Kpe Mbito ti Jéhovah na Bata Akomandema ti Lo

“Kpe mbito ti tâ Nzapa na bata akomandema ti lo. Teti so ayeke kungba kue ti zo.”​—ZO-TI-FA-TENE 12:13, NW (12:15, Bible ti Sango).

1, 2. (a) Tongana nyen mbito alingbi ti bata e na lege ti mitele? (b) Ngbanga ti nyen ababâ na mama ti ndara ayeke sala kue ti yôro na yâ bê ti amolenge ti ala mbeni mbito so ayeke na lege ni?

LEONARDO da Vinci atene: “Legeoko tongana ti so kpengba-be ayeke ga na kpale na fini ti zo, mbito ayeke bata ni.” Kpengba-be ti buba ayeke kanga lege na zo ti ba kpale so ayeke ga; nde na so, mbito ayeke dabe lo so a lingbi lo sala hange. Na tapande, tongana e pusu ndulu na yanga ti mbeni dû ti hoto, na e ba tongana nyen e lingbi ti tï juska na gbe ni kâ, mingi ti e ayeke ba so bê ti ala ayeke pusu ala ti kiri na peko. Legeoko nga, mbeni mbito so ayeke na lege ni ayeke sala gi pepe si songo ti e na Nzapa aga nzoni, tongana ti so e manda na yâ article so ahon, me nga a yeke mu maboko ti bata e na gbele ye ti sioni.

² Ye oko, a lingbi ti manda ye na ndo dutingo na mbito na mbage ti mingi ti andao so ayeke si na ngoi ti laso. Teti so amolenge so ade kete ahinga pepe akpale ti wâ ti dada wala akpale ti lege, mbeni ngangu ndao alingbi hio ti si na ala.a Ababâ na mama ti ndara ayeke tara ti yôro na yâ bê ti amolenge ti ala mbeni mbito so ayeke na lege ni, na gbotongo mê ti ala lege mingi na ndo akpale so angoro ala. Ababâ na mama ahinga so mbeni lâ mara ti mbito tongaso alingbi biani ti sö fini ti amolenge ti ala.

3. Ngbanga ti nyen nga tongana nyen Jéhovah ayeke gboto mê ti e na ndo akpale na lege ti yingo?

³ Jéhovah ayeke na mara ti oko gingo bê so na mbage ti nzoni duti ti e. Tongana mbeni Babâ ti ndoye, lo yeke fa ye na e na lege ti Tene ti lo nga na bungbi ti lo ti tene e wara nzoni dä. (Esaïe 48:17) Mbeni mbage ti programme ti fango ye ti Nzapa so andu nga gboto mê ti e “lege mingi” na ndo ason na lege ti yingo, si e lingbi lë mbito so ayeke na lege ni ti mara ti kpale so. (2 Chronique 36:15; 2 Pierre 3:1) Na yâ mbaï ti azo, a lingbi fade ti kpe akpale nga aye ti pono mingi ‘tongana fade azo aleke bê ti ala ti kpe mbito ti Nzapa na ti bata akomandema ti lo.’ (Deutéronome 5:29, NW) Na yâ “ngoi ti kpale na ti ngangu” so, tongana nyen e lingbi ti leke bê ti e ti kpe mbito ti Nzapa na ti kpe akpale na lege ti yingo?​—2 Timothée 3:1, NW.

Zia Lege ti Sioye

4. (a) A lingbi aChrétien alë mara ti kengo ndo wa? (b) Bango ndo ti Jéhovah ayeke tongana nyen na mbage ti tambela so ayeke sioni? (Ba kete tene na gbe ni.)

