Jehowa mɛnyaka wanɛ wele la ndjakitshakitsha lotombo lande
“Difutu dia ndjakitshakitsha la woma wa [Jehowa] dieli: ekundji, nemo la lumu.”—TUKEDI 22:4.
1, 2. (a) Ngande wɛnya dibuku di’Etsha dia Stɛfano aki ‘onto lakalole la mbetawɔ ndo la nyuma k’ekila’? (b) Kakɔna kɛnya dia Stɛfano aki la ndjakitshakitsha?
STƐFANO aki ‘onto ɔmɔtshi lakalole la mbetawɔ ndo la nyuma k’ekila.’ Nde akalole nto ‘la ngandji ka mamba la wolo.’ Oko wakinde ɔmɔtshi wa l’atei w’ambeki wa ntondo waki Yeso, nde akasalaka tolembetelo ta weke la akambo wa mamba l’atei w’anto. Lo diaaso dimɔtshi, apami amɔtshi wakaye dia ndjodjana lande tâmu, koko “vo kumbeya mbuleka yimba; la [n]yuma mbakandateketaka.” (Etsha 6:5, 8-10) Mɛnamaka hwe dia Stɛfano aki ombeki w’etete w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, ndo la dihonga tshɛ nde akamɛka Ɔtɛkɛta akɔ la ntondo k’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda wa lo nshi yande. Awui tshɛ wendana l’esambishelo kande wɔkɔndwami l’Etsha tshapita 7, kɛnɛmɔlaka woho wakandayashaka efula lo sangwelo diaki Nzambi diakayashɔmaka yema yema.
2 Otshikitanyi l’ewandji ɛsɔ w’ɛtɛmwɛlɔ, wakayaɔsaka lâdiko di’anto akina l’ɔtɛ wa dihole ndo w’ewo kaki lawɔ, Stɛfano aki la ndjakitshakitsha. (Mateu 23:2-7; Joani 7:49) Kânga mbakandeyaka Afundelo dimɛna, nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia nongola ɔkɛndɛ wa ‘kahanyaka mbo ya ndɛ lo waa mɛsa’ di’apɔstɔlɔ mbeya ndjasha tshɛ “l’ulimu wa diui la l’ulimu wa dombelo.” Stɛfano aki la lokumu l’ɔlɔlɔ l’atei w’anango. Ɔnkɔnɛ, nde akasɔnwama dia monga l’atei w’apami esambele wakahombe kahanyaka mbo ya ndɛ shɔ lushi la lushi. Nde aketawɔ olimu ɔsɔ la ndjakitshakitsha tshɛ.—Etsha 6:1-6.
3. Naa ɛnɛlɔ ka diambo ka ngandji ka shikaa ka Nzambi kakɛnyi Stɛfano?
3 Jehowa akɛnyi ndjakitshakitsha kaki la Stɛfano kâmɛ ndo lonyuma la olowanyi ande. Lam’akasambishaka Stɛfano olui w’ewandji w’ase Juda waki la lohetsho efula la ntondo k’ase Sheke, atunyi ande “wakenyi elundji kande uku ka ondjelo.” (Etsha 6:15) Elundji kande kakɛnyaka dia nde aki dikɛndji diaki Nzambi nɛ dia tɔ kaki la wɔladi woye oma le Jehowa, Nzambi ka lotombo. L’ɔkɔngɔ wa nde sambisha ase Sheke, Stɛfano akɛnyi ngandji ka shikaa ka Nzambi lo yoho ya diambo. “Ndi akaluli la [n]yuma k’[ekila], akendi l’ulungu tee, akenyi lutumbu la [Nzambi], la Jesu emadi lu lunya la pami la [Nzambi].” (Etsha 7:55) Le Stɛfano, ɛnɛlɔ kɛsɔ ka diambo kakaleke nyomoshikikɛ dia Yeso aki Ɔna Nzambi ndo Mɛsiya. Tɔ kakakeketsha Stɛfano laki la ndjakitshakitsha ndo kakoshikikɛ dia nde aketawɔmaka le Jehowa.
