Onde wɛ ekɔ la ‘otema wa mbeya’ Jehowa?

1, 2. Lande na kangɛnangɛna anto efula elowa wa fingo?

ONDE wɛ ngɛnangɛnaka ndɛ elowa wa fingo wa kɔlɔ kana w’amɛna? L’andja w’otondo, anto efula nangaka elowa ɛsɔ ndo mbaonɛka. Ase Juda w’edjedja wakɔsaka elowa wa fingo la nɛmɔ. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) Lo ndjela kɛnɛ kata anto amɔtshi, elowa wa fingo wekɔ la tangangɔ tɔmɔtshi takimanyiyaka doyi dia dikila nkɛndakɛnda dimɛna.

² Lo tena dimɔtshi, Jehowa akɛdikaka elowa wa fingo la etema w’anto. Nzambi konangaka ntɛkɛta lanɛ dia wahɔ wakondjaso lo ndɛ elowa wa fingo. Koko nde akatɛkɛtaka di’elowa wa fingo lo yoho ya didjidji. Kɛnɛ kakandate lo tshimbo y’omvutshi Jɛrɛmiya mendanaka la otema ayɛ ndo la etema wa wanɛ wokayɛ ngandji. Etena kayangaso nsɛdingola kɛnɛ kakandate, todje yimba dia mbeya kɛnɛ kakoka dikambo sɔ nembetshiya le Akristo.

3. Kakɔna kakalembetshiyaka elowa wa fingo wɔtɛkɛtshiwɔ lo Jeremiya tshapita 24?

³ Nyɛsɔ tɔsɛdingole ntondo dikambo dimɔtshi diakate Nzambi lo nshi ya Jɛrɛmiya lo kɛnɛ kendana la elowa wa fingo. Lo 617 N.T.D., wodja wa Juda wakayonga la lonyuma la kɔlɔ. Nzambi akasha ɛnɛlɔ kɛmɔtshi kendana la kɛnɛ kakahombe komɛ wodja ɔsɔ lo nshi yakayelana, lo nkamba la weho ehende w’elowa wa fingo, mbuta ate, “fingu yuleki ololo” la “fingu yuleki kolo.” (Adia Jeremiya 24:1-3.) Elowa wa fingo wa kɔlɔ wakalembetshiyaka nkumekanga Zedekiya ndo anto akina waki oko nde wakahɛnyahɛnyama oma le nkumekanga Nɛbukadinɛza la alembe ande. Ko kayotota dikambo di’Ezekiyɛlɛ, Danyɛlɛ ndo asekande asato wakatɔlama la Babilɔna ndo di’ase Juda amɔtshi waki suke la tɔlama lɛkɔ? Vɔ waki oko elowa wa fingo w’ɛlɔlɔ. Atshikadi wa l’atei awɔ wakahombe nkalola dia nyomoyohika Jɛrusalɛma la tɛmpɛlɔ kayɔ ndo dui sɔ diakayosalemaka.​—Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Ekeketshelo kakɔna kakokaso nkondja oma lo kɛnɛ kakate Nzambi lo dikambo di’elowa wa fingo w’ɛlɔlɔ?

⁴ Jehowa akate lo dikambo dia wanɛ waki didjidji di’elowa wa fingo w’ɛlɔlɔ ate: ‘Dimi layowasha otema dia vɔ mbeyami ɔnɛ dimi kele Jehowa ndo dia vɔ ndjala wodja ami.’ (Jer. 24:7) Ɔnɛ mbele divɛsa diɔsami ɔtɛ a dui wa sawo nɛ ndo diɔ diekɔ mɛtɛ l’ɛtɛkɛta wakeketsha! Nzambi ngɛnangɛnaka mbisha onto tshɛ ‘otema wakoka mbeeya.’ Lo yoho mɔtshi, “otema” nembetshiyaka eongelo k’onto. Lo mɛtɛ, sho kombolaka monga l’otema wa ngasɔ ndo monga l’atei wa wodja ande. Wanya wahombaso ntakola dia monga l’otema w’ɔlɔlɔ, ele mbekaka Ɔtɛkɛta waki Nzambi ndo kambaka l’alako wa lɔkɔ, ndjatshumoya ndo nkadimola otema, ndjakimɔ le Nzambi ndo batizama lo lokombo la Papa, l’Ɔna ndo la nyuma k’ekila. (Mat. 28:19, 20; Etsha 3:19) Mbeyaka monga ko tambotakolaka wanya asɔ, tekɔ lo nsangana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa mbala la mbala kana tambotatɛ nsala dui sɔ.