⁴ Bible afa so “kpengo mbito ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] ayeke ti ke sioye.” (aProverbe 8:13) Mbeni bakari ti atene ti Bible afa peko ti kengo ndo so tongana “mbeni bango ndo ti zo na lege ti bibe na mbage ti azo nga na aye so zo ayeda na ni pepe, ake ni pepe, na andoye ni oko pepe, na so mbeni zo aye oko pepe ti ga ndulu na ni wala ti lë songo na ni.” Tongaso, kpengo mbito ti Nzapa andu nga ti ke na bê kue wala ti ba tongana sioni ye mingi ye kue so ayeke sioni na lê ti Jéhovah.b (Psaume 97:10) A pusu e ti vi peko na sioye, legeoko tongana ti so e yeke kiri na peko tongana e yeke na yanga ti mbeni kota dû ti hoto, na bibe ti e ti mbito afa na e so a lingbi e sala hange. Bible atene: “Na lege ti kpengo mbito ti L’Eternel, azo azia lege ti sioye.”​—aProverbe 16:6.

5. (a) Tongana nyen e lingbi ti kpengba kpengo mbito ti e ti Nzapa na kengo ye so ayeke sioni? (b) Ye nyen mbaï ti mara ti Israël afa na e na ndo tene so?

⁵ E lingbi ti kiri ti kpengba mbito ti e so ayeke na lege ni na kengo ye so ayeke sioni, na bingo bê na ndo akpale ti sioni, so zo alingbi pepe ti kpe ni, so ayeke ga na peko ti siokpari. Bible afa na e so fade e yeke ko ye so e lu, atä e lu ye teti mitele wala teti yingo. (aGalate 6:7, 8) Teti tene so, Jéhovah afa na gigi la ni polele akpale so zo alingbi pepe ti kpe, so ayeke ga na lege ti bingo bê oko pepe na akomandema ti lo nga na ziango lege ti tâ vorongo. Tongana fade Nzapa abata lo pepe, ka kete mara ti Israël so awoko ayeke tï na gbe ti ngangu ti amara ti sioni na ti ngangu so angoro lo. (Deutéronome 28:15, 45-48) A sû polele na yâ Bible akota kpale so aga na peko ti kengo yanga ti Israël, “ti wa e” si e lingbi manda ye dä na e lë kpengo mbito ti Nzapa.​—1 aCorinthien 10:11.

6. Ambeni tapande wa na yâ Mbeti ti Nzapa e lingbi ti ba ni tongana e yeke manda kpengo mbito ti Nzapa? (Ba kete tene na gbe ni.)

⁶ Nde na ye so asi la ni na mingi ti azo ti mara ti Israël, a yeke wara na yâ Bible atondo ti atâ ye so asi na yâ fini ti ambeni zo so azia lege na mbanda, salango ye ti pitan, bê kota, na baba si a hon ndo ti ala.c Ambeni ti akoli so asala la ni na Nzapa teti angu mingi, me na mbeni kpengba ngoi ti fini ti ala, mbito so ala yeke na ni ti Nzapa aduti ngangu alingbi na ni pepe, na ala kö lengo ti ye ti sioni. Gbungo li na ndo mara ti atapande ti Mbeti ti Nzapa tongaso alingbi ti kpengba lekengo na bê ti e ti tï pepe na yâ amara ti glisango lege tongaso. So tâ ye ti vundu si a yeke duti ande ti ku juska ti wara kota kpale na yâ fini ti e kozoni si e mu wango ti Nzapa na bê! Nde na ye so azo mingi amä na bê dä, a yeke pepe na tarango ye ni (mbilimbili tongana ye ni so andu bibe ti gbanzingo ye na tele pepe) si zo ayeke manda ye nzoni mingi ahon.​—Psaume 19:8 (19:7, NW).

7. Zo wa Jéhovah atisa ti ga na yâ tente ti lo na lege ti fä?

⁷ Mbeni ngangu nda ti tene nde ti lë kpengo mbito ti Nzapa ayeke nzala ti e ti bata songo ti e na Nzapa. E yeke na mbito ti sala mbeni ye so anzere na lê ti Jéhovah pepe ngbanga ti so e ba songo ti e na lo na ngele mingi. Zo wa Nzapa aba tongana mbeni ndeko, mbeni zo so lo yeke tisa lo na yâ tente ti lo na lege ti fä? Gi zo so “atambela mbilimbili, na lo sala kusala ti mbilimbili.” (Psaume 15:1, 2) Tongana e ba na ngele ngangu songo ti e so ayeke tongana mbeni matabisi na Wasalango e, fade e yeke sala kue ti tambela mbilimbili na lê ti lo.