4. Jehowa mɛnyaka lotombo lande le waa na?
4 Oko wadiɛnya ɛnɛlɔ kakawɛnya Stɛfano, Jehowa mɛnyaka lotombo lande ndo sangwelo diande le anto wawoka wɔma wele la ndjakitshakitsha ndo wɔsa diokanelo diasawɔ lande la nɛmɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Difutu dia ndjakitshakitsha la woma wa [Jehowa] dieli: ekundji, nemo la lumu.” (Tukedi 22:4) Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba efula dia sho shihodia ele ndjakitshakitsha ka mɛtɛ, woho wakokaso monga la dionga di’ohomba sɔ, ndo woho wakondjaso ɛtshɔkɔ lo dikɛnɛmɔla l’awui tshɛ wa lo lɔsɛnɔ.
Ndjakitshakitsha ekɔ dionga dimɔtshi dia Nzambi
5, 6. (a) Ndjakitshakitsha kɛdikɛdi na? (b) Ngande wakɛnya Jehowa ndjakitshakitsha? (c) Shɛngiya yakɔna yahomba monga la ndjakitshakitsha kaki Jehowa le so?
5 Anto amɔtshi mbeyaka mamba dia mboka dia Jehowa Nzambi, laheme lâdiko dia tshɛ, ekɔ ɛnyɛlɔ koleki woke ka ndjakitshakitsha. Nkumekanga Davidi akatɛ Jehowa ate: “We atumbishaka engawu ka panda kaye. Lunya laye la pami latunsukeka; [“ndjakitshakitsha,” NW] kaye katumbeteka wuki.” (Osambu 18:35) Lo mbuta ɔnɛ Jehowa ekɔ kanga ndjakitshakitsha, Davidi akakambe la tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yalembetshiya “kusama.” Lâdiko wa tshɛkɛta “ndjakitshakitsha,” tɔtɛkɛta tokina ta lo Hɛbɛru tokakatanyi la tshɛkɛta yakɔ yâmɛ tekɔ oko “ndjaholoya,” “memakana,” ndo “okitshiyeelo.” Ɔnkɔnɛ, Jehowa akɛnya ndjakitshakitsha lam’akandayaholoya nde ndamɛ dia salɛ Davidi laki komonga kokele akambo ndo lo kamba la nde oko onyimpala ande. Oko wadiɛnya ɛtɛkɛta wofundami la diko di’Osambu 18, Jehowa akakokɛ ndo akasukɛ Davidi, lo mbotshungola “uma l’anya w’atunyi andi tshe ndu uma lu anya wa Saulu.” Davidi lo wedi ande, akeyaka dia lɔnɛnɛ kana lotombo lakandakoke monga alɔ oko nkumekanga, akalemanɛka la kɛnɛ kakosalɛka Jehowa la ndjakitshakitsha tshɛ. Akambo asɔ wakakimanyiya Davidi dia tetemala monga la ndjakitshakitsha.
6 Kayotota dikambo diaso? Jehowa akɛnyi ɔlɔlɔ dia tetsha akambo wa mɛtɛ ndo ondo nde akatosha waɛsɛ wa lânde w’olimu l’atei w’ɔlɔngɔswamelo ande kana nde akakambe laso lo toho tɔmɔtshi dia kotsha lolango lande. Ngande wahombaso ndjaoka lo kɛnɛ kendana l’akambo asɔ tshɛ? Shi sho pombaka monga la ndjakitshakitsha? Shi sho pombaka mɛnya lowando laso lo ndjakitshakitsha ka Jehowa ndo mbewɔ dia ndjadiya nɛ dia dionga sɔ ndjelaka mpokoso?—Tukedi 16:18; 29:23.
7, 8. (a) Ngande wakɛnya Jehowa ndjakitshakitsha kande lo woho wakandasalɛ Manase akambo? (b) Lo woho akɔna wakatotshikɛ Jehowa nde la Manase ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la ndjakitshakitsha?
