E leke na bê ti e ti fa nda ti tënë ni kue
“Lo komande e ti fa tënë na azo, na ti sara tënë ti témoin [“kue,” MN ].”—KUS. 10:42.
1. Na ngoi so Pierre ayeke sara tënë na Corneille, lo gboto lê ti lo na ndo ti kusala wa?
MBENI turugu ti kota kamba ti Italie abungbi afami ti lo na akamarade ti lo ndali ti mbeni ye so, na ngoi ni, mbeni kota gbiango ye asi na yâ ti lege so Nzapa ayeke sara ye na azo. Koli so, so akpe mbeto ti Nzapa ayeke Corneille. Bazengele Pierre atene na azo kue so abungbi so a mû yanga na abazengele ‘ti fa tënë na azo, na ti sara tënë ti témoin kue’ na ndo ti Jésus. Fango tënë ti Pierre aga na aye ti nzoni mingi. Azo ti amara nde nde so afâ ala na ganza pëpe awara yingo ti Nzapa, ala wara batême nga ala yeke na beku ti komande tongana agbia na yayu legeoko na Jésus. So aye ti nzoni mingi si Pierre awara na pekoni so lo fa nda ti tënë ni kue!—Kus. 10:22, 34-48.
2. E hinga tongana nyen so yanga so a mû na abazengele 12 ti fa nda ti tënë abâ gi ala pëpe?
2 Ye so asi na ngu 36. Ngu use tongaso kozoni na ye so, mbeni kpengba ye asi na mbeni kota zo ti kangango lege na aChrétien agbian fini ti lo kue. Tongana Saul ti Tarse amû lege ti gue na Damas, Jésus asi na lo na lo tene: “Mo gue na yâ kodoro, na fade a fa na mo ye so a lingbi mo sara.” Jésus adë bê ti Ananias, mbeni disciple ti lo, so fade Saul ayeke fa nda ti tënë “na gbele aGentil, na agbia, na amolenge ti Israël”. (Diko Kusala 9:3-6, 13-20.) Na ngoi so Ananias atingbi na Saul, Ananias atene na lo: ‘Nzapa ti akotara ti e airi mo na gigi. Teti fade mo ga témoin ti Lo na gbele azo kue.’ (Kus. 22:12-16). Saul, so na pekoni a hinga lo na iri ti Paul, abâ kua so a mû na lo ti fa nda ti tënë na nene ni?
Lo fa nda ti tënë ni kue!
3. (a) Tënë wa na yâ ti Bible e yeke luti na ndo ni? (b) A-ancien ti Éphèse asara nyen na ngoi so ala mä tokua ti Paul? Ala zia na e nzoni tapande wa?
3 A nzere na zo mingi ti manda anzene nzene ye na ndo ti akua kue so Paul asara lani na pekoni so lo ga Chrétien. Me ti fadeso, zia e luti na ndo ti mbeni diskur so Paul amû na ngu 56 tongaso, so ayeke na Kusala chapitre 20. Paul amû diskur so nduru na hunzingo ti ota voyage ti lo ti missionnaire. Lo zu na bateau na Milet, mbeni place so abateau ayeke luti dä na tere ti Ngu-ingo ti Égée. Kâ, lo tokua ti tene a iri a-ancien ti kongregation ti Éphèse. Éphèse ayo na Milet kilomètre 50, me ndali ti so lege ni angoro ngorongo, a sara si voyage ni amû ngoi mingi. Tara ti bâ ngia so a-ancien ti Éphèse ayeke na ni na ngoi so ala wara tokua ti Paul. (Bâ aProverbe 10:28.) Ye oko, a hunda ti tene ala leke aye ti gue na Milet. Peut-être ambeni ahunda congé wala ala kanga yanga ti ada ti kango ye ti ala ti mû lege na ala ti gue. Laso, aChrétien mingi ayeke sara tongaso si ala ga na alango kue ti kota bungbi ti district so ala yeke sara ngu oko oko.
