Tonge l’okitshakitsha
“Ɔnɛ layaetɛ tshitshɛ l’atei anyu tshɛ mboleki woke.”—LUKA 9:48.
ONDE WƐ KOKA MBISHOLA EKADIMWELO?
Kakɔna kakoka tokimanyiya dia monga l’okitshakitsha?
Lo toho takɔna tele kanga okitshakitsha “woke”?
Ngande wakokaso monga l’okitshakitsha lo diwala, l’etshumanelo ndo lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina?
1, 2. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Yeso apɔstɔlɔ ande, ndo lande na?
L’ƆNƆNYI wa 32 T.D., Yeso aki la Ngalileya etena kakatombe ekakatanu ɛmɔtshi. Ambeki ande amɔtshi wakatatɛ mana dia mbeya onto lakaleke woke l’atei awɔ. Luka akafunde ate: “Vɔ wakatatɛ mana dia mbeya ɔnɛ lakahombe ndeka woke lam’asawɔ. Oko wakandeye tokanyi taki l’etema awɔ, Yeso akɔshi ɔna dikɛnda, akookitsha suke la nde ko akawatɛ ate: ‘Onto tshɛ lalongola ɔna dikɛnda ɔnɛ lo lokombo lami, ambonongola ndo dimi. Onto tshɛ lanongola, ambolongola ndo Ɔnɛ lakatome. Nɛ dia ɔnɛ layaetɛ tshitshɛ l’atei anyu tshɛ mboleki woke.’” (Luka 9:46-48) La solo dia lotutsha tshɛ koko la dihonga, Yeso akakimanyiya apɔstɔlɔ ande dia vɔ monga l’okitshakitsha.
2 Onde dako diaki Yeso dia monga l’okitshakitsha diakɔtɔnɛka la yimba yakakɛnɛmɔlaka ase Juda wa lo ntambe ka ntondo? Onde diɔ diakalɔshanaka la waonga waki l’anto lo tshɛ kawɔ? Lo ntɛkɛta dikambo dia waonga waki l’anto lo nshi shɔ, dibuku dimɔtshi (Theological Dictionary of the New Testament) mbutaka ɔnɛ: “L’oseka kiambokambo tshɛ, dui diakalekaka ntondja ewanu l’atei w’anto ele dia mbeya akɔna oleki woke l’atei awɔ, ndo onto l’onto akalekaka ndjakiyanya paka dikambo dia lokumu lande.” Ɔnkɔnɛ, Yeso akalake apɔstɔlɔ ande dia vɔ ntshikitana l’anto akina wa lo nshi shɔ.
3. a) Monga l’okitshakitsha kɛdikɛdi na, ndo lande na kakokaso monga l’okakatanu dia monga lawɔ? b) Ambola akɔna wambɔma lo kɛnɛ kendana l’okitshakitsha?
3 Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “monga l’okitshakitsha” nembetshiyaka onto leya elelo ande, layakitshakitsha, lahaleke ndjaɔsa la nɛmɔ amboleka kana lɛnya dia nde ekɔ onto l’anyanya ndo lele bu la shɛngiya y’efula. Yeso akakambe l’ɔna dikɛnda dia mɛnya ambeki ande dia vɔ pombaka monga l’okitshakitsha ndo mbeya elelo awɔ. Ɔhɛmwɛlɔ wakasha Yeso wekɔ ohomba le Akristo wa mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ oko wakidiɔ lo ntambe ka ntondo. Koko mbeyaka monga tshondo y’okakatanu dia sho monga l’okitshakitsha l’ɔtɛ w’akambo amɔtshi. Ɛnyɛlɔ, yimba y’otako yele l’anto wa l’andja ɔnɛ mbeyaka tokonya dia ntatɛ nyanga lokumu. Yimba ya shɛmanedi ndo y’andja ɔnɛ yele l’anto wotodingi mbeyaka totshutshuya dia monga l’otako, la djawudi kana mbetawɔ dia sɛngiyama esadi eto oma le anto akina. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia monga l’okitshakitsha? Lo woho akɔna wele ‘onto lele l’okitshakitsha l’atei aso ekɔ woke’? Lo akambo akɔna wakokaso nsala la wolo dia monga l’okitshakitsha?
