Të folurit spontan

MUND të kesh punuar shumë për ta përgatitur fjalimin. Mund të kesh gjetur material informativ. Logjika mund të jetë e saktë. Mund të jesh në gjendje ta paraqesësh rrjedhshëm. Por sa i efektshëm do të jetë fjalimi yt në qoftë se dëgjuesit nuk janë të përqendruar, domethënë dëgjojnë vetëm disa pjesë të asaj që po thua, sepse mendja shpesh u shkon gjetkë? A do të mund t’ua prekësh zemrën, po qe se e kanë të vështirë ta mbajnë mendjen të përqendruar te fjalimi?

Çfarë mund të qëndrojë në rrënjë të këtij problemi? Faktorët ndoshta janë nga më të ndryshmit. Por më shpesh problemi është se fjalimi nuk paraqitet spontanisht. Me fjalë të tjera, oratori i shikon shumë shpesh shënimet ose stili i të folurit është tepër formal. Megjithatë, këto probleme kanë lidhje të drejtpërdrejtë me mënyrën në të cilën është përgatitur fjalimi.

Në qoftë se në fillim e shkruan të gjithë fjalimin dhe pastaj përpiqesh ta kthesh në një skemë, do ta kesh të vështirë ta mbash fjalimin në mënyrë spontane. Pse? Sepse tashmë i ke zgjedhur një më një fjalët që ke ndër mend të përdorësh. Edhe sikur të përdorësh skemën gjatë fjalimit, do të përpiqesh të kujtosh fjalët që përdore në versionin e parë. Kur diçka shkruhet, gjuha e përdorur është më formale dhe ndërtimi i fjalisë është më i ndërlikuar sesa në të folurit e përditshëm. Kjo do të pasqyrohet në të folurit tënd kur të mbash fjalimin.

Në vend që ta shkruash të gjithë fjalimin deri në hollësitë më të vogla, provo sugjerimet vijuese: (1) Zgjidh një temë dhe aspektet kryesore të argumentit që do të përdorësh gjatë zhvillimit të temës. Për një fjalim të shkurtër dy pika kryesore mjaftojnë. Një fjalim më i gjatë mund të ketë katër ose pesë të tilla. (2) Poshtë secilës pikë kryesore, shëno shkrimet kryesore që ke ndër mend të përdorësh për ta zhvilluar atë; gjithashtu, shëno ilustrimet dhe argumentet kyçe. (3) Mendo se si do ta fillosh fjalimin. Ndoshta edhe mund t’i shkruash një ose dy fjali. Gjithashtu, planifiko mbylljen.

Përgatitja për mbajtjen e fjalimit është shumë e rëndësishme. Por mos e shqyrto fjalimin fjalë për fjalë me synimin për ta mësuar përmendësh. Për të bërë një fjalim spontan, gjatë përgatitjes për mbajtjen e fjalimit, më shumë sesa fjalëve, duhet t’u kushtohet rëndësi ideve që duhen shprehur. Këto të fundit duhen shqyrtuar e rishqyrtuar derisa të ndjekin lehtësisht njëra-tjetrën në mendjen tënde. Nëse struktura e fjalimit tënd është përgatitur në mënyrë logjike dhe është planifikuar mirë, kjo nuk duhet të jetë e vështirë dhe gjatë mbajtjes së fjalimit, idetë duhet të të vijnë në mend në mënyrë të natyrshme dhe pa vështirësi.

Shqyrto dobitë. Një përparësi e rëndësishme e të folurit spontan është fakti që do të flasësh me një gjuhë të thjeshtë ndaj së cilës njerëzit në përgjithësi reagojnë më mirë. Të folurit do të jetë më i gjallë dhe më interesant për auditorin.

Kjo mënyrë të foluri të jep mundësi të kesh në mënyrë të plotë kontakt pamor me dëgjuesit e tu dhe kjo e përmirëson komunikimin me ta. Meqenëse nuk mbështetesh te shënimet për të formuluar çdo fjali, dëgjuesit e tu do të jenë më të prirur për të menduar që ti e njeh mirë argumentin dhe e beson sinqerisht atë që po thua. Kështu, kjo mënyrë të foluri të lejon të flasësh në mënyrë të ngrohtë, me stil bisedor dhe që del nga zemra e që u prek zemrën të tjerëve.

Zgjedhja spontane e fjalëve të jep mundësi edhe të jesh elastik. Materiali nuk është i përcaktuar në mënyrë kaq të ngurtë sa të mos të të lejojë të bësh rregullime. Supozo sikur në mëngjesin e ditës në të cilën duhet të mbash fjalimin, të jepet një lajm i rëndësishëm që lidhet me argumentin tënd. A s’do të ishte e përshtatshme ta përmendje? Ose ndërsa je duke folur, shikon që në auditor ka shumë fëmijë në moshë shkollore. Sa mirë do të ishte sikur t’i përshtatje ilustrimet dhe zbatimet, me qëllim që t’i ndihmoje të kuptonin se si ndikon materiali në jetën e tyre!