4. Na yâ ti angu so Paul asara na Éphèse, lo yeke sara ka nyen?
4 Mo pensé so nyen la Paul asara na yâ ti alango ota wala osio so lo yeke ku gango ti a-ancien so? Tongana a yeke fade mo, mo yeke sara nyen? (Bâ Kusala 17:16, 17.) Tënë so Paul atene na a-ancien so amû lege na e ti hinga ye so lo sara. Lo fa na ala kode so lo yeke fa na tënë na yâ ti angu so ahon. Lo sara nga tënë ti kua so lo sara kozoni awe na kodoro ti Éphèse. (Diko Kusala 20:18-21.) Na hingango so mbeni zo alingbi pëpe ti ke tënë ti lo, lo tene: “I mveni i hinga lege so . . . a komanse na lâ ti kozoni so mbi zia gere ti mbi na sese ti Asie . . . Mbi sara tënë ti témoin.” Biani, Paul aleke na bê ti lo ti sara kua so Jésus amû na lo. Lo sara ni tongana nyen na Éphèse? Mbeni lege ni ayeke so lo fa tënë na aJuif, lo yeke gue na ando so ala yeke dä. Luc atene so na ngoi so Paul ayeke na Éphèse na ngu 52-55, lo “sara tënë na azo ni, na lo yeke wa ala” na yâ ti synagogue. Tongana “bê ti ambeni [Juif] akpengba, ala ke tënë ni,” Paul ague na mbeni mbage nde ti gbata ni, na lo ngbâ ti fa tënë. A yeke na lege so la lo fa nda ti tënë na aJuif nga na aGrec na yâ ti kota gbata so.—Kus. 19:1, 8, 9.
5, 6. E hinga tongana nyen so Paul afa tënë na azo so amä na bê pëpe na ngoi so lo gue da na da?
5 Ambeni zo so Paul afa tënë na ala na Milet si ala ga aChrétien na pekoni aga a-ancien. Paul adabe ti ala na kode so lani lo yeke fa na tënë: “Mbi ke pëpe ti fa na i ye kue so ayeke nzoni teti i, mbi fa nda ti tënë na i na gbele azo, na mbi fa tënë ni na yâ da nde nde nga.” Ambeni zo atene so Paul ayeke sara tënë ti avizite so lo sara na aChrétien ti kpengba ala. Me, a yeke tongaso pëpe. Tënë ‘fango tënë na yâ ti ada nde nde’ andu mingi ni fango tënë na azo so ayeke aChrétien pëpe. Atënë so Paul atene na pekoni afa polele so lo fa tënë lani ‘na aJuif na aGrec ti tene ala changé bê ti ala ti ga na Nzapa, na ti mä na bê na Seigneur ti e Jésus-Christ.’ Biani, Paul afa nda ti tënë lani na azo so ayeke aChrétien pëpe, so ayeke na bezoin ti changé bê ti ala na ti mä na bê na Jésus.—Kus. 20:20, 21.
6 Mbeni wagingo nda ti atënë ti Bible so agi nda ti ye nzoni na ndo ti mbage ti Bible so aChrétien asû na yanga ti Grec atene na ndo ti Kusala 20:20, lo tene: “Paul asara ngu ota na Éphèse. Lo fa tënë na yanga-da oko oko kue, wala lo fa tënë na azo ti kodoro ni kue (versê 26). Versê so afa so a yeke na lege ni ti fa tënë da na da nga na ngoi ti abungbi.” Wala Paul afa tënë na yanga-da oko oko kue, tongana ti so wagingo nda ti atënë ti Bible so atene, wala lo sara tongaso pëpe, Paul aye si a-ancien ti Éphèse agirisa pëpe lege so lo fa na nda ti tënë nga na aye so a ga na ni. Luc atene: “Azo kue so aduti na Asie amä tënë ti Seigneur, aJuif na aGrec kue.” (Kus. 19:10). Me tongana nyen “azo kue” ti Asie alingbi ti mä tënë ni? Ye so afa nyen na ndo ti fango tënë ti e?
