Ambeni asoro ti hu tele na dikongo Annuaire des Témoins de Jéhovah, périodique Réveillez-vous!, atondo so afa peko ti fini ti azo so asigigi na ni na yâ mbeti-sango so, wala atene so asigigi na ni na ndo mbaï, géographie, nga ti aye so acréé.

2, 3. (a) Na lege wa a lingbi ti haka atene so alï mingi ti Bible na kobe so akpengba? (b) Mandango ye andu nyen?

² Dikongo ye ti wara ngia na lege ni alingbi ti duti mbeni kode ti hu tele, me nde na so, mandango ye ahunda ti sala ngangu na lege ti bibe. Francis Bacon, wasenda-ndara ti Angleterre asû na mbeti: “Ambeni buku ayeke ti tene a tara ni gi tarango, ambeni ti mene ni, na ambeni so ayeke mingi pepe ti te yâ ni kete kete si yâ aneka ni.” Bible atï na yâ ndangba molongo ni so. Bazengele Paul asû na mbeti: “Na ndo lo [Christ, so Gbia-Prêtre Melkisédec aduti fä ti lo], e yeke na ye mingi ti tene, na aye so ayeke ngangu ti fa nda ni, teti mê ti i amä ndo nzoni pepe. . . . Kobe so akpengba ayeke ti ala so aga biazo, teti ala so, na lege ti salango kusala na ni lakue, a leke angangu ti ala ti gbu nda ti ye, ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni.” (aHébreu 5:11, 14) A lingbi a te yâ ti kobe so akpengba kete kete kozoni ti mene ni si yâ aneka ni. Atene so alï mingi na lege ti yingo ahunda ti gbu li nzoni na ndo ni kozoni ti kamata na ti bata ni.

³ Mbeni bakari afa nda ti tene “manda” tongana “tambela wala kusala so bibe ayeke sala ti wara hingango ye wala gbungo nda ti ye, na tapande, na dikongo ye, na gingo nda ti ye, na ambeni nde tongaso.” Tongaso a lingbi ti tene a ndu ye mingi ahon gi dikongo ye na loro senge, peut-être na sungo kamba na gbe ti ambeni tene na ngoi so e hon. Mandango ye aye ti tene kusala, ngangu so bibe asala, nga salango kusala na angangu ti e ti gbu nda ti ye. Ye oko, atä mandango ye ahunda ti sala ngangu, a ye pepe ti tene so zo alingbi pepe ti wara ngia dä.

Salango si Mandango Ye Anzere

4. Na lege ti tene ti wasungo psaume, tongana nyen mandango Tene ti Nzapa alingbi ti mu fini pupu na a futa ye na zo?

⁴ Ti diko na ti manda Tene ti Nzapa alingbi ti mu fini pupu na ngangu na zo. Wasungo psaume atene: “Ndia ti Jéhovah ayeke mbilimbili-kue, a kiri ngangu na âme. Dango bê ti Jéhovah ayeke ye ti zia bê na ni, a mu ndara na lo so ahinga ye pepe. Ayanga so Jéhovah amu ayeke mbilimbili, a zia ngia na bê; komandema ti Jéhovah ayeke na sioni oko pepe, a sala si lê aza.” (Psaume 19:7, 8, NW [19:8, 9]) Andia nga na adango bê ti Jéhovah akiri ngangu na âme ti e, a sala si dutingo ti e na lege ti yingo aga nzoni ahon, a ga na e ngia ti bê, na a sala si lê ti e aza teti so e yeke na bango ndo polele na ndo apendere ye so Jéhovah aleke ti sala. Ba tongana nyen a nzere!

5. Na alege wa mandango ye alingbi ti ga na e kota ngia?

⁵ Tongana e lingbi ti ba aye ti nzoni so aga na peko ti kusala ti e, e yeke wara ngia ti sala ni. Na lege so, ti sala si mandango ye anzere, a lingbi e duti ndulu ti sala kusala hio na fini hingango ye so e wara. Jacques asû na mbeti: “Zo so aba na yâ ndia so alingbi kue, ndia ti liberté, na lo ngbâ na lege ni, lo yeke zo so amä tene senge pepe ti glisa tene ni, me lo yeke zo so asala ye; fade zo so awara nzoye na lege ti kusala ti lo.” (Jacques 1:25) Salango kusala fade fade na aye so e manda teti e mveni ayeke ga na kota ngia. Gingo nda ti ye mingi na ndo ni, ti gi ti kiri tene na mbeni hundango tene so ahunda na e na ngoi ti kusala ti e ti fango tene na ti fango ye ayeke mu ande nga kota ngia na e.