“ANDE EFULA KA ƆNGƆNYI, KA LOMBA NDO KA EWO KA NZAMBI LEE!”
4, 5. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia monga l’okitshakitsha? Sha ɛnyɛlɔ.
4 Dui dimɔtshi diakoka tokimanyiya dia monga l’okitshakitsha ele, nkana yimba lo woke woke wele Jehowa lo mbɛɛdika l’anto. Polo ndo kakianɛ, “nduku untu leya mbedika yimba yandi.” (Iza. 40:28) Etena kakandatɛkɛtaka di’awui amɔtshi wɛnya woke woke wa Jehowa, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Ande efula ka ɔngɔnyi, ka lomba ndo ka ewo ka Nzambi lee! Dombwelo diande hadiomanema mfundo ndo mboka yande hayeyama mɛtɛ nɔnda!” (Rɔmɔ 11:33) Kânga mbambofudia anto ewo kawɔ l’akambo efula ntatɛ etena kakafunde Pɔɔlɔ ɛtɛkɛta ɛsɔ ambeta oko ɛnɔnyi 2000, ɛtɛkɛta ɛsɔ weke paka mɛtɛ. Oyadi ewo ka ngande kele la so, tayɛnya dia tekɔ l’okitshakitsha naka sho mbetawɔ ɔnɛ teke l’awui efula wa mbeka lo dikambo dia Jehowa, di’elimu ande ndo dia mboka yande.
5 Ɛnyɛlɔ, dui diakakimanyiya Leoa dia monga l’okitshakitsha ele lo mbeya ɔnɛ tâkandahombe mbeya oseka kiambokambo tshɛ yendana l’etongelo ka Nzambi. Etena kakinde dikɛnda, Leo akatatɛ ndjasha l’awui wa siansɛ. Lam’ele nde akalangaka mbeya awui efula wendana l’etongelo, nde akatatɛ mbeka awui wendana la tɔɔtɔ, wonya, ngɔndɔ ndo diangɔ dikina dia l’olongo. Nde akayotaka l’ekomelo ate: “Lakayɛna dia wekelo w’akambo wa siansɛ wa nshi nyɛ hawokoke nkimanyiya onto dia nshihodia etongelo dimɛna. Ɔnkɔnɛ, lakatatɛ ndjasha lo wekelo w’ɛlɛmbɛ.” L’ɔkɔngɔ diko, Leo akayokomaka avɔka ndo shushi ya woke lo ngelo kawɔ. L’ekomelo a shimu, nde la wadɛnde wakayeka Bible kâmɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, wakayeya akambo wa mɛtɛ ndo ndjobatizama. Kânga mbakinde la lokumu l’efula, kakɔna kakayokimanyiya Leo dia nde monga l’okitshakitsha? Nde kadimolaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ ate: “Ele lo mbeya dia oyadi efula k’akambo wamboteka lo dikambo dia Jehowa ndo di’etongelo kande, teke paka l’awui efula wa mbeka.”
6, 7. a) Ngande wele Jehowa ɛnyɛlɔ k’okitshakitsha? b) Ngande wakoka okitshakitsha waki Nzambi mbetɛ onto “woke”?
6 Dui dikina diakoka tokimanyiya dia monga l’okitshakitsha ele woho wele Jehowa ndamɛ l’okitshakitsha. Tokane yimba l’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Tekɔ ekambi kaamɛ la Nzambi.” (1 Kɔr. 3:9) Ohokanyiya yema! Jehowa Nzambi lele la wolo wahakoke mbɛdikama ko tɔsaka la nɛmɔ lo tosha diɛsɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo nkamba l’Ɔtɛkɛta ande Bible. Kânga mbele Jehowa mbôdia diangɔ dionɛso ndo diatɛso ashi, nde toshaka nɛmɔ lo woho wetawɔnde dia sho nkamba kâmɛ la nde. (1 Kɔr. 3:6, 7) Onde ɛnyɛlɔ kɛsɔ hɛnya dia Nzambi ekɔ l’okitshakitsha? Lo mɛtɛ, ɛnyɛlɔ k’okitshakitsha kaki Jehowa pombaka ntshutshuya ɔmɔmɔ la l’atei aso dia monga l’okitshakitsha.