8. Tongana nyen ambeni zo ti Israël ti ngoi ti Malaki aba tongana ye senge songo ti ala ti ndeko na Nzapa?

⁸ Mawa ni ayeke so ambeni zo ti Israël na lâ ti Malaki aba dutingo ndeko ti Nzapa tongana ye senge. A hon ti kpe mbito ti Jéhovah na ti yekia lo, ala mu na ndo balaga ti lo anyama so ayeke na kobela na so azin. Kpengo mbito ti Nzapa so atia ala asigigi nga polele na yâ bango ndo ti ala na mbage ti mariage. Ti sala mariage na awali so ade pendere mingi ahon, ala kangbi na awali ti lâ ti pendere ti ala teti asenge tene. Malaki atene na ala so Jéhovah ake “ziango wali” na so bibe ti ala ti salango ye na handa asala si ala gue yongoro na Nzapa ti ala. Tongana nyen Nzapa alingbi ti yeda na asadaka ti ala tongana, na lege ti fä, a kanga ndo ti balaga ni na ngu ti lê, akota toto ti vundu so alondo na awali so akoli ti ala ake ala? Mara ti salango ye tongaso na yekiango ndo oko pepe na mbage ti andia ti lo apusu Jéhovah ti hunda tene so: “Kpengo mbito ti Mbi ayeke na ndo wa?”​—Malachie 1:6-8; 2:13-16.

9, 10. Tongana nyen e lingbi ti fa so e ba na ngele ngangu songo ti e na Jéhovah?

⁹ L aso nga, Jéhovah ayeke ba vundu ti bê ti akoli, awali na amolenge mingi so tene oko ayeke na li ti ala pepe, me so fini ti ala abuba ngbanga ti kion na pitan ti akoli wala ababâ na awali wala amama ti ala. Biani, ye so amu vundu mingi na lo. Mbeni ndeko ti Nzapa ayeke ba ande aye tongana ti so Nzapa ayeke ba ni, na lo yeke sala kusala ande ngangu ti kpengba mariage ti lo, ti ke bibe ti sese so aba na nene ni oko pepe songo ti mariage, na ti “kpe ye ti pitan.”​—1 aCorinthien 6:18.

¹⁰ Na yâ mariage nga na yâ ambeni mbage nde ti fini ti e, kengo ndo teti ye kue so ayeke sioni na lê ti Jéhovah, legeoko na kota yekiango ndo teti songo so zo ayeke na ni na lo, ayeke ga na nzobe nga na yengo dä ti Jéhovah. Bazengele Pierre atene na ngangu: “Tâ tene, mbi ba so Nzapa asala pepe nzoni gi na ambeni zo, me na yâ mara oko oko kue, lo yeda na zo so akpe mbito ti lo na asala ye alingbi na mbilimbili.” (Kusala 10:34, 35, NW) E yeke na atapande mingi na yâ Mbeti ti Nzapa so afa tongana nyen kpengo mbito ti Nzapa ayeke pusu la ni azo ti sala ye so ayeke nzoni na yâ aye ti ngangu nde nde.

Azo Ota so Akpe Mbito ti Nzapa

11. Na yâ aye wa Abraham afa so lo “kpe mbito ti Nzapa”?

¹¹ Mbeni koli ayeke dä na yâ Bible so Jéhovah mveni asala tene ti lo tongana ndeko ti Lo: kotara Abraham. (Esaïe 41:8) A tara kpengo mbito ti Abraham na mbage ti Nzapa tongana Jéhovah ahunda na lo ti mu na sadaka ngengele molenge ti lo oko, Isaac, so na lege ti lo Nzapa ayeke sala si zendo ti lo so fade ahale ti Abraham ayeke ga mbeni kota mara aga tâ tene. (Genèse 12:2, 3; 17:19) Fade ‘ndeko ti Jéhovah’ ayeke hon ndo ti tara so amu vundu na bê mingi so? (Jacques 2:23) Gi na ngoi so Abraham ayö zeme ti lo na nduzu ti fâ Isaac, ange ti Jéhovah atene: “Mo zia maboko ti mo na ndo molenge ni pepe, mo sala ye oko na lo pepe; teti fadeso Mbi hinga mo kpe mbito ti Nzapa, teti mo gbanzi molenge ti mo, molenge ti mo ngengele oko, na Mbi pepe.”​—Genèse 22:10-12.