Maïngo Ngia na Yâ Tene ti Nzapa

6. Tongana nyen wasungo Psaume 119 afa so lo yeke wara ngia na yâ tene ti Jéhovah?

⁶ Walekengo Psaume 119, peut-être Hizqiya na ngoi so lo ngbâ pendere na mokonzi so ade aga gbia pepe, afa na gigi so lo wara ngia na yâ tene ti Jéhovah. Na lege ti atene so aleke na kode, lo tene: “Fade mbi wara ngia ti mbi na yâ kpengba-ndia ti Mo. Fade mbi glisa tene ti Mo pepe. Mbi wara ngia ti mbi na yâ tene ti témoin ti Mo . . . Fade mbi wara ngia ti mbi na yâ komandema ti Mo so mbi ndoye. Zia be-nzoni ti Mo aga na mbi, si mbi lingbi ngbâ na fini, teti mbi wara ngia ti mbi na yâ Ndia ti Mo. O L’Eternel, nzala ti salut ti Mo asala mbi, na mbi wara ngia na yâ Ndia ti Mo.”​—Psaume 119:16, 24, 47, 77, 174.

7, 8. (a) Na lege ti mbeni bakari, ti “wara ngia” na yâ Tene ti Nzapa aye ti tene nyen? (b) Tongana nyen e lingbi ti fa ndoye ti e teti Tene ti Jéhovah? (c) Tongana nyen Ezra aleke tele ti lo la ni kozoni ti diko Ndia ti Jéhovah?

⁷ Na fango nda ti tene so akiri pekoni na “wara ngia” na Psaume 119, mbeni bakari so afa nda ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so asala na yanga ti Hébreu atene: “Ye so asala na kusala na yâ versê 16 ague legeoko na [atene] teti salango ngia . . . na teti gbungo li . . . Guengo na li ni ti ye ni ayeke tongaso: sala ngia, gbu li, wara ngia na yâ ti . . . Bungbingo aye so alingbi ti fa so gbungo li ti wara mbeni ye na pekoni ayeke lege so mbeni zo alingbi ti wara ngia na yâ tene ti Yahweh. . . . Nda ni andu mbeni ye so agbu bê.”a

⁸ Tâ tene, a lingbi ndoye ti e teti Tene ti Jéhovah alondo na bê ti e, gunda ti atene so agbu bê. A lingbi e wara ngia na lutingo a ninga kete na ndo ambeni versê so e diko ade ti ninga pepe. A lingbi e sala si bibe ti e kue ague na ndo atene ti yingo so nda ni alï mingi, e bi tele ti e kue dä, na e gbu li na ndo ni. So a hunda ti tene e duti kpö ti gbu li na ti sambela. Tongana Ezra, a lingbi e leke bê ti e teti dikongo nga mandango Tene ti Nzapa. Na ndo lo a sû na mbeti: “Ezra aleke bê ti lo ti gi ndia ti Jéhovah na ti bata ni na ti fa kpengba-tene na mbilimbili na Israël.” (Ezra 7:10, NW) Ba anda ti tene ota so ngbanga ni Ezra aleke bê ti lo: ti manda ye, ti sala ye alingbi na ni na yâ fini ti lo mveni, na ti fa ye. A lingbi e mu tapande ti lo.

Mandango Ye Tongana Mbeni Kusala ti Vorongo

9, 10. (a) Na alege wa wasungo psaume afa so lo bi bê na Tene ti Jéhovah? (b) Tene ti Hébreu so akiri pekoni na “[zo a] bi bê” aye ti tene nyen? (c) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi teti e ti ba mandango Bible tongana “mbeni kusala ti vorongo”?

⁹ Wasungo psaume atene so lo bi bê mingi na andia, akomandema, na adango bê ti Jéhovah. Lo he bia: “Fade mbi bi bê ti mbi na wango-tene ti Mo, na mbi zia bê ti mbi ti ba lege ti Mo kue. . . . Fade mbi yä maboko ti mbi ti sepela komandema ti Mo so mbi ndoye; na fade mbi bi bê ti mbi na kpengba-ndia ti Mo. O, mbi ndoye Ndia ti Mo mingi! Na mbi bi bê ti mbi dä lakue. Mbi yeke na ndara ahon amaître ti mbi kue, teti mbi bi bê ti mbi na tene ti témoin ti Mo.” (Psaume 119:15, 48, 97, 99) Ti tene ‘zo abi bê’ na Tene ti Jéhovah aye ti tene nyen?