5. Lo dikambo di’etema waki waa na wakafunde Jɛrɛmiya?

⁵ Oyadi tambotakola wanya amɔtshi kana wanya akɔ tshɛ, sho pombaka mbidja yimba lo dionga ndo lo lɔkɛwɔ laso. Sho kokaka nshihodia lande na kahombaso nsala dui sɔ lo nsɛdingola dikambo dikina diakafunde Jɛrɛmiya lo kɛnɛ kendana la otema. Totshapita tɔmɔtshi ta dibuku dia Jeremiya takendanaka la wedja tshɛ, djekoleko wodja wa Juda lo ɛlɔmbwɛlɔ ka nkumi ya dikanga tshanu ya wodja ɔsɔ. (Jer. 1:15, 16) Eelo mɛtɛ kɛnɛ kakafunde Jɛrɛmiya kakalekaka mendana l’apami, wamato ndo l’ana wakayakimɔ le Jehowa. Watshɛwɔ wakasɔnɛ la lolango lawɔ dia monga wodja wakayakimɔ le Jehowa. (Etum. 19:3-8) Ndo lo nshi ya Jɛrɛmiya, wodja ɔsɔ wakɛnya lo sɛkɛ dia vɔ wakayakimɔ le Nzambi. Vɔ wakate ɔnɛ: “Shu tambuya le ye, ne dia we keli [Jehowa Nzambi k]asu.” (Jer. 3:22) Ko oko le yɛ, ngande waki eongelo k’etema awɔ?

ONDE OTEMA WA DIDJIDJI KOKAKA SALEMA EPASO?

6. Lande na kahombaso ndeka ndjasha dia mbeya kɛnɛ kakate Nzambi lo dikambo di’otema?

⁶ Enganga wa nshi nyɛ kokaka nkamba la mashinyi wendana la yoonge ya demba dia mbeya eongelo k’otema ndo nganɛ wakambawɔ olimu. Koko Jehowa mbaleka mbeya eongelo k’otema, oko wakandeyaka eongelo k’etema w’anto wa lo nshi ya Jɛrɛmiya. Nzambi mbaleka mbeya woho wele eongelo k’otema oko wadiɛnya Ɔtɛkɛta ande wata ɔnɛ: “Utema ndeka diango tshe lukesu, vo weko kolo efula. Akona ayeya mbulimbitela? Dimi Jehowa latendaka [otema], . . . dia nfuta untu l’untu uku ditshelu diandi, uku elua w’etsha andi.” (Jer. 17:9, 10) ‘Menda otema’ halembetshiya nsala ɛgzamɛ w’otema aso wa mɛtɛ wele lo ɛnɔnyi 70 kana 80 wa lɔsɛnɔ l’onto vɔ kokaka ntakiya mbala miliyara shato. Koko Jehowa akatɛkɛtaka di’otema wa didjidji. “Utema” ɔsɔ nembetshiyaka lonto laso la letei, mbuta ate nsaki, tokanyi, eongelo, waonga ndo eyango aso. Otema wa ngasɔ mbele la so. Nzambi kokaka mbɔsɛdingola ndo sho kokaka nsala dikambo sɔ lo yɛdikɔ mɔtshi.

