Leke Bê ti Mo ti Kpe Mbito ti Jéhovah

“Tongana fade ala leke bê ti ala ti kpe mbito ti mbi na ti bata akomandema kue ti mbi lakue lakue.”​—DEUTÉRONOME 5:29, NW.

1. Tongana nyen e lingbi ti hinga biani so mbeni lâ fade a yeke zi azo na gbe ti ngangu ti mbito?

TETI asiècle mingi, mbito asala kota ngangu na ndo azo. Mbito ti nzala, ti kobela, ti kengo ndia, wala ti bira asala si azo kutu mingi aduti na yâ gingo bê lâ na lâ. Teti tene so, tene ti tongo nda ni ti mbeti Déclaration Universelle des Droits de l’Homme afa na gigi nzala ti azo ti leke mbeni sese so na yâ ni fade a yeke zi azo kue na gbe ti ngangu ti mbito.a Ye ti nzoni ayeke so, Nzapa mveni amu yanga so mara ti sese tongaso ayeke ga ande, atä so a yeke ga pepe na lege ti ngangu ti zo. Na lege ti prophète ti lo Mika, Jéhovah amu zendo na e so na yâ fini sese ti lo ti mbilimbili, ‘zo oko ti mu mbito na azo ti lo ayeke duti dä pepe.’​—Michée 4:4.

2. (a) Tongana nyen Mbeti ti Nzapa awa e ti kpe mbito ti Nzapa? (b) Ahundango tene wa alingbi ti londo tongana e ba tene ti kungba ti e ti kpe mbito ti Nzapa?

² Na mbeni mbage, mbito alingbi ti duti nga mbeni ngangu so asala kusala teti nzoni ti zo. Na yâ Mbeti ti Nzapa, a wa fani mingi awakua ti Nzapa ti kpe mbito ti Jéhovah. Moïse atene na azo ti Israël: “A lingbi mo kpe mbito ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] Nzapa ti mo, na mo sala na Lo.” (Deutéronome 6:13) Asiècle mingi na pekoni, Salomon asû na mbeti: “Kpe mbito ti tâ Nzapa na bata akomandema ti lo. Teti so ayeke kungba kue ti zo.” (Zo-ti-fa-tene 12:13, NW [12:15, Bible ti Sango]) Na lege ti kusala ti e ti fango tene so e yeke sala na gbe ti fango lege ti a-ange, e yeke wa legeoko tongaso nga azo kue ti ‘kpe mbito ti Nzapa na ti mu gloire na lo.’ (Apocalypse 14:6, 7) Na ndo kpengo mbito ti Jéhovah, a lingbi aChrétien andoye lo na bê ti ala kue. (Matthieu 22:37, 38) Tongana nyen e lingbi ti ndoye Nzapa na, legeoko nga, ti kpe mbito ti lo? Ngbanga ti nyen a hunda ti kpe mbito ti mbeni Nzapa ti ndoye? Ye ti nzoni wa e yeke wara na gingo ti lë kpengo mbito ti Nzapa? Ti kiri tene na ahundango tene so, a lingbi e hinga kozoni kue ye so kpengo mbito ti Nzapa aye ti tene, na tongana nyen mara ti kpengo mbito tongaso alingbi ti duti mbeni kpengba mbage ti songo ti e na Jéhovah.

Dongo Bê, Yekiango Ndo, na Kpengo Mbito

3. Kpengo mbito ti Nzapa aye ti tene nyen?

³ Kpengo mbito ti Nzapa ayeke mbeni bibe so a lingbi aChrétien aduti na ni na mbage ti Wasalango ala. Mbeni oko nda ti kpengo mbito so ayeke “dongo bê na kota yekiango ndo teti Wasalango ye, nga mbeni kota mbito so ayeke na lege ni ti sala pepe mbeni ye so anzere na lo pepe.” Tongaso, kpengo mbito ti Nzapa asala ngangu na ndo akota mbage use ti fini ti e: bango ndo ti e na mbage ti Nzapa, na bango ndo ti e na mbage ti tambela so lo ke. Biani, ambage use ni kue ayeke kota ye mingi, na a lingbi ti tene a ba ndo dä nzoni. Tongana ti so bakari (Expository Dictionary of New Testament Words) ti Vine afa, ti aChrétien kpengo mbito so ti yekiango Nzapa ayeke ‘mbeni ngangu na yâ fini so ayeke pusu zo ti sala ye na lege ti yingo nga ti mitele.’