¹⁰ Tene ti Hébreu so akiri pekoni na “[zo a] bi bê” aye ti tene nga “gbu li, zia bibe kue dä,” “ti tene zo aba ye nzoni na yâ bibe.” “A sala kusala na ni teti gbungo li kpö na ndo akusala ti Nzapa . . . na tene ti Nzapa.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Tene “bi bê” andu “gbungo li ti wasungo psaume,” “mandango ye ti lo na lege ti ndoye” na ndo ndia ti Nzapa, tongana mbeni “kusala ti vorongo.” Na bango mandango Tene ti Nzapa tongana mbage ti vorongo ti e a sala si nene ti vorongo ni akiri akono. Tongaso a lingbi a sala ni na bingo bê dä kue nga na warango ye ti nzoni na lege ti sambela. Mandango ye ayeke mbeni mbage ti vorongo ti e na a sala ni ti tene vorongo ti e aga nzoni ahon.

Lingo Mingi Ahon na Yâ Tene ti Nzapa

11. Tongana nyen Jéhovah afa na azo ti lo atene ti yingo so nda ni alï mingi?

¹¹ Na bango ye na mbeni lege so ayekia ndo, wasungo psaume atene: “O L’Eternel, kusala ti Mo ayeke kota mingi! Bibe ti Mo alï mingi.” (Psaume 92:6 [92:5, NW]) Na bazengele Paul asala tene ti ‘akpengba ye ti Nzapa’ wala aye so alï mingi, abibe so gunda ni alï mingi so Jéhovah afa na azo ti lo “na lege ti yingo ti lo” so asala kusala na ndo bungbi ti ngba ti be-ta-zo na ti ndara. (1 aCorinthien 2:10, NW; Matthieu 24:45) Na bê kue, bungbi ti ngba ni ayeke mu kobe ti yingo teti azo kue, “dulait” teti afini zo me “kobe so akpengba” teti ala so “aga biazo.”​—aHébreu 5:11-14, NW.

12. Mu mbeni tapande ti ‘aye ti Nzapa so alï mingi’ so bungbi ti ngba ni afa nda ni.

¹² Ti gbu nda ti ‘aye ti Nzapa so alï mingi’ tongaso, a yeke nzoni ti manda ye na yâ sambela na ti gbu li na ndo Tene ti lo. Na tapande, a sigigi na mbeni pendere mbeti so afa biani tongana nyen, na oko ngoi, Jéhovah alingbi ti duti mbilimbili nga na be-nzoni. Salango kusala na be-nzoni ti lo ayeke pepe ti woko mbilimbili ti lo; nde na so, be-nzoni ti Nzapa ayeke fango na gigi mbilimbili nga na ndoye ti lo. Tongana lo yeke fâ ngbanga na ndo mbeni wasiokpari, Jéhovah ayeke ba kozoni kue wala a lingbi ti fa na gigi be-nzoni na lege ti sadaka ti kota ngele ti Molenge ti lo. Tongana wasiokpari ni agbian bê ti lo pepe wala lo sala kpengba-li, Nzapa azi lege na mbilimbili ti sala kusala ti lo, na lo sala be-nzoni na lo senge pepe. Na yâ lege kue, lo yeke be-ta-zo na akpengba-ndia ti lo so ayeke na nduzu mingi.b (aRomain 3:21-26) ‘Ndara ti Nzapa ayeke kota mingi!’​—aRomain 11:33.

13. Tongana nyen a lingbi e fa so e ba na nene ni ‘kota wungo’ ti atâ tene na lege ti yingo, so a fa na e juska ge?

¹³ Legeoko na wasungo psaume ni, tele ti e adö mingi ti ba so Jéhovah akangbi na e nga mingi ti abibe ti lo. David asû na mbeti: “O Nzapa, bibe ti Mo ayeke ye ti nzoni mingi na lê ti mbi! Wungo ti ala ayeke mingi mingi. Tongana mbi diko ala, ka ala yeke mingi ahon mbutu. Tongana mbi zingo na lango, mbi de na Mo.” (Psaume 139:17, 18) Atä hingango ndo ti e laso ayeke gi mbeni nzene mbage ti abibe mingi so Jéhovah ayeke fa na e ande na yâ ngoi so nda ni ayeke dä pepe, e ba na nene ni mingi ‘kota wungo’ ti apendere tâ tene na lege ti yingo so a fa na e juska na ngoi so e yeke dä, na e ngbâ lakue ti gi mingi ahon na yâ wungo ni, wala gunda ti Tene ti Nzapa.​—Psaume 119:160, na Français, kete tene so ayeke na gbe ti lembeti.