7. Kakɔna kakate Jɛrɛmiya lo kɛnɛ kendana la eongelo k’otema k’ase Juda efula wa lo nshi yande?

⁷ Dia ndjalɔngɔsɔla dikambo di’ɔsɛdingwelo ɔsɔ, sho kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande waki eongelo k’otema wa didjidji w’ase Juda lo nshi ya Jɛrɛmiya?’ Dia nkadimola dimbola sɔ, tɔsɛdingole etelo kɛmɔtshi ka laande kakakambe la Jɛrɛmiya. Nde akate ate: ‘Anto tshɛ wa lo nkumbo k’Isariyɛlɛ kombahenya etema awɔ ohekele.’ Nde kɔtɛkɛtaka dia wahemelo w’ohekele wa mɛtɛ wakawahenyaka ana w’apami w’ase Juda, nɛ dia nde akate ate: ‘Enda, nshi yayoyala, yayomokoya l’onto tshɛ lakahema ohekele, koko atahenya otema ande ohekele’ mbatami, dimi Jehowa. Mbokɛmaka dia kaanga apami w’ase Juda wakahema ohekele, ‘kombahenya etema awɔ ohekele.’ (Jer. 9:25, 26) Kakɔna kakalembetshiyaka dui sɔ?

8, 9. Lo kɛnɛ kendana l’etema awɔ, kakɔna kakahombe ase Juda efula nsala?

⁸ Sho tanaka dui dimɔtshi diatokimanyiya dia mbeya kɛnɛ kalembetshiya ‘mbahenya otema ohekele’ oma lo kɛnɛ kakatɛ Nzambi ase Juda dia vɔ nsala. Nde akawatɛ ate: “Nyunya akambu wa kolo uma l’etema anyu, nyu asi Juda, nyu asi Jerusalema, kele kami atukutuwo uku dja . . . ne dia kolo k’etsha anyu.” Awui wa kɔlɔ wakawasalaka wakayaka oma lende? Awui asɔ wakayaka oma l’etei k’etema awɔ. (Adia Makɔ 7:20-23.) Lo tshimbo ya Jɛrɛmiya, Nzambi akɛnya kɛnɛ kaki lo kiɔkɔ y’awui wa kɔlɔ wakasalaka ase Juda. Etema awɔ waki lonyu. Eyango ndo tokanyi tawɔ kɔngɛnyangɛnyaka Jehowa. (Adia Jeremiya 5:23, 24; 7:24-26.) Nzambi akawatɛ ate: “Nyoyakidia le [Jehowa], nyunya akambu wa kolo uma l’etema anyu.”​—Jer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Ɔnkɔnɛ, ase Juda wa lo nshi ya Jɛrɛmiya wakahombe nsala etema awɔ epaso, mbuta ate ‘mbahenya etema awɔ ohekele,’ oko wakasale anto wa lo nshi ya Mɔsɛ. (Euh. 10:16; 30:6) ‘Minya akambo wa kɔlɔ oma l’etema awɔ’ akalembetshiyaka minya kɛnɛ kakakokaka nkonya etema awɔ kɔlɔ, mbuta ate tokanyi, nango ndo nsaki yawɔ yaki kɔmbɔtɔnɛka la yaki Nzambi.​—Etsha 7:51.