7 Jehowa kɔmɛnya tsho ndjakitshakitsha lo salɛ anto wele bu kokelo akambo, koko nde akɛnya nto nsaki kande ka mboka wanɛ wele la yimba y’okitshakitsha kɛtshi ndo lo mbidiya kana lo mbisha wanɛ wayakitshakitsha lotombo. (Osambu 113:4-7) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Nkumekanga Manase ka la Juda. Nde akakambe lo yoho ya kɔlɔ la nɛmɔ diaki lande, mbut’ate woho wakinde nkumekanga lo pamia ɔtɛmwɛlɔ wa kashi ndo “akatekoyaka ntsha kolo lu ashu wa [Jehowa] dia mbûkia kele.” (2 Ekondo 33:6) L’ekomelo, Jehowa akayoshaka Manase dilanya lo mbetawɔ dia nkumekanga k’Asuriya mbonya oma lo kiti kande ka diolelo. Lam’akinde lo lokanu, Manase “akasengasenga [Jehowa Nzambi k]andi, akayakitshakitsha efula,” ɔnkɔnɛ Jehowa akôkaloya lo kiti ka diolelo la Jerusalɛma, ko Manase ‘akalembetɛ ate: Jehowa kele Nzambi ka mɛtɛ.’ (2 Ekondo 33:11-13) Eelo, l’ekomelo, yimba ya ndjakitshakitsha yakayongaka la Manase yakayɔngɛnyangɛnyaka Jehowa, lakawɛnya nde lawɔ ndjakitshakitsha lo mbodimanyiya ndo lo mbêtɛ nto nkumekanga.
8 Woho waketawɔ Jehowa dimanyiya ndo woho wakayatshumoya Manase toshaka wetshelo efula w’ohomba wendana la ndjakitshakitsha. Sho pombaka mbohɔka nshi tshɛ dia woho wasalɛso wanɛ wakoka tosalɛ kɔlɔ akambo ndo dionga diele laso wonya wasalaso pɛkato kokaka monga la shɛngiya lo woho wayotosalɛ Jehowa akambo. Naka sho kimwɛ akina munga yawɔ la lolango tshɛ ndo mbetawɔ munga yaso la ndjakitshakitsha tshɛ, kete sho kokaka nongamɛ dia Jehowa tôka kɛtshi.—Mateu 5:23, 24; 6:12.
Lotombo la Nzambi lakɛnama le wanɛ wele la ndjakitshakitsha
9. Onde ndjakitshakitsha ekɔ djembetelo ya wɔdu? Lembetshiya.
9 Koko ndjakitshakitsha ndo waonga akina wokakatanyi latɔ, hakoke monga oko djembetelo ya wɔdu kana ndiha washo lo kɛnɛ kele kɔlɔ. Oko wadiɛnya Afundelo w’ekila, Jehowa ekɔ kanga ndjakitshakitsha, koko la losembwe nde mbokaka kɛlɛ ndo mɛnyaka wolo wa diambo wele la nde etena kahombama. L’ɔtɛ wa ndjakitshakitsha kande, Jehowa ndjashaka ndo mbishaka wanɛ wele la yimba ya ndjakitshakitsha nɛmɔ dia lânde, ndo nde ndjânganyaka etale la wanɛ wele la lotamanya. (Osambu 138:6) Ngande washa Jehowa ekambi ande wele la ndjakitshakitsha nɛmɔ dia lânde?
10. Oko wofundamidiɔ lo 1 Koreto 2:6-10 kakɔna kɛnya Jehowa akanga wa ndjakitshakitsha?
10 L’etena kakandashikikɛ ndo oma lo tshimbo y’ehɔmɔ kakandasɔnɛ dia mbewoyaka akambo, Jehowa akasholɛ akanga wa ndjakitshakitsha awui wendana la woho wayondokotsha sangwelo diande. Awui asɔ wa diambo wakashɛma le wanɛ wayaɛkɛ kana wayasha la lotamanya tshɛ lo lomba kana lo tokanyi t’anto. (1 Koreto 2:6-10) Koko akanga wa ndjakitshakitsha, wamana sangwelo dia Jehowa fundo, tshutshuyamaka dia tombola Jehowa nɛ dia vɔ mbɔsaka lotombo lande la diambo la nɛmɔ di’efula.