A Hunda ti Sala Ngangu na ti Duti na Anzoni Gbakuru

14. Tongana nyen aProverbe 2:1-6 agboto lê na ndo nene ni ti sala ngangu na mandango Tene ti Nzapa?

¹⁴ Ti manda Bible alï mingi ahunda ti sala ngangu. Tene so asigigi polele tongana e diko aProverbe 2:1-6 (NW) nzoni. Ba atene so andu salango kusala, so Salomon Gbia ti ndara asala na kua ti gboto lê na ndo ngangu so a lingbi a sala ti wara hingango ye na ndara ti Nzapa, nga na ngangu ti gbu nda ti ye ti lo. Lo sû na mbeti: “Molenge ti mbi, tongana mo wara ande atene ti mbi na tongana mo bata akomandema ti mbi nzoni na tele ti mo, tongaso si mo dengi mê ti mo ti mä tene ti ndara, si mo leke bê ti mo ti ba nda ti ye; nga, tongana mo toto ti hinga nda ti ye nga tongana mo dekongo ti ba nda ti ye, tongana mo ngbâ ti gi ni tongana argent, nga si mo kiri mo gi ni lakue tongana mosoro so ahonde, tongaso, fade mo hinga nda ti kpengo mbito ti Jéhovah, na fade mo wara tâ hingango ye ti Nzapa. Teti Jéhovah mveni ayeke mu ndara; hingango ye nga na bango nda ti ye asigigi na yanga ti lo.” Biani, mandango ye so aga na futa ahunda gingo nda ti ye mingi ahon, gengo dû, tongana ti so a yeke gi mosoro so ahonde.

15. Tapande wa ti Bible agboto lê na ndo nene ni ti duti na anzoni kode ti mandango ye?

¹⁵ Mandango ye ti wara aye ti nzoni mingi dä na lege ti yingo ahunda nga ti duti na anzoni kode ti manda ye. Salomon asû na mbeti: “Tongana win aza pepe na a leke yanga ni pepe, a yeke ngbanga ti zo ti sala na ngangu mingi.” (Zo-ti-fa-tene 10:10) Tongana mbeni zo ti kua asala kusala na gbakuru ti fango ye so yanga ni aza pepe wala tongana lo sala kusala na ni pepe na lege ti kode, lo yeke buba ngangu ti lo senge na kusala ni ayeke duti nzoni pepe. Legeoko nga, aye ti nzoni so aga na peko ti ngoi so amu ti manda ye alingbi ti duti nde nde mingi, a luti gi na ndo akode ti e ti manda ye. A wara apendere wango na ndo lege so a lingbi e manda ye na yâ Mandango Ye 7 ni ti Manuel pour l’école du ministère théocratique.c

16. A mu awango wa ti mu maboko na e ti bi tele na yâ mandango ye so alï mingi?

¹⁶ Tongana mbeni wakua ti kode ato nda ti kusala ti lo, lo tanda na sese agbakuru so lo yeke sala ande na kua. Legeoko, tongana e to nda ti manda ye, a lingbi e soro na yâ bibliothèque ti e mveni agbakuru ti mandango ye so e yeke na bezoin ni ande. Na dango bê so mandango ye ayeke kua nga so a hunda salango ngangu ti bibe, a yeke nga nzoni ti duti na lege ni. Tongana e ye si bibe ti e angbâ na donzi, dutingo na ndo ngende na tele ti table wala ti biröo alingbi ti duti nzoni ahon ti lango na ndo gbogbo wala ti duti na fauteuil so awoko nzoni. Na peko ti mandango ye ngangu teti mbeni ngoi, mo lingbi ti ba so a yeke nzoni ti gboto yâ ti tele kete wala ti sigigi ti mu pupu.

17, 18. Mu atapande ti fa tongana nyen ti sala kua nzoni na agbakuru ti kusala so mo yeke na ni.