4. Tongana nyen e lingbi ti lë na mbage ti Nzapa bibe ti dongo bê na ti yekiango ndo?

⁴ Tongana nyen e lingbi ti lë bibe ti dongo bê na ti yekiango ndo teti Wasalango e? Bê ti e adö tongana e ba mbeni pendere ndo ti ahoto wala akeke, mbeni kota ngu na yâ hoto so alondo kâ atï na sese na ngangu, wala mbeni pendere lingo ti lâ. Bibe so ayeke kono tongana e ba na lê ti mabe maboko ti Nzapa na peko ti mara ti aye tongaso so lo leke. Na ndo ni, legeoko na Gbia David, e ba tele ti e mveni kete mingi na gbele pendere création ti Jéhovah. “Tongana mbi ba ayayu ti Mo, ye so li tïtî Mo asala, nze na atongoro so Mo sala, zo ayeke nyen, si Mo dabe Mo na lo? Na molenge ti zo, si Mo ga ti ba lo?” (Psaume 8:4, 5 [8:3, 4, NW]) Kota dongo bê so ayeke lë mbeni kota yekiango ndo so ayeke pusu e ti kiri singila na ti sepela Jéhovah teti aye kue so lo sala ndali ti e. David nga asû na mbeti: “Mbi mu singila na Mo, teti lege so Mo sala mbi ayeke ye ti dongo bê na ye ti kpene. Kusala ti Mo ayeke ye ti kpene, na âme ti mbi ahinga ye so biani.”​—Psaume 139:14.

5. Ngbanga ti nyen a lingbi e kpe mbito ti Jéhovah, na pendere tapande wa e yeke na ni na lege so?

⁵ Bibe ti dongo bê na ti yekiango ndo ayeke lë mbeni kpengo mbito so ayeke na lege ni ti yekiango ndo teti ngangu ti Nzapa tongana Wasalango ye, nga teti ngangu ti komande ti lo tongana Mokonzi ti mbilimbili ti ndagigi kue. Na yâ mbeni suma so bazengele Jean aba, “ala so ahon na ngangu na gbele nyama ti ngonda nga na image ti lo,” so ti tene adisciple ti Christ so a sa yingo na ndo ti ala na so ayeke na yâ dutingo ti ala na yayu, atene: “Akusala ti mo ayeke kota na apika bê, Jéhovah Nzapa, Lo ti Ngangu Ahon Kue. Alege ti mo ayeke mbilimbili na biani, Gbia ti lakue lakue. Fade zo wa ayeke kpe mbito ti mo biani pepe, Jéhovah, na amu gloire na iri ti mo pepe?” (Apocalypse 15:2-4, NW) Kpengo mbito ti Nzapa, so aga na lege ti tâ yekiango ndo teti kota ti lo, apusu amokonzi so ayeke komande legeoko na Christ na yâ Royaume ti yayu ti gonda Nzapa tongana ngangu ti komande ti kota ahon kue. Tongana e ba aye kue so Jéhovah asala, nga na lege so lo yeke komande na ndagigi na yâ mbilimbili, e yeke pepe na anda ti tene mingi ti kpe mbito ti lo?​—Psaume 2:11; Jérémie 10:7.