11. Lo ntambe ka ntondo, ngande wakɛnya anto amɔtshi dia vɔ komonga la ndjakitshakitsha, ndo ngande wakônge dikambo sɔ l’etombelo wa kɔlɔ le wɔ?
11 Lo ntambe ka ntondo, anto efula, mbidja ndo wanɛ wakayasɛmaka dia wekɔ Akristo, wakɛnya dia vɔ komonga la ndjakitshakitsha ndo wakatakana oma lo kɛnɛ kakawaɛnya ɔpɔstɔlɔ Paulo lo dikambo dia sangwelo dia Nzambi. Paulo akakome “utumami le asi wedja,” aha l’ɔtɛ wa wodja, wa mukanda wakandeke, w’ɛnɔnyi ande kana l’ɔtɛ w’ɔkɔndɔ ande w’etsha w’ɛlɔlɔ. (Romo 11:13) Mbala efula, anto wele bu la lonyuma l’ɔlɔlɔ mbɔsaka di’akambo asɔ mbashikikɛ dia Jehowa pombaka kamba l’onto kapanda oko ehomɔ kande. (1 Koreto 1:26-29; 3:1; Kolosai 2:18) Koko, Paulo aki ɔsɔnami wa Jehowa, lo woho wɔtɔnganɛ la ngandji kande ka shikaa ndo la sangwelo diande dia losembwe. (1 Koreto 15:8-10) Wanɛ wakelamɛ oma le Paulo ɔnɛ “atumami wuleki waki,” ndo atunyi akina, wakatone dia mbetawɔ Paulo ndo woho wakandakanaka l’anto yimba oma l’Afundelo. Woho wakiwɔ komonga la ndjakitshakitsha akâshimbe dia kondja ewo ndo eokelo ka woho wa diambo wakotsha Jehowa sangwelo diande. Aha sho mɔnyɔla pondjo wanɛ wakasɔnɔla Jehowa dia kamba la wɔ dia kotsha lolango lande.—2 Koreto 11:4-6.
12. Ngande wɛnya ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ dia Jehowa mbetawɔka wanɛ wele la ndjakitshakitsha?
12 Lo wedi okina, tekɔ la bɛnyɛlɔ dia lo Bible diɛnya woho wele akanga wa ndjakitshakitsha la diɛsɛ dia mɛna lotombo la Nzambi. Mɔsɛ, ‘kanga ndjakitshakitsha koleki’ anto tshɛ, akɛnyi lotombo la Nzambi ndo aki la diɔtɔnganelo di’oshika la nde. (Walelu 12:3) Pami kaki la ndjakitshakitsha kɛsɔ, lakakambe ɛnɔnyi 40 oko onami w’ɛkɔkɔ wakayaholoya efula ndo lele ondo aketsha efula k’ɛnɔnyi ɛsɔ l’Arabie, akatshɔkwama lo toho efula oma le Otungi. (Etumbelu 6:12, 30) L’ekimanyielo kaki Jehowa, Mɔsɛ akayokomaka onyimpala ndo onto lakahombaka kongɛ akambo tshɛ l’atei a wodja w’Isariyɛlɛ. Nde akatɛkɛtaka la Nzambi lo toho tohende. Oma lo ɛnɛlɔ kɛmɔtshi, nde akɛnyi “didjidji dia [Jehowa].” (Walelu 12:7, 8; Etumbelu 24:10, 11) Wanɛ waketawɔ okambi ndo onyimpala wa Nzambi ɔsɔ waki la ndjakitshakitsha wakatshɔkwama vɔ lawɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, tayɔtshɔkwama naka sho mbetawɔ ndo kitanyiya Yeso, omvutshi wa woke woleki Mɔsɛ la ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ wakandasɔnɛ.—Mateu 24:45, 46; Etsha 3:22.
