Tembe Jehowa!

‘Dimi layembɛka Nzambi kami esambo wa ngɛngu edja tshɛ kemi la lɔsɛnɔ.’—OSAM. 146:2.

1. Kakɔna kakatshutshuya Davidi dia mfunda esambo ande ɛmɔtshi etena kakinde eke dikɛnda?

LO DIKƐNDA diande, Davidi aketshaka wenya efula l’eswe waki suke la Bɛtɛlɛhɛma lo namaka ɛkɔkɔ wa she. Etena kakandalamaka ɛkɔkɔ, Davidi akakokaka mɛna elimu wa diambo w’etongelo waki Jehowa: olongo woludi la tɔɔtɔ, “nyama ya l’ukunda” ndo “fudu ya l’ulungu.” Kɛnɛ kakandɛnaka kaki la shɛngiya ya wolo efula le nde diakɔ diakandatshutshuyama dia mfunda esambo wananda otema wa ntombola Otungi wa diangɔ dia diambo sɔ. Efula k’esambo wakafunde Davidi tanemaka lo dibuku dia lo Bible dia Esambu.a—Adia Osambu 8:3, 4, 7-9.

2. a) Shɛngiya yakɔna yakoka monga la mishiki le onto? Sha ɛnyɛlɔ. b) Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo diɔtɔnganelo diaki lam’asa Davidi la Jehowa lo ndjela kɛnɛ kotami lo Osambu 34:7, 8 ndo Osambu 139:2-8?

² Ondo l’etena kɛsɔ mbakakome Davidi manyi l’akambo wa mishiki. Lo mɛtɛ, nde aki la diewo di’efula diakɔ diakawawelɛ dia tohomaka lɔsɛsɛ la ntondo ka nkumekanga Saulo. (Tuk. 22:29) Mishiki waki Davidi wakatutadiaka wɔɔngɔ wakatshimbaka wa nkumekanga, oko wakoka mishiki w’amɛna mbututadia wɔɔngɔ w’anto nshi nyɛ. Etena tshɛ kakôhomɛka Davidi mishiki, “dikambu so diakangenyangenyaka Saulu. Ndi akukaka yema [dimɛna].” (1 Sam. 16:23) Esambo waki omembi w’esambo wakokaka Nzambi wɔma ɔsɔ weke la nɛmɔ polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Ngasɔ mbediɔ nɛ dia ndekana ɛnɔnyi 3 000 wambeta l’ɔkɔngɔ wa eotwelo ka Davidi, miliyɔ ya weho tshɛ w’anto wasɛna lo nkɛtɛ k’otondo wekɔ lo mbadia mbala la mbala esambo waki Davidi dia vɔ nkondja esambelo ndo elongamelo.—2 Ek. 7:6; adia Osambu 34:7, 8; 139:2-8; Am. 6:5.

Dihole dia nɛmɔ diaki la mishiki lo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ

3, 4. Tɛdikɔ takɔna takɔsama dia kambaka la mishiki l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ lo nshi ya Davidi?

³ Davidi aki la diewo ndo nde akakambe la diɔ lo yoho yoleki tshɛ dimɛna, mbuta ate dia ntombola Jehowa. L’ɔkɔngɔ wa nde monga nkum’ekanga l’Isariyɛlɛ, Davidi akakongɛ elimu lo tabɛrnakɛlɛ, mbidja ndo mishiki w’amɛna. L’atei wa lemba la ase Lɛwi 38 000 wakakambaka olimu lo tɛmpɛlɔ, anto 4 000 waki l’ɔkɛndɛ wa ‘ntombolaka’ Jehowa ndo anto 288 l’atei awɔ “waketshama esambu wa mimbela[ka Jehowa]” ndo vɔ “tshe wakeyaka mimba ololo.”—1 Ek. 23:3, 5; 25:7.

⁴ Davidi ndamɛ akafunde esambo efula wakembaka ase Lɛwi asɔ. Ose Isariyɛlɛ tshɛ laki la diɛsɛ dia monga lawɔ etena tshɛ kakembamaka esambo wa Davidi akahombe minandema efula oma lo kɛnɛ kakandoke. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakawayɛmbaka ɔshɛtɛ wa sheke oya la Jerusalɛma, “Davidi akatela olombodi w’asi Lewi dia ndi nonga anengewo amimbi kame la dihumahuma diawo, akembe, sese la ekokoloko dia vo mpuma shamanya la mimba l’ongenongeno.”—1 Ek. 15:16.