WOHO WA MONGA LA ‘OTEMA WAKOKA MBEYA’ NZAMBI ƐLƆ KƐNƐ

10. Lo ɛnyɛlɔ ka Davidɛ, kakɔna kahombaso nsala?

¹⁰ Sho kokaka mɛtɛ monga la lowando le Nzambi lo woho watoshande otema wele la shɛnɔdi! Koko anto amɔtshi kokaka mimbola ɔnɛ: ‘Onde ndo Ɛmɛnyi wa Jehowa wa nshi nyɛ mbahomba ndjakiyanya dia monga l’etema wakoka mbeya Nzambi?’ Hatote lanɛ di’Akristo efula wa lo tshumanelo wekɔ lo nsala akambo wa kɔlɔ kana ɔnɛ waya ‘elowa wa fingo wa kɔlɔ,’ oko ase Juda efula wa lo nshi ya Jɛrɛmiya. Lo yoho yotshikitanyi, ekambi waki Nzambi wekɔ wodja wa pudipudi wakayakimɔ le nde. Ɔnkɔnɛ, tokane yimba la kɛnɛ kakalɔmbɛ Davidɛ Jehowa ate: “[Nzambi] li, unshishimi, umani utema ami fundu, ombediki, ulimbiteli tukanyi tami. Umendi kana dikambu dia kolo dieko le mi.”​—Osam. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. a) Lande na kahomba ɔmɔmɔ la l’atei aso nsɛdingola otema ande? b) Kakɔna kahatosala Nzambi?

¹¹ Jehowa nangaka dia sho tshɛ ntetemala mbetawɔma le nde. Jɛrɛmiya akate lo kɛnɛ kendana la onto ɔlɔlɔ ate: “We [Jehowa] kanga lulimbilimbi latedikaka antu w’ololo, latushishimaka etema.” (Jer. 20:12) Naka Kanga-Wolo-Tshɛ sɛdingolaka kaanga otema w’onto ɔlɔlɔ, shi kete sho lawɔ pombaka ndjasɛdingola dimɛna? (Adia Osambu 11:5.) Naka sho nsala ngasɔ, kete tayɛna dionga, eyango, kana tokanyi tahombaso mbidja yimba lɔkɔ. Sho kokaka ndjoshola dui dimɔtshi diakonya otema aso diaha monga l’okitanyiya w’efula, mbuta ate ‘awui amɔtshi wa kɔlɔ wa l’otema aso’ wahombaso minya. Kɛsɔ mbalembetshiya nsala otema aso wa didjidji epaso. Naka sho suyaka dia ekɔ ɔlɔlɔ nsɛdingola otema aso wa didjidji, kakɔna kahombaso nyanga lɔkɔ? Ndo ngande wakokaso nsala etshikitanu wahombama?​—Jer. 4:4.

¹² Kɛnɛ kele mɛtɛ tɔ kɛnɛ: Hatohombe nongamɛ dia Jehowa totshutshuya la wolo dia sho ntshikitanya dionga diaso. Nde akate lo dikambo dia ‘elowa wa fingo w’ɔlɔlɔ’ dia nde ‘ayowasha etema wakoka mbeeya.’ Nde kombuta dia nde ayowatshutshuya la wolo dia vɔ ntshikitanya etema awɔ. Vɔ wakahombe nkombola monga la etema wetawɔ dako ndo wɛnya dia wambeya Nzambi. Shi ndo sho lawɔ mbahomba monga la etema wa ngasɔ?

13, 14. Lo yoho yakɔna yakoka Okristo monga la otema wa kɔlɔ?

¹³ Yeso akate ate: “Oma l’otema mbatotombaka tokanyi ta kɔlɔ, diakatanelo, loseka, monanyi, wovi, emamatanya ndo ntɛngɔ.” (Mat. 15:19) Mbokɛmaka hwe dia naka ɔnangɛso ɔmɔtshi ambosala monanyi kana loseka l’ɔtɛ w’otema wa lonyu, ko nde hayatshumoya, kete nde hatetawɔma nto le Nzambi. Koko, kaanga onto lele atasalaka kɔlɔ ka ngasɔ koka mbetawɔ dia nsaki ka kɔlɔ mpama l’otema ande. (Adia Mateo 5:27, 28.) L’etena kɛsɔ, ekɔ ohomba di’onto nsɛdingola otema ande. Naka wɛ nsɛdingola otema ayɛ wonya ɔnɛ, onde wɛ mɛtɛ bu la nsaki ya kɔlɔ ya dieyanelo otsha le womoto kana pami kɛmɔtshi kana nsaki nkina ya kɔlɔ yatona Nzambi yahombayɛ minya oma l’otema ayɛ?