13. Ngande wakɛnya Jehowa lotombo lande le anami w’ɛkɔkɔ waki la ndjakitshakitsha lo ntambe ka ntondo?
13 Le waa na ‘wakangamɔ lotombo laki Jehowa,’ mbut’ate lokumu l’ɔlɔlɔ la eotwelo ka ‘oshimbedi, lele Kristo Nkumadiɔndjɔ’? Lɔ kongamwɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa tamanya kana anto w’ohomba waki l’ahole wa lâdiko, koko lɔ lakangamwɛ anami w’ɛkɔkɔ waki la ndjakitshakitsha “waki l’usui walama ekoko awo l’utshu.” (Luka 2:8-11) Anto asɔ kɔmbɔsamaka la nɛmɔ di’efula lo menda akoka awɔ ndo olimu wakawakambaka. Koko, Jehowa akawadje yimba ndo akɛnyi ɔlɔlɔ mbaewoya ntondo dikambo dia eotwelo ka Mɛsiya. Eelo, Jehowa mɛnyaka lotombo lande le wanɛ wele la ndjakitshakitsha ndo wawoka wɔma.
14. Ngande watshɔkɔla Jehowa wanɛ wele la ndjakitshakitsha?
14 Bɛnyɛlɔ sɔ atetshadiɔ? Diɔ mɛnyaka dia Jehowa mbetawɔka ndo mbishaka ewo la eokelo ka sangwelo diande le wanɛ wele la ndjakitshakitsha. Nde akasɔnɛ anto anɛ wele ondo komonga l’akoka amɔtshi wakombola anto ndo akakambe lawɔ oko dihomɔ diande dia mbewoya anto akina sangwelo diande dia lotombo. Kɛsɔ pombaka totshutshuya dia tetemala nyanga ɛlɔmbwɛlɔ oma le Jehowa, oma l’Ɔtɛkɛta ande wa prɔfɛsiya, ndo oma l’ɔlɔngɔswamelo ande. Sho kokaka ndjashikikɛ dia Jehowa ayewoyaka ekambi ande wele la ndjakitshakitsha awui wendana la sangwelo diande dia diambo diayashɔama yema yema. Omvutshi Amɔsɛ akate ate: “Khumadiondjo [Jehowa] hatutshaka nduku dikambu, tshikima ndi ambutashudi dikambu diandi dia lu usheshe le ekambi andi amvutshi.”—Amose 3:7.
Onga la ndjakitshakitsha ko wɛ ayetawɔma le Nzambi
15. Lande na kahombaso mbidja welo dia tetemala monga la ndjakitshakitsha ndo ngande wɛnyami dikambo sɔ lo kɛnɛ kendana la Saulo Nkumekanga k’Isariyɛlɛ?
15 Dia mbetawɔma pondjo pondjo le Nzambi, sho pombaka tetemala monga la ndjakitshakitsha. Monga la ndjakitshakitsha l’akambo amɔtshi wa lo lɔsɛnɔ halembetshiya di’onto ayongaka nshi tshɛ la ndjakitshakitsha. Ekɔ wɔdu di’onto shisha ndjakitshakitsha ko monga l’otako ndo la ndjadiya, waonga watokonyaka onto dia monga la lotamanya ndo lo mpokoso. Kɛsɔ mbakasale Saulo lakakitama esɔ ntondo oko nkumekanga k’Isariyɛlɛ. Lam’akandasɔnwama ntondo, nde akayaɛnaka ‘ɛngɔ ka tshitshɛ lo washo ande.’ (1 Samuele 15:17) Koko, l’ɔkɔngɔ wa nde mbolɛ ɛnɔnyi ehende eto, nde akasale akambo la lotamanya tshɛ. Nde akɔnyɔla yɛdikɔ yakɔshi Jehowa y’elambo nambɔmaka oma lo tshimbo y’omvutshi Samuɛlɛ, ndo akayange tɛkɛ nɛndɛ dia sala akambo lo yoho yalangande. (1 Samuele 13:1, 8-14) Ɔsɔ aki etatelo k’ɔnɔndji w’akambo wakayɛnyaka dia nde komonga la ndjakitshakitsha. Etombelo wakonge la dikambo sɔ ele nde akashisha nyuma ka Nzambi ndo nde kombetawɔma nto oma le nde ndo l’ɔtɛ w’akambo asɔ mbakandavu nyɔi ka kɔlɔ. (1 Samuele 15:3-19, 26; 28:6; 31:4) Wetshelo w’ohomba vɔ ɔnɛ: Sho pombaka sala la wolo dia tetemala monga la ndjakitshakitsha ndo l’okitanyiya ndo tona tokanyi ta ndjaɔsa oko onto l’ohomba, mbut’ate mbewɔ totshelo tshɛ ta lotamanya takoka ndjotokonya ko hatoyetawɔma le Jehowa.