5, 6. a) Lande na kakadjama yambalo y’efula lo mishiki lo nshi yakolɛka Davidi? b) Ngande weyaso dia mishiki waki la dihole dia nɛmɔ lo ɔtɛmwɛlɔ lo Isariyɛlɛ w’edjedja?

⁵ Lande na kakadjama yambalo y’efula lo mishiki lo nshi ya Davidi? Onde aki tsho l’ɔtɛ waki nkumekanga ndamɛ opomi wa mishiki? Ndooko. Ɔkɔkɔ okina wakikɔ wakayoshɔmaka ntambe efula l’ɔkɔngɔ etena kakayokaloya Hɛzɛkiya, nkumekanga k’ɔlɔlɔ elimu wakasalemaka lo tɛmpɛlɔ. Sho mbadiaka lo 2 Ekondo 29:25 ɔnɛ: “Ndi akadji asi Lewi lu luudu la [Jehowa], kame la ekokoloko, akembi, la sese, uku akadjanga Davidi, Ngada, omenyi w’akambu wahatayi wa khum’ekanga, la umvutshi Natana, ne dia didjangu diako diaki uma le [Jehowa] l’enyo w’amvutshi.” (Sho mbɛnganyisha alɛta ango.)

⁶ Eelo, lo tshimbo y’aprɔfɛta ande, Jehowa akandjangɛ atɛmɔdi ande dia vɔ mbotombolaka la esambo. Amembi wa lo dioho dia Lɛwi takawakambaka elimu ɛmɔtshi wakakambaka ase Lɛwi akina dia vɔ monga la wenya efula dia mfunda ndo ondo dia mbohola esambo.—1 Ek. 9:33.

7, 8. Etena kembama esambo lo mbala kaso ka Diolelo, kakɔna koleki monga la diewo dia memba ohomba?

⁷ Wɛ mbeyaka mbuta wate: “Lo kɛnɛ kendana la wembelo, dimi totomokoka pondjo mbadiema l’atei wa tomanamana takembaka lo tabɛrnakɛlɛ!” Koko, aha amembi tshɛ w’ase Lɛwi mbaki amembi wa tomanamana. Lo ndjela 1 Ekondo 25:8, amɔtshi waki “ambeki.” Ekɔ ohomba sho mbeya nto dia anto amɔtshi w’oma lo waoho akina w’ase Isariyɛlɛ wakakoke monga la diewo di’efula dia mpoma mishiki ndo dia memba, koko Jehowa akasha paka ase Lɛwi ɔkɛndɛ wendana la mishiki. Sho kokaka monga l’eshikikelo dia oyadi vɔ waki ‘tomanamana’ kana “ambeki,” ase Lɛwi tshɛ waki la kɔlamelo wakadjaka welo tshɛ dia nkotsha ɔkɛndɛ awɔ.

⁸ Davidi akalangaka mishiki ndo aki la diewo dia awui wa mishiki. Ko onde diewo to mbele ohomba lo washo wa Nzambi? Lo Osambu 33:3, Davidi akafunde ate: ‘Nyosale tshɛ dia pelenganya sɛsɛ yanyu la ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ.’ Mbokɛmaka hwe dia kɛnɛ kele ohomba ele ‘nsala tshɛ’ dia ntombola Jehowa.

Dihole dia nɛmɔ diaki la mishiki l’ɔkɔngɔ wa nshi ya Davidi

9. Kɔndɔla kɛnɛ kotoyokoka mɛna ndo mboka otondonga wɛ akikɔ etena kakasalema osapwelo wa tɛmpɛlɔ lo nshi yakolɛka Sɔlɔmɔna.

⁹ Lo nshi yakolɛka Sɔlɔmɔna, mishiki waki ohomba l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Lo osapwelo wa tɛmpɛlɔ, olui a woke w’amembi wakikɔ ndo wanɛ wakadaka amama waki la amama 120. (Adia 2 Ekondo 5:12.) Bible mbutaka dia ‘wanɛ wakadaka amama [wele vɔ tshɛ waki ɛlɔmbɛdi] la amembi wakembe osambo awɔ kâmɛ dia ndjala dui ɔtɔi dia mandola la mboka Jehowa losaka nɛ dia nde ele ɔlɔlɔ ndo ngandji kande ka mamba katotshikalaka pondjo.’ Kam’akawembe osambo akɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, “luudu lakaluli la dingi,” dia mɛnya ɔnɛ Jehowa ambɔngɛnangɛna osambo ɔsɔ. Aki mɛtɛ dui dia diambo ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mboka londjo la amama asɔ tshɛ kâmɛ la nunu di’amembi wakasanganya awui kâmɛ.—2 Ek. 5:13.