6. Ngbanga ti nyen a lingbi e duti na mbito so ayeke na lege ni ti sala ye so anzere pepe na Jéhovah?

⁶ Ye oko, nde na dongo bê nga na yekiango ndo, a lingbi kpengo mbito ti Nzapa andu nga dutingo na mbito ti sala mbeni ye so anzere na lo pepe wala ti ke yanga ti lo. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so, atä “ngonzo ti lo [Jéhovah] alondo fade fade pepe, [na] tâ tene na nzobe ti lo awu mingi,” a lingbi e dabe e so ‘lo yeke zi wasiokpari na gbe ti ngbanga oko pepe.’ (Exode 34:6, 7, NW) Atä so lo yeke na ndoye na lo si na be-nzoni, Jéhovah ayeke kanga lê pepe na ndo salango ye ti kirikiri na salango siokpari na mbana. (Psaume 5:5, 6 [5:4, 5, NW]; Habakuk 1:13) Ala so ayeke sala ye ti sioni na lê ti Jéhovah na mbana nga na gbiango bê oko pepe na so alondo ti ke lo alingbi pepe ti sala tongaso sân ti tene a se ala. Tongana ti so bazengele Paul atene, “a yeke ye ti mbito mingi ti tï na tïtî Nzapa so ayeke na fini.” Na nda ni, ti duti na mbito so ayeke na lege ni ti tï na yâ mara ti ye tongaso ayeke mbeni batango ndo teti e.​—aHébreu 10:31.

“A Lingbi I Luti Ngangu na Tele ti Lo”

7. Anda ti tene wa e yeke na ni ti zia bê na ngangu ti Jéhovah ti sö azo?

⁷ Kpengo mbito ti yekiango ndo teti Nzapa, nga kota hingango ye na ndo ngangu ti lo so adö bê ayeke alengo so aga kozoni na ziango bê na Jéhovah. Legeoko tongana ti so mbeni kete molenge aba so lo duti nzoni tongana babâ ti lo ayeke ndulu na lo, legeoko nga e ba so e yeke na nzoni dutingo na e yeke na mbito pepe na gbe ti maboko ti fango lege ti Jéhovah. Bi bê kete na lege so azo ti Israël asala ye na pekoni so Jéhovah asigigi na ala na Égypte: “Amolenge ti Israël aba kota kusala so L’Eternel asala na ndo azo ti Egypte, na azo ni akpe mbito ti L’Eternel, na ala mä na bê na L’Eternel na wakua ti Lo Moïse.” (Exode 14:31) Ye so asi na Élisha afa nga so “ange ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] ase kando ti ngoro ala so akpe mbito ti Lo, na lo sö ala.” (Psaume 34:8 [34:7, NW]; 2 aGbia 6:15-17) Mbaï ti azo ti Jéhovah ti ngoi ti laso, na peut-être aye so asi na yâ fini ti e mveni afa polele so Nzapa ayeke sala kusala na ngangu ti lo teti ala so ayeke sala na lo. (2 Chronique 16:9) Na lege so, e yeke ba so “na yâ kpengo mbito ti Jéhovah, ziango bê so akpengba ayeke dä.”​—aProverbe 14:26, NW.

8. (a) Ngbanga ti nyen kpengo mbito ti Nzapa ayeke pusu e ti tambela na ndo alege ti lo? (b) Fa tongana nyen a lingbi e “luti ngangu na tele ti” Jéhovah.

⁸ Kpengo mbito ti Nzapa so ayeke na lege ni ayeke kpengba gi pepe ziango bê ti e kue na lo, me nga a yeke pusu e ti tambela na ndo alege ti lo. Na ngoi so lo sala matanga ti zingo yanga ti temple, Salomon asambela na Jéhovah tongaso: “Si ala [Israël a] lingbi kpe mbito ti Mo, na ala tambela na lege ti Mo, na lâ ni kue so ala duti na sese so Mo mu na akotara ti e.” (2 Chronique 6:31) Kozo na ni, Moïse awa la ni azo ti Israël tongaso: “A lingbi i tambela na peko ti L’Eternel Nzapa ti i ti kpe mbito ti Lo, ti bata komandema ti Lo, ti mä yanga ti Lo, ti sala na Lo, na ti zia bê ti i na Lo.” (Deutéronome 13:4) Tongana ti so aversê ni afa polele, nzala ti tambela na ndo lege ti Jéhovah na ti “luti ngangu na tele ti lo” aga na lege ti ziango bê kue na Nzapa. Biani, kpengo mbito ti Nzapa ayeke gue na e ti mä yanga ti Jéhovah, ti sala na lo, na ti luti ngangu na tele ti lo, legeoko tongana mbeni kete molenge alingbi ti luti ngangu na tele ti babâ ti lo so lo zia bê kue na lo.​—Psaume 63:9 (63:8, NW); Esaïe 41:13.