16. Ngande wele kanyiya dikambo dia diɔtɔnganelo diele lam’asaso la Jehowa ndo l’asekaso anto tokimanyiyaka dia monga la ndjakitshakitsha?
16 Kânga mbele ndjakitshakitsha hashilami l’atei w’elowa wa nyuma ka Nzambi, tɔ kekɔ dionga dia Nzambi diahomba monga laso. (Ngalatiya 5:22, 23; Kolosai 3:10, 12) Lam’ele ndjakitshakitsha ekɔ dionga diendana l’eongelo ka yimba, mbut’ate woho wayaɔsaso ndo wɔsaso anto akina, monga la ndjakishakitsha nɔmbaka mbidja welo efula. Kana yimba lo diɔtɔnganelo diele lam’asaso la Jehowa ndo l’asekaso anto kokaka tokimanyiya dia tetemala monga la ndjakitshakitsha. Lo washo wa Nzambi, anto tshɛ wele bu kokele wekɔ oko adiyo w’ɔmɔngɛla watotombaka lo tshanda mɔtshi ko watɔlɛngɛka. Anto wekɔ oko akata l’ekambɔ. (Isaya 40:6, 7, 22) Onde lɔlɛngɛsɛ lɔmɔtshi la diyo ekɔ l’ɔkɔkɔ wa ndjadiya nɛ dia lɔ lekɔ yema tshale ndeka nɛngɛsɛ kina? Onde dikata dimɔtshi kokaka funa akoka wele ladiɔ nɛ dia diɔ fumbɔka yema tshale ndeka akata akina? Dikambo dia ngasɔ hadiokoke salema. Ɔnkɔnɛ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akohola asekande Akristo ate: “Untu akona ambukutshikitanya? Engo kakona keli la ye, kakiye kunungula? Keli naka we akakilungula, ukundi ayandulaye uku we kunungula?” (1 Koreto 4:7) Kana yimba l’avɛsa wa ngasɔ wa lo Bible kokaka tokimanyiya dia monga la ndjakitshakitsha.
17. Kakɔna kakakimanyiya omvutshi Danyɛlɛ dia monga la ndjakitshakitsha, ndo kakɔna kayotokimanyiya dia sala woho akɔ wâmɛ?
17 Omvutshi Danyɛlɛ w’ose Hɛbɛru aki ‘onto lakalangemaka efula’ lo washo wa Nzambi nɛ dia nde ‘akayakitshakitsha,’ mbut’ate l’ɔtɛ wa ndjakitshakitsha kande. (Danyele 10:11, 12) Kakɔna kakakimanyiya Danyɛlɛ dia monga la ndjakitshakitsha? Ntondotondo, nde akayaɛkɛ tshɛ le Jehowa, ndo akɔlɔmbaka mbala la mbala. (Danyele 6:10, 11) Ndo nto, Danyɛlɛ aki ombeki w’etete ndo w’ɔlɔlɔ w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, wakokimanyiya dia tetemala mbidja yimba lo sangwelo dia Nzambi dia diambo. Nde aketawɔ munga yande hita, aha tsho ya wodja ande. Nde akayashaka tshɛ dia sukɛ losembwe laki Nzambi, aha lakinde hita. (Danyele 9:2, 5, 7) Onde sho kokaka kondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ ndo sala la wolo dia monga ndo mɛnya ndjakitshakitsha l’akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso?