¹⁴ Kana ɔnangɛso ɔmɔtshi lele ‘atadakaka onto’ kokaka mbetawɔ dia mombɛ osekande Okristo kumbɛkumbɛ lo otema polo ndo nde ndjonga la lohetsho otsha le nde. (Lew. 19:17) Onde nde ayodja welo dia minya kumbɛkumbɛ shɔ diaha nde ndjonga la otema wahetawɔ dako?​—Mat. 5:21, 22.

15, 16. a) Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakoka Okristo ‘mbahenya otema ande ohekele.’ b) Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ monga la ‘otema wambahenyama ohekele’ ayɔngɛnyangɛnya Jehowa?

¹⁵ Diɛsɛ ko Akristo efula bu l’etema wa ngasɔ. Koko, Yeso akatɛkɛta ndo dia “tokanyi ta kɔlɔ.” Tokanyi tɔsɔ mendanaka la waonga wakoka mɛnama oma l’akambo wasalaso lushi la lushi. Ɛnyɛlɔ, onto kokaka monga la kɔlamelo ya kɔlɔ le ewotɔ ande. Ekɔ mɛtɛ di’Akristo pombaka monga la “ngandji ka lam’asa ase nkumbo” otsha le ewotɔ awɔ, lo dihole dia monga oko anto efula wele bu la woho wa ngandji kɛsɔ lo nshi nyɛ “y’ekomelo.” (2 Tim. 3:1, 3) Koko, onto mbeyaka ndjotamba elelo lo yoho yande ya nkɛnɛmɔla ngandji kɛsɔ. Anto efula fɔnyaka dia “ngandji ka lam’asa ase nkumbo” ndeka awui akina tshɛ. Dui sɔ mbeyaka ndjaatshutshuya dia vɔ mbeta lo wedi w’ewotɔ awɔ lo mbasukɛ l’oseka dui tshɛ etena kasalɛwɔ ewotɔ awɔ kɔlɔ. Tohɔ yema kɛnɛ kakasale anango Dina l’ɔtɛ wa kɛnɛ kaki l’etema awɔ. (Etat. 34:13, 25-30) Tohɔ nto kɛnɛ kaki l’otema waki Abisalɔma kakayookonya dia ndjaka Aminɔna w’ɔnango. (2 Sam. 13:1-30) Shi “tokanyi ta kɔlɔ” mbakakonya anto asɔ dia nsala kɛnɛ kakawasale?

¹⁶ Eelo mɛtɛ, Akristo wa mɛtɛ hawodakana. Koko, sho pombaka minya tokanyi ta kɔlɔ tele la so otsha le ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi kakasalɛ owotɔ aso ɔmɔtshi vwiwui ya kɔlɔ kana otsha le onto lafɔnyaso ɔnɛ nde akasalɛ owotɔ aso dui dimɔtshi dia kɔlɔ, shi mɛtɛ? Dui sɔ mbeyaka ndjotokonya dia sho ntona ntshɔ laka osekaso ombetawudi lafɔnyaso dia nde akasalɛ owotɔ aso ɔmɔtshi kɔlɔ kana sho koka ndjotona nongola ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛsɔ lakaso. (Hɛb. 13:1, 2) Onto lele la tokanyi ta kɔlɔ ta ngasɔ ndo latona nongola ɔnango mɛnyaka dia nde hokana ngandji. Lo mɛtɛ, Jehowa Ɔnɛ lasɛdingola etema mbeyaka mbɔsa di’otema w’ɔnangɛso kana wa kadiyɛso kɛsɔ ‘watahenyama ohekele.’ (Jer. 9:25, 26) Tohɔ anto wele Jehowa akaahɛmɔla ate: ‘Nyonya akambo wa kɔlɔ oma l’etema anyu.’​—Jer. 4:4.