10, 11. Kakɔna kɛnya dia Akristo wa ntondo wakakambaka la mishiki l’ɔtɛmwɛlɔ?

¹⁰ Akristo wa lo ntambe ka ntondo vɔ lawɔ wakakambaka la mishiki l’ɔtɛmwɛlɔ. Lo mɛtɛ, atɛmɔdi wa lo ntambe ka ntondo kosanganaka lo tabɛrnakɛlɛ kana lo tɛmpɛlɔ, koko lo mvudu y’anto. Kânga mbakawahɛnyahɛnyamaka ndo mbakiwɔ l’ekakatanu ekina, vɔ wakatombolaka Nzambi l’esambo.

¹¹ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakeketsha Akristo wa la Kɔlɔsɛ ɔnɛ: ‘Nyotetemale mbewɔna la nkembo ndo l’esambo wa ntombola Nzambi, wa nyuma ndo wa ngandji ka mamba.’ (Kol. 3:16) L’ɔkɔngɔ wa Paulo la Silasi mbidjama lo lokanu, vɔ wakatatɛ ‘nɔmba ndo ntombola Nzambi l’esambo,’ kânga mbakiwɔ komonga la dibuku di’esambo. (Etsha 16:25) Naka wɛ mbidjama lo lokanu, esambo engana wa Diolelo wayoyokoka memba oma lo yimba?

12. Ngande wakokaso mɛnya dia sho ngɛnangɛnaka esambo aso wa Diolelo?

¹² Lam’ele mishiki wekɔ la dihole di’ohomba l’ɔtɛmwɛlɔ aso, onto l’onto pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbɔsaka mishiki akɔ la nɛmɔ? Onde dimi salaka la wolo dia nkoma lo nsanganya ya l’etshumanelo ndo ya weke la wonya dia memba kâmɛ la anangɛso l’akadiyɛso osambo wa mbɔtwɛlɔ ndo onde dimi membaka la nsaki tshɛ? Onde dimi keketshaka anami diaha vɔ mbɔsa osambo wele lam’asa Kalasa k’olimu wa teokrasi la Losanganya l’olimu ndo wa lam’asa Sawo dia lo sɛkɛ la Wekelo wa Tshoto y’Etangelo oko etena ka yema ya diomuyelo, ka memala wemalemala kana ka nsembola yema ekolo?’ Wembelo w’esambo wekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ɔtɛmwɛlɔ aso. Eelo, oyadi tekɔ amembi wa ‘tomanamana’ kana “ambeki,” sho tshɛ kokaka ndo pombaka nsanganya awui aso dia ntombola Jehowa.—Ɛdika la 2 Koreto 8:12.

Ehomba aso tatshikitanaka lam’atete nshi

13, 14. Naa ohomba wa membaka la dui dia wolo ndo l’otema ɔtɔi lo nsanganya ya l’etshumanelo? Sha ɛnyɛlɔ.

¹³ Ambeta ɛnɔnyi ndekana 100, periodikɛ kotelɛ ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ Tshoto y’Etangelo kakɛnya ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wele esambo aso wa Diolelo ohomba efula. Tɔ kakate ɔnɛ: “Wembelo w’akambo wa mɛtɛ ekɔ yoho ya dimɛna ya mbidja akambo akɔ lo timba ndo l’etema w’ekambi waki Nzambi.” Ɛtɛkɛta efula wa l’esambo aso mbɔsama oma l’avɛsa wa l’Afundelo, ɔnkɔnɛ mbeka ɛtɛkɛta w’esambo ɛmɔtshi kokaka monga yoho ya dimɛna efula ya mbɔtshiya akambo wa mɛtɛ l’etema aso. Mbala efula etena kaya anto mbala ka ntondo lo nsanganya yaso, vɔ munandemaka lo woho wembama esambo aso l’otema ɔtɔi lo etshumanelo.