7. Na lege wa fango tënë ti Paul asara ye nga peut-être na ndo ti azo so lo fa tënë na ala pëpe?
7 So Paul afa tënë na ando so azo mingi ayeke dä nga da na da asara si azo mingi amä tënë ni. Mo pensé so azo kue so amä tënë ni angbâ gi na Éphèse na zo oko ague pëpe ti sara kodoro na ambeni ndo nde ti dë buze? Wala zo oko ague pëpe ti duti nduru na afami ti lo, wala ti lango na mbeni ndo so ayeke kpo? Kite ayeke dä pëpe so ambeni zo azia Éphèse. A yeke ndali ti aye tongaso la azo mingi laso ayeke zia ndo so ala yeke dä ti gue na mbeni ndo nde; na peut-être mo kue mo sara ni. Na ndo ni, na ngoi ti akozo Chrétien, azo ti ambeni kodoro ague ka na Éphèse ti bâ afami ti ala wala ti dë buze. Na ngoi so ala yeke kâ, peut-être ala tingbi na Paul wala ala mä tënë so lo yeke fa. Nyen la ayeke si na ngoi so ala kiri na ndo ti ala? Ala so ayeda na tâ tënë ayeke fa tënë. Peut-être ambeni aga aChrétien pëpe, me kite ayeke dä pëpe so ala sara tënë na ndo ti aye so ala mä na Éphèse. Ni la, peut-être afami ti azo so, avoizin ti ala wala azo so ayeke vo aye ti ala amä tâ tënë ni, na ambeni ayeda na ni. (Bâ Marc 5:14.) Ye so afa nyen na ndo ti aye so fango tënë so mo sara ni kue alingbi ti ga na ni?
8. Nyen la asara si azo ti akodoro ti Asie kue amä peut-être tâ tënë?
8 Na ngu 52-55 tongaso, Paul alango lani na Éphèse. Na ndo ti ngoi so lo yeke na Éphèse, lo tene so mbeni ‘kota lege azi na lo ti sara kusala’. (1 aCor. 16:8, 9). Lege azi na lo ti sara nyen? Lege ni azi tongana nyen? Bi bê na ndo ti Colosses, Laodicée nga na Hiérapolis, agbata ota so ayo kete na Éphèse. Paul asi na agbata so pëpe, me Epaphras ayeke zo ti mbage so agbata so ayeke dä (aCol. 2:1; 4:12, 13). Epaphras aga Chrétien lani na pekoni so lo mä fango tënë ti Paul na Éphèse? Bible afa ni pëpe, me Paul airi Epaphras “fon e boi so e ndoye lo mingi, lo so ayeke tâ zo ti kusala ti Christ teti [e]”. (aCol. 1:7). Na ngoi so Epaphras ayeke fa tënë na kodoro ti lo, peut-être lo sara ni na place ti Paul. Peut-être ambeni zo asara si azo amä lani tënë so aChrétien ayeke fa na agbata tongana Philadelphie, Sardes nga na Thyatire na yâ ti angu so Paul ayeke fa tënë na Éphèse.
9. (a) Paul ayeke na kota nzara ti sara nyen? (b) Versê ti ngu 2009 ayeke nyen? Ngbanga ti nyen a lingbi na ni?
9 Ni la, a-ancien ti Éphèse ayeke na mbeni nzoni nda ti tënë ti yeda na tënë ti Paul so lo tene: “Me mbi bâ fini ti mbi tongana kota ye na lê ti mbi pëpe, mbi ye gi ti si na nda ti lege ti mbi, na ti sara kusala so Seigneur Jésus amû na mbi ti sara, [so ayeke ti fa nda ti tënë ni kue na ndo ti nzoni tënë ti kota nzobe ti Nzapa, MN ].” Na yâ ti versê so, a wara versê ti ngu 2009, so ayeke pusu zo ti sara ye. Versê ni ayeke: “Fa nda ti tënë ni kue na ndo ti nzoni tënë.”—Kus. 20:24.
Fango nda ti tënë ni kue laso
10. Nyen la afa na e so a lingbi e fa nda ti tënë ni kue?
10 Yanga so a mû ‘ti fa tënë na azo, na ti sara tënë ti témoin kue’ abâ gi abazengele pëpe me abâ ambeni zo nga. Na ngoi so Jésus so azingo na kuâ asara tënë ti adisciple ti lo so abungbi na Galilée na so peut-être ala yeke 500, lo mû yanga na ala, lo tene: “Tongaso i gue, i fa tënë na amara kue si ala ga adisciple, i batize ala na iri ti Babâ, na ti Molenge, na ti Yingo Vulu; i fa na ala ti bata ye kue so Mbi komande i.” Yanga so abâ atâ Chrétien kue laso. A yeke ye so Jésus afa na yâ ti atënë so lo tene na pekoni: “Na bâ, Mbi yeke na i lakue, même juska na nda ti ngoi so.”—Mat. 28:19, 20.