12. Ye nyen a yeke na gunda ti kpengo mbito ti Nzapa so Abraham ayeke na ni, na tongana nyen e lingbi ti fa oko mara ti bibe so?

¹² Atä so Abraham afa kozoni awe so lo yeke mbeni zo so akpe mbito ti Jéhovah, na ngoi ni so, lo fa na gigi kpengo mbito ti Nzapa na mbeni lege so apika bê. Bibe ti lo ti duti ndulu ti mu Isaac na sadaka ayeke ye mingi ahon gi fango na gigi mango yanga ti yekiango ndo. Ye so apusu Abraham ti sala tongaso ayeke ziango bê kue so fade Babâ ti lo ti yayu ayeke sala ye alingbi na zendo ti Lo ti zingo Isaac na popo ti awakinda tongana fade a hunda ti sala tongaso. Tongana ti so Paul asû na mbeti, Abraham ‘ahinga la ni na bê ti lo biani so Nzapa alingbi sala ye so Lo ze na lo.’ (aRomain 4:16-21) E leke tele ti e ti sala ye so bê ti Nzapa aye même tongana a hunda na mbage ti e akota gbanzingo ye na tele? E yeke na mabe kue so mara ti mango yanga tongaso ayeke ga ande na aye ti nzoni so aninga, na hingango so Jéhovah ayeke “zo ti futa ye na ala so agi lo na bê ti ala kue”? (aHébreu 11:6, NW) So ayeke tâ kpengo mbito ti Nzapa.​—Psaume 115:11.

13. Ngbanga ti nyen Joseph alingbi fade na lege ni ti sala tene ti lo mveni tongana mbeni zo so ‘akpe mbito ti tâ Nzapa’?

¹³ Zia e ba mbeni tapande nde ti kpengo mbito ti Nzapa so asala kusala nzoni: tapande ti Joseph. Tongana mbeni ngba na yâ da ti Potiphar, Joseph atingbi lâ na lâ na tara ti tï na yâ salango pitan. A lingbi ti tene so lege ayeke dä la ni pepe teti lo ti kpe ti tingbi na wali ti mveni ti lo so ayeke hunda na lo na ngangu ti bungbi na lo. Na nda ni, tongana “wali ni agbu lo na bongo ti lo,” lo “kpe, lo sigigi.” Ye nyen apusu lo ti vi peko hio na ye ti sioni so? Kite ayeke pepe so kpengba ye ni ayeke kpengo mbito ti Nzapa, nzala ti kpe ti “sala kota sioye so na siokpari ti ke Nzapa.” (Genèse 39:7-12) Joseph alingbi fade na lege ni ti sala tene ti lo mveni tongana mbeni zo so ‘akpe mbito ti tâ Nzapa.’​—Genèse 42:18.

14. Tongana nyen be-nzoni ti Joseph afa na gigi tâ kpengo mbito ti Nzapa?

¹⁴ Angu mingi na pekoni, Joseph atingbi lê na lê na aita ti lo ti koli, so akä lo na ngba na bango mawa ti lo oko pepe. Lo lingbi fade ti sala kusala na kota nzala ti ala ti wara kobe, ti gi ti kiri na ala sioni so ala sala na lo. Me salango ye na sioni bê na azo ayeke fa pepe na gigi kpengo mbito ti Nzapa. (Lévitique 25:43) Tongaso, tongana Joseph aba biani aye so afa na gigi so bê ti aita ti lo agbian awe, lo mu pardon na ala na nzobe. Legeoko na Joseph, kpengo mbito ti Nzapa so e yeke na ni ayeke pusu e ande ti hon ndo ti sioni na lege ti ye ti nzoni, na nga a yeke bata e si e tï pepe na yâ tara.​—Genèse 45:1-11; Psaume 130:3, 4; aRomain 12:17-21.