18. Lotombo lakɔna lakongɛ wanɛ wele la ndjakitshakitsha ɛlɔ kɛnɛ?
18 Tukedi 22:4 mbutaka ɔnɛ: “Difutu dia ndjakitshakitsha la woma wa [Jehowa] dieli: ekundji, nemo la lumu.” Eelo, Jehowa mbetawɔka wanɛ wele la ndjakitshakitsha, ndo difuto diele la ndjakitshakitsha ele lotombo ndo lɔsɛnɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde monga suke dia tshika olimu wa Nzambi ndo l’ɔkɔngɔ wa tokanyi tande tshikitanyema oma le Jehowa, omembi w’esambo Asafu aketawɔ ate: ‘Oma lo dako diayɛ mbayoyɔnɔmbɔla ko l’ɔkɔngɔ diko wɛ ayokonya lo lotombo.’ (Osambu 73:24) Ayotota ɛlɔ kɛnɛ? Lotombo lakɔna lakongɛ wanɛ wele la ndjakitshakitsha? Lâdiko dia mbetawɔma ndo monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa, vɔ kokaka nongamɛ dia mɛna okotshamelo w’ɛtɛkɛta waki Davidi ɛnɛ wakasambiyama wata ɔnɛ: “Akanga a [“ndjakitshakitsha,” NW] wayukita kete, ndu wayongenangena la etshoko efula wa ki.” Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ nshi yayaye ya diambo!—Osambu 37:11.
Onde wɛ Akohɔ?
• Woho akɔna wele Stɛfano ɛnyɛlɔ k’onto lele la ndjakitshakitsha lele Jehowa akawɛnya lotombo Lande?
• Ngande wakɛnya Jehowa Nzambi ndjakitshakitsha?
• Bɛnyɛlɔ diakɔna diɛnya dia Jehowa mɛnyaka lotombo lande le wanɛ wele la ndjakitshakitsha?
• Ngande wakoka ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ tokimanyiya dia monga la ndjakitshakitsha?
[Kiombo ya lo lɛkɛ 22]
Okristo Waki la Mbetawɔ ka Wolo ndo la Ndjakitshakitsha
Lo losanganya la woke l’ambeki wa Bible (weyama nshi nyɛ oko Ɛmɛnyi wa Jehowa) lakasalema la Cedar Point, Ohio (l’États-Unis) l’ɔnɔnyi 1919, J. F. Rutherford, laki l’ɛnɔnyi 50, ndo lakalɔmbɔlaka olimu etena kɛsɔ, akayasha l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ l’olimu wa nongolaka angɛndangɛnda, mbaɛmbɛka atapa ndo mbatɔlaka lo pango yawɔ. Lo lushi l’ekomelo la losanganya lɔsɔ la woke, nde akakeketsha ampokami 7 000 l’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Nyu nyele atomami wa Nkumi ka waa nkumi ya dikanga ndo Nkumi ka wa nkumi, watewoya anto . . . lotombo la Diolelo dia Nkumekanga kaso.” Kânga mbaki ɔnangɛso Rutherford la mbetawɔ ka wolo ndo mbakandeyamaka lo woho wakandatɛkɛtaka la nkudu tshɛ aha la kandakanda lo kɛnɛ kakandetawɔka ɔnɛ kekɔ mɛtɛ, nde aki la ndjakitshakitsha k’oshika la ntondo ka Nzambi, ndo akakikɛnɛmɔlaka mbala la mbala l’alɔmbɛlɔ ande lo wonya wasɛdingɔma divɛsa dia lushi la pindju lo Bɛtɛlɛ.
[Osato wa lo lɛkɛ 19]
Stɛfano, akashihodiaka Afundelo dimɛna, akakahanyaka mbo ya ndɛ la ndjakitshakitsha
[Osato wa lo lɛkɛ 20]
Yimba ya ndjakitshakitsha yaki la Manase yakangɛnyangɛnya Jehowa
[Osato wa lo lɛkɛ 22]
Kakɔna kaketɛ Danyɛlɛ ‘onto lakalangemaka efula’?