TOTETEMALE MONGA LA ‘OTEMA WAKOKA MBEYA’ NZAMBI

17. Ngande wele mboka Jehowa wɔma tokimanyiyaka dia monga la otema waha la wendjudi?

¹⁷ Ayotosala naka tambɔsɛdingola otema aso ko tambɛna dia vɔ hawokitanyiya alako waki Jehowa lo yoho yahombama ndo ‘watahenyama ohekele’? Mbala mɔtshi ko tambɛna dia vɔ wekɔ la wɔma w’onto, la nsaki ka lokumu kana ka lomombo la l’emunyi ndo la yimba ya dipanda. Hatotonga anto wa ntondo wa mɛna di’otema aso wekɔ la awui asɔ. (Jer. 7:24; 11:8) Jɛrɛmiya akafunde di’ase Juda wa lo nshi yande waki komonga la kɔlamelo waki la “utema wulu la uhindudi.” Nde akakotsha ate: “Vo hawututaka l’etema awo vati: Tuki [Jehowa Nzambi k]asu woma. Ako latoloshaka mvula k’alohoki la ka ndjihelu.” (Jer. 5:23, 24) Shi kɛsɔ mɛnyaka dia kɛnɛ kakoka tokimanyiya dia minya ‘awui wa kɔlɔ oma l’otema’ ele monga la wɔma w’efula wa Jehowa ndo monga la lowando le nde? Wɔma wa ngasɔ kokaka nkimanyiya ɔmɔmɔ la l’atei aso dia monga l’otema wetawɔ nsala kɛnɛ kalanga Nzambi.

18. Daka diakɔna diakasha Jehowa wanɛ wele lo sheke y’oyoyo?

¹⁸ Sho kokaka nkamba kaamɛ la Jehowa oko wambondotosha ‘otema wakoka mbeeya.’ Kɛsɔ mbakandalake dia nsala lo dikambo di’Akristo w’akitami wakandadje la wɔ sheke y’oyoyo lo mbuta ate: “Dimi layudja elembe ami lu nyumu yawo, layêfunda lu etema awo. Dimi layuyala [Nzambi k]awo, ku vo wayuyala wodja ami.” Ko kayotota lo kɛnɛ kendana la mbeeya dimɛna dimɛna? Nde akakotsha ate: “Vo tshe hawulakanyana untu la unyandi, untu l’onango ati: Nyulimbiteli [Jehowa]. Vo tshe wayunimbitela ndu wa waki ndu wa tshitshe, ne dia dimi layadimanyia uhedia awo, handjuho kolo kawo ntu.”—Jer. 31:31-34.a

19. Naa elongamelo ka diambo kele l’Akristo wa mɛtɛ?

¹⁹ Oyadi tekɔ lo nongamɛ dia ndjokondja ɛtshɔkɔ wa pondjo oma lo sheke y’oyoyo l’olongo kana la nkɛtɛ, sho pombaka nkombola dia mbeya Jehowa ndo monga l’atei w’ekambi ande. Dui dia ntondo diele ohomba dia nongola ɛtshɔkɔ ɛsɔ ele, nkondja edimanyielo ka pɛkato yaso lo tshimbo y’olambo w’etshungwelo waki Kristo. Mbeya dia pɛkato yaso kokaka dimanyiyama pombaka totshutshuya dia sho dimanyiya anto akina pɛkato yawɔ, oyadi anto wele la tokanyi ta kɔlɔ oya le so. Woho wetawɔso dia minya tokanyi tshɛ ta kɔlɔ tele l’etema aso, ayotokimanyiya dia monga l’etema w’ɛlɔlɔ. Lo nsala ngasɔ, tayɛnya aha tsho ɔnɛ sho nangaka kambɛ Jehowa koko ndo ɔnɛ tamboweya dimɛna efula. Tayonga oko anto wakate Jehowa dikambo diawɔ lo tshimbo ya Jɛrɛmiya ate: “Nyu nyayunyanga, ku nyayumbishula, lam’ayunyunyanga l’utema tshe. Dimi layetawo nyu mbishulami.”​—Jer. 29:13, 14.