15. Ngbanga ti nyen tambela ti Job amu ngia na bê ti Jéhovah?

¹⁵ Job ayeke la ni mbeni kota tapande ti zo so akpe mbito ti Nzapa. Jéhovah atene na Diable: “Mo bi bê ti mo na wakua ti Mbi Job? so mbeni zo oko tongana lo ayeke na sese pepe, zo so alingbi kue, na zo ti mbilimbili, zo so akpe mbito ti Nzapa, na lo zia lege ti sioye.” (Job 1:8) Teti angu mingi, tambela ti Job tongana zo so tene ayeke na li ti lo pepe amu ngia na bê ti Babâ ti lo ti yayu. Job akpe mbito ti Nzapa ngbanga ti so lo hinga a yeke ye so a lingbi zo asala, na a yeke lege ti nzoni mingi ahon so a lingbi zo amu na yâ fini. Job atene na kongo: “Ba, ti kpe mbito ti Nzapa ayeke ndara; ti zia lege ti sioye ayeke ti hinga nda ti ye.” (Job 28:28) Teti so lo yeke mbeni koli so asala mariage awe, Job ayeke bi lê ti lo na nzala ni pepe na ndo awali so ade pendere, nga lo yeke leke na bê ti lo pepe ti sala pitan. Atä so lo yeke mbeni zo ti mosoro, lo ke ti zia bê ti lo na mosoro, na lo ke alege kue ti vorongo yanda.​—Job 31:1, 9-11, 24-28.

16. (a) Na yâ alege wa Job afa na gigi nzobe? (b) Tongana nyen Job afa so lo gbanzi tele ti lo pepe ti mu pardon?

¹⁶ Ye oko, ti kpe mbito ti Nzapa aye ti tene ti sala ye ti nzoni nga ti vi peko na ye ti sioni. Tongaso, Job abi bê na nzobe na ndo awaziba, ala so azin, na awanzinga. (Lévitique 19:14; Job 29:15, 16) Job ahinga so “zo kue so agbanzi tele ti lo ti sala nzobe na tâ fon lo, fade lo yeke zia nga même kpengo mbito ti Lo ti Ngangu Ahon Kue.” (Job 6:14, NW) Ti gbanzi tele ti fa nzobe alingbi nga ti ndu ti gbanzi tele ti mu pardon wala ti bata tene na bê. Tongana Nzapa ahunda ni na lo, Job asambela teti afon lo ota so amu vundu na bê ti lo mingi. (Job 42:7-10) E lingbi nga ti fa mara ti bibe ti mungo pardon tongaso na mbage ti mbeni fon e na yâ vorongo so amu vundu peut-être na bê ti e na mbeni lege? Mbeni sambela so e tene na tâ bê kue teti mbeni zo so asala ye so aso bê ti e alingbi ti sala ye mingi ti mu maboko na e ti hon ndo ti suingo bê. Adeba nzoni so Job awara teti so lo kpe mbito ti Nzapa amu na e gbede ti ‘gbâ ti nzobe so Jéhovah abata teti ala so akpe mbito ti Lo.’​—Psaume 31:20 (31:19, NW); Jacques 5:11.

Kpengo Mbito ti Nzapa Nde na Kpengo Mbito ti Zo

17. Ye nyen kpengo mbito ti zo alingbi ti sala na e, me ngbanga ti nyen mara ti kpengo mbito tongaso asala si zo aba ndo ayo pepe?