7 Ɛnyɛlɔ k’okitshakitsha kaki Nzambi kaki la shɛngiya ya wolo efula le Davidɛ. Nde akafunde ate: “We ambumbisha engawu ka panda kaye, [okitshakitsha] aye kambumbete wuki.” (2 Sam. 22:36) Davidɛ akasha Jehowa lotombo tshɛ laki la nde l’Isariyɛlɛ lo mbuta ɔnɛ diɛsɛ l’okitshakitsha wa Nzambi mbakandakondja lotombo lɔsɔ. (Osa. 113:5-7) Onde ndo sho lawɔ mbasala ngasɔ? Lo kɛnɛ kendana la waonga, akoka ndo waɛsɛ wele la yɛ, kakɔna ‘kakiyɛ konongola’ oma le Jehowa? (1 Kɔr. 4:7) Onto lele l’okitshakitsha ekɔ “woke” lo woho wele nde mongaka la nɛmɔ di’efula le Jehowa. (Luka 9:48) Nyɛsɔ tende lande na kediɔ ngasɔ.
‘ƆNƐ LELE TSHITSHƐ L’ATEI ANYU EKƆ WOKE’
8. Shɛngiya yakɔna yele l’okitshakitsha lo dionga diele la so l’okongamelo wa Jehowa?
8 Okitshakitsha ekɔ ohomba dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’okongamelo wa Nzambi ndo dia nsukɛ tɛdikɔ tshɛ tɔsama l’etshumanelo. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’osekaseka wakodiama lo nkumbo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa welɛwɔ Petra. Lam’ele nde akasalaka akambo lo yoho yande hita, dui sɔ diakokonya dia nde ndjânganya la etshumanelo. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, nde akayotatɛ nyomoya lo nsanganya. Nde aya kakianɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga l’atei w’okongamelo waki Jehowa ndo osukɛ tɛdikɔ ta l’etshumanelo. Waonga akɔna wakinde l’ohomba dia nsala etshikitanu ɛsɔ? Nde mbutaka ate: “Waonga ahende wakimi l’ohomba ele, okitshakitsha ndo mbeya elelo ami.”
9. Dionga diakɔna diele la kanga okitshakitsha lo kɛnɛ kendana la mbo ya ndɛ ya lo nyuma yalongolaso, ndo lande na kele nsala ngasɔ mbokonyaka dia nde monga ohomba efula l’okongamelo?
9 Onto lele l’okitshakitsha mongaka la lowando l’oma k’ɛse otema lo tɛdikɔ takɔshi Jehowa, mbidja ndo yendana la mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Onto la ngasɔ mbekaka Bible l’etete, mbadiaka Tshoto y’Etangelo ndo Réveillez-vous ! L’ɛnyɛlɔ k’ekambi waki Jehowa ekina wa kɔlamelo, nde koka ndjadjɛ oyango wa mbadiaka oseka mukanda tshɛ watomba la ntondo ka nde mbokitsha lo lɔkɔtɔ lande l’ekanda. Etena kɛnyaso okitshakitsha aso lo mbadiaka ndo lo mbekaka mikanda aso walembetshiya Bible, sho pamaka lo nyuma ndo Jehowa koka nkamba la so lo yɛdikɔ y’efula l’olimu ande.—Hɛb. 5:13, 14.
10. Ngande wakokaso monga l’okitshakitsha l’etshumanelo?
10 Onto tshɛ lele l’okitshakitsha ekɔ “woke” lo yoho kina. Etshumanelo tshɛ kekɔ l’apami wakasɔnama l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila kaki Jehowa dia nkamba oko dikumanyi. Vɔ mbɔsaka tɛdikɔ ta lo nyuma tendana la nsanganya, olimu w’esambishelo ndo namaka ɛkɔkɔ. Naka sho monga l’okitshakitsha lo sukɛka tɛdikɔ tɔsawɔ, kete tayosha lonya lo ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi ndo kâmɛ ka l’etshumanelo. (Adia Hɛbɛru 13:7, 17.) Naka wɛ ekɔ ekumanyi kana okambi wakimanyiya, onde wɛ ekɔ l’okitshakitsha lo mɛnya lowando la yɛ le Jehowa lo woho wakandakosha ɔkɛndɛ ɔsɔ?