Ti Ndoye Nzapa Ayeke ti Kpe Mbito ti Lo

9. Kamba wa ayeke na popo ti ndoye teti Nzapa na kpengo mbito ti Nzapa?

⁹ Na bango ndo ti Mbeti ti Nzapa, ti kpe mbito ti Nzapa ayeke kanga lege oko pepe na ndoye teti lo. Nde na so, a wa azo ti Israël ti “kpe mbito ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] . . . ti tambela na lege ti Lo kue, ti ndoye Lo.” (Deutéronome 10:12) Tongaso, kpengo mbito ti Nzapa na ndoye teti Nzapa ague legeoko. Kpengo mbito ti Nzapa apusu e ti tambela na ndo alege ti lo, na salango tongaso afa na gigi ndoye ti e teti lo. (1 Jean 5:3) Ye so alingbi biani ngbanga ti so tongana e ndoye mbeni zo, e yeke duti na mbito so ayeke na lege ni ti sala mbeni ye so amu vundu na lo. Azo ti Israël amu vundu na bê ti Jéhovah na lege ti tambela ti ala ti kengo yanga na yando. Biani, e yeke ye ande dä pepe ti sala mbeni ye so aga na mara ti vundu tongaso na bê ti Babâ ti e ti yayu. (Psaume 78:40, 41) Na mbeni mbage nde, teti so “L’Eternel [“Jéhovah,” NW] awara ngia na lege ti azo so akpe mbito ti Lo,” mango yanga na dutingo be-ta-zo ti e ayeke mu ngia na bê ti lo. (Psaume 147:11; aProverbe 27:11) Ndoye ti Nzapa ayeke pusu e ti nzere na lo, na kpengo mbito ti Nzapa ayeke kanga lege na e ti zia vundu na bê ti lo. A yeke alengo so ague oko, me so ague nde pepe.

10. Tongana nyen Jésus afa so lo wara ngia na yâ kpengo mbito ti Jéhovah?

¹⁰ Dutingo ti Jésus Christ na yâ fini afa polele tongana nyen e lingbi ti duti na ndoye teti Nzapa, na legeoko nga ti duti na kpengo mbito ti lo. Prophète Isaïe asû tene so na ndo Jésus: “Fade Yingo ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] aduti na ndo Lo, yingo ti ndara na ti hingango nda ti ye, yingo ti wango tene na ti ngangu, yingo ti hingango ye na ti kpengo mbito ti L’Eternel. Fade ngia ti Lo ayeke ti kpe mbito ti L’Eternel.” (Esaïe 11:2, 3) Na lege ti prophétie so, yingo ti Nzapa apusu la ni Jésus ti kpe mbito ti Babâ ti lo ti yayu. Na ndo ni, e ba so kpengo mbito so ayeke pepe mbeni ye so ane zo, me a yeke lingu ti ye so amu ngia na zo. Jésus awara ngia na yâ salango ye so bê ti Nzapa aye, nga na salango ye so anzere na Lo, atä na yâ angoi ti ngangu mingi ahon. Tongana lo yeke ndulu ti hu pono na ndo keke ti pasi, lo tene na Jéhovah: “Tongana ti so mbi ye pepe, gi tongana ti so bê ti mo aye.” (Matthieu 26:39, NW) Ngbanga ti kpengo mbito ti Nzapa so, Jéhovah amä asambela ti Molenge ti lo nzoni, lo kpengba lo, na lo sö lo na yâ kui.​—aHébreu 5:7.

Ti Manda ti Kpe Mbito ti Jéhovah

11, 12. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi e manda ti kpe mbito ti Nzapa? (b) Tongana nyen Jésus afa na e ti kpe mbito ti Jéhovah?