11. Kota kua wa a hinga aTémoin ti Jéhovah na ni?
11 A-Chrétien so ayeke fa tënë na bê kue angbâ ti sara ye alingbi na yanga so a mû “ti fa nda ti tënë ni kue na ndo ti nzoni tënë.” Kozo kode so ala yeke mû ti sara na ni ayeke kode so Paul asara tënë ni na a-ancien ti Éphèse: fango tënë da na da. Na yâ ti buku ti lo so lo sû na ngu 2007, David Stewart asara tënë na ndo ti fango tënë ti amissionnaire so aga na aye ti nzoni mingi. Lo tene: “Nzoni kode so aTémoin ti Jéhovah ayeke sara kua na ni ti fa na amembre ti ala tongana nyen ti fa tënë aga na anzoni ye mingi ahon ti [akota zo ti eglize so ayeke tene gi na azo ti ala ti fa tënë]. Ti aTémoin ti Jéhovah mingi, fango tënë na azo ayeke mbeni ye so amû na ala ngia mingi.” Ye ti pekoni ayeke so wa? “Na ngu 1999, tongana a mû azo 100, a yeke gi azo 2 wala 4 na yâ ti ali-kodoro use ti Poto ti Tö si amissionnaire ti aMormon (mbeni bungbi ti vorongo nzapa na yâ ti akodoro so) afa tënë na ala. Me, azo 70 tongaso na popo ti azo 100 atene so aTémoin ti Jéhovah afa tënë na ala, na ala sara ni même fani mingi.”
12. (a) Ngbanga ti nyen e yeke gue “fani mingi” ti fa tënë na azo ti territoire ti e? (b) Mo lingbi ti fa tapande ti mbeni zo so achangé bango ndo ti lo na lo yeda na tâ tënë?
12 Azo ti ndo so mo lango dä ayeke tene peut-être oko tënë so. Kite ayeke dä pëpe so mo nga mo sara si ala mä tënë ni. Na ngoi so mo yeke “fa tënë” da na da, mo yeke fa tënë na akoli, awali nga na amaseka. Peut-être ambeni zo amä mo pëpe atâa so mo gi ti fa tënë na ala “fani mingi.” Ambeni alingbi ti mä mo gi teti kete ngoi tongana mo fa na ala mbeni versê wala mbeni bibe so ayeke na yâ ti Bible. Me ti ambeni, ala zia lege na mo ti fa tënë na ala nzoni, na ala yeda na tënë ni. Aye so kue asi na ngoi so e “fa nda ti tënë ni kue na ndo ti nzoni tënë.” Tongana ti so peut-être mo hinga awe, atapande ti azo so asara nzara ti tënë ni pëpe ayeke mingi atâa so a fa tënë na ala “fani mingi.” Me na pekoni, ala yeda na tënë ni. Peut-être mbeni ye asi na ala wala asi na mbeni zo so ala ye lo mingi, na ye so asara si ala yeda na tâ tënë. Laso, ala ga aita ti e. Tongaso, ngbâ lakue ti fa tënë, même tongana azo ayeda na tënë ni pëpe a ninga. E ku pëpe ti tene azo kue so e fa tënë na ala ayeda na tâ tënë. Me, Nzapa aku ti tene na ngangu ti e kue nga na bê ti e kue e ngbâ ti fa nda ti tënë ni kue.
Aye ti pekoni so e hinga ni pëpe
13. Na lege wa fango tënë ti e alingbi ti ga na aye so e hinga ni pëpe?
13 A yeke pëpe gi azo so Paul afa tënë na ala si aga aChrétien. Laso nga, a yeke tongaso. E sara kue ti fa tënë lakue da na da, na e yeke gi ti fa tënë na azo mingi mingi. E fa nzo tënë na avoizin ti e, na amba ti e ti place ti kua na ti ekole nga na afami ti e. E hinga aye kue so aga na pekoni? Ti ambeni zo, ala lingbi ti yeda hio na tënë ni. Me ti ambeni, a lingbi ti hunda mbeni ngoi ti tene tâ tënë so a lu na yâ ti bê ti ala ato nda ti maï. Même tongana ye so asi pëpe, azo so e fa tënë na ala alingbi ti sara lisoro na amba ti ala na ndo ti ye so e fa na ala, ye so e mä na bê dä nga na ndo ti lege so e sara na ye. A lingbi ti si so, sân ti tene ala hinga ni, ala sara si amba ti ala ayeda na tâ tënë.
14, 15. Fango tënë ti mbeni ita-koli aga na aye ti nzoni wa?