¹⁷ Atä so kpengo mbito ti Nzapa alingbi ti pusu e ti sala ye ti nzoni, kpengo mbito ti zo alingbi ti woko mabe ti e. Teti tene so, tongana lo yeke wa abazengele ti duti awafango nzo tene so ayeke na wâ, Jésus atene na ala: “I sala pepe mbito ti ala so afâ tele, me alingbi pepe ti fâ âme; me nde na so, i sala mbito ti lo so alingbi ti futi âme na tele na yâ Géhenne.” (Matthieu 10:28, NW) Jésus afa so kpengo mbito ti zo asala si zo aba ndo ayo pepe teti so azo alingbi pepe ti futi beku ti e ti fini teti kekereke. Na ndo ni, e kpe mbito ti Nzapa ngbanga ti so e hinga ngangu ti lo ayeke ye ti dongo bê, na so ngangu ti amara, atä abungbi ni kue oko, ayeke gi ye senge tongana a haka na ni. (Esaïe 40:15) Legeoko na Abraham, e zia bê kue na yâ ngangu ti Jéhovah ti zingo awakua be-ta-zo ti Lo na popo ti awakinda. (Apocalypse 2:10) Nda ni la, e yeke tene na bê kue: “Tongana Nzapa ayeke na e, zo nyen alingbi ke e?”​—aRomain 8:31.

18. Na lege wa Jéhovah ayeke futa ye na ala so akpe mbito ti lo?

¹⁸ Atä zo so ayeke kanga lege na e ayeke mbeni oko ti sewa ti e wala mbeni zo so ayeke sala ngangu na amba ti lo na ekole, fade e yeke ba so “na yâ kpengo mbito ti Jéhovah, ziango bê so akpengba ayeke dä.” (aProverbe 14:26, NW) E lingbi ti sambela Nzapa ti wara ngangu, na hingango so fade lo yeke mä e. (Psaume 145:19) Jéhovah ayeke glisa lâ oko pepe ala so amä na bê na lo. Na lege ti prophète ti lo Malaki, lo dabe e na tene so: “Me ala so akpe mbito ti L’Eternel, ala sala tene na popo ti ala; na L’Eternel azia mê ti Lo ti mä, na Lo mä. Na a sala mbeti ti dabe na gbele Lo tene ti ala so akpe mbito ti L’Eternel, na ala bi bê ti ala na iri ti Lo.”​—Malachie 3:16.

19. Amara ti mbito wa ayeke hunzi ande, na so wa ayeke ngbâ teti lakue lakue?

¹⁹ Ngoi so azo kue na ndo sese ayeke voro Jéhovah, na so mbito ti zo ayeke glisa, ayeke ndulu ti si. (Esaïe 11:9) Mbito ti nzala, ti kobela, ti kengo ndia, na ti bira ayeke glisa ande nga. Me kpengo mbito ti Nzapa ayeke ngbâ ande teti lakue lakue tongana awakua be-ta-zo ti lo na yayu nga na sese angbâ lakue ti fa na lo yekiango ndo, mango yanga, na yango-iri so alingbi. (Apocalypse 15:4) Kozoni na so, zia e kue e mu na bê wango so Salomon amu na gbe ti yingo ti Nzapa: “Zia bê asala mo tene ti awasiokpari pepe; me mo kpe mbito ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] lakue. Biani, mbeni lâ ayeke ga, na fade beku ti mo ayeke senge pepe.”​—aProverbe 23:17, 18.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Mo Dabe Mo?

• Tongana nyen e yeke manda ti ke ye ti sioni?

• Tongana nyen ambeni zo ti Israël na ngoi ti Malaki aba songo ti ala na Jéhovah tongana mbeni senge ye?

• Ye nyen e lingbi ti manda na lege ti Abraham, Joseph, na Job na ndo tene ti kpengo mbito ti Nzapa?

• Mbito wa ayeke ngbâ ande teti lakue lakue, na ngbanga ti nyen?

[Foto na lembeti 19]

Ababâ na mama ti ndara ayeke yôro na yâ amolenge ti ala mbeni mbito so ayeke na lege ni

[Foto na lembeti 20]

Legeoko tongana ti so mbito ayeke sala si e vi peko na kpale, kpengo mbito ti Nzapa ayeke sala si e vi peko na ye ti sioni

[Foto na lembeti 23]

Job abata kpengo mbito ti Nzapa atä lo tingbi na andeko ti wataka ota

[Lingu ti foto]

A londo na yâ Bible ti Vulgate Latine, 1795