¹⁴ La dikɔlɔ dimɔtshi, lo 1869, Charles Russell akatakalolaka otsha la ngelo oma l’olimu, nde akoke anto wemba esambo lo luudu lɔmɔtshi la l’ɛse ka nkɛtɛ. L’etena kɛsɔ, nde akashisha elongamelo ka ntana akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi. Ɔnkɔnɛ nde akɔshi yɛdikɔ ya ndjasha tshɛ l’awui w’okanda, lo mbɔsa dia naka nde ambokondja falanga, kete nde ayoyokimanyiya anto lo demba kânga nde hongi l’akoka wa mbakimanyiya lo nyuma. Ɔnangɛso Russell akɔtɔ lo luudu la mindo ndo la wodjima lɔsɔ ko akatane anto watɛmɔla Nzambi lɔkɔ. Nde akadjasɛ ko akatatɛ mpokamɛ. Nde akayofundaka l’ɔkɔngɔ dia l’ekimanyielo ka kɛnɛ kakandoke la dikɔlɔ di’otsho sɔ, “Nzambi akokimanyiya dia nde nkeketsha mbetawɔ kande k’ɔnɛ Bible kakasambiyama oma le Nzambi.” Tolembete dia wembelo w’esambo mbaki dui dia ntondo diakakotola ɔnangɛso Russell lo losanganya.

15. Etshikitanu akɔna wendana la eokelo kaso wosadi dia dibuku diaso di’esambo tshikitanyema?

¹⁵ Lam’atete nshi, eokelo kaso k’Afundelo kekɔ lo taleke ndowana. Tukedi 4:18 mbutaka ɔnɛ: “Mbuka k’untu ololo keli uku usasi w’ehutwelu k’unya, watufulanelaka edja ndu w’unya l’atei ote.” Etena tshɛ kasalema etshikitanu lo eokelo kaki la so, etshikitanu pombaka salema ndo lo ‘tɔtɛkɛta ta l’esambo aso.’ Ambeta ɛnɔnyi 25, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo wedja efula wakakambaka la dibuku di’esambo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Totombole Jehowa l’Esambo Aso.b Ntatɛ oma lam’akatondjama dibuku sɔ, Jehowa ambotongamulɛ osase efula l’akambo amɔthi ndo hatoyokamba la tɔtɛkɛta tɔmɔtshi ta lo dibuku di’esambo sɔ. Ɛnyɛlɔ, lo dihole dia “dikongɛ di’oyoyo,” tokamba “l’andja w’oyoyo.” Ndo hatoyota ɔnɛ lokombo la Jehowa “layoyindjama,” koko ɔnɛ lɔ “layokidiama.” Mbokɛmaka dia lo ndjela akambo asɔ, aki ohomba ntshikitanya tɔtɛkɛta tɔmɔtshi lo dibuku diaso di’esambo.

16. Ngande wayotokimanyiya dibuku diaso di’esambo di’oyoyo dia sho nkitanyiya dako diaki Paulo diele lo Efeso 5:19?

¹⁶ L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛsɔ ndo ekina, Olui-walɔmbɔla aketawɔ otondjelo wa dibuku di’esambo di’oyoyo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Tembe Jehowa. Lofulo l’esambo wa lo dibuku diaso di’oyoyo sɔ lakakitshakitshama lo esambo 135 eto. Lam’ele esambo wa mbeka bu efula, tayonga l’akoka wa nkimɛ ɛtɛkɛta w’esambo ɛmɔtshi. Kɛsɔ mbɔtɔnɛka la dako diaki Paulo diele lo Efeso 5:19.—Adia.

Sho kokaka mɛnya woho wangɛnangɛnaso esambo

17. Ekanelo kakɔna ka yimba kakoka tokimanyiya dia minya sɔnyi lo kɛnɛ kendana la wembelo w’esambo lo nsanganya ya l’etshumanelo?

¹⁷ Onde tayetawɔ dia sɔnyi toshimba dia sho memba la dui dia wolo lo nsanganya y’Akristo? Tokane yimba yoho nyɛ: Lo kɛnɛ kendana la ɛtɛkɛta aso, shi ekɔ mɛtɛ dia ‘sho tshɛ takanaka tena efula’? (Jak. 3:2) Koko, woho watakanaso hatoshimbe dia sho ntombola Jehowa lo luudu la luudu. Ko lande na kahomba woho wahatembe dimɛna toshimba dia ntombola Nzambi l’esambo? Jehowa ‘lakasha onto onyɔ’ ngɛnangɛnaka mboka woho wôtombolaso l’esambo.—Etum. 4:11.