¹¹ Nde na dongo bê so e yeke wara tongana e ba ngangu na kota ti aye ti ndagigi so angoro e, kpengo mbito ti Nzapa ayeke ga gi tongaso pepe. Nda ni la si David ti Kota Ahon, Jésus Christ, amu tisango ndo so na e na lege ti prophétie: “Ga amolenge, i mä mbi, na fade mbi fa na i mbito ti L’Eternel!” (Psaume 34:12 [34:11, NW]) Tongana nyen e lingbi ti manda ye na ndo Jésus ti kpe mbito ti Jéhovah?

¹² Jésus afa na e ti kpe mbito ti Jéhovah na mungo maboko na e ti gbu nda ti pendere salango ye ti Babâ ti e ti yayu. (Jean 1:18) Tapande ti Jésus mveni afa na e tongana nyen Nzapa ayeke bi bê, na tongana nyen lo yeke sala ye na mbage ti ambeni zo, teti Jésus afa salango ye ti Babâ ti lo na gigi na mbeni lege so ayeke mbilimbili-kue. (Jean 14:9, 10) Na ndo ni, na lege ti sadaka ti Jésus, e lingbi ti ga ndulu na Nzapa tongana e sambela teti pardon ti asiokpari ti e. Fango na gigi be-nzoni ti Nzapa tongaso na mbeni lege so ayeke nde ayeke kota nda ti tene ti kpe mbito ti lo. Wasungo psaume asû na mbeti: “Pardon ayeke na Mo, si zo alingbi kpe mbito ti Mo.”​—Psaume 130:4.

13. Kapa wa so a fa na yâ mbeti ti aProverbe amu maboko na e ti kpe mbito ti Jéhovah?

¹³ Buku ti aProverbe afa molongo ti akapa so amu lege na e ti lë kpengo mbito ti Nzapa. “Molenge ti mbi, tongana mo wara ande atene ti mbi na tongana mo bata akomandema ti mbi nzoni na tele ti mo, tongaso si mo dengi mê ti mo ti mä tene ti ndara, si mo leke bê ti mo ti ba nda ti ye; nga, tongana mo toto ti hinga nda ti ye nga tongana mo dekongo ti ba nda ti ye, . . . tongaso, fade mo hinga nda ti kpengo mbito ti Jéhovah, na fade mo wara tâ hingango ye ti Nzapa.” (aProverbe 2:1-5, NW) Tongaso, ti kpe mbito ti Nzapa, a lingbi e manda Tene ti lo, e gi na bê kue ti gbu nda ti fango lege ni, na pekoni e dengi mê nzoni na wango ni.

14. Tongana nyen e lingbi ti sala ye alingbi na wango so a mu na agbia ti Israël?

¹⁴ A wa gbia oko oko kue ti Israël ti giriri ti sû peko ti Ndia na mbeti na ti ‘diko ni na lâ ti lo kue, si lo lingbi manda ti kpe mbito ti Jéhovah Nzapa ti lo, na ti sala na lege ti tene ti ndia so kue.’ (Deutéronome 17:18, 19) Legeoko nga, dikongo Bible na mandango ni ayeke kota ye mingi teti e tongana e ye ti manda ti kpe mbito ti Jéhovah. Tongana e yeke bata akpengba-ndia ti Bible na yâ fini ti e, yeke na yeke, e yeke wara ndara na hingango ye ti Nzapa. E yeke ga ti “hinga nda ti kpengo mbito ti Jéhovah” ngbanga ti so e ba anzoni lengo so lo yeke lë na yâ fini ti e, na e yeke ba songo ti e na Nzapa na nene ni mingi. Na ndo ni, na bungbingo lakue na afon e na yâ vorongo, apendere na ambakoro kue alingbi ti mä fango ye so alondo na Nzapa, ti manda ti kpe mbito ti Nzapa, na ti tambela na ndo alege ti lo.​—Deutéronome 31:12.