¹⁷ Agbakuru mingi so a lingbi pepe ti haka ye na ala ayeke nga dä teti mandango ye ti e. Kozo na popo ni ayeke Bible Traduction du monde nouveau, so alingbi fadeso ti wara ngbongboro ni kue wala mbage ni na ayanga ti kodoro 37. Traduction du monde nouveau so azo mingi ayeke sala na kusala ayeke na aversê na popo ti lembeti nga na “Molongo ti aBuku ti Bible” so afa iri ti zo so asû ni, ndo so asû ni dä, nga ngoi so kue mbeti ni andu ni. Lo yeke nga na mbeni index ti atene ti Bible, mbeni appendice, na a-carte. Na yâ ti ambeni yanga ti kodoro, asala Bible so nga na kota ni, so ahinga iri ni na Bible ti référence. Na yâ ni a yeke wara aye kue so asala tene ni na nduzu ge nga ambeni mingi, so na popo ni gbâ ti atene so ayeke na gbe ti lembeti ayeke dä, so azia nga ala na yâ ti index. Mo yeke wara aye ti nzoni kue na yâ ye so ayeke na yanga ti kodoro ti mo ti tene a mu maboko na mo ti lï mingi ahon na yâ Tene ti Nzapa?

¹⁸ Mbeni gbakuru nde ti ngele mingi teti mandango ye ayeke kota bakari ti Bible Étude perspicace des Écritures so asigigi na yâ ambeti use. Tongana mo yeke na mbeti so na mbeni yanga ti kodoro so mo lingbi ti gbu nda ni, a lingbi a duti na tele ti mo lakue tongana mo yeke manda ye. Fade a fa na mo aye so angoro ambeni kota tene mingi ti Bible. Mbeni gbakuru nde so amu maboko tongaso nga ayeke “Toute Écriture est inspirée de Dieu et utile.” Na tongo nda ti dikongo mbeni fini buku ti Bible, a yeke nzoni ti gi nda ti ye ti manda so andu buku ni na yâ buku “Toute Écriture” ti hinga tene na ndo géographie na mbaï ni, nga na ndo ni ndulu tene na ndo aye so ayeke na yâ buku ni, nga aye ti nzoni so ayeke dä teti e. Ade ti ninga pepe mbeni ye so akiri azia na ndo agbakuru mingi ti mandango ye ayeke Bibliothèque de la Société Watchtower, so a sala na kusala na lege ti ordinateur, na so alingbi ti gboto ni na ndo lembeti, so asigigi na ni fadeso na ayanga ti kodoro gumbaya.

19. (a) Ngbanga ti nyen Jéhovah amu na e apendere gbakuru teti mandango Bible? (b) A hunda nyen ti tene a diko na a manda Bible nzoni?

¹⁹ Jéhovah azia agbakuru so kue na gbele e na lege ti “ngba ti be-ta-zo na ti ndara” ti mu lege na awakua ti lo na ndo sese ti ‘gi na ti wara tâ hingango ye ti Nzapa.’ (aProverbe 2:4, 5, NW) Anzoni kode ti mandango ye ayeke mu lege na e ti ga ti wara tâ hingango ye ti Jéhovah na ti wara ngia ti dutingo na kota songo ti nzoni ahon na lo. (Psaume 63:2-9 [63:1-8, NW]) Biani, mandango ye aye ti tene kusala, me a yeke kusala so anzere na aga na futa. Ye oko, a hunda ngoi, na peut-être mo yeke tene, ‘Mbi yeke wara ngoi na ndo wa ti bi lê nzoni na ndo dikongo Bible nga mandango ye ti mbi mveni?’ Fade a ba mbage so ti tene ni na yâ ndangba article ti molongo so.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Ahundango Tene ti Dango Bê

• Tongana nyen e lingbi ti sala si mandango ye ti e mveni amu na e fini pupu na ngangu?

• Legeoko tongana wasungo psaume, tongana nyen e lingbi ti fa so e ‘wara ngia’ na yâ Tene ti Jéhovah na e ‘bi bê’ na ni?

• Tongana nyen aProverbe 2:1-6 afa so a lingbi a sala ngangu na yâ mandango Tene ti Nzapa?

• Apendere gbakuru wa teti mandango ye Jéhovah amu?

[Foto na lembeti 23]

Gbungo li kpö nga sambela amu na e maboko ti maï ndoye teti Tene ti Nzapa

[Afoto na lembeti 26]

Mo yeke sala kusala kue na agbakuru ti mandango ye ti lï mingi ahon na yâ Tene ti Nzapa?