11, 12. Dionga diakɔna diayotokimanyiya dia monga ohomba l’okongamelo wa Jehowa, ndo lande na?
11 Onto lele l’okitshakitsha ekɔ “woke” ndo la nɛmɔ di’efula l’okongamelo wa Jehowa nɛ dia okitshakitsha ande mbetɛka onto ɔlɔlɔ ndo lakokawɔ mbisha ɛkɛndɛ. Yeso akalake ambeki ande dia vɔ monga l’okitshakitsha nɛ dia amɔtshi l’atei awɔ wakasɛngiyamaka la yimba yakakɛnɛmɔlaka anto efula wa lo nshi shɔ. Luka 9:46 mbutaka ɔnɛ: “Vɔ wakatatɛ mana dia mbeya ɔnɛ lakahombe ndeka woke lam’asawɔ.” Onde totokomɛka ndo sho lawɔ dia mfɔnya ɔnɛ sho ndeka anangɛso l’akadiyɛso kana ɔnɛ tekɔ lâdiko di’anto tshɛ l’ɔtɛ weso l’ɛkɛndɛ ɛmɔtshi? Anto efula wa l’andja ɔnɛ wekɔ etako ndo la lokaki l’efula. Tɛnya dia sho bu l’otaka lo monga l’okitshakitsha. Naka sho nsala ngasɔ ndo mbetsha osalelo wa lolango la Jehowa lo dihole dia ntondo, kete tayonga angɛnyi wakeketsha w’anangɛso l’akadiyɛso.
12 Dako diaki Yeso dia monga l’okitshakitsha pombaka totshutshuya dia mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi. Shi ondo tâkahombe nsala la wolo dia monga l’okitshakitsha l’akambo amɔtshi? Nyɛsɔ tende woho wakokaso nsala dui sɔ lo akambo asato wayela anɛ.
TOSALE LA WOLO DIA MONGA L’OKITSHAKITSHA
13, 14. Ngande wakoka omi kana wadi mɛnya dia nde ekɔ l’okitshakitsha, ndo ngande wayonga dimama dia diwala diawɔ?
13 Lo diwala. Anto efula ɛlɔ kɛnɛ ndekaka ndjakiyanya dia wahɔ awɔ hita kânga mbakoka dui sɔ mbakonya diaha vɔ nɛmiya lotshungɔ lele l’anto akina. Koko, onto lele l’okitshakitsha nɔmbwamaka la kɛnɛ katokeketsha Pɔɔlɔ dia nsala. Lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, nde akate ate: “Nyɛsɔ towese akambo wakimanyiya dia wɔladi monga lam’asaso ndo akambo watokeketsha.” (Rɔmɔ 14:19) Onto lele l’okitshakitsha nyangaka dia monga ki l’onto tshɛ, djekoleko la olonganyi ande.
14 Tɔtɛkɛtɛ yema dikambo dia tɔkɛnyɔ. Atshukanyi mbeyaka nanga tɔkɛnyɔ totshikitanyi. Mbeyaka monga ko omi nangaka mbidjasɛ yema lo dihole dia ki dia mbetsha lɔpɛpɛ kana dia mbadia. Lo wedi okina, wadi mbeyaka nanga ndɛ kana ntshɔ dia tenda angɛnyi ande. Shi wadi hatonga l’okakatanu dia nɛmiya omɛnde naka nde mbɛɛnaka l’okitshakitsha ndo ayakiyanya di’ehomba ande lo dihole dia nde mbidjaka yimba paka l’akambo walangande ndo wahandalange? Lo wedi okina, omi ayoleka nanga ndo mbɔsa wadɛnde la nɛmɔ etena kawɛnande ayakiyanya dia nkotsha ehomba w’omɛnde lo dihole dia nyangaka dia nkotsha paka ehomba ande hita. Naka atshukanyi salanɛ akambo ngasɔ, kete dimama dia diwala diayoleka nkeketala.—Adia Filipɛ 2:1-4.
15, 16. Lo ndjela Osambo 131, kakɔna kakalɔmbɛ Davidɛ anto, ndo shɛngiya yakɔna yele la dui sɔ lo dionga diele la so l’etshumanelo?