Ngia Ayeke na Zo Kue so Akpe Mbito ti Jéhovah

15. Na lege wa kpengo mbito ti Nzapa ague oko na vorongo so e yeke mu na lo?

¹⁵ Na lege ti atene so ahon ge kozoni, e lingbi ti ba so kpengo mbito ti Nzapa ayeke mbeni nzoni bango ndo so a lingbi azo kue na popo ti e agi ti lë ni, teti so a yeke mbeni kpengba mbage ti vorongo so e mu na Jéhovah. A yeke sala si e zia bê ti e kue na lo, e tambela na ndo alege ti lo, na e luti ngangu na tele ti lo. Legeoko na tapande ti Jésus Christ, kpengo mbito ti Nzapa alingbi nga ti pusu e ti sala ye alingbi na mungo tele ti e kue na Nzapa teti laso nga teti lakue lakue.

16. Ngbanga ti nyen Jéhovah awa e ti kpe mbito ti lo?

¹⁶ Kpengo mbito ti Nzapa ayeke lâ oko pepe mbeni bibe ti vundu wala mbeni ye so ane zo ahon ndo ni. Bible afa tene so na e: “Ngia ayeke na azo kue so akpe mbito ti L’Eternel, ala so atambela na lege ti Lo.” (Psaume 128:1) Jéhovah awa e ti kpe mbito ti lo ngbanga ti so lo hinga lengo so ayeke bata ande e. E ba gingo bê ti lo ti ndoye na yâ atene ti Moïse so: “O! tongana bê ti ala [azo ti Israël] ayeke tongaso ti kpe mbito ti Mbi! na ti bata komandema ti Mbi kue lakue, si ala na amolenge ti ala alingbi duti nzoni lakue!”​—Deutéronome 5:29.

17. (a) Aye ti nzoni wa e yeke wara na lege ti kpengo mbito ti Nzapa? (b) Fade a yeke ba tene na ndo ambage wa ti kpengo mbito ti Nzapa na yâ article ti peko?

¹⁷ Legeoko nga, tongana e leke bê ti e ti kpe mbito ti Nzapa, fade ye ayeke gue nzoni teti e. Na lege wa? Kozoni kue, mara ti bango ndo tongaso ayeke mu ngia na Nzapa na a yeke sala si e ga ndulu na lo. Na lege ti aye so asi na lo, David ahinga so “fade lo [Nzapa a] sala ye alingbi na nzala ti azo so akpe mbito ti lo, na fade lo mä toto ti ala ti hunda mungo maboko, na fade lo sö ala.” (Psaume 145:19, NW) Use ni, kpengo mbito ti Nzapa ayeke ga na e aye ti nzoni ngbanga ti so a yeke sala ngangu na ndo bango ndo ti e na mbage ti ye so ayeke sioni. (aProverbe 3:7) Fade article ti peko ayeke fa na e tongana nyen kpengo mbito so ayeke bata e na gbele kpale na lege ti yingo, na fade a yeke fa ambeni tapande ti Mbeti ti Nzapa na ndo ambeni koli so akpe mbito ti Nzapa na avi peko na ye ti sioni.

[Kete Tene na Gbe Ni]

Mo Lingbi Kiri Tene na Ni?

• Kpengo mbito ti Nzapa aye ti tene nyen, na tongana nyen a yeke sala ngangu na ndo e?

• Kamba wa ayeke na popo ti kpengo mbito ti Nzapa na tambelango na Nzapa?

• Tongana nyen tapande ti Jésus afa so kpengo mbito ti Nzapa ague oko na ndoye teti Nzapa?

• Na yâ alege wa e lingbi ti leke bê ti e ti kpe mbito ti Jéhovah?

[Foto na lembeti 17]

A hunda la ni na agbia ti Israël ti sû peko ti Ndia na mbeti teti ala mveni, na ti diko ni lâ na lâ

[Foto na lembeti 18]

Kpengo mbito ti Jéhovah apusu e ti zia bê kue na lo legeoko tongana mbeni molenge azia bê na babâ ti lo

[Lingu ti foto na lembeti 15]

Atongoro: Foto so Malin asala, © IAC/RGO 1991