18. Shila toho tɔmɔtshi ta mbeka tɔtɛkɛta ta l’esambo.

¹⁸ Alɔnga (CDs) wele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Tembe Jehowa—Esambo wa lemba l’onyɔ wotanema l’ɛtɛkɛta efula. Vɔ mbokiyaka yoho ya dimɛna yembama esambo w’eyoyo l’olui. Mishiki awɔ wakadjama l’eshinga mongaka dimɛna efula mpokamɛ. Hokamɛkawɔ tena efula ko wɛ ayeya esadi eto ɛtɛkɛta wa lo esambo aso ɛmɔtshi w’eyoyo. Ɛtɛkɛta wa lo esambo efula wakalɔngɔswama yoho yele, kam’embayɛ ɔnɔngɔ ɔtɔi, wɛ kokaka mbeya kɛnɛ kayela. Ɔnkɔnɛ, etena kahokamɛyɛ alɔnga asɔ, lande na kahayasale la wolo dia têmbaka kâmɛ la wanɛ wemba lɔkɔ? Naka wɛ tayaekesanyisha la tɔtɛkɛta ndo mishiki la ngelo, kete aha la tâmu wɛ ayonga la akoka wa memba l’eshikikelo tshɛ la dui dia wolo lo Mbalasa ka Diolelo.

19. Kakɔna kasalema dia nɔngɔsɔla mishiki w’esambo aso wa Diolelo?

¹⁹ Bu dui dia wolo diaha onto nkana yimba lo mishiki wahokamɛso lo nsanganya ya lânde ya lushi ɔtɔi, nsanganya y’otshimbedi ndo ya distrikɛ. Olimu efula salemaka dia nɔngɔsɔla mishiki akɔ. L’ɔkɔngɔ wa mishiki sɔnama, vɔ pombaka fundama dimɛna dia apomi 64 wa nyangɛso ndjohoma. Oma lâsɔ, apomi asɔ mbetshaka wenya efula dia nɔngɔsɔla ndo mbohola, ko l’ɔkɔngɔ vɔ ndjosangola lo luudu laso l’osangwelo lele la Patterson, New York. Anangɛso la akadiyɛso dikumi wa l’atei w’apomi asɔ hawodjasɛ lo États-Unis. Vɔ tshɛ mbɔsaka dia ekɔ diɛsɛ dia woke le wɔ dia mbisha lonya lo otondjelo wa mishiki wa dimɛna wakamba la so lo nsanganya ya weke. Sho kokaka mɛnya lowando laso lo welo wa la ngandji wadjawɔ. Etena katɔlɔmba ɔnɔmbɔdi w’etenyi ka losanganya dia sho mbidjasɛ, sho pombaka nsala dikambo sɔ aha la ntshimbatshimba ndo mpokamɛ la yambalo tshɛ mishiki wakalɔngɔswama la ngandji tshɛ.

20. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala?

²⁰ Jehowa mbidjaka yimba lo esambo aso wa lotombo. Vɔ wekɔ ohomba le nde. Sho kokaka ngɛnyangɛnya otema ande lo membaka la dui dia wolo ndo l’otema aso tshɛ etena tshɛ kasanganaso dia mbɔtɛmɔla. Eelo, oyadi tekɔ tomanamana kana ambeki, nyɛsɔ ‘tembe Jehowa’!—Osam. 104:33.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Akanyiyayɛ?

• Bɛnyɛlɔ diakɔna dia lo nshi yakafundamaka Bible diɛnya dia mishiki wekɔ la dihole di’ohomba l’ɔtɛmwɛlɔ aso?

• Diɔtɔnganelo diakɔna diɛnayɛ lam’asa nkitanyiya didjango diaki Yeso diele lo Mateu 22:37 la memba esambo wa Diolelo l’otema aso tshɛ?

• Naa toho tɔmɔtshi takokaso mɛnya dia sho ngɛnangɛnaka esambo aso wa Diolelo?

[Osato wa lo lɛkɛ 23]

Onde wɛ keketshaka anayɛ diaha vɔ mbeteta tshanana wonya wembama osambo?

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

Onde wɛ ekɔ lo mbeka tɔtɛkɛta ta l’esambo aso w’eyoyo la ngelo?