14 Mbeni tapande ni ayeke ti Ryan na wali ti lo Mandi so alango na Floride na Amerika. Na place ti kua ti Ryan, lo fa tënë na mbeni mba ti lo. Koli so lo fa tënë na lo alondo na yâ ti mbeni sewa so avoro nzapa ti aHindu. Yungo bongo ti Ryan nga na sarango tënë ti lo apika bê ti koli so mingi. Na yâ ti lisoro ti ala, Ryan ayeke sara tënë na ndo ti aye tongana zingongo akuâ nga na ye so asi na zo tongana lo kui. Na mbeni lakui ti nze ti janvier, koli so ahunda wali ti lo Jodi na ndo ti ye so wali ni ahinga na ndo ti aTémoin ti Jéhovah. Wali ni, so ayeke Catholique, atene so oko ye so lo hinga na ndo ti aTémoin ti Jéhovah ayeke so ala yeke “fa tënë da na da.” Tongaso, Jodi apika na ndo ti ordinateur tënë “les Témoins de Jéhovah”, na lo wara adresse ti Internet ti ala so ayeke www.watchtower.org. Teti anze mingi, Jodi adiko ambeti ti e, so na popo ni mo yeke wara Bible nga na a-article so agbu bê ti azo mingi.
15 Mbeni lâ, Jodi atingbi na Mandi, teti ala use kue ayeke a-infirmier. Mandi ayeke na ngia ti kiri tënë na ahundango tënë ti Jodi. A si na mbeni ngoi, Jodi atene so ala sara lisoro na ndo ti Bible, “ti londo na Adam ti si na Harmaguédon.” Jodi ayeda ti manda Bible. Hio tongaso, lo to nda ti gue na abungbi na Da ti Royaume. Na octobre, Jodi aga wafango tënë, na lo wara batême na février. Lo sû mbeti lo tene: “So mbi hinga tâ tënë fadeso awe, mbi yeke na ngia na gigi ti mbi nga mbi bâ so mbi sara nzoni ye.”
16. Tapande ti ita-koli na Floride afa na e nyen na ndo ti ngangu so e sara ti fa nda ti tënë ni kue?
16 Ryan ahinga kete pëpe so tënë so lo fa na koli so ayeke sara si mbeni zo nde awara tâ tënë. Me, Ryan ahinga ye ti nzoni so lo wara na pekoni so lo leke na bê ti lo ti “fa nda ti tënë ni kue”. Ye oko, a lingbi ti si so tënë so mo yeke fa da na da, na place ti kua, na ekole wala na mbeni ndo nde asara si azo nde na azo so mo fa tënë na ala amä nzo tënë. Legeoko tongana ti so Paul ahinga pëpe aye ti nzoni kue so fango tënë ti lo na “sese ti Asie” aga na ni, peut-être mo yeke hinga lâ oko pëpe aye ti nzoni kue so mo wara na pekoni so mo fa nda ti tënë ni kue. (Diko Kusala 23:11; 28:23.) Me, a yeke kota ye ti tene mo ngbâ lakue ti sara ni.
17. Nyen la mo leke na bê ti mo ti sara na ngu 2009?
17 Na yâ ti ngu 2009, zia e kue e bâ na nene ni kua so a mû na e ti fa tënë da na da nga na ambeni lege nde. Tongaso, e lingbi ti tene oko tënë so Paul atene: ‘Me mbi bâ fini ti mbi tongana kota ye na lê ti mbi pëpe, mbi ye gi ti si na nda ti lege ti mbi, na ti sara kusala so Seigneur Jésus amû na mbi ti sara, so ayeke ti fa nda ti tënë ni kue na ndo ti nzoni tënë ti kota nzobe ti Nzapa.’
Mo yeke kiri tënë tongana nyen?
• Na lege wa abazengele tongana Pierre na Paul nga na ambeni zo nde ti ngoi ti akozo Chrétien afa nda ti tënë ni kue?
• Ngbanga ti nyen fango tënë ti e alingbi ti ga na aye mingi ahon ti so e hinga?
• Versê ti ngu 2009 ayeke nyen? Ngbanga ti nyen mo bâ so a yeke na lege ni so a soro versê so?
[Kete tënë na lembeti 27]
Versê ti ngu 2009 ayeke: “Fa nda ti tënë ni kue na ndo ti nzoni tënë.”—Kus. 20:24.