15 Lo etshumanelo. Anto efula wa l’andja ɔnɛ mbeyaka paka dia nkotsha nsaki yawɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Le wɔ, djonga ɛlɔ, nyama ɛlɔ. Koko monga l’okitshakitsha ayotokimanyiya dia kongɛ Jehowa la solo dia lotutsha. (Adia Osambo 131:1-3.) Anto wele l’okitshakitsha ndo wakongɛ Jehowa mongaka la lotui tshitshi, ɛtshɔkɔ, ekeketshelo ndo ɔngɛnɔngɛnɔ. L’ɔtɛ w’awui asɔ mbakakeketsha Davidɛ ase Isariyɛlɛ dia vɔ kongɛ Nzambi kawɔ la solo dia lotutsha.
16 Sho lawɔ koka nkondja esambelo ka ngasɔ naka sho kongɛ Jehowa l’okitshakitsha tshɛ. (Osa. 42:5) Mbeyaka monga ko wɛ ekɔ lo “nkombola olimu w’ɔlɔlɔ” ndo ekɔ lo nsala la wolo dia ‘nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia monga omendji.’ (1 Tim. 3:1-7) Lo mɛtɛ, wɛ pombaka nsala kɛnɛ tshɛ keyɛ l’akoka dia nyuma k’ekila kokimanyiya dia nkɛnɛmɔla waonga walɔmbama dia nkoma ekumanyi. Ko kakɔna kayoyosala naka anto akina ato mbasɔnama oko dikumanyi koko wɛ hasɔnama kânga mbamboyokongɛ edja efula? Onto lele l’okitshakitsha, mbuta ate lakonga la solo dia lotutsha dia nongola waɛsɛ w’olimu, ayotetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ayɔngɛnangɛna ɔkɛndɛ tshɛ wawoshawɔ.
17, 18. a) Wahɔ akɔna wayotokondja naka sho nɔmbaka edimanyielo ndo mongaka suke dia dimanyiya? b) Kakɔna katɔlɔmba Tokedi 6:1-5?
17 Lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina. Nɔmba edimanyielo ekɔ dui dia wolo le anto efula ɛlɔ kɛnɛ. Koko ekambi waki Nzambi pombaka monga l’okitshakitsha lo mbetawɔ munga yawɔ ndo lo nɔmba edimanyielo. Ndo nto, vɔ pombaka monga suke dia dimanyiya wanɛ wâsalɛ munga. Teye dia dionga di’otako mbidjaka diatɔnelo ndo mbelaka ewanu l’etshumanelo, koko dimanyiyana mbelaka wɔladi.
18 Diaaso dikina diahombaso ‘monga l’okitshakitsha’ ndo nɔmba edimanyielo l’otema ɔtɔi ele, etena kahatakotshisha dui dimɔtshi diakatokana l’ɔnangɛso kana la kadiyɛso l’ɔtɛ w’akambo wa shashimoya. Lo tena dia ngasɔ, sho pombaka nkana yimba lo munga kambotosala ndo kietawɔ kânga mbele aha l’okonda mbodisadiso.—Adia Tokedi 6:1-5.
19. Naa ɛkɔkɔ wahombaso monga la lowando le Jehowa l’ɔtɛ w’alako wa l’Afundelo wendana l’okitshakitsha watoshande?
19 Alako wa l’Afundelo wendana l’okitshakitsha wambotɔsɛdingola lo sawo nɛ watotshutshuya dia monga la lowando le Jehowa lo monga l’okitshakitsha. Kânga mbakokaso monga l’okakatanu lo tena dimɔtshi dia monga l’okitshakitsha, mbeya dihole diele la so la ntondo k’Otungi aso ndo mbidja yimba lo okitshakitsha ande koka totshutshuya dia nkɛnɛmɔla dionga sɔ. Naka sho nsala ngasɔ, kete Jehowa ayoleka tɔsa la nɛmɔ. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ sho tshɛ totetemale monga l’okitshakitsha!
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Nkombo yakatshikitanyema.
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
Jehowa tɔsaka la nɛmɔ lo woho watoshande diɛsɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ
[Esato wa lo lɛkɛ 19]
Waaso akɔna wele la yɛ wa monga l’okitshakitsha?