Një përparësi tjetër e të folurit spontan është se të stimulon vetë ty mendjen. Kur je përballë një auditori që tregon çmueshmëri dhe reagon mirë, ti vetë bëhesh më entuziast dhe i zgjeron idetë ose lë kohë të përsëritësh disa pika për t’i theksuar. Nëse vëren që interesi i auditorit po shuhet, mund të bësh hapa për ta kapërcyer këtë problem, në vend që të vazhdosh t’u flasësh njerëzve që nuk e kanë mendjen te ti.

Shmang grackat. Duhet të jesh i vetëdijshëm që të folurit spontan ka edhe gracka. Njëra është prirja për të kapërcyer kohën e lejuar. Në qoftë se fut shumë ide shtesë gjatë fjalimit, mund të kesh probleme me kohëmatjen. Ky problem mund të zgjidhet duke shënuar në skemë kohën e caktuar për çdo pjesë të fjalimit. Pastaj përmbaju këtij programimi të kohës.

Një rrezik tjetër, sidomos për oratorët me përvojë, është besimi i tepruar te vetja. Meqë janë mësuar të flasin para të tjerëve, disa mund të mendojnë se nuk është e vështirë të grumbullojnë shpejt e shpejt disa ide dhe të mbushin kohën e caktuar. Por përulësia dhe të qenët të vetëdijshëm se po marrim pjesë në një program arsimimi në të cilin vetë Jehovai është Mësuesi i Madh duhet të na motivojë të lutemi dhe të përgatitemi mirë për çdo caktim.​—Isa. 30:20; Rom. 12:6-8.

Ndoshta shqetësimi më i madh i shumë oratorëve që nuk kanë përvojë në të folurit spontan është se mos harrojnë atë që donin të thoshin. Mos lejo që kjo të të pengojë të hedhësh këtë hap përpara drejt të folurit të efektshëm. Përgatitu mirë dhe kërkoji Jehovait të të ndihmojë me frymën e tij.​—Gjoni 14:26.

Disa oratorë të tjerë lejojnë që t’i frenojë shqetësimi i tepërt për zgjedhjen e fjalëve. Vërtet, një fjalim me të folur spontan mund të mos ketë fjalët e zgjedhura dhe saktësinë gramatikore të një fjalimi në formë dorëshkrimi, por stili bisedor tërheqës e kompenson më së miri këtë. Njerëzit reagojnë më mirë ndaj ideve që u paraqiten me fjalë që i kuptojnë menjëherë dhe me fjali që nuk janë të ndërlikuara. Nëse përgatitesh mirë, formulimi i përshtatshëm i fjalive do të vijë natyrshëm, jo sepse i ke mësuar përmendësh, por sepse i ke shqyrtuar idetë në një masë të mjaftueshme. Gjithashtu, nëse flet mirë në jetën e përditshme, do ta kesh të natyrshme ta bësh këtë edhe kur të jesh në podium.

Çfarë shënimesh të përdorësh? Me kalimin e kohës dhe duke u ushtruar, mund të arrish ta përmbledhësh skemën tënde në vetëm disa fjalë për secilën pikë të fjalimit. Këto, së bashku me një shënim për shkrimet që ke ndër mend të përdorësh, mund të renditen të gjitha në një fletë kartoni ose letre që t’i shikosh me lehtësi. Për shërbimin në fushë, në shumicën e rasteve do të mësosh përmendësh një skemë të thjeshtë. Në rast se ke bërë kërkime rreth një argumenti për një rivizitë, mund të hedhësh disa shënime të shkurtra në një copë letër dhe ta vendosësh atë ndërmjet faqeve të Biblës. Ose mund të përdorësh si bazë për bisedën tënde thjesht një skemë nga «Tema për biseda biblike» apo material të marrë nga libri Të arsyetojmë me anë të Shkrimeve.

Megjithatë, në rast se je caktuar të mbash disa pjesë në mbledhjen e shërbimit brenda pak javësh dhe ndoshta edhe fjalime publike, mund të kesh nevojë për më shumë shënime. Pse? Për ta rifreskuar mendjen para se të mbash secilin nga caktimet. Prapëseprapë, nëse mbështetesh tepër te shënimet për të zgjedhur fjalët gjatë fjalimit​—duke i parë ato pothuajse për çdo fjali​—do të humbasësh dobitë që karakterizojnë të folurit spontan. Në qoftë se përdor shënime të hollësishme, shëno në mënyrë të veçantë disa fjalë me qëllim që t’u referohesh vetëm atyre pak fjalëve dhe shkrimeve të theksuara që përbëjnë skemën tënde.

Ndonëse një orator me përvojë duhet të flasë kryesisht në mënyrë spontane gjatë një fjalimi, mund të jetë e dobishme edhe përfshirja e formave të tjera të të folurit. Në hyrje dhe në mbyllje, ku kontakti pamor me auditorin duhet të ndërthuret me pohime të fuqishme e të formuluara me kujdes, disa fjali të mësuara përmendësh mund të jenë të efektshme. Kur përdoren fakte, shifra, citime ose shkrime, leximi mund të jetë i përshtatshëm dhe mund të ketë një efekt të fuqishëm.

Kur të tjerët kërkojnë një shpjegim. Në disa raste na kërkohet që të shpjegojmë bindjet tona, por pa pasur kohë për t’u përgatitur më përpara. Kjo mund të ndodhë kur dikush që takojmë në territor na bën një kundërshtim. Situata të ngjashme mund të krijohen kur jemi me të afërmit, kur jemi në punë ose në shkollë. Gjithashtu, qeveritarët mund të kërkojnë shpjegime për bindjet tona dhe për mënyrën tonë të të jetuarit. Shkrimet na nxitin: «Gjithnjë [jini] gati për t’i paraqitur një mbrojtje kujtdo që ju kërkon arsye për shpresën që është në ju, por duke e bërë këtë bashkë me frymë butësie dhe respekt të thellë.»​—1 Pjet. 3:15.

Vër re se si u përgjigjën Pjetri dhe Gjoni para Sinedrit judaik, siç tregohet te Veprat 4:19, 20. Vetëm me dy fjali ata pohuan qartë qëndrimin e tyre. E bënë këtë në një mënyrë që ishte e përshtatshme për auditorin e tyre, pra, duke nxjerrë në pah se problemin që hasnin apostujt e haste edhe gjykata. Më vonë, kundër Stefanit u ngritën akuza të rreme dhe atë e çuan para të njëjtës gjykatë. Lexoje përgjigjen e tij të fuqishme, të dhënë pa përgatitje paraprake, te Veprat 7:2-53. Si e organizoi ai materialin? I paraqiti ngjarjet në radhë kronologjike. Në një pikë të përshtatshme filloi të theksonte frymën rebele që tregoi kombi i Izraelit. Në mbyllje, tregoi se Sinedri kishte treguar të njëjtën frymë duke bërë që të vdiste Biri i Perëndisë.

Çfarë mund të të ndihmojë që t’i bësh të efektshme komentet që thua aty për aty për të shpjeguar bindjet e tua? Imito Neheminë, i cili u lut në heshtje para se t’i përgjigjej një pyetjeje që i bëri mbreti Artakserks. (Neh. 2:4) Pastaj, formulo shpejt e shpejt një skemë në mendje. Hapat bazë mund të renditen në këtë mënyrë: (1) Zgjidh një ose dy pika që duhet të përmbajë shpjegimi (mund të zgjedhësh të përdorësh pika që gjenden në Tema për biseda biblike). (2) Përcakto se cilat shkrime do të përdorësh për t’i mbështetur këto pika. (3) Planifiko si ta fillosh shpjegimin me takt, në mënyrë që ai që të ka bërë pyetjen të jetë i gatshëm të të dëgjojë. Pastaj fillo të flasësh.

A do të të kujtohet se çfarë duhet të bësh, kur të jesh nën presion? Jezui u tha ithtarëve të tij: «Mos jini në ankth se si ose ç’keni për të folur; sepse në atë orë do t’ju jepet se ç’keni për të folur; sepse ata që flasin nuk jeni ju, por është fryma e Atit tuaj që flet nëpërmjet jush.» (Mat. 10:19, 20) Kjo nuk do të thotë se do të të jepen me anë të ndonjë mrekullie «fjalë mençurie» siç iu dhanë të krishterëve të shekullit të parë. (1 Kor. 12:8) Por, po të nxjerrësh dobi rregullisht nga arsimimi që siguron Jehovai për shërbëtorët e tij në kongregacionin e krishterë, fryma e shenjtë do të të sjellë në mendje informacionin e nevojshëm kur të të kërkohet.​—Isa. 50:4.

Pa dyshim, të folurit spontan mund të jetë shumë i efektshëm. Po ta përdorësh gjithnjë kur përmbush caktimet në kongregacion, atëherë nuk do ta kesh të vështirë të japësh përgjigje aty për aty kur të jetë e nevojshme, meqenëse procedura për krijimin e një skeme është e ngjashme. Mos ngurro. Mëso të flasësh në mënyrë spontane, dhe kjo do të ta bëjë më të efektshëm shërbimin në fushë. Gjithashtu, nëse ke privilegjin të mbash fjalime në kongregacion, ka të ngjarë që kjo ta ndihmojë auditorin të jetë i përqendruar dhe t’u prekë zemrën atyre.